ROZWIJANIE KOMPETENCJI CZYTELNICZYCH ORAZ UPOWSZECHNIANIE CZYTELNICTWA WŚRÓD MŁODZIEŻY ankieta przeprowadzona przez bibliotekę I Liceum Ogólnokształcącego w Piszu w roku szkolnym 2015/2016 Badaniem objęto 79 uczniów losowo wybranych z klas I III. Ankieta była anonimowa i składała się z pytań zarówno zamkniętych (jednokrotnego i wielokrotnego wyboru), jak i otwartych, wymagających własnych odpowiedzi uczniów. Ankieta miała na celu poznanie stanu biblioteczek domowych uczniów, ich zainteresowań i wyborów czytelniczych, aktywności czytelniczej, stosunku do książki i korzystania z czasopism. Zbadano również, w jakim stopniu szkolne zasoby zaspokajają potrzeby uczniów i jakie są ich oczekiwania wobec biblioteki. ANALIZA WYNIKÓW ANKIETY Uczeń powinien rozumieć potrzebę gromadzenia książek i ich wykorzystywania, jeśli jednak nie obcuje z nimi w domu, może mieć kłopoty z zauważeniem roli książki we własnym życiu. Ponieważ posiadanie własnych książek znacząco wpływa na wyrabianie nawyku korzystania z nich, dwa pierwsze pytania ankiety dotyczyły domowego księgozbioru uczniów. Odpowiadając na pytanie: Jaka jest wielkość księgozbioru (liczba książek) w Twoim domu? 36% ankietowanych stwierdziło, że w ich domowym księgozbiorze jest najwyżej 5 książek, a 17% oszacowało domowy księgozbiór na 5 20 książek. Jest to wynik niepokojący, bo może świadczyć o niedocenianiu roli książki. Jednak powodem takiej sytuacji może być również sytuacja materialna ludzi w naszym regionie, a więc brak środków finansowych na zakup książek, a nie niechęć do nich, a w tym wypadku rola biblioteki jest szczególnie istotna. W odpowiedzi na kolejne pytanie: Jaka jest wielkość Twojego księgozbioru (ile masz swoich własnych książek)?, więcej niż połowa ankietowanych (55%) stwierdziła, że ma mniej niż 20 książek. Podobnie odpowiedziała porównywalna liczba ankietowanych (53%), odpowiadając na pytanie dotyczące biblioteczki domowej, można więc przypuszczać, że na stosunek ankietowanych do książek istotny wpływ ma środowisko rodzinne. Warto tu jednak wskazać różnicę na korzyść młodzieży, bo 38% uczniów ma we własnym księgozbiorze 5 20 książek (a jedynie 17% od 0 do 5), podczas gdy w 36% domowych biblioteczek znajduje się najwyżej 5 książek, a 5 20 pozycji w 17%. Różnice te obrazują poniższe wykresy:
Ankietowani byli także pytani o sposób spędzania wolnego czasu ( codziennie lub prawie codziennie, co najmniej raz w tygodniu, co najmniej raz w miesiącu, kilka razy w roku, rzadziej niż raz w roku lub nigdy ). Mogli tu zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź. Pytanie to ujawniło smutną prawdę: generalnie nasi uczniowie czytają niewiele. Książka przegrywa, niestety, z łatwiejszymi i dostępniejszymi sposobami spędzania wolnego czasu. Codziennie lub prawie codziennie
44% ankietowanych ogląda telewizję, 43% słucha muzyki, 43% korzysta z komputera, Internetu, 25% uprawia 1 sport, 24% gra w gry komputerowe, a jedynie 21% sięga po książkę. Przyczyn tego stanu rzeczy należy szukać zapewne w rozmaitości oferty programów telewizyjnych oraz w łatwości korzystania z komputera i internetu. Fakt, że czytanie nie jest ulubioną formą spędzania wolnego czasu przez młodzież, wiązać się może także z przyzwyczajeniami wyniesionymi z domu, ponieważ tam w dużym stopniu kształtują się zainteresowania i osobowość młodego człowieka. Sposób spędzania wolnego czasu przez młodzież ilustrują poniższe wykresy: 1 Uwagę zwraca brak zainteresowania działaniem w organizacjach ( np. ZHP, stowarzyszeniu, wolontariacie, zespole muzycznym czy tanecznym) taką aktywność deklaruje jedynie 8% pytanych.
Aktywność czytelnicza młodzieży nie jest zbyt wysoka jedynie 21% uczniów czyta książki codziennie lub prawie codziennie, a 30% uczniów sięga po książkę przynajmniej raz w tygodniu. Niepokój budzi to, że bardzo rzadki kontakt z książką (kilka razy w roku, rzadziej niż raz w roku lub nigdy) ma, niestety, aż 26% uczniów. 27% badanych w odpowiedzi na pytanie: Jak często czytasz książkę w czasie wolnym? stwierdziło, że w wolnym czasie codziennie czyta książki, jednak i tu, podobnie jak w poprzednim pytaniu, 23% ankietowanych stwierdziło, że ma sporadyczny kontakt z książką. Odpowiadając na pytanie: Ile książek przeczytałeś w zeszłym roku?, 30% ankietowanych przyznało, że przeczytało w ciągu roku najwyżej 3 książki (w tym 16% góra jedną), jednak 32% badanych zadeklarowało przeczytanie od 4 do 9 książek, a 38% powyżej 10, co nastraja optymistycznie. By zbadać problem, po jakie książki najchętniej sięgają młodzi ludzie, postawiono ankietowanym pytanie: Jakie książki czytasz w czasie wolnym?
Największą poczytnością (31% ankietowanych) cieszą się powieści kryminalne, sensacyjne, mniejszą (17% ankietowanych) lektury szkolne. Na trzecim miejscu (9% badanych) znalazły się fantastyka, literatura obyczajowa oraz encyklopedie, słowniki i atlasy. 7% ankietowanych czyta książki hobbistyczne i poradniki. Młodzież niezbyt chętnie sięga po książki przygodowe (5%), popularnonaukowe czy literaturę faktu (4%). Najmniejsze zainteresowanie budzą komiksy (3%) i literatura religijna (2%). Na wybory czytelnicze młodych ludzi wpływa głównie grupa rówieśnicza. To najczęściej koleżanki i koledzy podpowiadają, czy dana pozycja jest interesująca, czy warto ją przeczytać. Nie dziwi więc, że na pytanie: Z kim rozmawiasz o książkach czytanych w wolnym czasie? 52% ankietowanych odpowiedziało: z kolegami, rówieśnikami. To, że młodzi ludzie najchętniej i najczęściej na temat książek rozmawiają z koleżankami, kolegami i rodziną ( z rodzeństwem i kuzynami 11%, z rodzicami 11%, z dziadkami i innymi członkami rodziny 11%) wiąże się z pewnością ze swobodą w kontaktach z tymi osobami. Mniej chętnie rozmawiają o książkach z nauczycielem (8%) czy bibliotekarzem (7%), nie traktując zapewne takiej rozmowy jako naturalnej, spontanicznej wymiany opinii. Warto dodać, iż fakt, że uczniowie wymieniają się doświadczeniami czytelniczymi z koleżankami i kolegami, dowodzi tego, że książki są dla nich ważne, że odczuwają potrzebę ich obecności w swoim życiu.
Na kolejne pytanie: Jak oceniasz jakość zasobów biblioteki szkolnej? 49% ankietowanych udzieliło odpowiedzi, że są one wystarczające, a 23% uznało je nawet za bardzo bogate. Dla 11% badanych zasoby biblioteki są niewystarczające. Niepokoi tu odpowiedź 17% ankietowanych, którzy stwierdzili, że nie znają zasobów biblioteki szkolnej. Odpowiadając na pytanie: Jeśli mógłbyś/mogłabyś uzupełnić zasoby biblioteki szkolnej, to o jakie gatunki, tytuły czy autorów? ankietowani wymieniali zarówno interesującą ich tematykę, jak i tytuły oraz nazwiska autorów. Księgozbiór szkolnej biblioteki młodzież uzupełniłaby o książki związane ze zdrowym trybem życia, właściwym odżywianiem czy poradniki sportowe. Czytelnicy widzą również potrzebę uzupełnienia zbiorów o
nowsze książki o tematyce militarnej, przygodowe, kryminalne, romantyczne (miłosne), science fic 뽀 on, fantasy i horrory. Mniejsze zainteresowanie budzą komiksy, książki popularnonaukowe czy biograficzne. Uczniowie wymienili także konkretne tytuły książek, które ich zdaniem powinny się znaleźć w szkolnej bibliotece: Mechaniczna pomarańcza, Igrzyska śmierci, Gwiazd naszych wina, Piękne istoty, Strąceni, Śniąc na jawie, Labirynt, Pamiętnik satanisty, Gwiezdne wojny. Niestety, na razie żadnej z tych pozycji w zbiorach bibliotecznych nie ma. Ankietowani wskazali też 10 nazwisk ulubionych autorów. Spośród pisarzy największą popularnością wśród młodzieży cieszy się Stephen King, ponadto uczniowie podawali takie nazwiska jak: John Green, Colleen Hoover, Agata Chris 뽀 e, Andrzej Niemczyk, Bre 㯜 Regina, James Dashner, Steven Low, Andrzej Sapkowski, Sparks. Uczniowie proszeni byli też o odpowiedź na pytanie: Jaka jest Twoja strategia czytania lektur szkolnych? Wynik badania obrazuje poniższa tabela: czytam w całości czytam we fragmentach lub nie do końca czytam streszczenie nie czytam wcale książka do 50 ciu stron 95% 5% 2% 1osoba książka 50 100 stron 74% 26% 14% 1osoba książka 100 200 stron 52% 38% 24% 2osoby książka powyżej 200 stron 36% 19% 41% 2osoby Generalnie, wszystkie książki (bez względu na długość) czyta w całości jednie 36% ankietowanych, z czego 4 osoby poznają dodatkowo streszczenia (przynajmniej grubszych książek). 52% ankietowanych czyta w całości książki do 200 stron, a jeśli książka liczy najwyżej 100 stron, czyta ją w całości 74% badanych. Warto tu zauważyć, że typowa lektura w liceum liczy zdecydowanie więcej niż owe 100 stron. Po streszczenia lektur sięga większość ankietowanych korzystanie z nich zadeklarowało 81% badanych.
W świetle przeprowadzonej analizy wyraźnie widoczna jest następująca prawidłowość: zapał czytelników maleje wraz ze zwiększaniem się obszerności tekstu, a skłonność do sięgania po streszczenia rośnie wraz z ilością stron lektury. Ankietowanym postawiono również pytanie: Jak oceniasz szkolny zestaw lektur obowiązkowych? Wynik badania obrazuje poniższy wykres: Szkolny zestaw lektur obowiązkowych ocenia dobrze lub bardzo dobrze 43% ankietowanych, średnio 37%. 19% uczniów uznało, że zaopatrzenie biblioteki w lektury obowiązkowe nie jest zadowalające. Z pewnością zbiory biblioteczne wymagają odnowienia w zasadzie nie brakuje lektur omawianych na lekcjach języka polskiego, jednak te książki są zaczytane (brudne, poniszczone), brakuje również poszukiwanych przez uczniów wydań z opracowaniem. Ankietowani mieli również dokonać oceny lektur szkolnych. Odpowiadając na pytanie : Jakie są Twoje wymarzone lektury szkolne?, uczniowie wskazali książki: Harry Potter, Władca pierścieni, Gra o tron, Kraina traw, 50 twarzy Greya, Dziennik nimfomanki, Wiedźmin, Mężczyźni, którzy nienawidzą kobiet, Zanim umrę,
Igrzyska śmierci, Hobbit, Cień wiatru, Gra anioła, Zemsta, Myśli nowoczesnego Polaka, Lot nad kukułczym gniazdem. Na pytanie: Skąd pochodzą książki, które czytasz w wolnym czasie? p orównywalna ilość uczniów odpowiedziała, że korzysta z książek znajdujących się biblioteczce domowej (17%) i szkolnej bibliotece (16%). Mniej osób korzysta z zasobów biblioteki publicznej (10%). Książki kupuje niewielka część ankietowanych 11%. Innym sposobem zaopatrywania się w książki jest pożyczanie od kolegów (10%) czy otrzymanie ich w prezencie od rodziców (10%), rodziny (8%), innych osób (14%). Niewielka ilość ankietowanych ściąga książki z internetu (4%). Czytanie prasy dostarcza wielu korzyści, między innymi daje możliwość poznawania różnorodnych treści, uczy samodzielnego korzystania z informacji, wdraża do czytania ze zrozumieniem tekstu nieliterackiego. Na pytanie: Jak często czytasz prasę w czasie wolnym? 42% ankietowanych odpowiedziało, że najmniej raz w tygodniu, 16% codziennie lub prawie codziennie. 17% badanych robi to przynajmniej raz w miesiącu. Niestety, 25% ankietowanych osób przyznało, że sięga po czasopisma sporadycznie lub ich nie czyta, w tym 17% czyta prasę najwyżej kilka razy w roku, a 8% rzadziej niż raz w roku lub po nią nie sięga.
W odpowiedzi na pytanie: Jaki typ prasy czytasz? 45% badanych wymieniło tygodniki, 31% miesięczniki, a gazety codzienne 24%. Proszeni o wymienienie tytułów gazet czytanych najczęściej podali: Gazetę Wyborczą, Gazetę Olsztyńską, Tygodnik Piski, Angorę, W sieci, Świat Koni, Żagle, Bravo Sport, Sport, Be Active, Women`s Health, Glamour, Avanti, Cosmopolitan, Flesz, Party, Chwilę dla Ciebie, Poradnik Domowy, Przyjaciółkę, Skarb, Teletydzień, Kropkę. TV. Książka elektroniczna nie cieszy się szczególną popularnością wśród ankietowanych. Na pytanie: Jak często czytasz książkę/prasę na nośniku elektronicznym w czasie wolnym? ta sama ilość ankietowanych odpowiedziała, że codziennie lub prawie codziennie (27%) oraz rzadziej niż raz w roku lub nigdy (28%).
Co najmniej raz w tygodniu nośnik elektroniczny wykorzystuje do czytania książek lub prasy jedynie 37% ankietowanych, rzadko, ale przynajmniej raz w miesiącu 24%, a sporadycznie (kilka razy w roku) 11%. Czytając książki/prasę w formie elektronicznej uczniowie korzystają głównie z telefonu komórkowego (41%), rzadziej z laptopa (24%) bądź komputera stacjonarnego (18%) czy tabletu (14%). Jedynie 3% ankietowanych korzysta z czytnika książek. Na kształtowanie stosunku młodych ludzi do czytania książek czy prasy znaczący wpływ ma dom rodzinny, stąd kolejne pytanie ankiety: Czy rodzice zachęcają Cię do czytania? 30% ankietowanych stwierdziło, że rodzice często zachęcają ich do czytania, jednak zdecydowanie więcej osób 45%, odpowiedziało, że ich rodzice czynią to rzadko i aż 25% badanych stwierdziło, że nie spotykają się z zachętą do czytania w domu rodzinnym.
71% ankietowanych odpowiedziało twierdząco na pytanie: Czy rodzice kupują Ci książki do czytania?, jednak tylko 36% uznało, że robią to często. Zdaniem 35% ankietowanych rodzice kupują im książki zbyt rzadko. 29% pytanych stwierdziło, że rodzice nie kupują im książek. Większość ankietowanych ( 59%) odpowiedziała twierdząco na pytanie: Czy uważasz, że książka to dobry prezent dla Ciebie?, co świadczy o tym, że książki mają dla nich znaczenie, jednak aż 41% pytanych nie dostrzega wartości książek i nie odczuwa potrzeby ich posiadania.
Podsumowanie: 1. Aktywność czytelnicza młodzieży nie jest wysoka, jednak większość uczniów czyta książki, co jest zjawiskiem pozytywnym. Przeprowadzone badania wykazały, że młodzi ludzie mają ulubione książki, ulubionych autorów, że czytanie nie przestało mieć dla nich wartości. Cieszy również fakt, że odwiedzają bibliotekę szkolną (16%) (chętniej niż publiczną 10%) i właśnie tu zaopatrują się w książki. 2. Zapotrzebowania czytelnicze uczniów naszej szkoły nie odbiegają od standardowych sięgają po lekturę, która pomoże im się zrelaksować, pozwoli przeżyć przygodę, oderwać się od rzeczywistości. W książkach czy czasopismach szukają też rozwiązania problemów, z którymi się borykają i informacji na tematy ich interesujące. 3. Wyniki tej ankiety zawierają nie tylko informacje dotyczące zainteresowań czytelniczych uczniów mogą też zostać wykorzystane w pracy wychowawców czy nauczycieli zarówno języka polskiego, jak i innych przedmiotów. Wnioski: 1. Zwrócić większą uwagę na zapoznawanie uczniów ze strukturą i zawartością obecnego księgozbioru (w tym opracować bardziej rzucające się w oczy napisy na półkach i zachęcać uczniów do brania do ręki książek z półek dostępnych). 2. W miarę możliwości sukcesywnie uzupełniać księgozbiór o książki preferowane przez uczniów. 3. Promować nowe tytuły prezentować nowości w przeznaczonym do tego celu miejscu i przy okazji spotkań z czytelnikami. 4. Zaprenumerować nowe czasopisma, bardziej satysfakcjonujące czytelników ( przeprowadzić ankietę, jakie czasopisma warto zaprenumerować w bibliotece). 5. Zachęcać do współpracy w propagowaniu czytelnictwa również nauczycieli przedmiotowców (szczególnie do popularyzowania literatury popularnonaukowej i naukowej oraz prasy specjalistycznej). 6. Zachęcić do współpracy wychowawców klas np. do organizowania na lekcjach wychowawczych cotygodniowych piętnastominutowych prasówek w oparciu o zbiory biblioteczne (uczniowie prezentowaliby czasopisma, informując o ich zawartości, ciekawych artykułach itp.). 7. Zachęcać młodzież do czytania (nie tylko lektur szkolnych) przez konkursy i inne formy pracy biblioteki.
8. Założyć gazetkę Czytelnicy radzą, umożliwiającą dokonywanie krótkich wpisów promujących książki przez uczniów i nauczycieli. 9. Zorganizować konkurs Książka pobudza myślenie i wyobraźnię, w którym czytelnicy zaprezentują w dowolny sposób (pisząc wiersz, piosenkę, tworząc dzieło plastyczne, redagując zachęcającą notatkę itd.) swoje refleksje wywołane przez lekturę. 10. Na lekcjach języka polskiego/wychowawczych zaproponować uczniom realizację projektu: Człowiek książka. W ramach projektu uczniowie (pojedynczo lub w parach) wybieraliby ulubioną lekturę i prezentowali ją klasie (występując w roli ekspertów, zachęcaliby do przeczytania danego dzieła np. cytując intrygujące fragmenty, przedstawiając ciekawy wątek, prezentując problematykę itp.).