Przedmiotowy System Oceniania z Geografii

Przedmiotowy System Oceniania z Geografii Ocenianie stanowi integraln cz procesu dydaktycznego. W procesie oceniania wa n rol spe nia analiza i interpretacja uzyskanych wyników nauczania. Wynik oceniania jest porównaniem wiedzy i umiej tno ci ucznia z za- o onymi osi gni ciami okre lonymi przez wymagania ogólne i wymagania szczegó owe zawarte w Podstawie programowej geografii i realizowanym programie nauczania. W ramach Przedmiotowego Systemu Oceniania przyjmuje si okre lone formy, sposoby oceniania, np. wyznaczone ilo ci i cz stotliwo ci sprawdzania osi gni ucznia w ramach prac pisemnych, liczbowy, punktowy lub procentowy system obliczania wyniku itp. Zmiana Podstawy programowej geografii wchodz ca do gimnazjum (Dz.U. 15.01.2009, Nr 4, poz. 17) z dniem 1 wrze nia 2009 roku wp ynie na modyfikacj Przedmiotowego Systemu Oceniania z Geografii. Nowa Podstawa programowa wprowadza nowe tre ci do nauczania geografii oraz zmienia form zapisu przewidywanych osi gni ucznia. Ogólne cele kszta cenia zapisane s w j zyku wymaga ogólnych. Tre ci kszta cenia oraz oczekiwane umiej tno ci ucznia zapisane s jako wymagania szczegó owe. Wymaga to od nauczyciela geografii nowego podej cia do planowania i przygotowania kryteriów oceniania. Wielokrotnie pojawiaj ca si w zapisach Podstawy programowej informacja o priorytetowym traktowaniu praktycznego stosowania wiedzy oraz umiej tno ci uczniów sprawia, e nauczyciel geografii powinien uwzgl dni sprawdzanie osi gni uczniów równie w tym zakresie. Ponadto zapis mówi cy, e zaj cia terenowe z geografii s obowi zkowe w ca ym cyklu nauczania powoduje konieczno uwzgl dnienia ich w procesie sprawdzania i oceniania wiedzy i umiej tno ci ucznia. Nauczyciel po przeanalizowaniu wszystkich aktualnie obowi zuj cych dokumentów dotycz cych zmian w nauczaniu (w tym: Podstawy programowej geografii dla gimnazjum, programu nauczania i Wewn trzszkolnego Systemu Oceniania) mo e przyst pi do tworzenia Przedmiotowego Systemu Oceniania. Aby proces oceniania przebiega prawid owo nale y sformu owa kryteria oceniania. Na kolejnych stronach przedstawiono przyk ad okre lenia wymaga na oceny szkolne wed ug tre ci Podstawy programowej zawartych w programie nauczania a i ludzie (dzia y I-VII) oraz w podr czniku a i ludzie, cz 1. Mo e on stanowi inspiracj do tworzenia przez nauczyciela wymaga edukacyjnych na oceny szkolne w konkretnej klasie. 2

Propozycja okre lania wymaga na oceny szkolne wed ug tre ci nauczania geografii w klasie I gimnazjum Tre ci nauczania wg programu nauczania a i ludzie wydawnictwa SOP O wiatowiec Toru. I. Znaczenie geografii w yciu cz owieka II. Planeta a III. Mapa jako ród o informacji geograficznej IV. Ruchy i ich nast pstwa V. Zró nicowanie rodowiska przyrodniczego VI. Zró nicowanie przyrodnicze, polityczne i kulturowe VII. Krajobrazy Ocen celuj c otrzymuje ucze wykazuj cy si pe n wiedz i umiej tno ciami wynikaj cymi z programu nauczania, ponadto bior cy udzia w konkursach i olimpiadach geograficznych o zasi gu wojewódzkim, okr gowym lub ogólnopolskim. 3 I. Znaczenie geografii w yciu cz owieka II. Planeta a wskazuje formy przyrodnicze i antropogeniczne w okolicy szko y podaje przyk ady dzia- alno ci cz owieka w rodowisku przyrodniczym wykorzystuje globus do okre lania cech po udników i równole ników w siatce geograficznej wskazuje na globusie bieguny geograficzne, po- wykazuje ró nice pomi dzy rodowiskiem przyrodniczym a rodowiskiem geograficznym wymienia dowody Arystotelesa na kulisto okre la kszta t i podaje jej wymiary odró nia siatk geogra- podaje przyk ady zastosowania wiedzy geograficznej w yciu podaje kryteria wydzielenia swojego regionu na podstawie rysunków podaje dowody na kulisto rozró nia na modelu elipsoid i geoid odszukuje na globusie bardzo docenia s uszno idei zrównowa onego rozwoju ocenia wiarygodno i przydatno róde informacji podaje przyk ady zastosowa wspó rz dnych geograficznych w praktyce przyporz dkowuje dowody na kszta t do

4 II. Planeta a ci g dalszy III. Mapa jako ród o informacji geograficznej udniki, równole niki, ficzn od kartograficznej obiekty geograficzne na zwrotniki, ko a podbiegunowe pos uguj c si globusem, podstawie wspó rz d- oraz pó kule podaje cechy siatki geonych geograficznych wschodni i zachodni, graficznej okre la, korzystaj c z pó nocn i po udniow zaznacza na globusie globusa, wspó rz dne wyznacza na globusie kierunki g ówne i po- rednie punkty o podanych wspó rz dnych geograficznych geograficzne miejsc i obszarów na wymienia elementy mapy oblicza odleg o ci na podstawie podzia ek rozró nia na rysunku poziomicowym formy wypuk e i wkl s e oblicza wysoko wzgl dn i bezwzgl dn na podstawie rysunku poziomicowego odczytuje informacje z mapy topograficzno-turystycznej porz dkuje skale wed ug kryterium wielko ci zamienia skale liczbowe na mianowane i liniowe stosuje ró ne skale do obliczania odleg o ci w terenie okre la cechy wspólne i cechy ró ne siatki kartograficznej i geograficznej lokalizuje miejsca i obszary na mapie, znaj c ich wspó rz dne geograficzne rozpoznaje w terenie obiekty na podstawie mapy topograficznej rozpoznaje wybrane for- przekszta ca skal mapy wymienia przyk ady zastosowa map o ró nej skali i tre ci planuje wycieczk turystyczn za pomoc mapy lub planu przedstawia cechy map wielko- i ma oskalowych odczytuje z mapy wielko ci cia poziomicowego opisuje rze b terenu i stan zagospodarowania na podstawie mapy topograficznej (turystycznej) przyporz dkowuje wybrane profile hipsometryczne do linii profilu bardzo ich twórców oblicza skal mapy na podstawie znanych odleg o ci na mapie i w terenie porównuje siatk geograficzn z wybran siatk kartograficzn rozpoznaje formy terenu, korzystaj c z rysunku poziomicowego ocenia wp yw rze by terenu na zró nicowane warunki ycia ludno ci podaje przyk ady zastosowania siatki p aszczyznowej, walcowej i sto kowej

5 IV. Ruchy i ich nast pstwa wskazuje zwi zek mi dzy wysoko ci S o ca w po udnie, a porami roku okre la cechy o wietlenia w ró nych porach roku na podstawie rysunków podaje g ówne cechy stref o wietlenia na podstawie rysunków my terenu na rysunku poziomicowym podaje przyk ady map o ró nych skalach okre la zale no tre ci mapy od wielko ci skali mapy pos uguje si map topograficzn w terenie przedstawia za o enia teorii Ptolemeusza i Kopernika okre la wp yw ró nic pr dko ci liniowej na kszta t pozorn w drówk S o ca po sklepieniu nieba, a ruchem obrotowym na podstawie obserwacji cienia gnomonu okre la por dnia czasem a d ugo ci geograficzn rozró nia czasy strefowe i urz dowe w Europie na przyk adach wybranych pa stw na mapie opisuje budow Uk adu S onecznego obja nia terminy: gwiazda, S o ce, planeta, planetoida, kometa, meteoroid, meteoryt odró nia kszta t kuli od elipsoidy i geoidy oblicza wysoko górowania S o ca na ró nych szeroko ciach geograficznych w dniach równonocy i przesile obja nia termin bia e noce, wskazuje na mapie obszary ich wyst powania opisuje dzia anie si : od- rodkowej i Coriolisa wyja nia ró nice mi dzy rokiem przest pnym i wymienia metody wyznaczania kierunku pó nocnego oblicza wysoko S o ca nad horyzontem za pomoc gnomonu rozpoznaje spo ród podanych lata przest pne oblicza czas s oneczny z uwzgl dnieniem przekraczania mi dzynarodowej linii zmiany daty ocenia wp yw nast pstw ruchu obiegowego na warunki ycia ludzi rozró nia cechy i nast pstwa ruchu obiegowego i obrotowego oblicza ró nice mi dzy czasem strefowym, miejscowym i urz dowym

6 bardzo IV. Ruchy i ich nast pstwa ci g dalszy oblicza czas s oneczny na podstawie znanej d ugo ci geograficznej pos uguje si map stref czasowych przy obliczaniu czasów strefowych w ró nych miejscach na okre la cechy i nast pstwa ruchu obiegowego okre la zwi zek mi dzy czasem strefowym a urz dowym w Polsce wykazuje zwi zek stref o wietlenia z z wysoko ci S o ca nad widnokr giem w ci gu roku oblicza ró nic czasu s onecznego mi dzy wschodem a zachodem Polski rokiem zwyk ym wskazuje zwi zki mi dzy cechami a nast pstwami ruchu obrotowego oblicza d ugo geograficzn na podstawie znanej ró nicy czasu okre la daty na wschód i zachód od po udnika 180 0 d ugo ci cienia gnomonu w po udnie a porami roku na podstawie rysunków porównuje cechy o wietlenia w dniach równonocny i przesile na pó kuli pó nocnej i po udniowej zasi giem wyst powania dni i nocy polarnej a zenitalnym górowaniem S o ca w strefie mi dzyzwrotnikowej w ró nych miejscowo ciach wyja nia zwi zek mi dzy po o eniem osi w stosunku do p aszczyzny obiegu a wyst powaniem pór roku okre la zale no mi dzy istnieniem stref o wietlenia, a trybem ycia i sposobem gospodarowania ludzi uzasadnia zwi zek mi dzy strefami czasowymi a lini zmiany daty

7 V. Zró nicowanie rodowiska przyrodniczego omawia na podstawie rysunku budow atmosfery odczytuje z map tematycznych wielko ci sum opadów i warto ci temperatury powietrza atmosferycznego opisuje wp yw czynników klimatotwórczych na kszta towanie si klimatu danego obszaru podaje przyk ady wp ywu dzia alno ci cz owieka na klimat na podstawie w asnych obserwacji oblicza redni temperatur roczn i amplitud roczn temperatury powietrza atmosferycznego oblicza redni sum roczn opadów atmosferycznych charakteryzuje na podstawie klimatogramu panuj ce w danym miejscu warunki klimatyczne odczytuje z mapy stref i typ klimatu dla danego miejsca na okre la na podstawie mapy cechy danej strefy wyja nia zwi zek pomi dzy wysoko ci S o ca nad widnokr giem a temperatur powietrza atmosferycznego uzasadnia rol atmosfery dla istnienia ycia na oblicza temperatur powietrza atmosferycznego na ró nych wysoko ciach korzystaj c z pionowego redniego gradientu termicznego 0,6 C/100 m odczytuje i porównuje informacje dotycz ce wielko ci, przebiegu temperatury powietrza oraz sum opadów atmosferycznych przedstawione na diagramach klimatycznych oraz w tabelach statystycznych wykonuje na podstawie danych statystycznych, rysunek diagramu klimatycznego opisuje na podstawie mapy zasi gi stref i typów klimatu na wykazuje wp yw czynników klimatotwórczych na warunki klimatyczne panuj ce na ró nych obszarach uzasadnia przebieg i zró nicowanie temperatury powietrza i sum opadów atmosferycznych w danym miejscu uzasadnia wp yw warunków klimatycznych na ro linno danego obszaru, rozmieszczenie strefowe oraz pi trowe ocenia wp yw panuj cych warunków klimatycznych na zró nicowane warunki ycia ludno ci przedstawia zasady wydzielenia stref i typów klimatu rozpoznaje na fotografiach oraz na podstawie opisów formacje ro linne przyporz dkowuje formacje ro linne i g ówne typy gleb do odpowiadaj cych im typów klimatu ocenia wp yw dzia alno- ci cz owieka i klimat w skali lokalnej i globalnej wykazuje wp yw warunków lokalnych na zmiany warunków klimatycznych, w tym tworzenie si miejskiej wyspy ciep a wykazuje zwi zek pomi dzy wydzielaniem stref i typów klimatu a czynnikami klimatotwórczymi przedstawia przydatno danej strefy klimatyczno-glebowo-ro linnej dla ycia i gospodarowania cz owieka wyja nia przyczyny i podaje dowody ruchu p yt litosfery uzasadnia tektonik p yt zmiany w rodowisku przyrodniczym podaje przyk ady sposobów dzia a maj cych na celu zmniejszenie skutków zjawisk sejsmicznych i wulkanicznych uzasadnia asejsmiczno

8 V. Zró nicowanie rodowiska przyrodniczego ci g dalszy klimatycznej wymienia w kolejno ci strefy klimatyczne charakteryzuje, korzystaj c z map tematycznych, rozmieszczenie typów formacji ro linnych na charakteryzuje, korzystaj c map z tematycznych, rozmieszczenie typów gleb na opisuje na podstawie rysunku budow wn trza opisuje, na podstawie rysunku, procesy zachodz ce na granicach p yt, wyja nia sposób powstawania form terenu w strefach zderzania si i rozrywania p yt litosfery odczytuje z mapy informacje na temat rozmieszczenia trz sie ziemi i wulkanów potrafi przedstawi sposoby zachowania si w rozpoznaje na podstawie wykresu stref i typ klimatu opisuje i porównuje na podstawie fotografii typy formacji ro linnych wymienia w kolejno ci pi tra ro linne w górach odczytuje z mapy geologiczno-tektonicznej informacje na temat p yt litosfery (nazwy, rodzaje p yt, kierunek przesuwania) wskazuje na mapie hipsometrycznej przyk ady form terenu powsta ych w strefach zderzania oraz rozrywania p yt litosfery uzasadnia zwi zek pomi dzy tektonik p yt a rozmieszczeniem zjawisk wulkanicznych i sejsmicznych rozpoznaje na rysunkach i fotografiach formy okre la i uzasadnia, które formacje ro linno-glebowe pozosta y w znacznej cz ci naturalne do dzi, a które uleg y przekszta ceniu pod wp ywem dzia alno ci cz owieka przedstawia argumenty uzasadniaj ce konieczno ochrony formacji ro linnych i gleb podaje przyk ady stref zderzania i rozrywania p yt litosfery oblicza temperatur w skorupie ziemskiej pos uguj c si stopniem geotermicznym przedstawia skutki przyrodnicze i spo ecznogospodarcze procesów wulkanicznych i sejsmicznych wykazuje wp yw ró nych czynników na skutki trz sie ziemi wykre la granice p yt na bardzo obszaru Polski uzasadnia konieczno ochrony naturalnej ro- linno ci na stokach górskich oraz obszarach lessowych uzasadnia charakter pracy rzeki w zale no ci od jej spadku uzasadnia sposób zagospodarowania wybrze a w zale no ci od jego rodzaju uzasadnia atrakcyjno turystyczn oraz konieczno ochrony krajobrazów polodowcowych

czasie trz sienia ziemi opisuje na podstawie rysunków i fotografii formy terenu powsta e w wyniku wietrzenia ska (w tym zjawisk krasowych), ruchów masowych i dzia alno ci wiatru wymienia zewn trzne czynniki rze botwórcze okre la na podstawie fotografii, mo liwe zagro- enia zwi zane z ruchami masowymi opisuje na podstawie rysunków i fotografii formy terenu powsta e w wyniku dzia alno ci rzek i mórz uzasadnia zró nicowan dzia alno morza na wybrze u niskim i wysokim opisuje na podstawie rysunków i fotografii cechy form terenu powsta- e w wyniku dzia alno ci lodowców górskich i l dolodów terenu powsta e w wyniku wietrzenia ska (w tym zjawisk krasowych), ruchów masowych i dzia alno ci wiatru okre la zasady zachowania si na obszarach, na których zachodz lub mog zachodzi niebezpieczne ruchy masowe rozpoznaje na rysunkach i fotografiach formy terenu powsta e w wyniku dzia alno ci rzek i mórz rozpoznaje na rysunkach i fotografiach formy terenu powsta e w wyniku dzia alno ci lodowców górskich i l dolodów podstawie rozmieszczenia trz sie ziemi wykazuje zwi zki pomi dzy warunkami klimatycznymi a rodzajami wietrzenia ska przedstawia procesy powstawania form rze by terenu wytworzonych w wyniku wietrzenia ska, ruchów masowym i dzia- alno ci wiatru przedstawia sposoby i uzasadnia konieczno stosowania metod zapobiegaj cym ruchom masowym przedstawia procesy powstawania form rze by terenu w wyniku dzia alno ci rzek i mórz przedstawia procesy powstawania form rze by terenu w wyniku dzia alno ci lodowców górskich i l dolodów 9

10 VI. Zró nicowanie przyrodnicze polityczne i kulturowe VII. Krajobrazy wskazuje na mapie granic mi dzy Europ i Azj wyja nia wp yw ciep ego pr du morskiego na klimat wskazuje na mapie g ówne pasma górskie, wy yny, niziny, obszary depresyjne oraz rzeki odczytuje z mapy politycznej nazwy pa stw i ich stolic wykazuje ró nice w kulturze wybranych narodów podaje przyk ady wp ywu chrze cija stwa na kultur czyta i interpretuje mapy tematyczne Pó nocnej przedstawia g ówne ce- wyja nia wp yw czynników klimatotwórczych na kszta towanie si klimatu uzasadnia wp yw stref klimatycznych na zró nicowanie ro linno ci podaje przyk ady wp ywu gór na klimat rozpoznaje na mapie konturowej najwi ksze pa stwa wyja nia wp yw kultury staro ytnej Grecji i staro ytnego Rzymu na kultur elementami rodowiska przyrodniczego, a kierunkami dzia alno ci analizuje diagramy klimatyczne wybranych miejsc charakterystyczne dla ró nych typów klimatu odczytuje z mapy fizycznej wspó rz dne geograficzne kra cowych punktów charakteryzuje po o- enie na mapie wiata podaje przyk ady wspó zale no ci mi dzy klimatem, ro linno ci i glebami w Europie przedstawia pozytywne i negatywne skutki zró nicowania kulturowego ludno ci rozró nia g ówne grupy j zykowe i j zyki ludno- ci prezentuje na forum klasy wybrany kraj Pó nocnej wyja nia wp yw rodo- bardzo okre la cechy rodowiska przyrodniczego na podstawie analizy map tematycznych i przekroju hipsometrycznego ocenia rodowisko przyrodnicze kontynentu pod wzgl dem warunków jakie stwarza dla ycia i gospodarczej dzia alno- ci cz owieka wskazuje na mapie regiony wyst powania wyzna, j zyków i narodowo ci wykazuje potrzeb tolerancji i poszanowania warto ci innych narodów wykazuje i ocenia warto rodowiska przyrodniczego dla cz owieka i gospodarki

11 chy rodowiska przyrodniczego P n. wskazuje na mapie pa stwa zaliczane do Pó nocnej i ich stolice wskazuje na mapie Francji regiony rolnicze wymienia przyk ady p odów rolnych i artyku- ów spo ywczych, które Francja eksportuje przedstawia cechy rolnictwa Francji na podstawie analizy wykresów i danych liczbowych dotycz cych plonów i zbiorów p odów rolnych we Francji na podstawie analizy mapy przedstawia cechy Okr gu Nadrenii Pó nocnej-westfalii wyja nia wp yw rozbudowy okr gu na stan rodowiska przyrodniczego omawia po o enie Londynu na tle kraju i kontynentu odczytuje i analizuje dane liczbowe dotycz ce wielkich miast i gospodarczej cz owieka w krajach Pó nocnej omawia rozmieszczenie upraw i chowu zwierz t we Francji okre la czynniki wp ywaj ce na intensywno rolnictwa porównuje rozwój rolnictwa we Francji i w Polsce wymienia czynniki przyrodnicze i spo ecznogospodarcze wp ywaj ce na powstanie i rozwój Okr gu Nadrenii Pó nocnej-westfalii wyja nia przyczyny restrukturyzacji przemys u w Okr gu Nadrenii Pó nocnej-westfalii na podstawie mapy w podr czniku formu uje wnioski dotycz ce przestrzennego rozwoju Londynu uzasadnia, dlaczego Londyn jest wiatow metropoli wyja nia przyczyny zró nicowania kulturowego wiska przyrodniczego na zró nicowanie rozmieszczenia upraw i chowu zwierz t we Francji wyja nia, dlaczego typ rolnictwa francuskiego okre la si jako wyspecjalizowany, intensywny i towarowy przedstawia znaczenie rolnictwa w gospodarce kraju omawia pozytywne i negatywne skutki restrukturyzacji przemys u w Okr gu Nadrenii Pó nocnej-westfalii wymienia funkcje Londynu krajowe i mi dzynarodowe podaje przyk ady atrakcji turystycznych Londynu wskazuje pozytywne i negatywne skutki ycia ludno ci w wielkim mie- cie przedstawia rozwój terytorialny Londynu od XIII do XX wieku wyja nia wp yw gór na ocenia wp yw rozwoju techniki na warunki ycia ludno ci zatrudnionej w rolnictwie przedstawia g ówne problemy spo eczne wynikaj ce z restrukturyzacji przemys u na przyk adzie Okr gu Nadrenii Pó nocnej-westfalii uzasadnia konieczno zgodnego wspó ycia ludzi o ró nych narodowo- ciach, kulturach, j zykach i wyznaniach na podstawie ró nych róde przedstawia informacje na temat zabytków kultury ródziemnomorskiej dostrzega korzy ci i zagro enia dla rodowiska przyrodniczego i ludno ci wynikaj ce z gwa townego rozwoju turystyki w regionie ródziemnomorskim wykazuje wp yw zabytków kultury greckiej, rzymskiej i arabskiej na rozwój turystyki w

12 VII. Krajobrazy ci g dalszy wiata na podstawie map tematycznych podaje cechy rodowiska geograficznego Alp i krajów alpejskich wymienia nazwy pa stw alpejskich i ich stolic oraz wskazuje je na mapie podaje przyk ady wp ywu gór na rodowisko przyrodnicze i gospodark krajów alpejskich na podstawie map tematycznych podaje cechy rodowiska geograficznego Po udniowej wymienia i wskazuje na mapie pa stwa zaliczane do Po- udniowej wykorzystuje Internet do zbierania informacji o wybranym regionie ludno ci Londynu wymienia nazwy i wskazuje na mapie miasta Alp, które s s ynne z atrakcji turystycznych wykazuje wp yw Alp na rodowisko przyrodnicze krajów alpejskich omawia kierunki rozwoju gospodarczego krajów alpejskich na podstawie folderów turystycznych regionu i Internetu przedstawia walory turystyczne Po udniowej podaje przyk ady atrakcji turystycznych, przyrodniczych i kulturowych regionu Po udniowej potrafi opracowa plan wycieczki: cele, rodki transportu, czas trwania, koszt, miejsca noclegów ró nicowanie si gospodarki wraz wysoko ci nad poziomem morza na podstawie wykresu przedstawia wspó zale no ci pi ter ro linno ci i gleb w górach warunkami rodowiska przyrodniczego, a rozwojem turystyki w krajach alpejskich omawia i prezentuje wybrany obiekt kultury ródziemnomorskiej przedstawia walory przyrodnicze i pozaprzyrodnicze regionu Po udniowej dla rozwoju turystyki i prezentuje dowoln technik propozycj opracowanej wycieczki po wybranym regionie bardzo regionie potrafi podsumowa w asne dzia ania, okre- li pozytywne i negatywne skutki przeprowadzonych dzia a projektuje przebieg trasy wycieczki zbiera, opracowuje i prezentuje informacje o wybranych odcinkach trasy wycieczki i wybranych obiektach odwiedzanych na wycieczce