Poziom wiedzy młodzieży licealnej z zakresu udzielania pierwszej pomocy

ROZDZIAŁ XIV DOBROSTAN A EDUKACJA Uniwersytet Jana Kochanowskiego Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu, Instytut Zdrowia Publicznego Jan Kochanowski University in Kielce, Faculty of Health Sciences GRAŻYNA NOWAK-STARZ, ANNA BABIARZ, AGATA SALWA, MARTA SIWEK Poziom wiedzy młodzieży licealnej z zakresu udzielania pierwszej pomocy Ledge level of high school students in the scope of first aid help Słowa kluczowe: pierwsza pomoc, młodzież licealna, badania ankietowe Key words first aid, high school youths, survey research Według ustawy z dnia 8 września 2006 roku o Państwowym Ratownictwie Medycznym -,,Pierwsza pomoc zespół czynności podejmowanych w celu ratowania osoby w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego wykonywanych przez osobę znajdującą się w miejscu zdarzenia, w tym również z wykorzystaniem wyrobów medycznych i wyposażenia wyrobów medycznych, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 20 maja 2010r. o wyrobach medycznych (Dz.U Nr 107, poz. 679 oraz z 2011 r. Nr 102, poz. 586, Nr 113, poz. 657), oraz produktów leczniczych wydawanych bez przepisu lekarza dopuszczanych do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej [10]. Pierwsza pomoc to zespół czynności, które są w stanie wykonać świadkowie wypadku, korzystając tylko z dostępnych środków medycznych. Takimi środkami mogą być: gazy, bandaże, opaski oraz automatyczny zewnętrzny defibrylator (AED). Osoba podejmująca się czynności ratowniczych powinna ratować poszkodowanego do czasu, kiedy poszkodowany już tej pomocy nie będzie potrzebować. Jeżeli świadek wypadku natychmiast podejmie się niesienia pomocy poszkodowanemu to prawdopodobieństwo przeżycia osoby poszkodowanej zwiększa się trzykrotnie [2]. Udzielanie pomocy poszkodowanemu to nasz obowiązek mówi o tym artykuł 162 1. Kodeksu karnego:,,kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy mogąc jej udzielić bez narażania siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3 [13]. Jak widzimy za nieudzielenie pomocy grozi nam odpowiedzialność karna - tj. pozbawienie wolności. Jednak artykuł przytoczony wyżej mówi także, że pomoc

DOBROSTAN A EDUKACJA udzielana nie może wiązać się z utratą zdrowia, czy też życia osoby ratującej. Nikt nas nie oskarży jeśli odstąpimy od czynności ratunkowych, gdy widzimy, że czynności ratujące zagrożą naszemu życiu. Należy pamiętać, że zawsze najważniejsze jest własne bezpieczeństwo poszkodowanego. Celem podjętych badań pracy była ocena poziomu wiedzy młodzieży licealnej z Dąbrowy Tarnowskiej z zakresu czynności udzielania pierwszej pomocy. MATERIAŁ I METODYKA Badaniom poddano grupę 88 uczniów w wieku 17 18 lat z Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 2 im. K.K. Baczyńskiego w Dąbrowie Tarnowskiej (województwo małopolskie). Sondaż przeprowadzono we wrześniu 2014 roku. Badanymi byli uczniowie liceum o profilu sportowym lub humanistycznym, którzy wyrazili zgodę w badaniu. W pracy za zmienną zależną przyjęto poziom wiedzy licealistów oraz znajomość zasad udzielania pierwszej pomocy. Zmiennymi niezależnymi były - płeć: kobieta, mężczyzna, wiek 17, 18 lat; oraz miejsce zamieszkania: miasto, wieś. W prezentowanej pracy posłużono się metodą sondażu diagnostycznego. Techniką ankietowania, narzędziem był kwestionariusz ankiety. W ankiecie znalazło się 21 pytań. Wszystkie pytania były zamknięte z grupą możliwych odpowiedzi do wyboru. WYNIKI Jak wspomniano powyżej badania zostały przeprowadzone we wrześniu w 2014 roku w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych w Dąbrowie Tarnowskiej (woj. małopolskie). Przebadano 88 uczniów 42 dziewczęta oraz 46 chłopców. Z analizy danych wynika, że wśród osób objętych badaniem udział brało 21 dziewcząt mieszkających na wsi, co stanowi 23,86% oraz 21 mieszkających w mieście -23,86% ogółu badanych. U chłopców sytuacja wygląda inaczej. Wśród przebadanych chłopców - 20 z nich to osoby mieszkające na wsi co stanowi 22,72% ogółu, a 26 jest mieszkańcami miasta co stanowi 29,54% ogółu. Suma badanych mieszkających na wsi to 41 osób (46,58%).Osoby mieszkające w mieście to 21 dziewcząt i 26 chłopców co stanowi 53,4% całości (Tabela I). Tabela I. Miejsce zamieszkania osób objętych badaniem Miejsce Kobieta Mężczyzna Razem zamieszkania N % N % N % Wieś 21 23,86 20 22,72 41 46,58 Miasto 21 23,86 26 29,54 47 53,4 Razem 42 47,72 46 52,26 88 100.00 188

Grażyna Nowak-Starz, Anna Babiarz, Agata Salwa, Marta Siwek Poziom wiedzy młodzieży licealnej z zakresu udzielania pierwszej pomocy Analizując dane statystyczne sprawdzono, czy istnieje zależność pomiędzy stanem wiedzy badanych na temat pierwszej pomocy, a ich miejscem zamieszkania. Czternastu badanych swój stan wiedzy określa jako bardzo dobry, co stanowi 15,90% całości. Troje badanych, którzy udzielili takiej odpowiedzi zamieszkuje tereny wiejskie(3,4%) Pozostałe jedenaście osób są mieszkańcami miasta(12,5%) Na ocenę dobrą swój stan wiedzy ocenia 27 mieszkańców wsi co stanowi 30,6% ogółu oraz 47 mieszkańców miasta 53,4% ogółu. Żaden z badanych nie ocenił swojej wiedzy na poziomie słabym, ani niewystarczającym. Test chi-kwadrat wykazał istotną zależność pomiędzy zmiennymi. Według wartości współczynnika V- Cramera wielkość efektu jest słaba, natomiast według wartości współczynnika C- Pearsona świadczy o bardzo wysokim skojarzeniu zmiennych. Szczegółowe dane zawarte są w Tabeli II. ²=19,1,p=0,005,Rc=0,377 Tabela II. Stan wiedzy badanych na temat udzielania pierwszej pomocy, a miejsce zamieszkania Stan wiedzy na temat Wieś Miasto Razem pierwszej pomocy N % N % N % Bardzo dobry 3 3,40 11 12,50 14 15,90 Dobry 27 30,68 47 53,40 74 84,08 Słaby - - - Niewystarczający - - - Razem 30 34.08 58 65,90 88 100,00. ²=19,1 > ²= 0,005:4=11,143,Rc= 0,377 Autorów opracowania interesowało znalezienie zależności pomiędzy sposobem prawidłowego wykonywania sztucznego oddychania w opinii badanych, a ich miejscem zamieszkania. Prawidłowo wykonane sztuczne oddychanie polega na udrożnieniu dróg oddechowych poprzez odgięcie głowy do tyłu i uniesienie żuchwy. Następnie należy zacisnąć skrzydełka nosa używając do tego palca wskazującego i kciuka, tej ręki, która jest umieszczona na czole poszkodowanego. Usta pozostawia się lekko otwarte jednocześnie podtrzymując żuchwę. Należy nabrać normalny wdech w płuca i szczelnie objąć usta poszkodowanego swoimi ustami, następnie powoli wdmuchiwać powietrze. Należy pilnować, aby przy wdmuchiwaniu nie było żadnego przecieku powietrza między ustami. Powietrze wdmuchuje się ok. jednej sekundy. Kolejnym krokiem jest obserwacja klatki piersiowej czy się unosi, czy pozostaje nieruchoma. W dalszym ciągu utrzymujemy odgięcie głowy oraz uniesienie żuchwy natomiast usta odsuwamy od ust poszkodowanego i obserwujemy, czy podczas wydechu jego klatka piersiowa opada. Ponownie nabieramy powietrza w usta i po raz kolejny przekazujemy powietrze poszkodowanemu, tak jak wyżej opisano [10,11]. Na pytanie jak prawidłowo wykonać sztuczne oddychanie 14 osób (15,9%) odpowiedziało, że należy odchylić głowę poszkodowanego, a następnie szybko wdmuchiwać powietrze w usta poszkodowanego. Wśród osób, które wybrały tą odpo- 189

DOBROSTAN A EDUKACJA wiedź było 13 osób z miasta (14,77%) oraz tylko 1 osoba zamieszkująca wieś (1,13%). Prawidłowymi zasadami w przypadku wykonywania sztucznego oddychania są: odchylenie głowy poszkodowanego, zaciśnięcie skrzydełek nosa i delikatne wdmuchiwanie powietrza w usta. Za takimi czynnościami opowiedziało się 67 badanych co stanowi 76,13% ogółu. Prawidłowej odpowiedzi udzieliło 40 osób zamieszkujących tereny wiejskie (45,45%) oraz 27 osób mieszkających na wsi (30,68%). Wśród badanych 7 osób odpowiedziało, że sposobem prawidłowego wykonania sztucznego oddychania jest zaciśnięcie nosa poszkodowanego i wdmuchiwanie powietrza w jego płuca. Taka odpowiedź stanowi 7,94% ogółu. W ten sposób odpowiedzi udzieliła jedna osoba mieszkająca na wsi (1,13%) oraz 6 osób zamieszkujących tereny miejskie (6,81%). Test chi-kwadrat wykazał istotną zależność między analizowanymi zmiennymi. Według wartości współczynnika V-Cramera wielkość efektu jest słaba, natomiast według wartości współczynnika C-Pearsona świadczy o wysokim skojarzeniu zmiennych. Szczegółowe dane zawiera Tabela III. ²=19,022, p=0,001,rc=0,377 190 Tabela III. Sposób prawidłowego wykonywania sztucznego oddychania, a miejsce zamieszkania Sposób prawidłowego Wieś Miasto Razem wykonywania sztucznego oddychania N % N % N % odchylić głowę i szybko wdmuchiwać powietrze w usta poszkodowanego, 1 1,13 13 14,77 14 15,90 odchylić głowę, zacisnąć nos i delikatnie wdmuchiwać powietrze 40 45,45 27 30,68 67 76,13 w usta poszkodowanego zacisnąć nos i wdmuchiwać powietrze w usta poszkodowanego 1 1,13 6 6,81 7 7,94 Razem 42 47,71 46 52,26 88 100,00 ²= 19,022> ² = 0,001:4 =9,488, Rc=0,377 W podjętych badaniach sprawdzono także zależność między wiedzą na temat prawidłowej liczby uciśnięć klatki piersiowej w opinii badanych, a miejscem ich zamieszkania. Aby prawidłowo wykonać masaż serca należy ułożyć nadgarstki na mostku poszkodowanego i wykonujemy 30 uciśnięć klatki piersiowej. Kontynuujemy uciski i oddechy ratownicze w stosunku 30:2, gdzie 30 to liczba ucisków klatki piersiowej, a 2 to liczba wykonywanych oddechów ratowniczych.[10,11] Prawidłowej odpowiedzi udzieliło 43 badanych co stanowi 48,86% ogółu. Wśród osób wybierających prawidłową odpowiedź 30 zamieszkuje tereny wiejskie (34,09%), a 13 tereny miejskie (14,77%). Wśród badanych 36 osób co stanowi 40,9% ogółu opowiedziało się iż prawidłową odpowiedzią na pytanie jest stosunek

Grażyna Nowak-Starz, Anna Babiarz, Agata Salwa, Marta Siwek Poziom wiedzy młodzieży licealnej z zakresu udzielania pierwszej pomocy 5:15. Taką odpowiedź zaznaczyło 5 osób mieszkających na wsi (5,68%) oraz 31 osób mieszkających w mieście (35,22%). Pozostali badani, jako prawidłową odpowiedź wybrali stosunek uciśnięć 2:30. W ten sposób odpowiedziało 9 osób (10,22%) z czego 2 zamieszkuje tereny wiejskie (2,27% ogółu), a 7 zamieszkuje tereny miejskie (7,95%). Test chi-kwadrat wykazał istotną zależność między zmiennymi. Szczegółowe dane zawiera Tabela IV. ²=3,845, p=0,05 Tabela IV. Zależność między stosunkiem liczby uciśnięć klatki piersiowej w opinii badanych, a miejscem ich zamieszkania Stosunek liczby uciśnięć klatki Wieś Miasto Razem N % N % N % 2:30 2 2,27 7 7,95 9 10,22 5:15 5 5,68 31 35,22 36 40,90 15:5 - - - - - - 30:2 30 34,09 13 14,77 43 48,86 Razem 37 42,04 51 57,94 88 100,00 ²=3,845> ² 0,05:1=2,706 Zbadano również zależność między sposobem wykonywania masażu serca u noworodków, a obszarem zamieszkania badanych. Technika ucisków klatki piersiowej wśród niemowląt wygląda następująco: należy ułożyć opuszki dwóch palców w dolnej części mostka. Następnie wykonujemy uciski tak, aby mostek obniżał się na jedną trzecią klatki piersiowej.[8] Prawidłową odpowiedź udzieliło 13 osób co stanowi 14,76% ogółu. Wśród osób, które udzieliły poprawnej odpowiedzi 3 mieszka na wsi (3,4%), a 10 zamieszkuje tereny miejskie (11,36%). Wśród badanych 14 osób (15,9%) odpowiedziało, że masaż serca u noworodków wykonuje się jedną ręką. Takiej odpowiedzi udzieliło 7 osób mieszkających na wsi co stanowi 7,95% ogółu oraz 7 osób mieszkających w mieście, co także wynosi 7,95%ogołu. Pozostali badani odpowiedzieli, że masaż serca u noworodków wykonuje się dwoma rękami. W ten sposób odpowiedziało 61 osób co stanowi 69,31% ogółu. Takie zdanie podzielało 10 osób mieszkających na wsi (11,36%) oraz 51 osób mieszkających w mieście (57,95%) Test chi-kwadrat wykazał istotną zależność między zmiennymi. Według wartości współczynnika V-Cramera wielkość efektu jest słaba, natomiast według wartości współczynnika C-Pearsona świadczy o wysokim skojarzeniu zmiennych. Szczegółowe dane zawiera tabela poniżej. ²=15,29,p=0,005 191

DOBROSTAN A EDUKACJA 192 Tabela V. Sposób wykonywania masażu serca u noworodków a miejsce zamieszkania Sposób wykonywania Wieś Miasto Razem masażu serca u noworodków N % N % N % Jedną ręką 7 7,95 7 7,95 14 15,9 Dwoma rękami 10 11,36 51 57,95 61 69,31 Dwoma palcami 3 3,40 10 11,36 13 14,76 Ośmioma palcami - - - - - Razem 20 22,71 68 77,26 88 100,00 ²=15,29 > ²= 0,005:4=11,143 Została zbadana także zależność pomiędzy wiedzą badanych na temat stosowania metody Heimlicha, a miejscem zamieszkania. Technika Heimlicha stosowana jest podczas zadławienia. Polega ona na wywarciu nacisku na przeponę, wykonany jest w celu sprężenia powietrza, które znajduje się w drogach oddechowych i pozbycie się obiektu znajdującego się w tchawicy. Metoda ta stosowana jest zazwyczaj wtedy, gdy inne metody zawiodły, ponieważ sposobem tym można uszkodzić trzewia jamy brzusznej. Osoba ratująca staje za poszkodowanym i obejmuje ją rękami na wysokości pasa. Następnie układa swoje obie ręce w pięść, między pępkiem, a żebrami poszkodowanego, tak aby możliwe było uciskanie przepony ku górze, następnie szybko i energicznie uciska przeponę. Spośród ogółu badanych 36 osób udzieliło poprawnej odpowiedzi co stanowi 40,9% ogółu. Uczniowie nie wiedzą w jakim celu stosuje się metodę Heimlicha. Większość twierdziła, iż metodę tą stosuje się podczas ciąży. W ten sposób odpowiedziało 43 osoby, co stanowi 48,86% ogółu. Wśród badanych, którzy udzielili takiej odpowiedzi 30 osób zamieszkuje teren wiejski co stanowi 34,09%, natomiast teren miejski zamieszkuje 13 osób - 14,77% ogółu. Pozostali badani odpowiedzieli, że metodę Heimlicha stosuje się podczas omdlenia. Takie zdanie podzieliło 9 osób co stanowi 10,22% ogółu. Spośród osób udzielających takiej odpowiedzi 2 zamieszkuje tereny wiejskie (2,27%), a 7 mieszka w mieście (7,95%). Test chi-kwadrat wykazał istotną zależność między zmiennymi. Według wartości współczynnika V-Cramera wielkość efektu jest słaba, natomiast według wartości współczynnika C-Pearsona świadczy o wysokim skojarzeniu zmiennych. Szczegółowe dane zawiera tabela VI. ²=33,616, p=0,005, Rc=0,476 Tabela VI. Wiedza badanych na temat stosowania metody Heimlicha, a miejsce zamieszkania Wiedza badanych na temat stosowania Wieś Miasto Razem metody N % N % N % Heimlicha Omdlenia 2 2,27 7 7,95 9 10,22 Udławienia 5 5,68 31 35,22 36 40,90 Zawał - - - - - -

Grażyna Nowak-Starz, Anna Babiarz, Agata Salwa, Marta Siwek Poziom wiedzy młodzieży licealnej z zakresu udzielania pierwszej pomocy Wiedza badanych na temat stosowania Wieś Miasto Razem metody N % N % N % Heimlicha Ciąża 30 34,09 13 14,77 43 48,86 Razem 37 42,04 51 57,94 88 100,00 ²=33,616> ²= 0,005:4=11,143, Rc=0,476 Zbadano również zależność pomiędzy sposobem udzielania pomocy podczas pogryzienia przez psa w opinii badanych, a miejscem zamieszkania. Podczas takiego wydarzenia najlepiej jest przemywać ranę wodą z mydłem (najlepiej antybakteryjnym) przez ok. 5 minut. Kolejnym krokiem jaki powinno się wykonać jest dezynfekcja rany np. wodą utlenioną i owinięcie jej bandażem. Z uwagi na ryzyko zakażenia tężcem należy jak najszybciej udać się do lekarza. Jeżeli okolice rany są zasinione lub obrzęknięte należy przyłożyć worek z lodem owinięty w suchy ręcznik [6]. Na pytanie w jaki sposób udzielisz pomocy podczas pogryzienia przez psa 77 osób (82,49% ogółu) wskazało, że należy udać się do lekarza ponieważ możliwe jest prawdopodobieństwo infekcji tężcem. W ten sposób odpowiedziało 35 badanych mieszkających na wsi, co stanowi 39,77% ogółu oraz 42 badanych mieszkających w mieście co stanowi 47,72% ogółu. Spośród odpowiedzi badani wskazali również odpowiedź dotyczącą zatamowania krwawienia i założenia opaski uciskowej. W ten sposób odpowiedziało 11 osób co stanowi 12,49% ogółu badanych. Za taką odpowiedzią opowiedziało się 7osób zamieszkujących tereny wiejskie (7,95%) oraz 4 osoby zamieszkujące tereny wiejskie (4,54%). Test chi-kwadrat nie wykazał istotną zależność między zmiennymi. Według wartości współczynnika V-Cramera wielkość efektu jest słaba, natomiast według współczynnika C-Pearsona świadczy o wysokim skojarzeniu zmiennych. Szczegółowe dane zawiera tabela VII. Tabela VII. Sposób udzielania pomocy podczas pogryzienia przez psa, a miejsce zamieszkania badanych Sposób udzielania pomocy Wieś Miasto Razem podczas pogryzienia przez N % N % N % psa Przemyć ranę wodą z mydłem - - - - - - Udać się do lekarza, ponieważ możliwe jest prawdopodobieństwo infekcji tężcem 35 39,77 42 47,72 77 82,49 Zatamować krwawienie i 7 7,95 4 4,54 11 12,49 założyć opaskę uciskową Amputować pogryzioną - - - - - - część ciała Razem 42 47,74 46 52,26 88 100,00 193

DOBROSTAN A EDUKACJA Zbadano zależność pomiędzy formą odbywania kursu pierwszej pomocy w opinii badanych, a ich miejscem zamieszkania. Forma z jaką spotykali się badani uczniowie to forma teoretyczna, praktyczna, lub teoretyczno-praktyczna. Tylko 1 osoba (1,13%) zamieszkująca teren wiejski opowiedziała że formą odbywania kursu pierwszej pomocy była forma teoretyczna. Za formą teoretyczną opowiedziało się także 13 osób (14,77%) zamieszkujących tereny miejskie. Forma praktyczna była najczęstszą odpowiedzią wskazywaną przez badanych. Aż 40 badanych co stanowi 45,45% ogółu, zamieszkujących tereny wiejskie oraz 27 badanych 30,68 % ogółu, mieszkających w mieście opowiedziało się za tą formą kursu. Za formą teoretyczno-praktyczną opowiedziało się 7 osób (7,94%). Wśród nich 1 osoba zamieszkująca teren wiejski (1,13%0 oraz 6 osób zamieszkujących teren miejski (6,81%). Test chi-kwadrat wykazał istotną zależność między zmiennymi. Według wartości współczynnika V-Cramera wielkość efektu jest słaba, natomiast według wartości współczynnika C-Pearsona świadczy o bardzo wysokim skojarzeniu zmiennych. Dokładne dane zawarte są w tabeli VIII. ²=53,093,p=0,005, Rc=0,562 Tabela VIII. Forma odbywania kursu pierwszej pomocy, a miejsce zamieszkania Forma odbywania Wieś Miasto Razem kursu pierwszej pomocy n % n % n % Teoretycznej 1 1,13 13 14,77 14 15,90 Praktycznej 40 45,45 27 30,68 67 76,13 Teoretyczno praktycznej 1 1,13 6 6,81 7 7,94 Razem 42 47,71 46 52,26 88 100,00 = ²=53,093> ² 0,005:3 9,348, Rc=0,562 194 DYSKUSJA Już samo znalezienie się w sytuacji, gdzie musimy poszkodowanemu udzielić pierwszej pomocy jest silnie stresującym wydarzeniem. Brak wiedzy i umiejętności ratującego skutkuje najczęściej nieprawidłowym postępowaniem lub rezygnacją od czynności ratowniczych przez świadków zdarzenia, czego następstwem jest zmniejszenie szansy powrotu do zdrowia lub przeżycia poszkodowanego [7, 9]. W opracowaniu badań poniższej pracy zaobserwowano, że zarówno dziewczęta jak i chłopcy reprezentują podobny poziom wiedzy z zakresu udzielania pierwszej pomocy. Większość uczniów swój poziom wiedzy określa jako dobry. Znajomość pierwszej pomocy zawdzięczają szkoleniom, które zostało przeprowadzone przez nauczyciela przysposobienia obronnego w liceum im. K.K Baczyńskiego w Dąbrowie Tarnowskiej. W badaniu udział wzięło 88 uczniów, w tym 46 chłopców i 42 dziewcząt.

Grażyna Nowak-Starz, Anna Babiarz, Agata Salwa, Marta Siwek Poziom wiedzy młodzieży licealnej z zakresu udzielania pierwszej pomocy Podobne badania zostały przeprowadzone w Lublinie. Zostały one przeprowadzone przez Chemperek E., Goniewicz M., Was-Górczyńska M., Nowicki G., a także Mikuła Mazurkiewicz A., i Włoszczak-Szubzda A. Celem badania wymienionych autorów była ocena poziomu wiedzy z zakresu udzielania pierwszej pomocy studentów i uczniów szkół ponadgimnazjalnych z województwa lubelskiego. Przebadano 500 osób będących uczestnikami zajęć z zakresu pierwszej pomocy [5]. Porównując wyniki badań własnych z wynikami lubelskimi widać znaczącą różnicę oceny poziomu zakresu wiedzy licealistów. Wśród osób objętych badaniem w Lublinie 37,8% ogółu oceniło swoje umiejętności z zakresu czynności udzielania pierwszej pomocy jako słabe bądź bardzo słabe [5]. Uczniowie z Dąbrowy Tarnowskiej oceniali swoje umiejętności na poziomie bardzo dobrym i dobrym. Za poziomem bardzo dobrym opowiedziało się 13 uczniów co stanowi 15,09%, natomiast poziom dobry wybrało aż 74 uczniów co stanowi 84,08% ogółu. Zostały przeprowadzone badania dotyczące gotowości i umiejętności Polaków w zakresie udzielania pierwszej pomocy. Badania te zostało przeprowadzone przez Ośrodek Badań Opinii Publicznej. Sondaże z lipca 2003 roku wskazują, iż ponad połowa obywateli Polski (56%) w wieku 15 lat ocenia stan swojej wiedzy na temat udzielania pierwszej pomocy jako negatywny. Na poziomie wystarczającym i zadowalającym swój stan wiedzy ocenia 41% badanych [4]. Zarówno badani uczniowie z Dąbrowy Tarnowskiej, jak i uczestnicy badania z Lublina mają podobne zdanie na temat obowiązku udzielania pierwszej pomocy - jako jedno z koniecznych działań ratunkowych. Za odpowiedzią iż każdy obywatel ma obowiązek udzielania pierwszej pomocy opowiedziało się 93,2% przebadanych uczniów z Dąbrowy Tarnowskiej oraz 90,8% ogółu przebadanych uczniów z Lublina. Nieznaczny odsetek badanych bo jedynie 4.5% oraz 7 % licealistów twierdzi, iż nie ma takiego obowiązku [5]. Osoby objęte badaniem w Lublinie znają zasady resuscytacji krążeniowo oddechowej u osoby dorosłej. Według opracowanych danych statystycznie wynika, że 88,6% badanych zna prawidłowy stosunek liczby uciśnięć klatki piersiowej do liczby wdychanych oddechów. Uczniowie podjęci badaniem własnym w 83% wiedzieli jaki jest prawidłowy stosunek uciśnięć klatki piersiowej do liczby wdychanych oddechów [5]. Opracowane dane statystyczne wskazują, że lepsze rokowania neurologiczne ma ten pacjent, który był ratowany przez świadków zdarzenia. Pacjent u którego zastosowana została resuscytacja krążeniowo oddechowa i to bez wykonywania oddechów ratowniczych ma większe szanse niż pacjent u którego w ogóle nie podjęto resuscytacji krążeniowo-oddechowej [9]. To tylko dowodzi temu, jak ważna jest edukacja ludzi młodych. Młodzi nie mogą się bać pomagać. To ma być wyuczony nawyk obowiązek. Z analizy badań własnych wynika, że poziom wiedzy badanych uczniów jest zadowalający. Według badań prawie 80% badanych deklaruje, że przystąpiłoby do udzielenia pierwszej pomocy, gdyby była taka potrzeba, 8% badanych zadeklarowało, że pomoże wiedząc, że poszkodowany nie jest nosicielem wirusa HIV, natomiast prawie 7% pomocy udzieli tylko osobie znajomej. Pozostałe 20 % badanych jest niezdecydowana, a 1,1% nie pomoże osobie poszkodowanej. 195

DOBROSTAN A EDUKACJA Wyniki uzyskane przez Adamczyka i współautorów, dotyczące osób, które starają się o uprawnienia do kierowania pojazdami, dowodzą, że ponad połowa osób ankietowanych podczas wypadku nie podejmie się akcji ratunkowej. Deklarują oni jednak, że zastosują telefoniczne wezwanie służb ratowniczych jako pierwszą pomoc. Spośród badanych 52,3% wie jakie są prawidłowe zasady przeprowadzenia reanimacji, 59% zaś, potrafi zatamować krwotok [1]. Porównując opracowane dane statystyczne z wynikami badań przeprowadzonych przez innych autorów można wnioskować, że uczniowie liceum teoretycznie znają zasady udzielania pierwszej pomocy osobom poszkodowanym. Zapewne jest to zasługa szkoleń oraz kursów, które odbywają się w toku ich nauczania. Przypuszczać jednak można, że licealiści nie dysponują odpowiednią umiejętnością praktyczną w udzielaniu pierwszej pomocy. Może to być spowodowane obawami - strachem lub niewiedzą. 196 WNIOSKI 1. Poziom wiedzy licealistów mieszkających w Dąbrowie Tarnowskiej jest dobry. 2. Miejsce zamieszkania badanych w znacznym stopniu determinuje poziom wiedzy na temat udzielania pierwszej pomocy. 3. Badani zamieszkujący miasto mają większą wiedzę niż badani mieszkający na wsi. 4. Badani są świadomi konsekwencji wynikających z nieudzielenia pierwszej pomocy. PIŚMIENNICTWO 1. Adamczyk K, Lorencowicz R, Trawka H.: Znajomość zasad udzielania pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach drogowych. Zdrowie Publiczne 2009; 337 340. 2. Andreas J, Koster WR,: Podstawowe zabiegi resuscytacyjne u osób dorosłych oraz zastosowanie automatycznych defibrylatorów zewnętrznych (AED). Polska Rada Resuscytacji 2010; s 2-21 3. Badania TNS OBOP. Gotowość i umiejętność Polaków w zakresie udzielania pierwszej pomocy, 2003. 4. Byrska Maciejasz E.: Podstawowe zabiegi resuscytacyjne u dzieci, W; Pierwsza pomoc medyczna z elementami postępowania specjalistycznego dla studentów akademii medycznych. Red. Misiołek H. Knapik P. Śląska Akademia Medyczna, Katowice 2005; 141-146 5. Chemperek E, Goniewicz M, Włoszczak- Szuzba A, Wac Górczyńska M, Nowicki G, Mikuła Mazurkiewicz A.: Poziom wiedzy uczniów szkół ponadgimnazjalnych i studentów w zakresie pierwszej pomocy. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 2011;17,174-179.

Grażyna Nowak-Starz, Anna Babiarz, Agata Salwa, Marta Siwek Poziom wiedzy młodzieży licealnej z zakresu udzielania pierwszej pomocy 6. Dehasse J.: Agresja u psów. Postępowanie w przypadku zachowań agresywnych u psów. Galaktyka 2006. 7. Europejska Rada Resuscytacji, Polska Rada Resuscytacji (tłum.): Wytyczne resuscytacji 2010, Kraków 2010 8. Houri P.K., Frank L.R., Menegazzi J., Taylor R.: A randomised, controlled trial of two-thumb versus two-finger chest compression in a swine infant model of cardiac arrest. Prehosp Emerg Care 1997; 1: 65 7. 9. Resuscytacja krążeniowo-oddechowa i automatyczna defibrylacja zewnętrzna. Podręcznik do kursu. Wydanie wg wytycznych ERC 2010 10. Skitek I, Witt M, Goniewicz M.: Ocena znajomości zagadnień z pierwszej pomocy wśród studentów uczelni uniwersyteckiej miasta Poznania. Nowiny Lekarskie 2012;81,641-646 11. Trybus Gałuszka H, Sokołowska Kozub T.: Resuscytacja uwagi ogólne, życie, umieranie, śmierć. W Pierwsza pomoc i resuscytacja krążeniowo oddechowa. Podręcznik dla studentów. Red. Andres J. Polska Rada Resuscytacji, Kraków 2006; 5-8. 12. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 roku Kodeks karny ( Dz. U. 1997 nr.88 poz..553 ze zmianami 13. Ustawa z dnia 8 września 2006 roku o Państwowym Ratownictwie Medycznym Dz. U. 2006 nr 191 poz. 1410 STRESZCZENIE Rocznie w Europie z powodu nagłego zatrzymania krążenia umiera ok. 700,000 ludzi. Reakcja ludzi podczas zdarzenia wypadku jest różna. Brakuje wiedzy na temat sposobu pomocy osobie poszkodowanej. Niewiedza i strach przed wyrządzeniem krzywdy są główną przyczyną braku udzielania pomocy. Pierwsza pomoc powinna być nawykiem przyswajanym od najmłodszych lat. W podjętych badaniach sprawdzono poziom i zasób wiedzy licealistów na temat zasad udzielania pierwszej pomocy oraz jak jest ona wykorzystywana w praktyce. Celem pracy była ocena poziomu wiedzy młodzieży licealnej z zakresu udzielania pierwszej pomocy oraz jej uwarunkowania. Badania miały wykazać, czy miejsce zamieszkania ma wpływ na wiedzę badanych. Przebadano grupę 88 uczniów szkoły ponadgimnazjalnej, w tym 46 chłopców i 42 dziewcząt w wieku 17-18 lat w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych im. K.K. Baczyńskiego w Dąbrowie Tarnowskiej (województwo małopolskie). Do badania wykorzystano ankietę własnego autorstwa. Przeprowadzone badania pozwalają stwierdzić, że poziom wiedzy licealistów mieszkających w Dąbrowie Tarnowskiej jest dobry. Badani uczniowie znają zasady udzielania pierwszej pomocy oraz potrafią z tej wiedzy skorzystać w praktyce. Badani są świadomi konsekwencji wynikających z nieudzielenia pierwszej pomocy. 197

DOBROSTAN A EDUKACJA ABSTRACT Approximately 700,00 people die due to a sudden cardiac arrest in Europe every year. The reaction of people in case of this emergency can be different. There is a lack of knowledge on how to help an injured person. Ignorance and fear of causing harm are the main causes of the lack of aid. First aid should be a habit acquired in an early age. The undertaken studies checked the level of knowledge of high school students on first aid and how it is used in practice.the aim of this study was to evaluate the level knowledge of high school students on first aid and its conditioning. The study was supposed to demonstrate whether the place of residence has an impact on the knowledge of the respondents.a group of 88 secondary school students was studied. It included 46 boys and 42 girls aged 17-18, students of Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych im. K.K. Baczyńskiego in Dąbrowa Tarnowska (Lesser Poland Voivodeship). The study used a surveyof own authorship.the studies lead to the conclusion that the level of knowledge of the high school students living in Dąbrowa Tarnowska is high. The students on whom the research was conducted know first aid and are able to use this knowledge in practice. Respondents are aware of the consequences of failure to give first aid. Artykuł zawiera 27329 znaków ze spacjami 198