8. Ochrona przed hałasem

8. Ochrona przed hałasem 8. Ochrona przed hałasem... 126 8.1. Wprowadzenie... 126 8.2. Charakterystyka i ocena stanu aktualnego... 130 8.2.1. Hałas przemysłowy... 130 8.2.2. Hałas drogowy... 130 8.2.3. Hałas kolejowy... 131 8.2.4. Hałas lotniczy... 131 8.3. Stan docelowy i identyfikacja potrzeb... 131 8.3.1. Stan docelowy... 131 8.3.2. Identyfikacja potrzeb... 134 8.4. Cele i priorytety ekologiczne... 135 8.5. Główne zadania... 135 8.5.1. Działania długoterminowe do roku 2012... 135 8.5.2. Działania krótkoterminowe do roku 2008... 135 8.6. Mechanizmy prawno-ekonomiczne... 136 8.7. Matryca logiczna... 140 8.8. Harmonogram realizacji Programu... 141 8.9. Wnioski... 142 Rozdział 8 Ochrona przed hałasem 125

8. Ochrona przed hałasem 8.1. Wprowadzenie Hałas to wszystkie niepożądane, nieprzyjemne, dokuczliwe lub szkodliwe drgania mechaniczne ośrodka sprężystego oddziaływujące na organizm ludzki. Hałas uważa się za czynnik ingerujący w stan środowiska. Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska. W szczególności poprzez utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie, jak i na zmniejszaniu poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, gdy jest on przekroczony. Główne źródła emisji hałasu do środowiska stanowią obiekty przemysłowe, ruch drogowy, kolejowy i lotniczy, a tym samym kształtują one klimat akustyczny w rejonie ich oddziaływania. Negatywnymi skutkami wywołanymi hałasem są: zmęczenie, złe samopoczucie, możliwość doprowadzenia do częściowej lub całkowitej utraty słuchu, a także utrudnienia w wypoczynku. Hałas powoduje ponadto poważne zmiany psychosomatyczne, m.in. takie jak: zagrożenie nadciśnieniem, zaburzenia nerwowe, zaburzenia w układzie kostno - naczyniowym. Ustawa prawo ochrony środowiska w następujący sposób definiuje podstawowe pojęcia z zakresu ochrony przed hałasem: emisja - przez którą rozumie się wprowadzane bezpośrednio lub pośrednio, w wyniku działalności człowieka, do powietrza, wody lub ziemi energie, takie jak hałas czy wibracje; hałas - przez który rozumie się dźwięki o częstotliwościach od 16 do 16 000 Hz; poziom hałasu - przez który rozumie się równoważny poziom dźwięku A wyrażony w decybelach (db). Wskaźnikiem oceny hałasu w środowisku jest: poziom równoważny dla przedziału czasu ; wartość długotrwałego, średniego poziomu dźwięku (stosowana przy określeniu dopuszczalnego poziomu hałasu w środowisku dla startów, lądowań i przelotów statków powietrznych); ekspozycyjny poziom dźwięku (dla pojedynczej operacji lotniczej). Równoważny poziom dźwięku A - jest to wartość poziomu ciśnienia akustycznego ciągłego ustalonego dźwięku, skorygowanego według charakterystyki częstotliwościowej A, która w określonym przedziale czasu jest równa wartości średniej kwadratowej ciśnienia akustycznego analizowanego dźwięku o zmiennym poziomie w czasie. Równoważny poziom dźwięku A określa się w decybelach (db). Wartości równoważnego poziomu dźwięku podano w załącznikach do rozporządzenia MOŚZNiL (Dz. U. z 1998r. 66/436). Poziomy dopuszczalne dotyczą emisji hałasu na danym terenie. Na terenach nie wyszczególnionych w załączniku do rozporządzenia dopuszczalny poziom hałasu określa się, przyjmując wartości dopuszczalne dla rodzaju terenu o zbliżonym przeznaczeniu. Dopuszczalny poziom hałasu w środowisku na terenie podlegającym zaliczeniu do dwóch lub Rozdział 8 Ochrona przed hałasem 126

więcej rodzajów terenów wyszczególnionych w załączniku do rozporządzenia określa się, przyjmując wartości dopuszczalne poziomów dźwięku odpowiadające najniższym dopuszczalnym poziomom dźwięku dla tych terenów. Określono także standardy emisyjne dla takich obiektów jak drogi lub linie kolejowe (wartości określone dla dróg i linii kolejowych stosuje się także dla torowisk tramwajowych poza pasem drogowym) jak i poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez linie elektroenergetyczne oraz starty, lądowania i przeloty statków powietrznych. Dopuszczalne poziomy hałasu wyrażone równoważnym poziomem dźwięku A podano w tabeli 8-1. Tabela 8-1. Dopuszczalny poziom hałasu wyrażony równoważnym poziomem dźwięku A w db Pozostałe obiekty Drogi lub linie kolejowe* i grupy źródeł hałasu Lp. Przeznaczenie terenu Pora dnia przedział czasu równy 16 godzinom Pora nocy przedział czasu równy 8 godzinom Pora dnia przedział czasu równy 8 najmniej korzystnym godzinom dnia Pora nocy przedział czasu równy 1 najmniej korzystnej godzinie nocy 1. Obszary A ochrony uzdrowiskowej Tereny szpitali poza miastem 50 40 40 35 2. Tereny wypoczynkowo-rekreacyjne poza miastem Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej Tereny zabudowy związanej ze stałym 55 45 45 40 lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży Tereny domów opieki społecznej Tereny szpitali w miastach 3. Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego Tereny zabudowy mieszkaniowej 60 50 50 40 jednorodzinnej z usługami rzemieślniczymi Tereny zabudowy zagrodowej 4. Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. mieszkańców ze zwartą zabudową mieszkaniową i koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych 65 55 55 45 * Wartości określone dla dróg i linii kolejowych stosuje się także dla torowisk tramwajowych poza pasem drogowym. Długotrwały, średni poziom dźwięku A - jest to wartość średnia (w długotrwałym przedziale czasu) z równoważnych poziomów dźwięku A, występujących w kolejnych przedziałach czasu zawartych w długotrwałym przedziale czasu (sześć kolejnych miesięcy najmniej korzystnych pod względem akustycznym). Długotrwały, średni poziom dźwięku A określa się w decybelach [db]. Ekspozycyjny poziom dźwięku A - jest to poziom dźwięku pojedynczego zdarzenia akustycznego. Ekspozycyjny poziom dźwięku A jest określony w decybelach [db]. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez linie elektroenergetyczne oraz starty, lądowania i przeloty statków powietrznych określa tabela 8-2. Rozdział 8 Ochrona przed hałasem 127

Tabela 8-2. Dopuszczalny poziom hałasu wyrażony długotrwałym, średnim poziomem dźwięku A w db, ekspozycyjnym poziomem dźwięku A w db i równoważnym poziomem dźwięku A w db starty, lądowania i przeloty linie elektroenergetyczne statków powietrznych Lp. 1 2 Przeznaczenie terenu Obszary A ochrony uzdrowiskowej Tereny szpitali, domów opieki, zabudowy związanej ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży Tereny zabudowy mieszkaniowej jedno i wielorodzinnej oraz zabudowy zagrodowej Tereny wypoczynkowo rekreacyjne poza miastem długotrwały, średni poziom dźwięku A w db pora dnia przedział czasu równy 16 godz. pora nocy przedział czasu równy 8 godz. ekspozycyjny poziom dźwięku A w db pora nocy równoważny poziom dźwięku A w db pora dnia przedział czasu równy 16 godz. pora nocy przedział czasu równy 8 godz. 55 45 83 45 40 60 50 83 50 45 Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku określa się odrębnie dla godzin od 6 00 do 22 00 (pora dnia) i dla godzin od 22 00 do 6 00 (pora nocy). Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku podano wg załączników do rozporządzenia MOŚZNiL (Dz. U. z 1998r. 66/436). Na podstawie art. 118 ust.7 Ustawy prawo ochrony środowiska zostało wydane rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 09.01.2002r. w sprawie wartości progowych poziomów hałasu (Dz. U. z 2002r. 8/81). Rozporządzenie to określa wartości progowe poziomów hałasu w środowisku, których przekroczenie powoduje zaliczenie obszaru, na którym poziom hałasu przekracza poziom dopuszczalny do kategorii terenu zagrożonego hałasem. Oznacza to, że dla obszarów, na których poziom hałasu przekracza poziom dopuszczalny wojewoda lub rada powiatu (w zależności od kompetencji) tworzy program działań, którego celem jest dostosowanie poziomu hałasu do dopuszczalnego. Progowe poziomy hałasu w środowisku podano w tabelach 8-3 i 8-4. Rozdział 8 Ochrona przed hałasem 128

Tabela 8-3. Wartość progowa poziomu hałasu wyrażona równoważnym poziomem dźwięku A w db Drogi lub linie kolejowe* Pozostałe obiekty i grupy źródeł hałasu Pora dnia Pora nocy Pora dnia Pora nocy Lp. Przeznaczenie terenu (przedział (przedział przedział czasu przedział czasu czasu czasu równy równy równy 16 godzinom) równy 8 godzinom) 8 najmniej korzystnym godzinom dnia jednej najmniej korzystnej godzinie nocy 1. Obszary A ochrony uzdrowiskowej 60 50 50 45 2. Tereny wypoczynkowo-rekreacyjne poza miastem 60 50 - - 3. Tereny zabudowy związanej ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży 65 60 60 50 Tereny zabudowy szpitalnej i domów opieki społecznej 4. Tereny zabudowy mieszkaniowej 75 67 67 57 *Wartości określone dla dróg i linii kolejowych stosuje się także dla torowisk tramwajowych poza pasem drogowym. Tabela 8-4. Wartość progowa poziomu hałasu dla startów, lądowań i przelotów statków powietrznych, wyrażona równoważnym poziomem dźwięku A w db długotrwały, średni poziom dźwięku A dla długotrwałego przedziału czasu trwającego 6 miesięcy, najmniej korzystnych pod Lp. Przeznaczenie terenu względem akustycznym pora dnia (przedział czasu równy 16 godzinom) pora nocy (przedział czasu równy 8 godzinom) Obszary A ochrony uzdrowiskowej 1 Tereny szpitali, domów opieki społecznej, zabudowy związanej ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży 65 55 Tereny zabudowy mieszkaniowej 2 Tereny wypoczynkowo-rekreacyjne poza 70 60 miastem W związku ze stwierdzoną uciążliwością akustyczną hałasów komunikacyjnych Państwowy Zakład Higieny opracował skalę subiektywnej uciążliwości zewnętrznych tego rodzaju hałasów. Zgodnie z dokonaną klasyfikacją uciążliwość hałasów komunikacyjnych zależy od wartości poziomu równoważnego L Aeq i wynosi odpowiednio: - mała uciążliwość L Aeq < 52dB; - średnia uciążliwość 52dB < L Aeq < 62dB; - duża uciążliwość 63dB < L Aeq < 70dB; - bardzo duża uciążliwość L Aeq > 70dB. Rozdział 8 Ochrona przed hałasem 129

8.2. Charakterystyka i ocena stanu aktualnego Na terenie dotyczącym niniejszego opracowania mamy do czynienia zarówno z obszarami, w których hałas przenikający do środowiska kształtuje klimat akustyczny obszaru, jak i z drugiej strony występują miejsca, które nie są narażone na jakąkolwiek formę oddziaływania akustycznego związanego z działalnością człowieka (głównie obszary leśne). 8.2.1. Hałas przemysłowy Na hałas przemysłowy mają wpływ wszelkie źródła hałasu znajdujące się na terenie zakładu przemysłowego, zarówno na otwartej przestrzeni (punktowe źródła hałasu), jak i w budynkach (wtórne źródła hałasu). Punktowymi źródłami hałasu są np.: czerpnie powietrza, wentylatory, sprężarki, itp. usytuowane na zewnątrz budynków. Źródłem hałasu wtórnego są obiekty budowlane (np. hale produkcyjne), w których hałas pochodzący od pracy maszyn i urządzeń emitowany jest do środowiska przez ściany, strop, okna i drzwi. Źródłem hałasu są również prace dorywcze wykonywane poza budynkami produkcyjnymi, jak np. cięcie, kucie, a także obsługa zakładów przez transport kołowy. Na terenie Gminy występują drobne podmioty gospodarcze zajmujące się głównie działalnością związaną z rolnictwem, leśnictwem, turystyką, rekreacją oraz drobnymi usługami. Przeważająca ilość firm funkcjonuje w sektorze prywatnym. Głównie są to osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. 8.2.2. Hałas drogowy Konsekwencją występującego obecnie gwałtownego rozwoju motoryzacji jest: stały wzrost natężenia ruchu; rozciąganie się godzin szczytu komunikacyjnego (aż do godz. 22 00 włącznie); powstawanie nowych obszarów będących w zasięgu uciążliwości hałasu; wzrost populacji zamieszkałych przy głównych drogach i ulicach; wzrost uciążliwości hałasu na terenach rekreacyjno - wypoczynkowych. Największą uciążliwość hałasu obserwuje się na obszarach o zwartej zabudowie. Z analizy badań hałasu komunikacyjnego wypływają następujące wnioski: poziom hałasu w godzinach szczytu komunikacyjnego nie ulega zwiększeniu (ograniczeniem jest przepustowość ulic); występuje wzrost poziomu hałasu w godzinach nocnych (poziom hałasu w godzinach 18 00 do 22 00 zmniejsza się tylko o 1 do 2 db w stosunku do godzin szczytu, zaś w godzinach od 22 00 do 24 00 o około 3 db). Układ drogowy stanowi o rozwoju danego regionu i powiązaniach z innymi ośrodkami. W odległości kilkunastu kilometrów od gminy przebiega droga krajowa nr 4. Przez gminę przebiega szereg dróg powiatowych i gminnych umożliwiających swobodną komunikację z sąsiednimi gminami. Komunikacja samochodowa stanowi podstawowy system transportowy w Gminie Pleśna. Część dróg cechują niskie parametry techniczne i zły stan nawierzchni. Rozdział 8 Ochrona przed hałasem 130

8.2.3. Hałas kolejowy Hałas pochodzący od linii kolejowej w porze nocnej może przekraczać dopuszczalną wartość 50 db w odległości do około 80 m od osi torów. Ogólnie rzecz biorąc w całej Polsce hałas kolejowy kształtuje się na mniej więcej jednakowym poziomie. Lokalnie mogą wystąpić niekorzystne zmiany ze względu na stan infrastruktury (torowiska), prędkości przejazdu, rodzaju i stanu taboru kolejowego oraz położenia torowiska (nasyp, wąwóz, teren płaski). Przez teren Gminy Pleśna przebiega linia kolejowa łącząca Tarnów z Nowym Sączem i Krynicą. Linia ta biegnie dalej (w kierunku południowym) do Słowacji. 8.2.4. Hałas lotniczy Samoloty, śmigłowce, motolotnie charakteryzują się bardzo wysokim poziomem emitowanego dźwięku. Droga rozprzestrzeniania się fali dźwiękowej uniemożliwia zastosowanie skutecznych zabezpieczeń przed hałasem. Stąd też emisja hałasu obejmuje stosunkowo duże obszary. Hałas lotniczy ma jednak przede wszystkim znaczenie lokalne. Z uwagi na brak lotniska na terenie Gminy Pleśna i gmin ościennych nie występują tu problemy związane z oddziaływaniem hałasu lotniczego w środowisku. Utworzone w ostatnim dziesięcioleciu korytarze powietrzne dla krajowego i międzynarodowego lotniczego ruchu pasażerskiego nie wpływają na klimat akustyczny na terenie Gminy Pleśna. 8.3. Stan docelowy i identyfikacja potrzeb 8.3.1. Stan docelowy Na terenie Gminy mamy do czynienia z obszarami, w których hałas przenikający do środowiska kształtuje klimat akustyczny tych terenów, z drugiej strony występują miejsca, które nie są narażone na jakąkolwiek formę oddziaływania akustycznego związanego z działalnością człowieka. Racjonalnie prowadzona polityka rozwoju przestrzennego Gminy z jej podstawowymi funkcjami winna być prowadzona i ukierunkowana na powstrzymanie degradacji oraz przywracanie walorów środowiska naturalnego, w tym na poprawę i kształtowanie klimatu akustycznego. Ochrona przed hałasem przemysłowym Na terenie Gminy działalność gospodarczą prowadzą głównie drobne podmioty gospodarcze. Część z nich to zakłady produkcyjne, rzemieślnicze czy usługowe stanowiące potencjalne źródła hałasu do środowiska. Pojedyncze zakłady, warsztaty czy przedsiębiorstwa prowadzące działalność gospodarczą kształtują klimat akustyczny w bezpośrednim swoim otoczeniu. Przywrócenie równowagi ekologicznej i rozwój poszczególnych elementów zagospodarowania wpływają na kształtowanie równomiernego rozwoju. Z badań kontrolnych hałasu obiektów przemysłowych wynika, iż procedury lokalizacyjne, system ocen oddziaływania na środowisko, system kontroli i egzekucji daje możliwość od- Rozdział 8 Ochrona przed hałasem 131

działywania na jednostki organizacyjne nie spełniające wymagań ochrony środowiska przed hałasem. W drodze decyzji administracyjnej ustalany jest dopuszczalny poziom hałasu emitowany z terenu danej jednostki organizacyjnej do środowiska. Dopuszczalną emisję hałasu dla obiektów usytuowanych na terenie Gminy Pleśna ustala Starosta Tarnowski w drodze indywidualnej decyzji, w oparciu o charakter, przeznaczenie i sposób zagospodarowania oraz użytkowania terenu, jak i obowiązujące standardy dla obszarów otaczających obiekt. Daje to możliwość przeprowadzenia badań kontrolnych przez WIOŚ. Nie przestrzeganie ustaleń decyzji administracyjnej skutkuje sankcjami finansowymi w postaci kar. Pozwala to na coraz skuteczniejszą ochronę środowiska przed hałasem. Ochrona przed hałasem drogowym Ochronę przed uciążliwościami powstającymi w związku z eksploatacją dróg, zapewnia się przez stosowanie rozwiązań technicznych ograniczających rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń, a w szczególności zabezpieczeń akustycznych oraz właściwą organizację ruchu. Przez teren Gminy przebiegają drogi powiatowe oraz gminne, które wykorzystywane są przez prywatne samochody osobowe, komunikację miejską, czy też samochody dostawcze. Stan nawierzchni tych dróg jest bardzo zróżnicowany - od dobrego po dostateczny. Minister właściwy do spraw środowiska określił, w drodze rozporządzenia, wymagania w zakresie prowadzenia pomiarów poziomów substancji lub energii w środowisku (Dz. U. z 2003r. Nr 35, poz. 308). W rozporządzeniu zostały ustalone przypadki, w których w związku z eksploatacją dróg wymagane są: 1) ciągłe pomiary poziomów wskazanych energii w środowisku, 2) okresowe pomiary poziomów energii w środowisku, 3) referencyjne metodyki wykonywania pomiarów, 4) kryteria lokalizacji punktów pomiarowych, 5) sposoby ewidencjonowania przeprowadzonych pomiarów. Wyniki pomiarów, zarządzający drogą przedkłada organowi ochrony środowiska, o ile pomiary te mają szczególne znaczenie dla systematycznej obserwacji zmian stanu środowiska wynikających z eksploatacji tych obiektów. Minister właściwy do spraw środowiska określił, w drodze rozporządzenia, rodzaje wyników pomiarów prowadzonych w związku z eksploatacją dróg, które ze względu na szczególne znaczenie dla systematycznej obserwacji zmian stanu środowiska, wynikających z eksploatacji tych obiektów, powinny być przekazywane właściwym organom ochrony środowiska, oraz terminy i sposób ich prezentacji (Dz. U. z 2003r. Nr 18, poz. 164). Starosta może, w drodze decyzji, nałożyć na zarządzającego drogą obowiązek prowadzenia w określonym czasie pomiarów poziomów hałasu w środowisku w związku z eksploatacją drogi, wykraczających poza obowiązki, o których mowa w art. 175 ust. 1-3 lub określone w trybie art. 56 ust. 1 pkt 1, art. 95 ust. 1 lub art. 107 ust. 1, POŚ jeżeli przeprowadzone kontrole poziomów hałasu w środowisku, które są emitowane w związku z eksploatacją drogi, dowodzą przekraczania standardów jakości środowiska. Zarządzający drogą, zaliczoną do obiektów, których eksploatacja może powodować negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach, sporządza co 5 lat mapę Rozdział 8 Ochrona przed hałasem 132

akustyczną terenu, na którym eksploatacja obiektu może powodować przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku. Mapę akustyczną sporządza się we fragmentach obejmujących obiekty na obszarach poszczególnych powiatów. Zarządzający drogą przedkłada fragment mapy akustycznej obejmującej określony powiat właściwemu wojewodzie i staroście. Opracowanie koncepcji zmian ruchu samochodowego na najbardziej obciążonych skrzyżowaniach np. poprzez zastosowanie ronda, remonty i modernizacje dróg, ustanowienie ograniczenia ruchu dla centrów miejscowości wpłynie na poprawę klimatu akustycznego terenów przyległych. Hałas drogowy powinien być uwzględniony przez organy administracji w przypadkach udzielania pozwoleń na budowę budynków mieszkalnych w bezpośredniej odległości od istniejących i planowanych dróg. Budynki z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi powinny być wznoszone poza zasięgiem uciążliwości określonych w przepisach ochrony środowiska (w tym także przed hałasem i wibracjami), a w przypadku gdy ich lokalizacja znajdzie się w zasięgu oddziaływania uciążliwości muszą zostać zastosowane środki techniczne zmniejszające je do poziomu określonego w przepisach ochrony środowiska. Przy modernizacji dróg i ulic należy zwrócić szczególną uwagę na dobór nawierzchni właściwej dla rzeczywistej prędkości pojazdów. Asfalty porowate zmniejszają emisję hałasu dopiero przy prędkościach znacznie większych od 70 km/h, zaś tzw. "ciche asfalty" (nawierzchnia, która obniża emisję hałasu o około 5 db przy małej prędkości pojazdów, czyli dla v < 70 km/h) mogą być stosowane w obszarze zabudowanym. Nie zapewni to jednak warunków komfortu akustycznego w tych punktach, w których poziom dźwięku przed zastosowaniem działań ochronnych jest większy niż 65 db w porze dziennej i 55 db w porze nocnej. Jedyną dostępną metodą redukcji hałasu pozostaje budowa ekranów ochronnych oraz wymiana okien na bardziej dźwiękoizolacyjne, które zapewnią warunki komfortu akustycznego wewnątrz pomieszczeń zamkniętych. Wymagania dotyczące izolacyjności okien według wymagań normy zależą od poziomu hałasu samochodowego określonego dla szesnastu godzin pory dziennej oraz ośmiu godzin nocy. Ochrona przed hałasem kolejowym Ochronę przed hałasem powstającym w związku z eksploatacją linii kolejowych zapewnia się przez stosowanie rozwiązań technicznych ograniczających rozprzestrzenianie hałasu, a w szczególności zabezpieczeń akustycznych czy właściwą organizację ruchu. Eksploatacja linii kolejowych nie może powodować przekroczenia standardów jakości środowiska w zakresie emisji hałasu do środowiska, a tym samym nie może, powodować przekroczenia standardów jakości środowiska poza terenem, do którego zarządzający linią kolejową ma tytuł prawny. Jeżeli w związku z eksploatacją linii kolejowej utworzono obszar ograniczonego użytkowania, eksploatacja nie może spowodować przekroczenia standardów jakości środowiska poza tym obszarem. Jeżeli jednak eksploatacja linii kolejowych powoduje, że wzdłuż niej występuje hałas pochodzący od przejeżdżających składów to właściciel linii kolejowej zobowiązany jest do zastosowania rozwiązań ograniczających hałas. Rozdział 8 Ochrona przed hałasem 133

Zarządzający linią kolejową jest obowiązany do okresowych pomiarów poziomów hałasu w środowisku wprowadzanych w związku z eksploatacją linii kolejowej. Także w przypadku przebudowy linii kolejowej zmieniającej w istotny sposób warunki jej eksploatacji, zarządzający jest obowiązany do przeprowadzenia pomiarów poziomów hałasu w środowisku. Nie jest wymagane pozwolenie na emitowanie hałasu do środowiska, gdy hałas powstaje w związku z eksploatacją linii kolejowych. Wyniki pomiarów, zarządzający linią kolejową przedkłada staroście, o ile pomiary te mają szczególne znaczenie dla systematycznej obserwacji zmian stanu środowiska wynikających z eksploatacji linii kolejowej. Minister właściwy do spraw środowiska określił, w drodze rozporządzenia, rodzaje wyników pomiarów prowadzonych w związku z eksploatacją linii kolejowych, które ze względu na szczególne znaczenie dla systematycznej obserwacji zmian stanu środowiska, wynikających z eksploatacji linii kolejowych, powinny być przekazywane staroście, oraz terminy i sposób ich prezentacji (Dz. U. z 2003r. Nr 18, poz. 164). Starosta może w drodze decyzji, nałożyć na zarządzającego linią kolejową obowiązki prowadzenia w określonym czasie pomiarów poziomów hałasu w środowisku w związku z jej eksploatacją, wykraczające poza obowiązki, o których mowa w art. 175 ust. 1-3 lub określone w trybie art. 56 ust. 1 pkt 1, art. 95 ust. 1 lub art. 107 ust. 1, POŚ jeżeli przeprowadzone kontrole poziomów hałasu w środowisku, które są emitowane w związku z eksploatacją linii kolejowych, dowodzą przekraczania standardów jakości środowiska. Ponadto zarządzający linią kolejową, której eksploatacja może powodować negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach, sporządza co 5 lat mapę akustyczną terenu, na którym eksploatacja może powodować przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku. W nowych planach zagospodarowania należy przewidzieć wydzielenie terenów zieleni izolacyjnej w obrębie terenów zabudowy mieszkaniowej od strony linii kolejowych. Zagrożenie hałasem lotniczym Z uwagi na brak lotnisk na terenie Gminy, Powiatu, jak i gmin ościennych, problemy związane z oddziaływaniem hałasu lotniczego w środowisku są marginalne. Oddziaływanie hałasu lotniczego ma charakter przypadkowy i związane jest z przelotem samolotów sportowych, jak i komunikacji lotniczej "small buisnesu". Utworzone w ostatnim dziesięcioleciu korytarze powietrzne dla krajowego i międzynarodowego lotniczego ruchu pasażerskiego nie wpływają na klimat akustyczny na terenie Gminy Pleśna. Istotnym czynnikiem mającym wpływ na ochronę środowiska będzie więc poprawa klimatu akustycznego na terenie Gminy Pleśna poprzez zahamowanie wzrostu zagrożeń wynikających z emisji hałasu do środowiska jak i podjęcie działań zmierzających do obniżenia poziomu hałasu do obowiązujących normatywów. 8.3.2. Identyfikacja potrzeb Do zadań związanych z ochroną środowiska na terenie Gminy w zakresie ochrony przed hałasem należy przyjąć: Rozdział 8 Ochrona przed hałasem 134

1) Podjęcie działań służących ograniczeniu uciążliwości hałasu komunikacyjnego (drogowego i kolejowego). 2) Przyjęcie jednolitej metody i systemu prognozowania zasięgu uciążliwego oddziaływania hałasu. 3) Przyjęcie jednolitego zestawu danych sprawozdawczych. 8.4. Cele i priorytety ekologiczne W Programie Zrównoważonego Rozwoju i Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2001-2015 zapisano następujący cel długoterminowy (do 2015r.): Zmniejszenie uciążliwości hałasu dla mieszkańców i środowiska poprzez obniżenie jego natężenia do poziomu obowiązujących standardów Realizacja tego celu winna być poprzedzona dokładnym rozpoznaniem klimatu akustycznego, wszędzie tam, gdzie istnieją źródła generujące hałas o wartościach poziomu równoważnego przekraczających wartości dopuszczalne. Dokładne rozpoznanie stanu narażenia na hałas jest podstawą podjęcia działań zmierzających do eliminacji lub minimalizacji tego typu zagrożeń. Działania te będą w głównej mierze dotyczyć usprawnienia ruchu drogowego jak i budowy ekranów przeciwakustycznych oraz kontroli jednostek emitujących hałas i egzekwowania przestrzegania dopuszczalnego poziomu hałasu w środowisku. 8.5. Główne zadania 8.5.1. Działania długoterminowe do roku 2012 Cel nadrzędny w zakresie poprawy klimatu akustycznego na terenie Gminy stanowi pochodną założeń w programie wojewódzkim. Wynikają z niego następujące działania długoterminowe: 1) Wprowadzenie programów edukacyjnych uświadamiających problemy ochrony przed hałasem. 2) Stworzenie gminnej bazy danych o obiektach stwarzających zagrożenie akustyczne dla środowiska. 3) Minimalizacja emisji hałasu komunikacyjnego poprzez planowe remonty i modernizację dróg. 4) Tworzenie stref buforowych pomiędzy nowoprojektowanymi centrami wytwórczości i usług, a terenami zabudowy mieszkaniowej. 8.5.2. Działania krótkoterminowe do roku 2008 Do działań krótkoterminowych, w zakresie ochrony środowiska przed hałasem na terenie Gminy Pleśna należy przyjąć: 1) Opracowanie programów edukacyjnych uświadamiających problemy ochrony przed hałasem; 2) Inwentaryzację stanu zagrożenia hałasem na terenie Gminy. Rozdział 8 Ochrona przed hałasem 135

8.6. Mechanizmy prawno-ekonomiczne Ochrona środowiska przed hałasem realizowana jest przez organy administracji państwowej i samorządowej. Każdy z organów administracji, działając według przepisów prawnych, ma inny zakres kompetencji i zadań: Rada gminy: uchwala gminny program ochrony środowiska (POŚ; art.18 ust.1); Organ wykonawczy gminy: sporządza gminny program ochrony środowiska (POŚ; art.17 ust.1); sporządza co 2 lata raport z wykonania programu który przedstawia radzie gminy (POŚ; art.18 ust.2); Gmina (wójt, burmistrz, prezydent): nakazuje osobie fizycznej eksploatującej instalację w ramach zwykłego korzystania ze środowiska lub eksploatującej urządzenie, wykonanie w określonym czasie czynności zmierzających do ograniczenia ich negatywnego oddziaływania na środowisko (w formie decyzji na podstawie POŚ; art.363); wstrzymuje użytkowanie instalacji w razie naruszenia warunków decyzji określającej wymagania dotyczące eksploatacji instalacji, z której emisja nie wymaga pozwolenia, prowadzonej przez osobę fizyczną w ramach zwykłego korzystania ze środowiska (w formie decyzji - na podstawie POŚ; art.368 ust.1); wydaje zgodę na podjęcie wstrzymanej działalności, gdy dokonano czynności zabezpieczających środowisko np. ze względu na ponadnormatywną emisję hałasu do środowiska (POŚ; art.372); sprawuje kontrolę w zakresie przestrzegania przepisów o ochronie środowiska (w tym oddziaływania hałasu przenikającego do środowiska) poprzez występowanie w charakterze oskarżyciela publicznego lub występowanie do wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o podjęcie odpowiednich działań (POŚ; art.379 ust. 1, 4 i 5); wydaje decyzje ustalające warunki zabudowy i zagospodarowania terenu (w tym warunków ochrony środowiska przed hałasem). Rada Powiatu uchwala powiatowy program ochrony środowiska (POŚ; art.18 ust.1); w drodze uchwały, ograniczy lub zakaże używania jednostek pływających lub niektórych ich rodzajów na określonych zbiornikach powierzchniowych wód stojących oraz wodach płynących, jeżeli jest to konieczne do zapewnienia odpowiednich warunków akustycznych na terenach przeznaczonych na cele rekreacyjno - wypoczynkowe (POŚ; art.116 ust.1); dla terenów, na których poziom hałasu przekracza poziom dopuszczalny (dla aglomeracji o liczbie mieszkańców większej niż 100 tysięcy, lub innych terenów dla których dokonywana będzie ocena stanu akustycznego środowiska) rada powiatu tworzy programy działań, których celem jest dostosowanie poziomu hałasu do dopuszczalnego (POŚ; art.117); jeżeli z postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, z analizy porealizacyjnej albo z przeglądu ekologicznego wynika, że mimo zastosowania dostępnych rozwiązań technicznych, technologicznych i organizacyjnych nie mogą być dotrzymane standardy jakości środowiska poza terenem zakładu lub innego obiektu mogącego Rozdział 8 Ochrona przed hałasem 136

znacząco oddziaływać na środowisko, o którym mowa w art. 51 ust. 1 pkt 2 POŚ, to dla oczyszczalni ścieków, składowiska odpadów komunalnych, kompostowni, trasy komunikacyjnej, lotniska, linii i stacji elektroenergetycznej oraz instalacji radiokomunikacyjnej, radionawigacyjnej i radiolokacyjnej tworzy się obszar ograniczonego użytkowania (POŚ art.135 ust.1 i 3). Organ wykonawczy powiatu sporządza powiatowy program ochrony środowiska (POŚ; art.17 ust.1); opiniuje projekty gminnych programów ochrony środowiska (POŚ; art.17 ust.2); sporządza co dwa lata raport z wykonania powiatowego programu ochrony środowiska, który przedstawia radzie powiatu (POŚ; art.18 ust.2). Zarząd powiatu zarząd powiatu do dnia 15 stycznia przedstawia do zatwierdzenia radzie powiatu projekt zestawienia przychodów i wydatków na dany rok, powiatowego funduszu (POŚ; art.420). Starosta prowadzi bazy danych dotyczących terenów aglomeracji o liczbie mieszkańców większej niż 100 tysięcy, lub innych terenów dla których dokonywana będzie ocena stanu akustycznego środowiska (POŚ; art.30 ust.2); umieszcza w szczególności w elektronicznych bazach danych, dostępnych za pośrednictwem publicznych sieci telekomunikacyjnych informacje dotyczące wyników pomiarów sporządzonych na potrzeby oceny stanu akustycznego środowiska oraz terenów zagrożonych hałasem, dla których przekroczone są poziomy hałasu w stopniu wymagającym podjęcia przedsięwzięć ochronnych w pierwszej kolejności i dla terenów, dla których tworzy się programy działań celem dostosowania poziomu hałasu do dopuszczalnego (POŚ; art.30 ust.1); sporządza co 5 lat mapy akustyczne na potrzeby oceny stanu akustycznego środowiska dla aglomeracji o liczbie mieszkańców większej niż 100 tysięcy, lub innych terenów dla których dokonywana będzie ocena stanu akustycznego środowiska (POŚ; art.118 ust.1); przekazuje, niezwłocznie po sporządzeniu, zarządowi województwa, wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska oraz wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu mapy akustyczne (POŚ; art.120); w przypadku stwierdzenia, iż poza zakładem przekroczone są dopuszczalne poziomy hałasu, starosta, w drodze postanowienia, wzywa prowadzącego zakład do przedłożenia wniosku o wydanie pozwolenia na emitowanie hałasu do środowiska (POŚ; art.230 ust.1); wydaje pozwolenia na emitowanie hałasu do środowiska (POŚ; art.183 ust.1); orzeka o wygaśnięciu, cofnięciu oraz ograniczeniu pozwolenia na emitowanie hałasu do środowiska (POŚ; art.183 ust.2); sprawuje kontrolę w zakresie przestrzegania przepisów o ochronie środowiska (w tym oddziaływania hałasu przenikającego do środowiska) poprzez występowanie w charakterze oskarżyciela publicznego lub występowanie do wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o podjęcie odpowiednich działań (POŚ; art.379 ust. 1, 4 i 5). Ochrona przed hałasem związana jest z zainwestowaniem dużych kwot na realizację przedsięwzięć inwestycyjnych, zaś zadania w tym zakresie w nieznacznym zakresie realizowane są bezpośrednio przez starostwo. Inwestorami są instytucje oraz przedsiębiorcy. Rozdział 8 Ochrona przed hałasem 137

Procedury administracyjne prowadzone w zakresie ochrony środowiska przed hałasem polegają z jednej strony na prowadzeniu kontroli stanu środowiska, a z drugiej strony na tworzeniu miejscowego prawa ustalającego standardy imisyjne. Do prowadzenia kontroli klimatu akustycznego powołane są różne organy administracji, jak: Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska prowadzący kontrolę klimatu akustycznego związanego z emisją hałasu do środowiska; Organ nadzoru budowlanego posiadający uprawnienia kontrolne w zakresie ochrony środowiska przed hałasem w odniesieniu do obiektów budowlanych, których stan techniczny może spowodować zagrożenie środowiska lub użytkowany jest w sposób zagrażający środowisku; Państwowa Inspekcja Sanitarna prowadząca badanie klimatu akustycznego środowiska pracy w zakresie zagrożenia życia i zdrowia ludzi. W ramach procedur administracyjnych istnieją warunki do tworzenia miejscowego prawa ustalającego standardy imisyjne: Procedury dotyczące ustaleń zagospodarowania przestrzennego pozwalają na uwzględnienie ochrony środowiska przed hałasem. Przy tworzeniu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego uwzględnienie wymagań ochrony środowiska przed hałasem powinno zawierać studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego (w opisie oraz załącznikach mapowych). Kolosalne znaczenie ma tutaj przepis wymagający dołączenia prognozy skutków ustaleń planu miejscowego na środowisko, w tym na klimat akustyczny; Procedury dotyczące lokalizacji obiektów budowlanych: Decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu powinna zawierać warunki wynikające z potrzeb ochrony środowiska przed hałasem. Decyzję taką wydaje organ gminy; Pozwolenie na budowę wydaje organ administracji architektoniczno - budowlanej na podstawie wniosku, do którego dołączona jest decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu oraz projekt budowlany z uzgodnieniami w zakresie ochrony środowiska; Pozwolenie na użytkowanie wydaje organ administracji architektoniczno-budowlanej. Inwestor zobowiązany jest przed przystąpieniem do użytkowania powiadomić PIOŚ, który może wstrzymać oddanie obiektu do eksploatacji jeśli nie spełnia on wymogów ochrony środowiska przed hałasem. Środki finansowo - prawne ochrony środowiska stanowią w szczególności: 1) opłaty za korzystanie ze środowiska; 2) administracyjne kary pieniężne; 3) zróżnicowane stawki podatków i innych danin publicznych służące celom ochrony środowiska. Administracyjna kara pieniężna jest ponoszona za przekroczenie lub naruszenie warunków korzystania ze środowiska, ustalonych decyzją o emitowaniu hałasu do środowiska. Ochrona przed hałasem związana jest z zainwestowaniem dużych kwot na realizację przedsięwzięć inwestycyjnych, zaś zadania w tym przedmiocie w nieznacznym zakresie realizowane są bezpośrednio przez Gminę. Rozdział 8 Ochrona przed hałasem 138

Inwestorami są instytucje oraz przedsiębiorcy z terenu Gminy. Natomiast Gmina, dla realizacji celów związanych z ochroną przed hałasem, może stwarzać inwestorom odpowiednie warunki, np. przez określenie w planach zagospodarowania przestrzennego zapisów dotyczących standardów akustycznych. Przykładami takich rozwiązań może być dofinansowanie do inwestycji ze środków gminnego lub powiatowego funduszu ochrony środowiska. Rozdział 8 Ochrona przed hałasem 139

8.7. Matryca logiczna Cele Rezultaty Cele nadrzędne Główne zadania Oczekiwane rezultaty Logika interwencji Zapewnienie mieszkańcom i przyjezdnym atrakcyjnego miejsca zamieszkania, pracy, wypoczynku na dziś i na przyszłość, poprzez poprawę jakości środowiska pod względem ochrony przed hałasem Ograniczenie hałasu poprzez dbałość o stan techniczny dróg; Tworzenie terenów wolnych od oddziaływań akustycznych związanych z przemysłem i komunikacją Zwiększenie atrakcyjności Gminy poprzez obniżenie poziomu dźwięku w środowisku Obiektywnie sprawdzalne wyznaczniki osiągnięć Obniżenie poziomu hałasu przenikającego do środowiska Modernizacja dróg poprzez zmianę struktury nawierzchni (asfalty porowate, ciche asfalty ); Modernizacja ciągów komunikacyjnych poprzez stworzenie płynności ruchu (na newralgicznych skrzyżowaniach budowa małych rond); W planach zagospodarowania przestrzennego wydzielenie terenów z zakazem realizacji jakiejkolwiek zorganizowanej działalności inwestycyjnej, także zakładów rzemieślniczych mogących być potencjalnymi źródłami hałasu do środowiska Porównawcze pomiary imisji hałasu na wybranych obszarach gminy Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego Źródła i sposoby weryfikacji Pomiary imisji hałasu w środowisku Małopolski Urząd Wojewódzki w Krakowie Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska Starostwo Powiatowe w Tarnowie Urząd Gminy Pleśna Ankiety Pomiary imisji hałasu WIOŚ w Krakowie Założenia Pozyskanie odpowiednich środków finansowych Pozyskanie inwestorów Ogólna poprawa klimatu akustycznego na terenie gminy 140 Rozdział 9 Ochrona przed hałasem

8.8. Harmonogram realizacji Programu I ZADANIA WŁASNE GMINY (1) Lp Nazwa zadania Planowany okres realizacji Jednostka odpowiedzialna Planowane efekty ekologiczne Planowane koszty ogółem (3) [tys. zł] UE NFOS WFOS Środki własne Partnerzy 1 Opracowanie programów edukacyjnych uświadamiających problemy ochrony przed hałasem 2004 2012 Urząd Gminy Pleśna Poprawa stanu świadomości ekologicznej społeczeństwa 8 X X Organizacje ekologiczne 2 Utworzenie bazy danych o obiektach stanowiących zagrożenie akustyczne dla środowiska 2004 2012 Urząd Gminy Pleśna Kontrola stanu środowiska, eliminacja lokalnych konfliktów 12 X X WIOŚ w Krakowie SUMA: 20 II ZADANIA KOORDYNOWANE GMINY (2) Lp Nazwa zadania Planowany okres realizacji Jednostka odpowiedzialna Planowane efekty ekologiczne Planowane koszty ogółem (3) [tys. zł] UE NFOS WFOS Środki własne Partnerzy 1 Opracowanie koncepcji poprawy ruchu komunikacyjnego na terenie Gminy 2004 2008 Zarząd Dróg Poprawa klimatu akustycznego oraz poprawa stanu jakości powietrza na terenie Gminy SUMA: 15 15 X X Urząd Gminy Pleśna (1) Przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji Gminy (2) Przedsięwzięcia finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji wyższego szczebla: wojewódzkiego i centralnego (3) Rzeczywiste koszty realizacji przedsięwzięć znane będą po przeprowadzeniu przetargów Łączna wartość przewidywanych nakładów inwestycyjnych do wydatkowania na realizację zadań w latach 2004-2012 szacowana jest na kwotę 35 tys. zł, w tym: zadania własne 20 tys. zł zadania koordynowane 15 tys. zł 141 Rozdział 9 Ochrona przed hałasem

8.9. Wnioski Realizując działania w zakresie poprawy klimatu akustycznego w aspekcie ochrony środowiska przed hałasem należy dążyć by: 1) Działania na rzecz ochrony środowiska przed hałasem skoncentrować na obniżeniu uciążliwości powodowanych przez komunikację; 2) Działaniami zapobiegawczymi objąć trasy komunikacyjne podejmując inwestycje drogowe w dziedzinie infrastruktury; 3) Ograniczyć rozprzestrzenianie się hałasu komunikacyjnego w drodze przedsięwzięć technicznych (zadrzewienia, ekrany akustyczne, wymiana okien); 4) Modernizując drogi doprowadzić je do parametrów zbliżonych do normatywnych o określonej strukturze nawierzchni (asfalty porowate, "ciche asfalty"); 5) Rozbudowę istniejących oraz budowę nowych parkingów prowadzić z utrzymaniem standardów ochrony otoczenia przed hałasem; 6) Zapewnić możliwość lokalizacji dla obiektów przemysłowych i produkcyjnych poprzez podporządkowanie struktury przestrzennej Gminy; 7) Ustalić, iż w planach zagospodarowania przestrzennego zostaną wydzielone tereny pod realizację zorganizowanej działalności inwestycyjnej mogącej być potencjalnym źródłem hałasu do środowiska; 8) Przyjąć, iż w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego uwzględnione będzie kształtowanie klimatu akustycznego; 9) Na wyznaczonych terenach nie dopuszczać lokalizacji obiektów uciążliwych dla środowiska, które ze względu na profil działalności lub technologię produkcji mogą stanowić potencjalne źródło nadmiernego hałasu; 10)Dla istniejących obszarów zabudowy mieszkaniowej likwidować lub ograniczać działalność gospodarczą uciążliwą dla środowiska pod względem akustycznym; 11)Realizacja założonego programu działań wymaga powołania jednostki (w ramach struktury Urzędu Gminy), która zajmie się realizacją i kontrolą realizacji POŚ w ramach tej dyscypliny. Rozdział 8 Ochrona przed hałasem 142