Zwiększenie kredytowania gospodarki: wdrożenie podwyższenia kapitału EBI oraz wspólnych inicjatyw Komisji i EBI Wspólne sprawozdanie Komisji i EBI dla Rady Europejskiej 27-28 czerwca 2013 r.
Zwiększenie kredytowania gospodarki: wdrożenie podwyższenia kapitału EBI oraz wspólnych inicjatyw Komisji i EBI STRESZCZENIE W związku z podwyższeniem kapitału, uzgodnionym przez Radę Europejską w 2012 r., Europejski Bank Inwestycyjny znacząco zwiększył swoją działalność, przeciwdziałając skutkom zmian koniunktury dla europejskiej gospodarki. Chociaż ostateczny efekt działalności EBI może zostać oceniony dopiero za kilka lat, widoczne są już znaczące wyniki. Znaczne zwiększenie liczby udzielanych kredytów oraz nowe inicjatywy w zakresie kredytowania, a także większe skupienie na MŚP i państwach podatnych na zagrożenia doprowadzi do zwiększenia inwestycji i zatrudnienia, tam gdzie są one najbardziej potrzebne. Należy kontynuować wspólne starania zmierzające do efektywnego wykorzystania dostępnych zasobów stosownie do potrzeb realnej gospodarki. Aby osiągnąć ten cel, Komisja Europejska i EBI ściśle ze sobą współpracują, przygotowując nowe wspólne inicjatywy wspierające MŚP. Połączenie środków UE i zasobów Banku pozwala zwiększyć oddziaływanie działalności kredytowej EBI, tam gdzie jest ona najbardziej potrzebna. Kontekst Podwyższenie kapitału EBI, wprowadzone w związku z decyzją Rady Europejskiej z 2012 r., wykazuje pierwsze oznaki swojej skuteczności jako mechanizm rozszerzający antycykliczną działalność inwestycyjną EBI i przyczyniający się do przywrócenia kredytowania gospodarki, które jest bodźcem dla wzrostu i zatrudnienia. Korzystne warunki kredytowania, które Bank oferuje we wszystkich państwach członkowskich UE (korzystając ze statusu emitenta o najwyższej wiarygodności na rynkach kapitałowych), działają jako przeciwwaga dla fragmentacji rynków finansowych w UE, szczególnie w państwach najbardziej podatnych na zagrożenia. W ramach Instrumentu EBI na rzecz Wzrostu Gospodarczego i Zatrudnienia akcja kredytowa Banku na obszarze Unii zostanie wzmocniona w latach 2013 2015 dzięki dodatkowym środkom, które mogą wynieść nawet 60 mld EUR, co oznacza wzrost o 49% w porównaniu z kredytowaniem zaplanowanym dla UE przed podwyższeniem kapitału. Dodatkowe kwoty są uzależnione od dalszego szerokiego dostępu do rynków kapitałowych, uwarunkowanego trwałą zdolnością do współpracy z inwestorami z UE i spoza jej granic. Oczekuje się, że ta dodatkowa działalność EBI może przynieść w całej Unii dodatkowe inwestycje w wysokości około 180 mld EUR. Dodatkowe kredyty będą przeznaczone na rentowne projekty we wszystkich państwach członkowskich ze szczególnym naciskiem na: (i) innowacje i umiejętności, (ii) dostęp MŚP do finansowania, (iii) efektywne wykorzystanie zasobów oraz (iv) infrastrukturę strategiczną. Połączone oddziaływanie większej zdolności EBI do udzielania kredytów, wyspecjalizowanych działań Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego, a także wspólnych instrumentów finansowych Komisji i EBI (w tym nowych inicjatyw przygotowanych w związku 1
z kolejnymi wieloletnimi ramami finansowymi) zapewni znaczący bodziec dla wzrostu i zatrudnienia w nadchodzących latach. Wyniki działalności EBI w pierwszej połowie 2013 r. Po pięciu pierwszych miesiącach 2013 r. wyraźnie widać, że podwyższenie kapitału pozwala rozszerzyć zdolność Banku do udzielania kredytów. We wszystkich państwach członkowskich liczba udzielanych kredytów wzrosła średnio o 66% (łącznie ze szczególnymi działaniami w państwach objętych programem) w porównaniu z odnośnym okresem 2012 r. Oprócz większych środków wprowadzono także dodatkowe produkty. Zastosowany w Grecji nowy Instrument Finansowania Handlu (zatwierdzony na początku czerwca) ma zgodnie z oczekiwaniami przyciągnąć środki sięgające nawet 1,5 mld EUR, a oprócz tego w styczniu 2013 r. zatwierdzono pierwsze transakcje zabezpieczone przez Fundusz Gwarancyjny dla Grecji. Wzmocnienie bazy kapitałowej umożliwiło EBI dostosowanie swojej tolerancji na ryzyko, której poziom będzie prawdopodobnie ewoluował wraz ze zmianami sytuacji gospodarczej. Operacje realizowane na własne ryzyko obciążone wyższym ryzykiem w UE działania szczególne mają zostać zwiększone do kwoty 7,8 mld EUR w 2013 r., z czego 5,5 mld EUR zostanie ujęte w bilansie EBI (w porównaniu z 1,5 mld EUR w 2012 r.). Głównym celem zwiększenia akcji kredytowej w UE jest wsparcie MŚP, które są najważniejszym motorem europejskiego wzrostu gospodarczego i zatrudnienia początkowy docelowy poziom kredytowania MŚP wynoszący 13,6 mld EUR w 2013 r. został obecnie podniesiony do 15,9 mld EUR, przy czym w 2012 r. wynosił on 10,7 mld EUR. Oczekuje się, że Bank wraz z EFI udzieli unijnym MŚP kredytów na ponad 19,1 mld EUR. Znacząco wpływa to na tworzenie nowych i zabezpieczenie istniejących miejsc pracy: EBI przewiduje, że kredyty, których udziela na projekty dotyczące rozwoju infrastruktury, efektywnego wykorzystania zasobów i tworzenia gospodarki opartej na wiedzy tylko w 2013 r. bezpośrednio przyczynią się do zatrudnienia około połowy miliona osób. Oprócz tego szacuje się, że MŚP i spółki o średniej kapitalizacji korzystające z finansowania EBI i EFI zapewniają co roku pracę 2 mln osób. Wspólne inicjatywy Komisji i EBI Komisja i EBI blisko współpracują nad opracowaniem i wdrożeniem instrumentów podziału ryzyka, tak aby dzięki kredytom udzielanym przez EBI zapewnić efekt dźwigni dla unijnego budżetu. Jednym z najbardziej wyrazistych przykładów jest inicjatywa w zakresie obligacji projektowych, w ramach której zatwierdzono już 9 projektów w 6 państwach. Podobne instrumenty wspierające MŚP i spółki o średniej kapitalizacji wprowadzono już we współpracy z EFI. Wspólne instrumenty mają być częściej stosowane podczas kolejnych wieloletnich ram finansowych jako element takich programów jak instrument Łącząc Europę, COSME, Horyzont 2020, a także w ramach europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych (ESI). Wszystkie wspomniane działania rozpoczęto w ubiegłym roku i mimo że pierwsze oznaki poprawy są już widoczne, w nadchodzących latach można spodziewać się wyraźniejszego wpływu na gospodarkę. W jaki sposób można zapewnić jeszcze lepsze wyniki? Inicjatywa EBI Umiejętności i miejsca pracy inwestowanie w młodzież zapewni MŚP łatwiejszy dostęp do finansowania w związku z inwestycjami w szkolenia, umiejętności związane z wykonywaną pracą oraz zdobywanie kwalifikacji w trakcie pracy. Oczekuje się, 2
że w połączeniu ze skoncentrowaniem inwestycji na początkowym etapie realizacji inicjatywy Komisji na rzecz zatrudnienia młodzieży oraz przyspieszeniem inwestycji na rzecz młodzieży za pośrednictwem Europejskiego Funduszu Społecznego, inicjatywa Banku spowoduje wzrost zatrudnienia osób młodych w Europie. Komisja i EBI rozważają stworzenie wspólnego mechanizmu podziału ryzyka na okres nowych wieloletnich ram finansowych, dzięki któremu państwa członkowskie mogłyby dobrowolnie kierować na ten cel część funduszy strukturalnych. W celu zapewnienia dodatkowego kredytowania MŚP zaproponowano stworzenie we współpracy z EBI/EFI wspólnego instrumentu łączącego środki unijne dostępne w ramach programów COSME i Horyzont 2020 oraz zasoby przeznaczone na fundusze ESI, wynoszące 10 mld EUR. Komisja zaproponowała trzy warianty, które w latach 2014 2020 mogłyby zapewnić środki sięgające nawet 100 mld EUR zależnie od skali udziału państw członkowskich, dostosowań wprowadzonych w projekcie przepisów dotyczących europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych, a także od terminu ich zastosowania i reakcji rynków finansowych. EBI i EFI wraz z Komisją i Europejskim Bankiem Centralnym (EBC) analizuje najlepsze sposoby zwiększenia finansowania MŚP, naprawy rynku sekurytyzacji, jako kanału umożliwiającego pozyskanie dodatkowych zasobów i zrównoważonego rozłożenia ryzyka na całą gospodarkę. 3
Wspólne sprawozdanie Komisji i EBI dla Rady Europejskiej Zwiększenie kredytowania gospodarki: wdrożenie podwyższenia kapitału EBI oraz wspólnych inicjatyw Komisji i EBI 1. Wprowadzenie W czerwcu 2012 r. Rada Europejska rozpoczęła realizację Paktu na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia obejmującego szereg inicjatyw politycznych służących pobudzeniu inteligentnego i zrównoważonego wzrostu gospodarczego sprzyjającego integracji społecznej, efektywnemu wykorzystaniu zasobów i tworzeniu miejsc pracy. Zważywszy, że konieczne jest równocześnie przywrócenie kredytowania gospodarce, jednym ze środków zatwierdzonych przez Radę Europejską w ramach paktu było podwyższenie kapitału EBI o 10 mld EUR. Ma ono doprowadzić do wzmocnienia bazy kapitałowej EBI, a tym samym do zwiększenia jego akcji kredytowej na lata 2013 2015 nawet o 60 mld EUR, co powinno przynieść dodatkowe inwestycje, których kwota mogłaby osiągnąć nawet 180 mld EUR. Większa zdolność EBI do udzielania kredytów dotyczy całego obszaru Unii Europejskiej, także państw znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji. W ramach tych istotnych działań na rzecz zwiększenia finansowania gospodarki wzmocniono efekt synergii wynikający z działań EBI i EFI, który rozszerzył swoją działalność w ramach współpracy z publicznymi instytucjami finansowymi w państwach członkowskich, starając się przede wszystkim wspierać fundusze podwyższonego ryzyka i pomagać w odtworzeniu rynku sekurytyzacji w Europie. W tym samym czasie EBI i Komisja zostały poproszone o opracowanie nowych instrumentów, które zwiększą skuteczność wsparcia EBI na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia w Europie. W czerwcu 2013 r. Rada Europejska oceni wdrożenie paktu, koncentrując się w szczególności na środkach służących tworzeniu miejsc pracy i pobudzeniu finansowania gospodarki, tak aby zapewnić odpowiednie warunki dla szybko działających środków na rzecz wzrostu gospodarczego. Poproszono także Komisję i EBI, aby informowały o tym, w jaki sposób wykorzystają one pakt oraz podwyższenie kapitału EBI. 2. Sytuacja gospodarczo-finansowa Pomimo znaczących postępów w zakresie reagowania kryzysowego i wzmocnienia instytucji w Europie sytuacja gospodarcza jest w dalszym ciągu trudna. Złagodzenie napięć na rynkach finansowych nie ma jeszcze pełnego przełożenia na realną gospodarkę. Inwestycje w UE kurczyły się przez siedem ostatnich kwartałów, a pod koniec 2012 r. odnotowano przyspieszony spadek. Równocześnie konieczność zapewnienia zdolności obsługi zadłużenia ogranicza możliwość prowadzenia krajowych działań antycyklicznych w państwach członkowskich o wysokim poziomie zadłużenia. Warunki panujące na rynku pracy w UE i w strefie euro stale się pogarszają od końca 2012 r. w związku ze słabą koniunkturą i dostosowaniami na rynku pracy. Rynki kredytowe są nadal rozdrobnione, a rzeczywista wartość kredytów udzielanych przedsiębiorstwom niefinansowym spadła w ostatnich latach w wielu państwach członkowskich, choć istnieją między nimi duże różnice w tym zakresie. Wydaje się, że wysokość spreadów kredytowych jest związana nie tylko ze zdolnością kredytową przedsiębiorstwa, ale też jego lokalizacją geograficzną, co świadczy o istnieniu dużych różnic pod względem warunków finansowania przedsiębiorstw w obrębie jednolitego rynku. Oprócz różnic między państwami pod względem oprocentowania kredytów bankowych, od końca 4
2011 r. znacznie wzrosły także spready między stopami procentowymi naliczanymi od kredytów dla małych oraz kredytów dla dużych przedsiębiorstw. Pakt na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia jest ważnym krokiem w obliczu czekających UE trudności, a podwyższenie kapitału EBI, większe wykorzystanie stworzonych przez Komisję i EBI wspólnych instrumentów podziału ryzyka, a także synergia płynąca z wyspecjalizowanych działań EBI i EFI będą miały kluczowe znaczenie dla jego pomyślnej realizacji. Wraz z uruchomieniem Instrumentu na rzecz Wzrostu Gospodarczego i Zatrudnienia EBI zwiększył swoje zaangażowanie w monitorowanie wpływu finansowanych przez siebie projektów na zatrudnienie i wzrost gospodarczy. EBI będzie także regularnie składał swojej Radzie sprawozdania z wyników realizacji projektów. EBI w dalszym ciągu koncentruje swoje finansowanie na projektach, które mają wysoką ekonomiczną stopę zwrotu i które gwarantują duże przełożenie pojedynczych projektów inwestycyjnych na wzrost gospodarczy. Szerzej ujęte oddziaływanie na gospodarkę UE poprzez pośrednie skutki inwestycji będzie zdecydowanie większe, a najbardziej odczuwalne będzie ono w tych państwach członkowskich, które w tej chwili borykają się z bardzo wysokim bezrobociem. Przykłady projektów Innowacje i umiejętności Hiszpański światowy lider technologii energii odnawialnej przede wszystkim w zakresie energii słonecznej korzysta z innowacyjnego mechanizmu finansowania opartego na podziale ryzyka, ustanowionego wspólnie przez Komisję Europejską oraz EBI. Finansowanie z EBI pozwala przedsiębiorstwu na dalszy rozwój sprzętu nowej generacji w celu poprawy zdolności przechowywania uzyskanej energii oraz przekształcania jej w energię elektryczną. Około 750 pracowników zajmujących się badaniami i rozwojem w Hiszpanii znajdzie zatrudnienie w ramach tego projektu, a duża liczba dostawców z całej UE otrzyma zlecenia. W Irlandii EBI wspiera projekt mający na celu zwiększenie liczby miejsc w szkołach oraz poprawę obiektów oświatowych w całym kraju, który obejmuje łącznie 49 szkół. Projekt przyniesie bezpośrednie korzyści ponad 30 000 uczniów oraz przyczyni się do poprawy infrastruktury oświatowej tam, gdzie to najbardziej potrzebne. Budynki będą spełniać najwyższe normy wydajności energetycznej. Projekt wygeneruje popyt na pracę wynoszący około 2 400 osobolat, z którego skorzystają głównie małe firmy budowlane. Ta inwestycja w edukację jest konieczna w celu sprostania wyzwaniom demograficznym w Irlandii oraz umożliwienia dzieciom zdobycia umiejętności niezbędnych w stale zmieniającym się otoczeniu gospodarczym. We Francji EBI finansuje inwestycje głównego producenta samochodów w technologię wytwarzania samochodów elektrycznych, która ograniczy wpływ transportu na środowisko. Środki EBI zostaną przeznaczone na prace badawczorozwojowe i pomogą stworzyć nową generację wydajnych i przystępnych cenowo pojazdów elektrycznych i hybrydowych pojazdów elektrycznych. Nowa platforma pojazdów będzie cechować się uproszczonym i zdecydowanie tańszym mechanizmem napędowym (silnik i skrzynia biegów) jak również dużo lżejszym 5
nadwoziem. W ramach tej inwestycji zatrudnienie znajdzie około 3 200 wysoko wykwalifikowanych inżynierów i naukowców. EBI wspiera budowę nowych budynków dydaktycznych i badawczych, jak również renowację i udoskonalenie placówek dydaktycznych i badawczych dziesięciu uniwersytetów znajdujących się poza obszarem Helsinek, na którym to obszarze mieszka około 100 000 studentów. Projekt ten dąży do radykalnej zmiany metod nauczania poprzez zaprojektowanie takich nowych pomieszczeń, które najlepiej wspierają proces nauczania, studiowania i tworzenia nowej wiedzy. Różnorodne projekty zakładające modernizację istniejących placówek przyczynią się do poprawy użyteczności obiektów i przyniosą oszczędności w zakresie kosztów bieżących. Szacowane zmniejszenie emisji CO2 będące wynikiem modernizacji wyniesie 10 %. EBI finansuje działania wiodącej zintegrowanej włoskiej grupy energetycznej w sektorze chemicznym, zmierzające do przekształcenia przestarzałego i przynoszącego straty zakładu petrochemicznego na Sardynii w nowoczesną fabrykę wytwarzającą wyroby zielonej chemii oraz w ośrodek badawczo-rozwojowy. Projekt pozwoli zachować 676 stanowisk pracy w regionie charakteryzującym się wysokim poziomem bezrobocia i umożliwi stopniową dezindustrializację, jednocześnie przynosząc pozytywne efekty zewnętrzne. Jest to sztandarowy projekt polegający na rozprzestrzenianiu procesu innowacji oraz technologii wytwarzania produktów, w tym kluczowych technologii wspomagających. Projekt wzmocni konkurencyjność europejskich spółek o średniej kapitalizacji, przyczyniając się do zagwarantowania możliwości zatrudnienia w Europie oraz wzmocnienia pozycji Europy jako ważnego dostawcy technologii. Dostęp do finansowania dla MŚP i spółek o średniej kapitalizacji Umowa o współpracy między EBI a BPI France (Banque Publique d Investissement) wykorzystuje połączone siły krajowego i europejskiego wsparcia dla MŚP, udzielanego poprzez rozległą lokalną sieć francuską bliską klientom. Po raz pierwszy w swojej historii bank ten opracował instrument finansowania handlu, który zwiększy płynność, odbuduje przepływy handlowe oraz zredukuje koszty finansowania greckich MŚP w sektorze importu i eksportu. Ten krótkoterminowy instrument udzielania pożyczek będzie wspierał transakcje o wartości rzędu 1,5 mld EUR w skali roku w czasie, gdy handel odgrywa istotną rolę w ożywieniu greckiej gospodarki. W Portugalii osiągnięte zostało porozumienie między EBI a Millennium bcp w sprawie wsparcia rozwoju gospodarczego małych i średnich przedsiębiorstw w tym kraju. Będzie ono miało pozytywny wpływ na działalność gospodarczą oraz tworzenie nowych miejsc pracy w Portugalii, gdyż zapewni finansowanie mniejszych projektów w sektorze przemysłu, turystyki, usług, w tym badań naukowych i innowacji, energii i ochrony środowiska naturalnego. EFI zwiększył finansowany ze środków EBI mandat dotyczący kapitału wysokiego ryzyka o 1 mld EUR, który koncentruje się przede wszystkim na finansowaniu typu mezzanine obciążonym wyższym ryzykiem w ramach działań podejmowanych wspólnie przez EBI i EFI w celu rozwiązania kwestii ograniczeń w zakresie finansowania dotyczących nowych planów w dziedzinie innowacji i wzrostu gospodarczego przygotowanych przez europejskie średnie przedsiębiorstwa. 6
We Włoszech Europejski Fundusz Inwestycyjny (EFI) podpisał dwie transakcje z BancoPopolare i Cassa di Risparmio di Cento, które przyznają innowacyjnym MŚP pożyczki w wysokości do 160 mln EUR. Transakcje te zostały zawarte w ramach instrumentu podziału ryzyka pilotażowego systemu gwarancji zainicjowanego wspólnie przez EFI, EBI i Komisję Europejską (DG ds. Badań Naukowych i Innowacji) którego celem jest zachęcanie banków do udzielania pożyczek MŚP i spółkom o średniej kapitalizacji (zatrudniającym mniej niż 500 pracowników), które potrzebują finansowania inwestycyjnego lub kapitału operacyjnego, by móc sfinansować działalność w dziedzinie badań naukowych, rozwoju i innowacji. Efektywne wykorzystanie zasobów Linia kredytowa w słoweńskim banku działającym na rzecz rozwoju zostanie przeznaczona na współfinansowanie projektów w dziedzinie efektywności energetycznej i energii odnawialnej. Niewielkie inwestycje realizowane zarówno przez sektor prywatny, jak i sektor publiczny przyniosą znaczne korzyści gospodarcze i będą miały znaczny pozytywny wpływ na zatrudnienie w całym kraju. Finansowanie z EBI ma zasadnicze znaczenie w wypełnieniu luki powstałej na skutek ograniczenia dotacji publicznych. Pomoc na rzecz dużej, składającej się z 80 turbin, farmy wiatrowej w niemieckiej części Morza Północnego przyczyni się do osiągnięcia łącznej mocy wytwórczej 288 MW. Morskie farmy wiatrowe są niezbędne, by pomóc Republice Federalnej Niemiec w realizacji jej ambitnych planów znacznego zwiększenia produkcji zielonej energii elektrycznej. Bank wspiera budowę centralnego odcinka nowej linii warszawskiego metra, wspierając tym samym rozwój zrównoważonego transportu publicznego w jednym z najbardziej zatłoczonych miast Europy. Wsparcie dla warszawskiego metra poprawi jakość usług transportu publicznego pod względem szybkości, komfortu i niezawodności. Szacowana redukcja emisji CO2 wynosi 42 000 ton rocznie. Oprócz korzyści dla środowiska, ten wspierany przez EBI projekt przyczyni się również do wzrostu zatrudnienia, ponieważ planowana rozbudowa metra będzie wymagała dodatkowych pracowników, kierowców i personelu biurowego. EBI wspiera wdrażanie zintegrowanego systemu gospodarowania odpadami stałymi w Sofii, w Bułgarii, obejmującego m.in. składowisko odpadów, mechanicznobiologiczny zakład przetwarzania odpadów, kompostownię bioodpadów oraz kompostownię odpadów zielonych. Infrastruktura strategiczna EBI finansuje budowę nowego terminala kontenerowego w porcie Savona (Włochy), który jest jednym z najważniejszych projektów portowych Europy. Nowy terminal będzie obsługiwał dużych globalnych armatorów prowadzących działalność na Morzu Śródziemnym i ułatwi europejską wymianę handlową. W wyniku realizacji tego projektu zatrudnionych zostanie około 2 400 osób w skali roku podczas prac związanych z budową i stworzonych będzie we Włoszech około 400 bezpośrednich miejsc pracy związanych z funkcjonowaniem terminala. Terminal przyczyni się również do usprawnienia działalności handlowej i logistycznej w Europie, a tym samym do zmniejszenia kosztów produkcji i dystrybucji w przemyśle. 7
Finansowanie przez EBI inwestycji w nowy tabor londyńskiej kolei miejskiej przyczyni się do zatrudnienia 1 300 osób w skali roku w istniejących zakładach produkcyjnych. Inwestycja ta poprawi jakość transportu publicznego, zmniejszy zagęszczenie ruchu w regionie Wielkiego Londynu, a tym samym ułatwi jego dostępność, co przyniesie korzyść całej gospodarce. Wsparcie finansowe na rzecz kluczowych korytarzy transportowych Litwy umożliwi zakup 590 nowych wagonów towarowych i dziewięciu nowych pociągów pasażerskich. Liczba pasażerów nieprzerwanie rośnie i osiągnęła w 2012 r. poziom 4,8 mln, a dziewięć nowych pociągów pasażerskich może wesprzeć ten trend do korzystania z transportu publicznego. Wspomniane 590 nowych wagonów towarowych będzie służyło głównie do transgranicznego transportu kolejowego między Litwą i jej wschodnimi sąsiadami. Wagony te będą cichsze i lżejsze od dotychczas używanych. W 2012 r. sieć kolejowa Litwy posłużyła do przewozu łącznie 49,5 mln ton towarów. 8
3. Wdrożenie podwyższenia kapitału EBI i wspólnych dla UE i EBI instrumentów podziału ryzyka 3.1 Wdrożenie podwyższenia kapitału EBI Przed końcem 2012 r. głosami Rady Gubernatorów EBI państwa członkowskie UE jednomyślnie zatwierdziły podwyższenie kapitału Banku. Zastrzyk kapitałowy znacznie poprawił współczynniki ryzyka EBI 1, przyczyniając się do poprawy zdolności kredytowej Banku i ugruntowania jego statusu emitenta o najwyższej wiarygodności na rynkach kapitałowych. Jest to niezbędne, aby EBI mógł nadal zapewniać finansową wartość dodaną w gospodarkach swoich udziałowców. Od strony operacyjnej podwyższenie kapitału pozwoliło zwiększyć docelowy poziom kredytowania w UE do kwoty 62 mld EUR (+/-10 %) w 2013 r., a łączny docelowy poziom kredytowania na lata 2013 2015 do kwoty 182 mld EUR w UE. Zmiany programu kredytowego EBI 80 70 60 50 mld EUR 40 39 11 45 29 22 49 52 12 55 3 45 20 63 61 61 20 20 Dodatkowa zdolno?? wynikaj?ca z podwy?szenia kapita?u Liczba udzielonych kredytów powy?ej poziomu sprzed kryzysu 30 20 41 41 41 41 41 41 42 40 40 Podstawowa liczba udzielanych kredytów zgodnie z planem operacyjnym na lata 2012 2014 10 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015?rodki wyp?acone, faktyczne w latach 2007-12 i limity w latach 2013-15 Zważywszy, że całość dodatkowego kredytowania skierowana jest do UE, oznacza to zwiększenie docelowych poziomów kredytowania w UE w ciągu trzech lat (2013 2015) o 60 mld EUR, czyli o 49 % w stosunku do planu operacyjnego sprzed podwyższenia kapitału. Podobny program zwiększonego kredytowania zrealizowano na początku kryzysu gospodarczo-finansowego. Ta dodatkowa działalność kredytowa, oparta na średnich poziomach współfinansowania, będzie wsparciem dla inwestycji ogółem rzędu 180 mld EUR. EBI współpracuje blisko z Komisją i państwami członkowskimi w celu wdrożenia podwyższenia kapitału w obszarach priorytetowych, które są odzwierciedleniem celów strategii Europa 2020 oraz zaleceń dla poszczególnych krajów wydawanych w ramach europejskiego semestru. Zapewniona przez podwyższenie kapitału dodatkowa działalność kredytowa, ujęta w ramy Instrumentu EBI na rzecz Wzrostu Gospodarczego i Zatrudnienia, 1 Wskutek podwyższenia kapitału wskaźnik adekwatności kapitałowej EBI wzrósł z 23,1% na koniec 2012 r. do 28,0% na koniec marca 2013 r., a wskaźnik dźwigni poprawił się w tym samym okresie z 976% do 821%. 9
służy jako wsparcie dla rentownych projektów we wszystkich państwach członkowskich i kładzie szczególny nacisk na (i) innowacje i umiejętności, (ii) dostęp MŚP do finansowania, (iii) efektywne wykorzystanie zasobów oraz (iv) infrastrukturę strategiczną. Ze względu na konieczność należytego uwzględnienia coraz bardziej zróżnicowanych warunków gospodarczych panujących w poszczególnych państwach UE opracowywane są zindywidualizowane strategie finansowania skierowane do tych regionów i sektorów, w których ograniczenia finansowe są najbardziej odczuwalne i gdzie możliwe jest szybkie uruchomienie inwestycji. Opracowując i oferując ukierunkowane produkty finansowe (w tym gwarancje, kapitał wysokiego ryzyka oraz mikrofinansowanie), EFI ułatwia MŚP z całej UE poprawę istotnego dostępu do finansowania i wspiera zatrudnienie, wzrost gospodarczy i konkurencyjność poprzez przedsiębiorczość, innowacje, badania i rozwój. Działalność kredytowa EBI rozciąga się na różne obszary polityki przedstawione w poniższej tabeli, która zawiera też orientacyjne 2 dane na temat liczby udzielonych kredytów w nadchodzących trzech latach. Orientacyjne dane dotyczące działalności kredytowej EBI w UE wg obszarów polityki (dane liczbowe w mld EUR) Cele polityki publicznej (w UE) Wynik za 2012 r. Dane orientacyjne 2013 2014 2015 2013-2015 Średnia Wsparcie dla MŚP 10,7 13,6 13,3 13,3 13,4 Gospodarka oparta na wiedzy 8,9 11,1 10,6 10,6 10,7 Transport (sieci transeuropejskie TEN, stabilność) Energia (sieci transeuropejskie TEN, odnawialne i wydajność) 9,3 12,5 11,8 11,8 12,0 7,2 12,5 12,5 12,5 12,5 Urbanizacja i zdrowie 2,3 2,9 2,7 2,7 2,8 Środowisko i nieprzekrojowe* cele działań na rzecz konwergencji i działań w dziedzinie klimatu 6,1 9,5 9,1 9,1 9,3 Razem (w UE) 44,7 62,0 60,0 60,0 60,7 * Projekty, które nie kwalifikują się do wsparcia w ramach żadnego z głównych celów planu operacyjnego EBI, ale mogą zostać dopuszczone na podstawie kryteriów kwalifikowalności z zakresu konwergencji lub działań w dziedzinie klimatu Na dzień 31 maja 2013 r. zobowiązania do udzielenia kredytów zawarte od początku roku przez EBI wynosiły 13,8 mld EUR (o 66% więcej niż na dzień 31 maja 2012 r.). EBI przewiduje, że roczny poziom docelowy zostanie w dużej części osiągnięty. Poniższa tabela przedstawia zmiany stanu kredytów udzielonych przez EBI w tych państwach członkowskich, które otrzymują obecnie pomoc finansową i które uzgodniły z Komisją program dostosowań makroekonomicznych. Pomimo trudnej sytuacji finansowej i gospodarczej EBI utrzymał stały poziom działalności w państwach objętych programem. 2 Wartości w tabeli dotyczące lat 2013-2015 są czysto orientacyjne, ponieważ zostały opracowane na podstawie dostępnych prognoz operacji EBI w Europie (w tym w krajach kandydujących i potencjalnych krajach kandydujących) poprzez zastosowanie proporcjonalnej redukcji, opartej na przewidywanym stosunku (i) działalności kredytowej w UE do (ii) całej działalności kredytowej w Europie. 10
Oczekuje się, że w 2013 r. ponad 3,5 mld EUR z łącznego celu UE w wysokości 62 mld EUR zostanie zainwestowane w państwach objętych programem. Kredyty udzielone przez EBI w krajach objętych programem (w mln EUR, zasoby własne) 2011 2012 oczekiwania na 2013 Grecja 860 550 1500 Irlandia 475 505 650 Portugalia 1970 871 1200 Cypr 180 398 200 W pierwszej połowie 2013 r. łączny poziom wypłat na rzecz państw objętych programem i państw wcześniej objętych programem 3 znacząco wzrósł w odniesieniu do odpowiedniego okresu 2012 r. (z 1,4 mld EUR do 1,9 mld EUR); łączny wzrost wyniósł około 36 %. EBI wprowadził szereg środków od czasu wniosków z 2012 r., dotyczących podwyższenia kapitału, aby w miarę możliwości ułatwić osiągnięcie nowych docelowych poziomów kredytowania w trudnych warunkach gospodarczych. Bank wdrożył pakiet środków, aby dostosować swoją tolerancję na ryzyko i ceny do zmienionych warunków i aby móc kontynuować działalność we wszystkich państwach członkowskich. Ponadto EBI zmienia priorytety w ramach swojej działalności kredytowej, kładąc większy nacisk na te projekty, które mają największy wpływ na zatrudnienie. Poprzez liczne działania EBI zwiększa wsparcie dla MŚP i spółek o średniej kapitalizacji. o Znacznie zwiększył wartość kredytów udzielanych MŚP w UE. W 2012 r. ich liczba wzrosła i osiągnęła wartość 10,7 mld EUR. Docelowy poziom kredytów dla MŚP na 2013 r. wynosi 13,6 mld EUR. Aktualna prognoza jest nawet wyższa i wynosi około 15,9 mld EUR (co oznaczałoby wzrost o około 49% w stosunku do 2012 r.). Włączając działania EFI i środki zapewnione przez osoby trzecie, łączna kwota finansowania przeznaczonego na wsparcie MŚP i spółek o średniej kapitalizacji ma wynieść w tym roku około 19,1 mld EUR. o Bank opracowuje nowe struktury i produkty zabezpieczające oraz wprowadza nowe inicjatywy. Na przykład stworzył i zakończył w maju 2013 r. wykorzystany po raz pierwszy instrument finansowania handlu o wartości 500 mln EUR, za pomocą którego udzielił wsparcia dla transakcji handlowych w Grecji o wartości 1,5 mld EUR. Bank analizuje obecnie podobne instrumenty w innych państwach, w których pozyskanie środków finansowych na rozsądnych warunkach z innych źródeł nie jest możliwe. o W związku z luką powstałą po wycofaniu się inwestorów instytucjonalnych wzmocniono mandat dotyczący kapitału wysokiego ryzyka (Risk Capital Mandate) i przekształcono go w otwarty fundusz odnawialny o wartości 7 mld EUR, którego zarządzaniem w imieniu Banku zajmuje się EFI. o Zgodnie z konkluzjami Rady Europejskiej dotyczącymi paktu EFI wzmacnia partnerstwo z instytucjami krajowymi, aby zapewniać wachlarz rozwiązań w zakresie zadłużenia i pozyskiwania kapitału za pośrednictwem różnych partnerów finansowych z całej UE. 3 Poza Cyprem, Grecją, Irlandią i Portugalią obejmuje Węgry, Łotwę i Rumunię. 11
- W 2013 r. EBI zwiększył swój docelowy poziom kredytowania działań szczególnych 4 w Unii do 7,8 mld EUR, z czego 5,5 mld EUR zostanie ujęte w bilansie EBI. 3.2 Wspólne instrumenty podziału ryzyka EBI-UE Komisja i EBI blisko współpracują przy tworzeniu instrumentów łączonych podziału ryzyka, zapewniając efekt dźwigni dla unijnego budżetu dzięki zdolności EBI do udzielania kredytów i finansowania działań szczególnych w obszarach priorytetowych dla UE. Tego rodzaju instrumenty są szczególnie skuteczne w państwach podatnych na zagrożenia i państwach objętych programem lub w sektorach obciążonych wysokim ryzykiem, takich jak badania i rozwój (gdzie podmioty prowadzące działalność doświadczają trudności w znalezieniu innych źródeł długoterminowego finansowania). Do kategorii tej należą (zarządzane przez EFI): mechanizm finansowania oparty na podziale ryzyka (RSFF), gwarancja pożyczkowa na potrzeby projektów w zakresie transeuropejskich sieci transportowych (LGTT) oraz Instrument Podziału Ryzyka (RSI). W listopadzie 2012 r. Komisja i EBI uruchomiły inicjatywę w zakresie obligacji projektowych, służącą wsparciu rynków kapitałowych w finansowaniu długoterminowych inwestycji w infrastrukturę. W ramach tego innowacyjnego instrumentu Rada Dyrektorów EBI zatwierdziła już dziewięć projektów z zakresu transeuropejskich sieci transportowych i energetycznych w sześciu państwach członkowskich. Dotyczy to projektów budowy dróg na Słowacji, w Dani, Belgii oraz w Zjednoczonym Królestwie, przyłączeń morskich farm wiatrowych do sieci energetycznej w Danii i Zjednoczonym Królestwie oraz zakładów przechowywania gazu w Hiszpanii i we Włoszech. Pierwsze operacje finansowego zamknięcia w ramach tych projektów spodziewane są w drugiej połowie 2013 r. Zatwierdzenie wniosku Komisji dotyczącego zmiany rozporządzeń w sprawie funduszy strukturalnych oraz wynikająca z niego zmiana programowania doprowadziły do stworzenia nowego programu wsparcia dla MŚP w Grecji (dodatkowo, oprócz opisanego powyżej instrumentu finansowania handlu). W ramach tego programu niewykorzystane fundusze strukturalne zostały przeznaczone na utworzenie funduszu gwarancyjnego zarezerwowanego dla kredytów udzielanych MŚP przez EBI, opartego na regule pierwszej straty w portfelu. Pierwsze transakcje objęte zabezpieczeniem z funduszu zostały zawarte na początku 2013 r. Komisja opublikowała ponadto uzupełniający wniosek regulujący niektóre kwestie z zakresu zarządzania finansowego w odniesieniu do krajów objętych programem. Wspólne instrumenty podziału ryzyka mają być częściej stosowane podczas kolejnych wieloletnich ram finansowych jako element takich programów jak instrument Łącząc Europę, Horyzont 2020, a także w ramach europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych (ESI). 4. Dalsze kroki 4.1 Inicjatywy dotyczące MŚP Komisja oraz EBI współpracują także z EBC w celu opracowania unijnej strategię na rzecz zmniejszenia utrudnień finansowych dla MŚP. Dyskusje koncentrują się wokół możliwości ożywienia ustrukturyzowanych rynków kredytowych, aby wesprzeć kredyty dla MŚP zwłaszcza (lecz nie tylko) w państwach członkowskich znajdujących się w niekorzystnej sytuacji. 4 Działania szczególne to operacje związane z ryzykiem kredytowym wyższym, niż przewidziane w standardowych wewnętrznych przepisach EBI. 12
Współpraca ma obejmować dwa aspekty: (i) wystarczające finansowanie sektora bankowego przeznaczone wyłącznie na kredyty dla MŚP oraz (ii) wsparcie jakości kredytowej istniejących lub nowych kredytów, tak aby obniżyć nadmiernie wysokie marże kredytowe i przyciągnąć inwestorów instytucjonalnych do dużych puli kredytów dla MŚP, zmniejszając tym samym znaczne utrudnienia dla napływu inwestycji. Poza analizą możliwości inicjatywy EBI-EBC przynoszącej korzyści w krótkim terminie, Komisja i EBI rozważają stworzenie wspólnych mechanizmów podziału ryzyka na podstawie nowych wieloletnich ram finansowych w drodze połączenia środków z budżetu UE (COSME, Horyzont 2020 ) i zasobów ESI ze zdolnością do udzielania kredytów ze strony EBI, EFI i krajowych banków na rzecz rozwoju. Połączenie wysiłków w ten sposób pozwoli osiągnąć ekonomię skali dzięki rozwiązaniom obejmującym całą UE, a także zwiększy efekt dźwigni dla wszystkich uczestniczących państw członkowskich. Instrumenty zostaną opracowane w taki sposób, aby zagwarantować, że kwota środków finansowych wniesiona przez dane państwo członkowskie z jego programów ESI wygeneruje pożyczki o wartości kilkakrotnie większej od tej kwoty, w formie pożyczek udzielanych MŚP w tym państwie członkowskim i z korzyścią dla odpowiednich obszarów programu. Kluczem do uruchomienia efektu dźwigni finansowej w przypadku takich wspólnych instrumentów jest jak najszerszy udział państw członkowskich. Choć uczestnictwo polegające na wniesieniu wkładu z programów ESI będzie z konieczności dobrowolne, wszystkie państwa członkowskie będą gorąco zachęcane do tego, by dołożyły się do wspólnego instrumentu ze swoich środków finansowych w ramach ESI, z uwagi na to, że ich wkład przyczyni się do zwiększenia pożyczek dla MŚP na ich terytorium, jednocześnie zwiększając efekt dźwigni finansowej dla wszystkich. Komisja opracowała trzy szeroko zakrojone warianty wspólnych instrumentów 5. Biorąc pod uwagę potrzebę stworzenia masy krytycznej wokół zasadniczego unijnego wspólnego instrumentu, która zapewniłaby efekt dźwigni dla zasobów UE-EBI oraz możliwe powiązanie z decyzjami EBC, poniższe warianty są przedstawione jako alternatywy. Każdy taki wspólny instrument współistniałby oczywiście z wielorakimi inicjatywami wspieranymi z ESI na poziomach regionalnym i krajowym. Nie wykluczałby także stworzenia dodatkowych wspólnych instrumentów w innych obszarach polityki UE, jak to przewiduje obecnie projekt rozporządzenia w sprawie wspólnych przepisów dotyczący ESI. Proponowana indykatywna kwota 10 mld EUR 6 jest ułamkiem całkowitego budżetu ESI wynoszącego 400 mld EUR i stosunkowo niewielkim odsetkiem ogółu zasobów ESI, które państwa członkowskie planują przeznaczyć na środki wspierania MŚP. Bardziej szczegółowa ocena wpływu proponowanych instrumentów zostanie przeprowadzona przed ich wdrożeniem. Warto przypomnieć, że tylko w latach 2007-2011 państwa członkowskie wykorzystały kwotę 23 mld EUR w programach operacyjnych w formie bezpośredniego wsparcia dla MŚP, zaś w sposób pośredni MŚP skorzystały z kolejnych 25 mld EUR. W następnych wieloletnich ramach finansowych państwa członkowskie zadeklarowały zamiar zwiększenia wsparcia za pośrednictwem instrumentów finansowych, w szczególności na rzecz MŚP. Wreszcie, wdrożenie i wykorzystanie instrumentu zależeć będzie od rozwoju sytuacji w innych obszarach polityki, które są analizowane równolegle. Kwestie regulacji finansowych mogą mieć na przykład szczególny wpływ na rozwój rynku sekurytyzacyjnego w Europie. Są one tematem trwających do 25 czerwca konsultacji Komisji w ramach Zielonej Księgi. 5 Zob. załącznik zawierający bardziej szczegółowy opis. 6 Dodatkowo poza innymi proponowanymi mieszanymi instrumentami (PBI, RSFF, RSI itd.). 13
1) Wspólny instrument gwarancyjny dla MŚP połączony ze wspólnym instrumentem sekurytyzacyjnym dla nowych kredytów W ramach tego instrumentu zebrane zostałyby środki finansowe z programów COSME, Horyzont 2020 oraz funduszy ESI w połączeniu ze środkami z EBI i EFI w celu zapewnienia: a) gwarancji dla nowych kredytów dla MŚP udzielanych przez pośredników finansowych w ramach wspólnego instrumentu gwarancyjnego. b) gwarancje portfelowe w nowych pożyczkach dla MŚP w celu sekurytyzacji. Banki będą musiały stworzyć takie portfele w określonym czasie (2 3 lat), aby mogły zostać objęte sekurytyzacją. Ten wariant zakłada połączenie 75 % gwarancji z 25 % sekurytyzacji. Kwota 10 mld EUR z ESI oraz 420 mln EUR z COSME i Horyzontu 2020 zostałaby przeznaczona na wygenerowanie kredytów dla MŚP o wartości szacowanej na 55-58 mld EUR (wskaźnik dźwigni około 1:5), z czego skorzystałoby 580 000 MŚP. Wariant ten nie wymaga zmian w projekcie rozporządzenia w sprawie wspólnych przepisów. 2) Wspólny instrument sekurytyzacyjny pozwalający objąć sekurytyzacją zarówno nowe, jak i już istniejące portfele kredytowe dla MŚP W ramach takiego wspólnego instrumentu sekurytyzacyjnego publiczne środki finansowe (ESI, COSME, Horyzont 2020, EFI, EBI, krajowe banki na rzecz rozwoju) zostałyby połączone w celu sekurytyzacji portfeli kredytowych dla MŚP. Pośrednicy finansowi musieliby spełnić warunek finansowania nowych kredytów dla MŚP proporcjonalnie do kwoty objętej wspólnym instrumentem. Sekurytyzacja portfeli istniejących kredytów zwiększyłaby wpływ i natychmiastowość tego instrumentu w porównaniu z wariantem 1. W ramach tego wariantu kwota 10 mld EUR z ESI + 420 mln EUR z COSME i Horyzontu 2020 zostałaby przeznaczona na wygenerowanie kredytów dla MŚP o wartości szacowanej na 65 mld EUR (wskaźnik dźwigni około 1:6), z czego skorzystałoby około 650 000 MŚP. W tym przypadku konieczna byłaby niewielka zmiana projektu rozporządzenia w sprawie wspólnych przepisów w celu rozszerzenia kwalifikowalności kredytów dla MŚP, aby objąć nimi także istniejące kredyty oraz ocenić kwalifikowalność kapitału obrotowego, ułatwiając w ten sposób opracowanie instrumentu i jego rozpowszechnienie. 3) Wspólny instrument sekurytyzacyjny pozwalający objąć sekurytyzacją nowe i już istniejące portfele kredytowe dla MŚP, a także stworzyć pulę ryzyka Ten wariant byłby podobny do wariantu 2, lecz zawierałby możliwość stworzenia puli ryzyka i rozszerzałby kryteria kwalifikowalności, aby objąć nimi istniejące kredyty i ocenić kwalifikowalność kapitału obrotowego, jednocześnie zapewniając, że pośrednik udzielać będzie MŚP nowych kredytów o wartości kilkakrotnie wyższej niż kwota odłożona przez państwo członkowskie na rzecz odpowiednich obszarów programu. Pula ryzyka umożliwia lepszą dywersyfikację portfela, co skutkuje znacznie większym efektem dźwigni niż miałoby to miejsce w przypadku poprzednich wariantów. Ponadto wariant ten umożliwia zapewnienie bezpośredniej ulgi w kapitale oraz płynności bankom, co ułatwia szybkie udzielanie nowych kredytów MŚP. W ramach tego wariantu kwota 10 mld EUR z ESI + 420 mln EUR z COSME i Horyzontu 2020 zostałaby przeznaczona na wygenerowanie kredytów dla MŚP o wartości szacowanej na 100 mld EUR (wskaźnik dźwigni około 1:10), z czego skorzystałoby około 1 000 000 MŚP. Ten wariant wymagałby takich samych zmian do projektu rozporządzenia w sprawie wspólnych przepisów jak zmiany konieczne w przypadku wariantu 2. 14
Wykorzystując swoje doświadczenie w dziedzinie rynku i biznesu, EBI będzie współpracować z Komisją nad opracowaniem proponowanego instrumentu oraz uczestniczyć w pracach niezbędnych do przygotowania wymaganych zmian. Efekt dźwigni finansowej zależeć będzie od ostatecznych wyborów dokonanych przez państwa członkowskie oraz od stopnia wykorzystania instrumentu przez instytucje finansowe sektora prywatnego. 4.2. Zatrudnienie osób młodych W związku z pakietem Komisji w sprawie zatrudnienia młodzieży z grudnia 2012 r. Rada Europejska uzgodniła w dniach 7 8 lutego utworzenie Inicjatywy na rzecz zatrudnienia ludzi młodych, na którą przeznaczono 6 mld EUR na lata 2014 2020. Inicjatywa ma wspierać przede wszystkim młodzież w wieku od 15 do 24 lat niekształcącą się, niepracującą ani nieszkolącą się w tych regionach UE, w których w 2012 r. odnotowano stopę bezrobocia powyżej 25%, tak aby zapewnić integrację tych osób na rynku pracy. Szereg państw zapowiedziało również inne inicjatywy. Inicjatywa na rzecz zatrudnienia ludzi młodych uzupełnia inne instrumenty Komisji w obszarze edukacji i polityki społecznej, które mogą znacząco przyczynić się do zmniejszenia bezrobocia osób młodych. W kolejnych wieloletnich ramach finansowych przewidziane są nowe instrumenty finansowe dotyczące kredytów studenckich (gwarancje dla kredytów studenckich udzielane w ramach programu Erasmus + ), mikrofinansowania (gwarancje, mikrokredyty i kapitał własny przekazywane za pośrednictwem instytucji, które inwestują w przedsiębiorstwa lub udzielają im kredytów, zwłaszcza gdy chodzi o osoby najbardziej oddalone od rynku pracy), a także rozwoju przedsiębiorstw społecznych. Mając na uwadze nadchodzące posiedzenie Rady Europejskiej, Komisja przedstawiła w dniu 19 czerwca 2013 r. komunikat w sprawie bezrobocia osób młodych określający priorytety w zwalczaniu bezrobocia osób młodych, włącznie z porozumieniem w sprawie kolejnych wieloletnich ram finansowych i dodatkowymi programami, koncentracją wysiłków w ramach Inicjatywy na rzecz zatrudnienia ludzi młodych, wdrożeniem odpowiednich zaleceń dla poszczególnych krajów oraz gwarancji dla młodzieży na poziomie krajowym. Wspólnie z Komisją i państwami członkowskimi EBI proponuje uzupełnić wysiłki Komisji i państw członkowskich o specjalny program Umiejętności i miejsca pracy inwestowanie na rzecz młodzieży w celu przeciwdziałania wysokiemu i rosnącemu bezrobociu młodych osób. Program jest dowodem zaangażowania, z jakim Bank stara się wykorzystać większe zasoby i skierować je na rzecz priorytetów polityki UE. Program EBI składa się z dwóch elementów: (i) Miejsca pracy dla młodzieży ułatwienie MŚP dostępu do finansowania oraz (ii) Inwestowanie w umiejętności zapewnienie kredytowania projektom obejmującym inwestycje w młode osoby, włącznie z inwestycjami w infrastrukturę edukacyjną, szkolenie, kredyty studenckie i mobilność. W kontekście elementu Miejsca pracy dla młodzieży EBI analizuje wraz z bankami partnerskimi możliwości zwiększenia kredytowania MŚP, będących głównym pracodawcą dla osób młodych, w celu wspierania zatrudnienia. Inwestycje ujęte w elemencie Inwestowanie w umiejętności obejmują istniejące finansowanie przez EBI inwestycji w szkoły i uniwersytety, a także szeroki zakres programów szkoleniowych, a szczególnie programów, które podwyższają i poprawiają jakość szkolenia zawodowego w Europie. Skoncentrowanie się na umiejętnościach związanych z pracą w ramach kształcenia średniego i wyższego jest postrzegane jako wywierające największy wpływ na poprawę zdolności do zatrudnienia osób młodych i zapewniające najlepszą ochronę przed bezrobociem. Wśród finansowanych 15
środków znajdują się także programy wspierania mobilności uczniów, studentów i pracowników w całej UE. Oprócz tego, że EBI stara się wspierać Komisję przez szybkie wdrożenie Inicjatywy na rzecz zatrudnienia ludzi młodych, będzie on też koncentrował swoje zasoby własne na udzielaniu państwom członkowskim pomocy w przyspieszeniu realizacji programów krajowych i regionalnych przeciwdziałających bezrobociu osób młodych. Oprócz tego, że inicjatywy te spowodują prawdopodobnie większą koncentrację inwestycji EBI na dziedzinach wywierających duży wpływ na tworzenie miejsc pracy dla osób młodych i możliwości szkolenia zawodowego, znaczniejsza pula zasobów UE przeznaczona na instrumenty łączone w tym obszarze może przyczynić się do bardziej ukierunkowanego i silniejszego oddziaływania kredytów EBI. 4.3. Osiąganie lepszych wyników Państwa członkowskie, Komisja i EBI rozważają wprowadzenie kolejnych środków, dzięki którym EBI będzie mógł nadal odgrywać istotną rolę na tych rynkach i w tych sektorach, gdzie trudne jest nie tylko uzyskanie kredytu, ale też pozyskanie środków z innych źródeł na rozsądnych warunkach. Tego rodzaju środki musiałyby umożliwić EBI znaczne rozszerzenie jego działań wspierających MŚP oraz działań prowadzonych w krajach podatnych na zagrożenia i krajach objętych programem, w których jego akcja kredytowa powinna być dalej rozwijana. Wśród ewentualnych dodatkowych środków, jakie EBI rozważa, jest wzmocnienie roli EFI, by mógł wspierać nowe inicjatywy, które będą realizowane w imieniu EBI przy wykorzystaniu specjalistycznego doświadczenia EFI. EBI i EFI porozumiały się w sprawie specjalnego mandatu, którego celem jest uruchomienie pożyczek przy pomocy papierów wartościowych zabezpieczonych aktywami o wartości 4,5 mld EUR w latach 2013 2015. Ponadto rozważa się także zastosowanie instrumentu finansowania handlu, wdrażanego obecnie w Grecji, w innych państwach. Jeżeli ogólna sytuacja gospodarcza w UE poprawi się i umocni się stabilność finansowa w strefie euro, EBI może przeanalizować sposoby dalszego zaangażowania się w działania o wysokiej wartości dodanej, które najbardziej wymagają wsparcia ze strony EBI, w granicach wyznaczonych wymogami należytego zarządzania finansami. EBI rozważa także dalsze działania służące wzmocnieniu jego działalności kredytowej i doradczej, aby w ten sposób poprawić realizację projektów, przyspieszyć wypłatę środków i konkretne inwestycje, a także zwiększyć zdolność państw członkowskich do wykorzystania środków unijnych. Ponadto Komisja i EBI będą w dalszym ciągu współpracowały i nawiązywały kontakty z innymi europejskimi, krajowymi i regionalnymi instytucjami zajmującymi się inwestycjami publicznymi oraz bankami, a także z sektorem prywatnym. Celem tych działań będzie maksymalne zwiększenie synergii i zdolności, niezbędnych do wdrożenia i wsparcia przy wykorzystaniu dodatkowych zasobów operacji kredytowania i wspierania jakości kredytowej, zapoczątkowanych i współfinansowanych przez Komisję i EBI. 5. Podsumowanie Pakt na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia jest jednym z głównych elementów reakcji UE na kryzys. Podwyższenie kapitału EBI, jako nieodłączna część paktu, pozwala 16
EBI znacząco przyczynić się do wsparcia zrównoważonego wzrostu i zatrudnienia w obliczu bardzo poważnych problemów gospodarczych. Opracowanie wspólnych instrumentów finansowych przez Komisję, EBI i państwa członkowskie ma na celu zapewnienie efektu dźwigni w ramach inwestycji sektora prywatnego i rynku kapitałowego w MŚP i infrastrukturę, tak aby zmniejszyć uzależnienie od skarbu państwa w zakresie finansowania tego rodzaju priorytetowych inwestycji. Fragmentacja rynków kredytowych oraz duże zróżnicowanie stóp procentowych w poszczególnych państwach członkowskich, jeśli chodzi o kredyty bankowe dla przedsiębiorstw, zmniejszają odporność banków i systemów finansowych na ryzyko, a także ograniczają dostępność i zwiększają koszt kapitału dla przedsiębiorstw i konsumentów. Wspomniane czynniki stanowią zatem istotną przeszkodę dla wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Jako jedna z niewielu instytucji emitujących dług na poziomie europejskim i gwarantująca przy tym warunki finansowania o ratingu AAA EBI może pomóc złagodzić problemy wynikające z fragmentacji rynków finansowych w UE. Ukierunkowane przekazywanie finansowania długoterminowego bankom w celu wsparcia MŚP w staraniach o pozyskanie środków finansowych uzupełnia istotną lukę, której nie da się zlikwidować za pośrednictwem banków centralnych, a także zmniejsza istotne przeszkody dla napływu inwestycji. Przyspieszenie realizacji wykonalnych pod względem ekonomicznym i finansowym projektów infrastrukturalnych może mieć istotny wpływ antycykliczny i jest bardzo ważne dla tworzenia miejsc pracy w fazie realizacji projektu, szczególnie w tych grupach siły roboczej, której najbardziej odczuły skutki kryzysu. Równocześnie infrastruktura, której celem jest poprawa dostępu do rynku, przyczynia się do wzrostu eksportu. EBI będzie nadal wykorzystywać swoje możliwości w zakresie pozyskiwania środków z rynków kapitałowych, aby reagować na długoterminowe zapotrzebowanie na finansowanie w Europie. Będzie także zacieśniać współpracę z państwowymi bankami inwestycyjnymi w państwach członkowskich, ponieważ pozwoli mu to zwiększyć zasięg swoich działań poprzez szerszą sieć dystrybucji i dodatkową zdolność do podejmowania ryzyka, gwarantowaną przez krajowe banki państwowe. Wspomniane starania będą stosownym uzupełnieniem działań Komisji na rzecz utrzymania długoterminowych inwestycji w Europie, o czym jest mowa w zielonej księdze Komisji dotyczącej długoterminowego finansowania gospodarki europejskiej z 25 marca 2013 r. Zagwarantowanie maksymalnej skuteczności interwencji EBI będzie wymagało dalszej poprawy sprzyjających warunków na poziomie UE i poszczególnych państw. Reformy strukturalne mogą pomóc w wyeliminowaniu podstawowych przyczyn wewnętrznych i zewnętrznych zakłóceń równowagi oraz zwiększyć wpływ inwestycji EBI na zatrudnienie. Biorąc pod uwagę bardzo duże zróżnicowanie warunków gospodarczych i finansowych w skali całej UE, EBI opracowuje, w bliskiej współpracy z państwami członkowskimi, strategie inwestycyjne skoncentrowane na osiąganiu wyników, które są odpowiednio dostosowane do krajowych, regionalnych i lokalnych priorytetów w zakresie wzrostu, z właściwym uwzględnieniem priorytetów horyzontalnych rocznej analizy wzrostu gospodarczego Komisji i europejskiego semestru w zakresie zarządzania gospodarczego. Najbliższe miesiące i lata z pewnością będą trudne. Komisja i EBI z ogromną determinacją szukają wciąż nowych sposobów na ożywienie wzrostu gospodarczego i zatrudnienia w UE. 17
Załącznik Warianty wspólnej inicjatywy na rzecz MŚP 1) Wspólny instrument gwarancyjny dla MŚP połączony ze wspólnym instrumentem sekurytyzacyjnym dla nowych kredytów W ramach tego instrumentu zebrane zostałyby środki finansowe z programów COSME, Horyzont 2020 oraz funduszy ESI w połączeniu ze środkami z EBI i EFI w celu zapewnienia: a) gwarancji dla nowych kredytów dla MŚP udzielanych przez pośredników finansowych w ramach wspólnego instrumentu gwarancyjnego. Instrument ten zapewni gwarancje bankom, które z kolei udzielą kredytów MŚP. Banki skorzystają z częściowej ulgi w kapitale na rzecz nowych kredytów za pośrednictwem nieograniczonych gwarancji portfelowych. Co najmniej 20 % ryzyka nadal spoczywać będzie na bankach, aby zapewnić spójność interesów. b) gwarancje portfelowe w nowych pożyczkach dla MŚP w celu sekurytyzacji. Banki będą musiały stworzyć takie portfele w określonym czasie (2 3 lat), aby mogły zostać objęte sekurytyzacją. Ulga w kapitale oraz dodatkowa płynność pojawią się w przyszłości po stworzeniu portfeli i objęciu ich pełną sekurytyzacją. Należy zaznaczyć, że te dwa instrumenty będą działały równolegle, lecz nie będą się kumulowały, aby uniknąć podwójnego finansowania przez ESI. Proponowana alokacja środków wynosi 75/25%, aby usprawnić wykorzystanie budżetu. Dźwignia finansowa (2014-2020) 10 mld EUR z europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych (ESI) + 420 mln EUR z COSME i Horyzontu 2020 => 55-58 mld EUR w formie wsparcia kredytów dla MŚP, z czego skorzysta 580 000 MŚP (wskaźnik dźwigni około 1:5) Zalety Zapewnia bodźce zachęcające do udzielania nowych kredytów MŚP przez częściowe ulgi w kapitale dla nowych portfeli kredytowych dla MŚP. Realizacja nie wymaga znaczących zmian do projektu rozporządzenia w sprawie wspólnych przepisów dotyczących ESI. Fundusze ESI państw członkowskich będą wykorzystane wyłącznie w celu udzielenia kredytów MŚP i zrekompensowania strat z nimi związanych na terytorium tych państw w odpowiednich programach. Połączenie 2 instrumentów pomoże MŚP i przyczyni się do rewitalizacji rynku sekurytyzacji MŚP w przeciągu około 3 lat. Wady Sekurytyzacja może nastąpić dopiero po 2-3 latach od stworzenia nowych portfeli kredytowych dla MŚP. W przypadku obu instrumentów banki musiałyby na początku 18
zmobilizować swój własny kapitał, aby udzielić kredytów MŚP. Na obecnym etapie delewarowania i czyszczenia bilansów banków celem przygotowań do jednolitego mechanizmu nadzorczego i unii bankowej tempo, w jakim mogą być tworzone nowe portfele, jest ograniczone. W ciągu najbliższych 2-3 lat nie przewiduje się żadnej roli dla inwestorów prywatnych/instytucjonalnych, z czego wynika duża zależność od środków publicznych. Funkcjonowanie instrumentu w ramach zarządzania dzielonego jest technicznie skomplikowane pod względem alokacji środków według kategorii lub regionów. Brak puli ryzyka ogranicza dywersyfikację portfela, a więc także efekt dźwigni. 2) Wspólny instrument sekurytyzacyjny pozwalający objąć sekurytyzacją zarówno nowe, jak i już istniejące portfele kredytowe dla MŚP W ramach takiego wspólnego instrumentu sekurytyzacyjnego publiczne środki finansowe (ESI, COSME, Horyzont 2020, EFI, EBI, krajowe banki na rzecz rozwoju) zostałyby połączone w celu sekurytyzacji portfeli kredytowych dla MŚP. Oznacza to, że kredyty dla MŚP zostałyby powiązane i objęte gwarancją, aby zapewnić ulgę w kapitale pośrednikom w przypadku sekurytyzacji niefinansowanych. W przypadku sprzedaży transz inwestorom instytucjonalnym (sekurytyzacja finansowana) zapewnią one również bezpośrednią płynność bankom do wykorzystania w celu udzielenia nowych kredytów MŚP. Pośrednicy finansowi musieliby spełnić warunek finansowania nowych kredytów dla MŚP proporcjonalnie do kwoty objętej wspólnym instrumentem. Sekurytyzacja portfeli istniejących kredytów zwiększyłaby wpływ i natychmiastowość tego instrumentu w porównaniu z wariantem 1. Dźwignia finansowa (2014-20) 10 mld EUR z ESI + 420 mln EUR z COSME i Horyzontu 2020 => 65 mld EUR w formie wsparcia kredytów dla MŚP, z czego skorzysta 650 000 MŚP (wskaźnik dźwigni około 1:6) Zalety Banki partnerskie nie musiałyby mobilizować nowego kapitału, aby udzielić nowych kredytów. To przyspieszyłoby stworzenie nowych kredytów dla MŚP. Przyciąga prywatne środki finansowe od inwestorów instytucjonalnych kupujących aktywa sekurytyzowane. To z kolei ogranicza zapotrzebowanie na publiczne środki finansowe, które mogą zostać wykorzystane w innych celach. W ten sposób europejskie MŚP stałyby się też mniej zależne od banków pod względem finansowania. Fundusze ESI państw członkowskich będą wykorzystane w celu udzielenia kredytów MŚP i zrekompensowania strat z nimi związanych na terytorium tych państw. Instrument pomógłby ożywić komercyjny rynek sekurytyzacyjny, który otworzyłby nowe niebankowe źródła finansowania dla MŚP. Obecnie 19