Centralna Komisja Egzaminacyjna Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpocz cia egzaminu. Uk ad graficzny CKE 2010 KOD WPISUJE ZDAJ CY PESEL Miejsce na naklejk z kodem EGZAMIN MATURALNY Z FILOZOFII POZIOM ROZSZERZONY MAJ 2010 Instrukcja dla zdaj cego 1. Sprawd, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 12 stron (zadania 1 16). Ewentualny brak zg o przewodnicz cemu zespo u nadzoruj cego egzamin. 2. Rozwi zania zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy ka dym zadaniu. 3. Pisz czytelnie. U ywaj d ugopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/atramentem. 4. Nie u ywaj korektora, a b dne zapisy wyra nie przekre l. 5. Pami taj, e zapisy w brudnopisie nie b d oceniane. 6. Podczas egzaminu mo esz korzysta z linijki. 7. Na karcie odpowiedzi wpisz swój numer PESEL i przyklej naklejk z kodem. 8. Nie wpisuj adnych znaków w cz ci przeznaczonej dla egzaminatora. Czas pracy: 180 minut Liczba punktów do uzyskania: 50 Cz I 20 pkt Cz II 30 pkt MFI-R1_1P-102
2 Egzamin maturalny z filozofii CZ I (20 punktów) Zadanie 1. (2 pkt) Do ka dej z poni szych tez dopasuj nazwy stanowisk, wybieraj c spo ród: racjonalizm, deizm, idealizm, deontologizm, konsekwencjonalizm, hedonizm, relatywizm, pragmatyzm a) Jedynym kryterium moralnej warto ci czynu jest jego skutek. b) Zjawiska s tylko kopiami wiecznych idei. c) Istnieje Bóg, pierwszy poruszyciel, oboj tny na dalsze losy wiata. d) Prawdziwe jest to, co sprawdza si w praktyce. Zadanie 2. (2 pkt) Wybierz trafne zako czenie zdania i wpisz je we w a ciwe miejsce. a) Zgodnie z klasyczn definicj sztuka... 1) prowokuje. 2) na laduje rzeczywisto. 3) jest odzwierciedleniem okre lonej teorii. b) Zgodnie z tez obiektywizmu estetycznego to, co pi kne... 1) nie dlatego jest pi kne, e si podoba, ale dlatego si podoba, e jest pi kne. 2) polega na intuicyjnym, niewyra alnym, ale obiektywnym czynniku zawartym w dziele. 3) pochodzi od Boga. Zadanie 3. (2 pkt) Podaj znaczenie nast puj cych terminów: a) transcendencja... b) harmonia... c) infinityzm... d) egalitaryzm...
Egzamin maturalny z filozofii 3 Zadanie 4. (2 pkt) Przedstaw ontologiczny argument za istnieniem Boga................ Zadanie 5. (2 pkt) Jak do poni szych tez odniós by si monista, a jak dualista? Wpisz w odpowiednich miejscach tabeli tak, je li dane stanowisko aprobuje tez. A. B. Je li Bóg istnieje, to jest immanentny wobec ca ej rzeczywisto ci. Wszystko, co istnieje, podlega jednakowym prawom przyrody. Teza Monista Dualista Zadanie 6. (2 pkt) Podaj nazwy poni szych stanowisk filozoficznych. a) Umys jest najlepszym instrumentem prawdziwego poznania rzeczywisto ci.. b) Pi kno jest cech rzeczy niezale n od obserwatora.. Zadanie 7. (2 pkt) Nazwij dziedzin filozofii, do której odnosz si poni sze cytaty. Cytat A. Pi ta droga wychodzi od rz dów nad rzeczami. Widzimy bowiem, e niektóre byty pozbawione poznania, mianowicie cia a naturalne, dzia aj ze wzgl du na cel. Wida to z tego, e zawsze lub bardzo cz sto dzia aj w taki sam sposób, by osi gn to, co najlepsze. St d jest jasne, e osi gaj cel nie z przypadku, ale z zamierzenia [...]. Istnieje zatem co poznaj cego umys owo, co prowadzi wszystkie rzeczy naturalne do celu, i to nazywamy Bogiem. B. Nie nale y chrze cija stwa ozdabia i przystraja : wyda o ono mierteln wojn temu wy szemu typowi cz owieka, wykl o wszystkie podstawowe tego typu instynkty, wydestylowa o z tych instynktów z o, samego z ego, cz owieka silnego jako typowo pogardy godnego, jako wyrzutka. C. Pi knem jest to, co b d c dobrem jest przyjemne. Dziedzina filozofii
4 Egzamin maturalny z filozofii Zadanie 8. (2 pkt) Z któr z podanych tez (ad) autor poni szego tekstu by si zgodzi, a z któr nie? Odpowiedz, wpisuj c we wskazane miejsca tak lub nie. Jest z pewno ci bardzo trudno okre li natur cz owieka. [...] Wszelkie wysi ki, by obj pe ni jego istoty okre leniem zadowalaj cym i adekwatnym, okazuj si daremne. Do ka dego rysu, który znajdujemy w jego istocie, mo na dobra konkretne fakty, które zdaj si dowodzi czego wr cz przeciwnego. [...] Z pewno ci egoizm dominuje w wi kszo ci ludzkich czynów indywidualnych, spo ecznych czy narodowych. Jest jednak czym specyficznie ludzkim dzia a wy cznie dla cudzego dobra czy szcz cia i w wypadkach wyj tkowych odda swe ycie dla uratowania cudzego ycia, czasem nawet kogo zupe nie obcego. [...] Lecz cz owiek nie znajduje tych warto ci po prostu w przyrodzie, w wiecie materialnym. Musi wytworzy realne warunki ich zaistnienia i ukazywania si w wiecie. ród o: Roman Ingarden, Ksi eczka o cz owieku, Kraków 1987, s. 21-22. a) Natura ludzka nie daje si zdefiniowa.... b) Jedynym gwarantem warto ci jest Bóg.... c) Przyroda czyni cz owieka bezinteresownym.... d) Specyfik ludzkiej natury jest to, e cz owiek tworzy kultur.... Zadanie 9. (4 pkt) Jedynie pierwiastek boski w cz owieku mo e by ród em prawdziwie etycznej wspólnoty ludzkiej. Podaj przyk ad filozofa, który zgodzi by si z tym twierdzeniem oraz takiego, który by si z nim nie zgodzi. Odpowied uzasadnij, przedstawiaj c argumentacj, jak móg by si pos u y dany filozof. Tak... Argumentacja:........ Nie... Argumentacja:........
Egzamin maturalny z filozofii 5 CZ II (30 punktów) Na podstawie fragmentu tekstu Bertranda Russella Problemy filozofii wykonaj podane ni ej polecenia. (a) Kartezjusz [...] wynalaz metod, któr nadal mo na z po ytkiem stosowa metod systematycznego w tpienia. Postanowi, e nie uwierzy w nic, czego prawdziwo ci nie pojmie ca kowicie jasno i wyra nie. [...]. Stosuj c t metod, doszed stopniowo do przekonania, e ca kowit pewno mo e posi jedynie co do w asnego istnienia. Wyobrazi sobie podst pnego demona, który jego zmys om wiecznie przedstawia rzeczy nierealne; istnienie takiego demona by o wielce nieprawdopodobne, a jednak mo liwe, a zatem mo na te by o w tpi w istnienie rzeczy postrzeganych przez zmys y. (b) Jego w asne istnienie nie mog o jednak budzi w tpliwo ci; gdyby on bowiem nie istnia, to aden demon nie móg by go zwodzi. Je li w tpi, to musi istnie ; je li czegokolwiek do wiadcza, to musi istnie. A zatem jego w asne istnienie by o dla absolutnie pewne. My l, wi c jestem, powiedzia [...], a zdobywszy t pewno, pocz na nowo tworzy wiat wiedzy, który wcze niej swym w tpieniem zburzy. Poprzez odkrycie metody w tpienia i pokazanie, e najpewniejsze s rzeczy subiektywne, Kartezjusz w ogromnym stopniu przyczyni si do rozwoju filozofii [...]. (c) Ale argumentem Kartezjusza pos ugiwa si nale y ostro nie. My l, wi c jestem mówi nieco wi cej ni to, co jest ci le pewne. Mog oby si wydawa, e mamy ca kowit pewno, i dzi jeste my t sam osob, któr byli my wczoraj i to, bez w tpienia, jest w pewnym sensie prawd. Ale do rzeczywistego ja dotrze jest równie trudno, jak do rzeczywistego sto u i nie wydaje si, aby przys ugiwa a mu ta absolutna, przemo na pewno, jaka przynale y poszczególnym doznaniom. Gdy patrz na swój stó i widz br zowy kolor, to tym, co jest z miejsca pewne, nie jest ja widz br zowy kolor, ale raczej br zowy kolor jest widziany. To oczywi cie wymaga czego (lub kogo ), co (lub kto) ten kolor widzi; ale samo przez si nie wymaga tej mniej czy bardziej trwa ej osoby, któr okre lamy mianem ja. Jest mo liwe je li o bezpo redni pewno chodzi e owo co widz cego br zowy kolor jest czym zupe nie chwilowym i bynajmniej nie tym samym, co to co, co ma jakie inne doznanie w chwili nast pnej. (d) A zatem, to naszym poszczególnym my lom i uczuciom przys uguje pierwotna pewno. Odnosi si to w równym stopniu do marze sennych i halucynacji, jak do normalnych postrze e : kiedy nimy lub widzimy ducha, to z pewno ci doznajemy tych wra e, których, jak s dzimy, doznajemy, a jednak z ró nych powodów twierdzi si, e aden przedmiot fizyczny wra eniom tym nie odpowiada. [...] Rozwa y musimy problem nast puj cy: Czy przyj wszy, e nasze dane zmys owe s pewne mamy jakie racje, aby uwa a je za oznaki istnienia czego innego, co nazwa by mo na przedmiotem fizycznym? Czy wyliczywszy wszystkie dane zmys owe, które zwykle wi emy ze sto em powiedzieli my wszystko, co jest na temat sto u do powiedzenia, czy te nadal istnieje co jeszcze co nie b d cego dan zmys ow, co, co trwa, gdy wychodzimy z pokoju? Zdrowy rozs dek bez wahania odpowiada, e tak. To, co mo na kupi i sprzeda, przesun i nakry obrusem i tak dalej, nie mo e by jedynie zbiorem danych zmys owych. Je li obrus ca kowicie zakryje stó, to nie b dzie on ju dostarcza adnych danych zmys owych; a zatem, gdyby by jedynie danymi zmys owymi, to musia by przesta istnie, za obrus wisia by w powietrzu, spoczywaj c jakim cudem w miejscu, w którym poprzednio znajdowa si stó. To oczywi cie brzmi absurdalnie; a jednak ten, kto chce zosta filozofem, musi oduczy si l ku przed absurdem. ród o: B. Russell, Problemy filozofii, Warszawa 2003, s. 23-25.
6 Egzamin maturalny z filozofii Zadanie 10. (4 pkt) Sformu uj problem ka dego akapitu przytoczonego tekstu Russella. a) b) c) d) Zadanie 11. (2 pkt) Przedstaw dwa pogl dy Kartezjusza, które rozwa a Russell w przytoczonym tek cie. a).. b).. Zadanie 12. (2 pkt) Zrekonstruuj dwa argumenty Russella przeciw tezie Kartezjusza my l, wi c jestem. a)... b)... Zadanie 13. (2 pkt) Poddaj krytyce argumenty Russella przeciw tezie Kartezjusza. Zadanie 14. (2 pkt) Jaki charakter ma krytyka Russella: racjonalistyczny czy empirystyczny? Uzasadnij swoj odpowied.
Egzamin maturalny z filozofii 7 Zadanie 15. (3 pkt) Kluczowa dla polemiki Russella z Kartezjuszem jest metafizyczna kategoria substancji. Wyja nij, a) jakie znaczenie ma kategoria substancji dla Kartezjusza. b) jakie znaczenie ma kategoria substancji dla Russella. c) na czym polega ró nica mi dzy pogl dami Kartezjusza i Russella. Zadanie 16. (15 pkt) Napisz wypracowanie na temat: Ten, kto chce zosta filozofem, musi oduczy si l ku przed absurdem. Jak rozumiesz przytoczon my l Russella? Sformu uj swoj wypowied, odnosz c si do pogl dów innych filozofów.
8 Egzamin maturalny z filozofii
Egzamin maturalny z filozofii 9
10 Egzamin maturalny z filozofii
Egzamin maturalny z filozofii 11
12 Egzamin maturalny z filozofii BRUDNOPIS