l Nowe rynki eksportowe dla Niemiec / Neue Exportmärkte für Deutschland l Czego poszukują polscy pracodawcy? / Wonach suchen polnische Arbeitgeber? www.ahk.pl Cena 28 zł (w tym 8% VAT) 04-05/2013 Kształcenie zawodowe Berufsbildung
wstęp / vorwort Zainteresowanie polskiej młodzieży szkolnictwem zawodowym na przestrzeni kilkunastu ostatnich lat było zatrważająco niskie. Sytuacja zupełnie inaczej wygląda w Niemczech, gdzie kształcenie zawodowe przyciąga wielu młodych ludzi, zaś sama forma tej nauki jest bardzo atrakcyjna. Poziom kształcenia zależy w głównej mierze od zaplecza szkoleniowego. Technika rozwija się w ekspresowym tempie, dlatego szkoły mają duży problem w dostosowaniu nowoczesnego technicznego wyposażenia dydaktycznego. Bardzo istotnym elementem w tej sytuacji jest współpraca przedsiębiorstw ze szkołami. Firmy muszą być technologicznie na bieżąco, by sprostać silnej konkurencji, przy okazji zapewniając odpowiedni sprzęt do nauki. Inwestycje płynące ze współpracy na tej linii przynoszą obustronne korzyści szkoły otrzymują istotne wsparcie w postaci pomocy naukowych, przedsiębiorstwa natomiast absolwentów, którzy są dobrze przygotowani do pracy. Współpraca przemysłu ze szkolnictwem powoli staje się zatem standardem, dzięki któremu absolwenci mogą nie tylko zdobyć szkolną wiedzę teoretyczną, ale także odpowiednie doświadczenie praktyczne, tak bardzo potrzebne potem w pracy. Zapraszamy Państwa do lektury naszego raportu na temat przyszłości kształcenia zawodowego w Polsce, w którym głos zabrali również wiceminister gospodarki Dariusz Bogdan i wiceminister pracy i polityki społecznej Jacek P. Męcina. Z nowymi siłami na wiosnę! Mit neuen Kräften in den Frühling! W części o gospodarce zachęcamy do analizy raportu na temat wynagrodzeń i sytuacji na rynku pracy. Dotarła już do nas długo wyczekiwana wiosna. Ulice zapełniają się pieszymi i rowerzystami. Korzystając z okazji chcemy Państwa zachęcić do rowerowych wędrówek szlakiem Odra Nysa. Wszystkich Państwa zapraszam na stronę www.ahk.pl oraz do lektury naszych newsletterów gospodarczego i prawnego. In den letzten Jahren war das Interesse polnischer Jugendlicher an der Berufsbildung schwindend gering. In Deutschland sieht das vollkommen anders aus. Für die Berufsausbildung können dort viele junge Menschen gewonnen werden, auch weil sie in einer sehr attraktiven Form angeboten wird. Das Bildungsniveau hängt in erster Linie von der technischen Basis ab. Die Technik entwickelt sich aber im Eiltempo, weshalb die notwendige Ausstattung von Schulen nur schwer mit den neuesten Errungenschaften mithalten kann. Ein wesentliches Element ist in dieser Situation die Zusammenarbeit der Unternehmen mit den Schulen. Der starke Wettbewerbsdruck zwingt Firmen dazu, technologisch ständig auf dem neuesten Stand zu sein, wodurch sie erfreulicherweise auch die entsprechenden Geräte für die Ausbildungsmaßnahmen zur Verfügung stellen können. Die an dieser Schnittstelle getätigten Investitionen bringen beidseitige Vorteile. Zum einen werden die Schulen in puncto technischer Ausstattung stark unterstützt. Andererseits können die Unternehmen Absolventen einstellen, die gut auf den Berufseinstieg vorbereitet sind. Die Zusammenarbeit von Industrie und Bildungswesen wird deswegen allmählich zur Standardlösung. Dank dieser Ausbildungsmethoden eignen sich die Absolventen nicht nur theoretisches Schulwissen an, sondern können die für den Berufsalltag notwendige praktische Erfahrung sammeln. Wir laden Sie zur Lektüre unseres Rapports über die Zukunft der Berufsbildung in Polen ein, für den wir Meinungen unter anderem von dem stellvertretenden Wirtschaftsminister Dariusz Bogdan und dem stellvertretenden Minister für Arbeit und Sozialpolitik Jacek P. Męcina gewinnen konnten. In der Rubrik Wirtschaft dieser Ausgabe empfehlen wir die Analyse des Berichts über Gehälter und die Situation auf dem Arbeitsmarkt. Der lang erwartete Frühling ist endlich da. Straßen füllen sich wieder mit Fußgängern und Radlern. Deswegen laden wir nicht nur die Letztgenannten auf eine Entdeckungstour auf dem Oder-Neiße-Radweg ein. Wir möchten Ihnen auch den Besuch unserer Website www.ahk.pl und die Lektüre unserer Wirtschafts- und Recht-Newsletter ans Herz legen. Szymon Trzebiatowski Członek Zarządu / Vorstandsmitglied Volkswagen Poznań Sp. z o.o. 04-05/2013 1
dfgfdgfdg Partner w zakresie rozwoju kompetencji zawodowych vfdgdgbfdbgdfg Założona w 1925 roku firma Festo prowadzi również w Polsce szeroko rozwiniętą działalność dydaktyczną w zakresie edukacji zawodowej, szkoleń i konsultingu, która jest zgodna z zasadami obowiązującymi w ośrodkach dydaktycznych Festo na całym świecie. Głównym założeniem programu szkoleń i konsultingu Festo w Polsce jest wykorzystanie siły i potencjału technologii klientów, które oparte są na rozwiązaniach inżynierskich naszej firmy. Systemowy związek Festo Didactic z zakładami produkcyjnymi i centrami logistycznymi w głównym ośrodku Festo w Niemczech daje możliwość bezpośredniego połączenia teorii z praktyką w profesjonalnych szkoleniach dla kadry inżynieryjno technicznej firm produkcyjnych w Polsce. Ucząc innych tego w czym Festo jest światowym liderem, udzielamy nowych odpowiedzi na codzienne problemy występujące w zakładzie, a tym samym pomagamy naszym klientom w sprawnej realizacji planów produkcyjnych i logistycznych. Festo Sp. z o.o. Janki k/warszawy ul. Mszczonowska 7 05-090 Raszyn Contact Center Tel. + 48 22 711 41 00 Fax + 48 22 711 41 02 festo_poland@festo.com www.festo.pl
spis treści / inhalt RAPORT WI / RAPPORT WI 6 GOSPODARKA / WIRTSCHAFT 52 AKTUALNOśCI / AKTUELL 66 PRAWO / RECHT 80 LIFESTYLE / LIFESTYLE 84 KALEJDOSKOP / KALEIDOSKOP 90 INFO / INFO 91 Kształcenie w cenie 6 Bildung lohnt sich 48 Wywiad z dr. Eckhardem Franzem z Federalnego Ministerstwa Gospodarki i Technologii Interview mit Dr. Eckhard Franz vom Bundesministerium für Wirtschaft und Technologie 80 Nowe rynki eksportowe dla Niemiec Neue Exportmärkte für Deutschland 52 56 84 Ułatwienia dla przedsiębiorców Erleichtungen für Unternehmer Szlak rowerowy Odra-Nysa Der Oder-Neiße-Radweg Czego poszukują polscy pracodawcy? Wonach suchen polnische Arbeitgeber? Wydawca / Herausgeber Polsko-Niemiecka Izba Przemysłowo-Handlowa Deutsch-Polnische Industrie- und Handelskammer 00-246 Warszawa, ul. Miodowa 14 Tel.: +48/22/53 10 500 Fax: +48/22/53 10 600 www.ahk.pl Dyrektor Generalny / Hauptgeschäftsführer Michael Kern Redaktor Naczelna / Chefredakteurin Agnieszka Ozubko +48/22/53 10 547, e-mail: aozubko@ahk.pl Redakcja / Redaktion Cecylia Kosmalska Prenumerata / Abonnement Cecylia Kosmalska +48/22/53 10 522, e-mail: ckosmalska@ahk.pl Reklama / Anzeigen Danuta Kwasek +48/22/53 10 521, e-mail: dkwasek@ahk.pl Tłumaczenie / übersetzung Logostrada Korekta/Korrektur Cecylia Kosmalska, Michał Woźniak Zdjęcia / Fotos Archiwum/Archiv, Photocase, istockphoto Opracowanie graficzne, produkcja Bearbeitung, Herstellung Agencja TT, 00-310 Warszawa, ul. Bednarska 7/1 e-mail: info@tt.pl, www.tt.pl Druk / Druck CGS Redakcja nie odpowiada za treść ogłoszeń i nie zwraca materiałów nie zamówionych. Nie odpowiada również za komentarze autorów. Zastrzegamy sobie prawo skracania i adiustacji tekstów oraz zmiany ich tytułów. Die Redaktion übernimmt keine Verantwortung für den Inhalt der Annoncen. Beiträge, die nicht bestellt wurden, werden nicht zurückgeschickt. Die Redaktion trägt keine Verantwortung für Kommentare von Autoren. Wir behalten uns vor, die Beiträge zu kürzen, zu adjustieren und die Überschriften zu verändern. AHK Polska posiada certyfikat jakości: Die AHK Polen besitzt das Qualitätszertifikat: 04-05/2013 3
AKTUALNOŚCI / AKTUELL SYLWETKI / PERSONALIEN Gonçalo Duarte Silva objął funkcję dyrektora generalnego Starwood Hotels & Resorts w Polsce oraz hotelu Sheraton w Warszawie. Do jego obowiązków będzie należało zarządzanie warszawskim hotelem Sheraton oraz koordynacja działalności pozostałych pięciu obiektów sieci w Polsce: hoteli Sheraton w Krakowie, Poznaniu Gonçalo Duarte Silva Dyrektor Generalny Starwood w Polsce CEO von Starwood in Polen i Sopocie, Westin w Warszawie oraz Hotelu Bristol w Warszawie, który dołączył właśnie do elitarnej grupy Luxury Collection. Gonçalo Duarte Silva jest z pochodzenia Portugalczykiem, ale swoje doświadczenie zdobywał na rynkach międzynarodowych m.in. w Wielkiej Brytanii, Maroku i Hiszpanii. W swojej karierze pełnił wiele funkcji menedżerskich. W 2005 r. został dyrektorem generalnym kompleksu dwóch hoteli: The Westin & Sheraton Real de Faula Golf Resort & Spa na Costa Blanca, a w 2007 r. objął funkcję dyrektora generalnego hotelu Le Meridien w Barcelonie, który pod jego nadzorem stał się flagowym obiektem marki. Gonçalo Duarte Silva jest absolwentem Wyższej Szkoły Hotelarstwa i Turystyki w Porto w Portugalii. Gonçalo Duarte Silva wurde zum CEO von Starwood Hotels & Resorts in Polen sowie des Hotels Sheraton in Warschau ernannt. Zu seinem Aufgabenberiech zählt das Management des Warschauer Hotels Sheraton und die Koordinierung des Betriebs der weiteren fünf Hotels der Kette in Polen: der Hotels Sheraton in Krakau, Posen und Sopot, sowie des Westins und des Bristols in Warschau, das an die Luxury Collection Hotelgruppe angeschlossen wurde. Gonçalo Duarte Silva ist Portugiese. Seine Erfahrungen sammelte er jedoch auf internationalen Märkten, u.a. in Großbritannien, Marokko und Spanien. Während seiner beruflichen Laufbahn nahm er zahlreiche Managerfunktionen wahr. 2005 wurde er zum CEO des Hotelverbundes von zwei Hotels ernannt: The Westin & Sheraton Real de Faula Golf Resort & Spa an der Costa Blanca, und 2007 wurde er CEO des Hotels Le Meridien in Barcelona, das unter seiner Leitung Flaggschiff der Marke wurde. Gonçalo Duarte Silva hat ein Hochschulstudium in Hotellerie und Touristik in Porto in Portugal abgeschlossen. PGE rezygnuje z rozbudowy Opola PGE verzichtet auf Ausbau von Oppeln Plus wraca do walki o klientów pre-paid Plus kämpft wieder um Prepaid Kunden Jak informuje Rzeczpospolita, Polska Grupa Energetyczna zrezygnowała z rozbudowy Elektrowni Opole (budowy dwóch nowych bloków na węgiel kamienny), w które miała zainwestować 11,6 mld PLN. Jako przyczynę podano ograniczenie opłacalności tej inwestycji z powodu m.in. zmiany na rynku energetycznym oraz w otoczeniu makroekonomicznym, które ograniczyły efektywność ekonomiczną projektu dla PGE. Przeprowadzone analizy wskazują, że ze względu na moce wytwórcze PGE, oparte głównie na węglu brunatnym, oraz inne projekty inwestycyjne, kontynuowanie projektu Opole II nie przyniosłoby wzrostu wartości dla akcjonariuszy spółki. Wie die Rzeczpospolita berichtet, verzichtet Polska Grupa Energetyczna auf den Ausbau des Kraftwerks Oppeln um zwei neue Steinkohleblöcke, die 11,6 Mrd. PLN veranschlagen sollten. Als Grund wird die begrenzte Rentabilität der Investition durch Veränderungen am Energiemarkt und der makroökonomischen Situation genannt, welche die wirtschaftliche Effektivität der Investition für PGE einschränken. Analysen zeigen, dass die Fortsetzung des Projekts Oppeln II wegen der hauptsächlich auf Braunkohle gestützten Produktionskraft von PGE und einiger anderer Investitionsprojekte keinen Wertanstieg für die Aktionäre der Gesellschaft bringen würde. Polkomtel, operator sieci Plus, który jako jedyny w 2012 r. tracił użytkowników usług na kartę (pre-paid), przeprowadził gruntowne zmiany w ofercie i wraz z początkiem kwietnia wprowadził taryfy z dedykowanymi starterami, mobilnym Internetem w technologii LTE, jednolitą stawką podstawową 29 groszy za minutę połączenia do wszystkich sieci i dodatkowymi usługami pozwalającymi obniżyć koszty. W najbliższym czasie Polkomtel spodziewa się odpowiedzi na te zmiany ze strony sieci Orange Polska i Play. Źródło: Rzeczpospolita Polkomtel, der Betreiber des Mobilfunknetzes Plus, das 2012 als einziges Prepaid Kunden verlor, hat sein Angebot aufgefrischt und Anfang April Tarife mit speziellen Einstiegspaketen, mobilem LTE-Internet, einer einheitlichen Grundgebühr von 29 Groschen pro Minute in alle Netze und zusätzlichen Dienstleistungen zur Kostensenkung eingeführt. In naher Zukunft erwartet Polkomtel eine Antwort auf diese Änderungen von den Netzen Orange Polska und Play. Quelle: Rzeczpospolita 4 04-05/2013
AKTUALNOŚCI / AKTUELL Witold Jaworski Prezes Zarządu Allianz Polska Vorstandsvorsitzender der Allianz Polska Witold Jaworski jest absolwentem Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, studiował również na Fachhochschule für Wirtschaft w Berlinie. Jest doktorem nauk ekonomicznych, a do 2010 r. był adiunktem w Katedrze Ubezpieczeń Akademii Ekonomicznej w Poznaniu. Doświadczenie zawodowe w sektorze ubezpieczeniowym zdobywał m.in. w Grupie PZU, w której pracował od 2004 roku. Pełnił funkcje członka zarządu PZU SA i PZU Życie SA. Wcześniej był m.in. dyrektorem zarządzającym ds. klienta masowego, dyrektorem zarządzającym ds. produktów ubezpieczeniowych i dyrektorem ds. ubezpieczeń komunikacyjnych. Był również członkiem rad nadzorczych TFI PZU i PTE PZU. Przed rozpoczęciem kariery w Grupie PZU był menedżerem w McKinsey & Co., współpracując głównie z instytucjami finansowymi oraz firmami telekomunikacyjnymi, farmaceutycznymi i prze mysłowymi. Witold Jaworski hat die Wirtschaftsakademie in Poznań abgeschlossen und studierte auch an der Fachhochschule für Wirtschaft in Berlin. Er ist Doktor der Wirtschaftswissenschaften und war bis zum Jahr 2010 wissenschaftlicher Mitarbeiter am Lehrstuhl für Versicherungen der Wirtschaftsakademie in Poznań. Seine Berufserfahrung sammelte er im Versicherungssektor u.a. bei der PZU- Gruppe, bei der er ab 2004 tätig war. Er nahm die Funktion des Vorstandsmitglieds der PZU SA und der PZU Życie SA wahr. Vorher war er Geschäftsführer der Bereiche Massenkunden und Versicherungsprodukte sowie Direktor der Verkehrsversicherungen. Zudem war er Mitglied des Aufsichtsrats von TFI PZU und PTE PZU. Vor seiner beruflichen Karriere bei der PZU-Gruppe war er Manager bei McKinsey & Co., wo er hauptsächlich mit Finanz institutionen sowie Tele kommunikations-, Pharmaund Industrie unternehmen zusammenarbeitete. Rekord sprzedaży Mercedesa Rekordverkäufe bei Mercedes Według informacji podanej przez Puls Biznesu, należąca do niemieckiego koncernu Daimler marka luksusowych samochodów Mercedes odnotowała rekordową sprzedaż w I. kwartale br. Mercedes sprzedał w ciągu pierwszych trzech miesięcy 2013 r. globalnie 324 898 samochodów (wzrost o 3,5 proc. w stosunku do analogicznego okresu w 2012 r.), co stanowi najlepszy wynik sprzedaży w historii firmy. Spośród produkowanych modeli największą zwyżkę sprzedaży, bo aż o 49,4 proc., odnotowano w przypadku modelów klasy A i B. Nach Informationen von Puls Biznesu verzeichnete die Daimler- Premiummarke Mercedes im ersten Quartal diesen Jahres Rekordverkäufe. Mercedes setzte weltweit 324.898 Fahrzeuge ab ein Wachstum von 3,5 Prozent gegenüber dem gleichen Vorjahreszeitraum und das beste Verkaufsergebnis der Firmengeschichte. Den größten Verkaufsanstieg, um 49,4 Prozent, verzeichneten dabei die Baureihen der A- und B-Klasse. Volkswagen zatrudnia Volkswagen stellt ein Do 2018 r. Volkswagen (VW) zwiększy globalnie poziom zatrudnienia w swoich fabrykach o ok. 50 tys. osób do poziomu 600 tys. pracowników podaje Handelsblatt powołujący się na wypowiedź szefa rady pracowników VW Bernda Osterloha. W ubiegłym roku koncern wyprodukował ok. 9,1 mln pojazdów. Grupa liczy na wzrost sprzedaży poza Europę, równoważący tutejszy spadek obrotów. Obecnie poza Niemcami zatrudniona jest ponad połowa pracowników VW. W ciągu 5 lat liczba pracowników w Chinach zostanie najprawdopodobniej podwojona. Dr Irenenusz Zalewski Prezes Zarządu Lufthansa Systems Poland Vorstandsvorsitzender der Lufthansa Systems Poland Dr Ireneusz Zalewski z dniem 1 lutego 2013 przejął obowiązki Prezesa Zarządu firmy Lufthansa Systems Poland (LSYP). Studiował ekonomię i zarządzanie na Uniwersytecie Gdańskim oraz uniwersytetach w Konstancji i w Innsbrucku. Od 1996 roku związany z branżą informatyczną. W roku 2004 dołączył do LSYP na stanowisku Dyrektora ds. Sprzedaży i Obsługi Klienta. W kolejnych latach przejął również odpowiedzialność za finanse, kadry i administrację firmy. Lufthansa Systems Poland, zatrudniająca ok. 340 osób, już od ponad 15 lat świadczy kompleksowe usługi IT oraz aeronautyczne. Bis 2018 erhöht Volkswagen (VW) die Beschäftigung in seinen Fabriken weltweit um ca. 50.000 auf 600.000 Mitarbeiter. Das teilt das Handelsblatt unter Berufung auf den VW Betriebsratsvorsitzenden Bernd Osterloh mit. Im letzten Jahr stellte der Konzern ca. 9,1 Mio. Fahrzeuge her. Die Gruppe setzt auf Verkaufswachstum außerhalb Europas, der den hiesigen Umsatzrückgang ausgleicht. Derzeit ist über die Hälfte der VW Mitarbeiter außerhalb Deutschlands angestellt. Im Laufe von 5 Jahren wird sich die Mitarbeiterzahl in China voraussichtlich verdoppeln. Dr. Ireneusz Zalewski wurde am 1. Februar 2013 zum Geschäftsführer der Lufthansa Systems Poland (LSYP) bestellt. Er studierte Betriebswirtschaft und Management an den Universitäten in Gdańsk, Konstanz und Innsbruck. Seit 1996 ist er in der IT-Branche tätig. Im Jahr 2004 übernahm er bei LSYP die Funktion des Geschäftsführers für Verkauf und Kundenbetreuung. In den folgenden Jahren verantwortete er zudem die Abteilungen für Finanzen, Personalfragen und Verwaltung. Die Lufthansa Systems Poland, die ca. 340 Personen beschäftigt, erbringt bereits seit 15 Jahren komplexe IT- und Aeronautik- Leistungen. 04-05/2013 5
Kształcenie w cenie Bildung lohnt sich
Ostatnie dziesięć lat to dla polskiego systemu edukacji okres dużych zmian: reforma Maria Montowska AHK Polska / AHK Polen systemu, likwidacja lub przekształcenie licznych placówek szkolnych. Czy tak radykalne reformy przyniosły oczekiwaną poprawę sytuacji i przyczyniły się do zmniejszenia bezrobocia? Innerhalb des letzten Jahrzehnts durchlief das polnische Bildungssystem erhebliche Veränderungen: Eine Reform, die Schließung oder Umgestaltung zahlreicher schulischer Einrichtungen. Haben diese radikalen Reformen zur erwarteten Verbesserung der Lage geführt und zum Abbau der Arbeitslosigkeit beigetragen?
RAPORT WI / RAPPORT WI System Z dzisiejszego punktu widzenia, czyli bezrobocia na poziomie 14,4% (a wśród osób młodych 28,4%), co oznacza 2 337 400 osób bez pracy z jednej strony, a z drugiej 600 000 wakatów w przedsiębiorstwach, wiele dokonanych reformą zmian budzi zastrzeżenia. Z badań zespołu ekonomistów UJ w ramach projektu Bilans Kapitału Ludzkiego (PARP) prowadzonego od trzech lat wynika, że niezależnie od wahań koniunktury oraz pór roku 16-17% pracodawców prowadzi regularne rekrutacje. Jeśli wynik badań odniesiemy do całej gospodarki, okazuje się że chodzi o sześćset tysięcy miejsc pracy. Co ważne, liczba ta wykazuje pewną stabilność. Dlaczego dzieje się tak, że jedni szukają pracy i nie mogą jej znaleźć, a drudzy oferują miejsca pracy i nie mogą znaleźć pracowników? Jedno jest pewne, gospodarka ponosi straty, a procesom towarzyszy niezadowolenie i frustracja zarówno po stronie zatrudniających, jak i poszukujących pracy. System edukacji powinien odbierać sygnały płynące z rynku pracy i uwzględniać jego potrzeby. Nie bez znaczenia wydaje się więc tworzenie systemu edukacji w porozumieniu zarówno z tymi, którzy miejsca pracy tworzą, ale też tymi, którzy za politykę wspierającą zatrudnienie odpowiadają, czyli Wykres nr 1. Liczba uczniów i studentów w Polsce Diagramm Nr. 1. Anzahl der Schüler und Studenten in Polen 2 500 000 2 000 000 1 500 000 1 000 000 500 000 0 1990 Licea ogólnokształcące Allgemeinbildende Lyzeen Technika Technika Zasadnicze Szkoły Zawodowe Berufsschulen 1995 2000 2005 2011 2012 Szkoły Policealne Postlyzeale Schulen liczba studentów Anzahl der Studenten Ministerstwem Pracy i Polityki Socjalnej, związkami zawodowymi, urzędami pracy, instytucjami odpowiadającymi za udzielanie wsparcia z funduszy unijnych System Aus heutiger Sicht: einer Arbeitslosenquote von 14,4% (bei jungen Menschen 28,4%), mit anderen Worten 2.337.400 Personen ohne Arbeit einerseits und 600.000 unbesetzten Stellen in Unternehmen andererseits geprägt, müssen viele der mit der Reform erfolgten Veränderungen infrage gestellt werden. Seit drei Jahren von einem Team von Wirtschaftswissenschaftlern der Jagiellonen-Universität im Rahmen des Projekts Humankapitalbilanz (Polnische Agentur für Unternehmensentwicklung) durchgeführte Untersuchungen haben ergeben, dass 16-17% der Arbeitgeber regelmäßig Personal suchen, und zwar unabhängig von Konjunkturschwankungen und Jahreszeit. Wenn wir das Ergebnis der Untersuchungen auf die gesamte Wirtschaft beziehen, wird klar, dass es um 600.000 Arbeitsplätze geht. Außerdem weist diese Zahl auf eine gewisse Stabilisierung hin. Wie kommt es, dass die einen eine Stelle suchen und sie nicht finden können, die anderen wiederum Arbeitsplätze anbieten, ohne Mitarbeiter zu gewinnen? Eines ist gewiss: Die Wirtschaft erleidet Verluste und diese Prozesse werden von Unzufriedenheit und Frustration, sowohl auf Seiten der Arbeitgeber als auch auf Seiten der Arbeitssuchenden, begleitet. Das Bildungssystem sollte die vom Arbeitsmarkt ausgehenden Signale aufnehmen und seinen Bedarf berücksichtigen. Nicht ohne Bedeutung ist also die Gestaltung des Bildungssystems im Einvernehmen mit denjenigen, die Arbeitsplätze schaffen, aber auch mit denen, die für die Beschäftigungsförderung verantwortlich sind, also mit dem Ministerium für Arbeit und Sozialpolitik, den Gewerkschaften, den Arbeitsämtern und den für die Gewährung von EU-Fördermitteln zuständigen Institutionen (Polnische Agentur für Unternehmensentwicklung, Marschallämter). Während der letzten zwanzig Jahre hat das polnische Bildungssystem einen Transformationsprozess durchlaufen, aber leider muss festgestellt werden, dass seine heutige Struktur das Ergebnis eines gesellschaftlichen Dialogs ist. Reform Wichtigstes Ziel der Bildungsreform war eine veränderte Struktur der Sekundärstufe II: 80% sollten eine Allgemeinund 20% eine Berufsbildung erhalten. Diesbezüglich gibt es erste Anzeichen, dass von den für die Reform Verantwortlichen die Berufsbildung und ihre Bedeutung für die Wirtschaft falsch eingeschätzt worden sind. Die Konsequenzen dieser Entscheidung spürt heute der Arbeitsmarkt. Mit dem Gesetz zur Änderung des Gesetzes des Bildungssystems Tabela nr 2. Liczba uczniów w szkołach Tabelle Nr. 2. Anzahl der Schüler in den Schulen podstawowe gimnazja zasadnicze ogólnokształcące zawodowe Studenci Absolwenci studiów Grundschule Gymnasium Berufsschule allgemein-bildende Schule Technikum Studenten Studienabsolventen 1990/1991 5 287 032 814 525 445 018 636 595 403 824 56 078 1995/1996 5 104 200 721 860 682 997 838 025 794 642 89 027 2000/2001 3 220 571 1 189 945 541 951 924 178 976 883 1 584 800 304 000 2005/2006 2 602 020 1 596 781 232 499 738 625 743 811 1 953 800 394 000 2009/2010 2 234 937 1 322 146 235 676 658 107 616 198 1 841 300 497 500 2011/2012 2 187 172 1 210 022 210 910 608 496 571 297 1 764 060 Dane: GUS / Daten des Hauptstatistikamts 8 04-05/2013
RAPORT WI / RAPPORT WI (PARP, urzędy marszałkowskie). W ostatnich dwudziestu latach polski system edukacji przeszedł proces transformacji, ale niestety nie można stwierdzić, że jego dzisiejsza struktura jest efektem dialogu społecznego. Reforma Najważniejszym założeniem reformy systemu edukacji była zmiana struktury kształcenia ponadgimnazjalnego: 80% kształcenie ogólnokształcące i 20% kształcenie zawodowe. I tu pojawił się pierwszy sygnał, że kształcenie zawodowe i jego znaczenie dla gospodarki nie zostały przez reformatorów dostrzeżone. Konsekwencje tej decyzji odczuwa rynek pracy. Ustawa o zmianie ustawy o systemie oświaty z 25 lipca 1998 roku (Dz. U 1998 nr 117 poz 759), która weszła w życie 1 stycznia1999, rozpoczęła pierwszy etap reformy systemu edukacji wprowadzając m.in. licea profilowane przy założeniu, że główną drogą zdobycia średniego wykształcenia będzie właśnie ten typ szkoły. W ramach tej ustawy miał zacząć się proces likwidacji dotychczasowych szkół średnich ogólnokształcących i zawodowych. W roku 2001 weszły w życie dwie kolejne ustawy, z których Ustawa z 21.11.2001 o zmianie Ustawy Karta Nauczyciela, ustawy o systemie oświaty oraz ustawa przepisy wprowadzające reformę ustroju szkolnego (Dz.U. 2001 nr 144 z 21.11.2001) zatrzymała proces likwidacji średnich szkół ogólnokształcących i zawodowych. Licea profilowane nie wytrzymały jednak próby czasu, natomiast przyczyniły się do jeszcze większego spustoszenia w kształceniu zawodowym. Ostatni etap reformy systemu kształcenia wprowadzony w życie Ustawą o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw z 19 sierpnia 2011 (DzU 205 z 2011) miał uwzględnić potrzeby rynku w zakresie kształcenia zawodowego, a de facto skrócił okres nauki zawodu i wydłużył czas kształcenia ogólnego. Jest więc dowodem na to, że w dalszym ciągu polski ustawodawca nie ma zrozumienia dla nowoczesnego, atrakcyjnego i praktycznego kształcenia zawodowego. Dla zrozumienia całości dokonanych zmian i ich późniejszych skutków ważne jest również zwrócenie uwagi na inny istotny element reformy mianowicie wprowadzenie matury centralnej, której próg zdawalności określono na poziomie 30%, a egzamin oparto na testach. Jednocześnie dla porównania próg zdawalności egzaminów zawodowych wynosi 75%. Pamiętajmy także, że matematyka nie była obowiązkowym przedmiotem na maturze do roku 2010. Określenie tak niskiego progu zdawalności egzaminu dojrzałości i zniesienie matematyki jako przedmiotu obowiązkowego w warunkach niekontrolowanego wzrostu liczby prywatnych szkół wyższych i szerokiej oferty studiów weekendowych otworzyło drogę do dzisiejszej sytuacji w szkolnictwie i na rynku pracy. Towarzyszyło tym zjawiskom na przestrzeni bardzo wielu lat także zupełnie niezrozumiałe rozbudzenie ambicji, że dyplom wyższej uczelni zapewni doskonała pracę. Nie został uwzględniony fakt, że pracodawca przede wszystkim patrzy na umiejętności i doświadczenie kandydata, a nie na jego dyplom. W przypadku osób wchodzących na rynek pracy tym doświadczeniem mogłyby być zajęcia praktyczne (opracowany program i odpowiedni wymiar godzin) włączone w programy nauczania w szkołach i na uczelniach. Jednomiesięcznych vom 25. Juli 1998 (Gesetzblatt 1998 Nr. 117 Position 759) das am 1. Januar 1999 in Kraft getretenen ist, wurde die erste Stufe der Bildungsreform eingeleitet, indem u. a. profilierte Lyzeen unter der Annahme geschaffen wurden, dass der Erwerb der Hochschulreife hauptsächlich in diesem Schultyp erfolgen wird. Im Rahmen dieses Gesetzes sollte die Auflösung der bisherigen weiterführenden allgemein- und berufsbildenden Schulen beginnen. 2001 sind zwei weitere Gesetze in Kraft getreten, von denen eins (Gesetzblatt 2001 Nr. 144 vom 21.11.2001) die Auflösung der weiterführenden allgemein- und berufsbildenden Schulen gestoppt hat. Profilierte Lyzeen haben sich jedoch nicht bewährt, sondern zu einer noch größeren Beeinträchtigung der Berufsbildung beigetragen. Die mit dem Gesetz zur Änderung des Gesetzes des Bildungssystems sowie anderer Gestze vom 19. August 2011 (Gesetzblatt 2011, Nr. 205) eingeführte letzte Stufe der Bildungsreform sollte den Marktbedarf in Hinblick auf die Berufsbildung berücksichtigen, hat aber de facto den Zeitraum der Berufsbildung verkürzt und den der Allgemeinbildung verlängert. Dies belegt also, dass der polnische Gesetzgeber weiterhin kein Verständnis für eine moderne, attraktive und praxisbezogene Berufsbildung aufbringt. Um die Gesamtheit der vorgenommenen Änderungen und ihre späteren Auswirkungen zu verstehen, ist es auch wichtig, ein anderes wesentliches Element der Reform zu beachten, nämlich die Einführung des Zentralabiturs, dessen Bestehensgrenze mit 30% festgelegt worden ist, wobei die Prüfung auf Tests beruht. Zum Vergleich ist festzustellen, dass die Bestehensgrenze der Ausbildungsabschlussprüfungen 75% beträgt. Es muss ebenfalls berücksichtigt werden, dass Mathematik bis 2010 beim Abitur kein Pflichtprüfungsfach war. Die Festlegung einer so niedrigen Bestehensgrenze bei der Reifeprüfung und die Abschaffung von Mathematik als Pflichtfach hat im Zusammenspiel mit einer unkontrollierten Zunahme der Anzahl privater Hochschulen und eines breiten Angebots an Wochenendstudiengängen den Weg zur heutigen Situation im Schulsystem und auf dem Arbeitsmarkt begünstigt. Begleitet wurden diese Entwicklungen im Laufe sehr vieler Jahre auch von einer vollkommen unverständlichen Erwartungshaltung, dass ein Hochschuldiplom einen hervorragenden Arbeitsplatz garantiere. Dabei blieb die Tatsache unberücksichtigt, dass ein Arbeitgeber vor allem auf die Fähigkeiten und Erfahrung eines Bewerbers, nicht aber auf sein Diplom schaut. Im Falle von Berufsanfängern könnte diese Erfahrung durch Praktika erworben werden (konkretes Programm und entsprechende Stundenzahl), die in die Lehrpläne von Schulen und Hochschulen eingebunden werden. Einmonatige Praktika, die während vier- bis fünfjähriger Lehrzyklen stattfinden, kann man jedoch weder als Unterricht noch als Erwerb von Berufserfahrung ansehen. Die Konsequenzen der erfolgten Veränderungen verdeutlichen klar die Tabelle Nr. 2 und das Diagramm Nr. 1. Auswirkungen der Veränderungen Unmittelbare Folge der vorgenommenen Reform ist eine gestörte Bildungsstruktur, 04-05/2013 9
RAPORT WI / RAPPORT WI praktyk odbywanych w 4-5 letnich cyklach nauczania nie można traktować ani w kategorii nauki, ani zdobycia doświadczenia zawodowego. Konsekwencje wprowadzonych zmian w sposób jednoznaczny obrazuje tabela nr 2 i wykres nr 1. Efekty zmian Bezpośrednim skutkiem dokonanej reformy jest zakłócona struktura kształcenia, co oznacza, że w Polsce więcej osób studiuje, niż uczy się w szkołach ponadgimnazjalnych, a to z kolei rodzi poważne trudności przy wejściu na rynek pracy. Jesteśmy jedynym krajem w Unii Europejskiej z taką strukturą kształcenia. Rynek potrzebuje tak samo pracowników z wyższym wykształceniem, jak i techników i wysoko wykwalifikowanych pracowników. Wystarczy przyjrzeć się strukturze zatrudnienia w wielu branżach, by zdać sobie z tego sprawę. W Polsce w roku szkolnym 2011/2012 na 10 absolwentów szkół zawodowych przypadało 24 studentów (M.Kabaj, 2012). Potwierdza to całkowitą deformację struktury kształcenia. Wzrost liczby studentów nie przyczynił się jednocześnie ani do rozwoju gospodarki innowacyjnej, ani wzrostu liczby patentów, czy też lepszej współpracy między nauką i przemysłem. Ilość pokonała jakość i rozsądek. Kształcenie w szkołach ponadgimnazjalnych i na studiach jest kształceniem teoretycznym. Średnio na cztery lata nauki w technikum przypada jeden miesiąc praktyki, podobnie zresztą na studiach. Czy taki okres pozwala na odpowiednie przygotowanie do wykonywania zawodu? Szacuje się, że 30-40% absolwentów szkół zawodowych podejmuje kształcenie praktyczne poza systemem szkolnym. Jest to zupełny paradoks. Po ukończeniu trzy- lub czteroletniej szkoły zawodowej absolwenci szkół muszą zapisać się na kurs i odbyć przeszkolenie praktyczne (M.Kabaj, 2012). W krajach, które szkolnictwo zawodowe realizują w tzw. systemie dualnym jest to problem marginalny. Kolejny element to nieefektywny system oświaty, który przerzucił znaczne koszty kształcenia w formach pozaszkolnych na samych uczących się, pracodawców i państwo. Absolwenci szkół wyższych nie mogąc znaleźć pracy, uczą się zawodu w szkołach policealnych (są wygaszane ostatnim etapem reformy) i na różnego rodzaju kursach zawodowych. Jest to oznaką, że system edukacji nie jest przystosowany do potrzeb rynku i w sposób nieefektywny wydaje pieniądze podatnika. Zdeprecjonowano w Polsce słowo zawodowe, zasadnicze szkoły zawodowe i tych, którzy się w nich uczą, a po części także was bedeutet, dass in Polen mehr Personen studieren als weiterführende Schulen besuchen. Dies wiederum führt zu ernsthaften Schwierigkeiten beim Einstieg in den Arbeitsmarkt. Wir sind das einzige Land in der Europäischen Union mit einer solchen Bildungsstruktur. Der Arbeitsmarkt benötigt Techniker und gut qualifizierte Mitarbeiter ebenso wie Hochschulabsolventen. Es genügt ein Blick auf die Beschäftigungsstruktur in vielen Branchen, um sich dessen bewusst zu werden. Im Schuljahr 2011/2012 entfielen in Polen auf zehn Berufsschulabgänger 24 Studenten (M. Kabaj 2012). Das bestätigt eine vollkommene Fehlentwicklung der Bildungsstruktur. Die wachsende Zahl von Studenten hat gleichzeitig weder zur Entwicklung einer innovativen Wirtschaft, noch einer Zunahme der Patentzahl oder zu einer besseren Zusammenarbeit von Wissenschaft und Industrie geführt. Die Quantität siegte über Qualität und Vernunft. Die Ausbildung in den weiterführenden Schulen und während des Studiums ist theorielastig. Im Durchschnitt entfällt im Technikum auf vier Jahre Unterricht ein Praktikumsmonat. Ähnlich verhält es sich übrigens während eines Studiums. Erlaubt ein solcher Zeitraum eine angemessene Vorbereitung auf die Berufsausübung? Man schätzt, dass 30-40% der Berufsschulabsolventen eine praktische Ausbildung außerhalb des Schulsystems aufnehmen. Das ist ein absolutes Paradox. Nach Abschluss einer dreioder vierjährigen Berufsschule müssen ihre Abgänger einen Kurs belegen und eine praktische Schulung durchlaufen (M. Kabaj, 2012). In Ländern, in denen die Berufsschulen ins sog. duale System eingebunden sind, ist dieses Problem kaum vorhanden. Ein weiteres Element ist das ineffiziente Bildungssystem, das die erheblichen Kosten für eine Ausbildung in außerschulischen Formen auf die Schüler selbst, die Arbeitgeber und den Staat abgewälzt hat. Hochschulabsolventen, die keine Arbeit finden können, erlernen in postlyzealen Schulen (diese werden nach der letzten Stufe der Reform aufgelöst) und in verschiedenen berufsbildenden Kursen einen Beruf. Das ist ein Zeichen dafür, dass das Bildungssystem nicht dem Marktbedarf angepasst ist und Steuergelder ineffizient einsetzt. Der Begriff beruflich und mit ihm Berufsschulen und ihre Schüler sowie teilweise auch weiterführende Berufsschulen haben in Polen eine gewisse Geringschätzung erfahren. Hochschulrektoren vermeiden den Ausdruck berufliche Studiengänge und bevorzugen die Bezeichnung praktische Tabela nr 3. Dane na rok 2011 Tabelle Nr. 3. Daten für das Jahr 2011 Kraj Stopa bezrobocia w % Stopa bezrobocia u młodych w % (15-24 l.) Krotność w % PKB per capita w EUR Pracujący uczniowie i studenci (15-24l.) w % Land Arbeitslosenrate in % Jugendarbeitslosigkeit in % (15-24 Jahre) Faktor in % BIP pro Kopf in EUR Berufstätige Schüler und Studenten (15-24 Jahre) in % Polska / Polen 10,4 27,7 2,8 8.300 24,9 Niemcy / Deutschland 5,6 7,8 1,4 30.000 48,2 Austria / Österreich 4,3 8,2 1,9 32.000 54,9 Szwajcaria / Schweiz 8,2 4,1 2,0 44.600 62,9 Dania / Dänemark 14,7 7,8 1,9 37.600 57,5 Holandia / Niederlande 8,6 4,9 1,7 33.300 63,6 Źródło: M. Kabaj, Wpływ kształcenia (..), Warszawa, 2012; http://www.epp.eurostat.ec.europa.eu z dnia 14.03.2013; http://www.stats.oecd.org z dnia 14.03.2013 Quelle: M. Kabaj, Einfluss der Ausbildung (..), Warschau, 2012; http://www.epp.eurostat.ec.europa.eu vom 14.03.2013; http://www.stats.oecd.org vom 14.03.2013 10 04-05/2013
RAPORT WI / RAPPORT WI średnie szkoły zawodowe. Rektorzy wyższych uczelni unikają słów studia zawodowe, preferując nazwę studia praktyczne. W latach 2001-2010 zamknięto w Polsce 4180 szkół zawodowych, czyli 52% wg stanu na rok szkolny 2000/2001), a liczba uczniów zmalała o 714.000. Znacznie zmniejszyła się także liczba nauczycieli zawodu. Jak robią to inni Pisząc o polskim systemie edukacji, braku jego efektywności i przystosowania do potrzeb rynku nie sposób nie nawiązać do europejskich rozwiązań w tym zakresie. Kraje o najwyższym PKB na mieszkańca i najniższym bezrobociu, także wśród młodych ludzi, i najkrótszym czasie poszukiwania pierwszej pracy mają dualne systemy kształcenia zawodowego, w których nauka przebiega dwutorowo w szkole i zakładzie pracy. Kraje te maja też zupełnie inną strukturę kształcenia około 50 60% młodych ludzi wybiera kształcenie zawodowe. W Polsce to jedynie 15-20%. Dualny system kształcenia jest stosowany w: Niemczech, Austrii, Danii, Holandii, Szwajcarii. Dlaczego system kształcenia zawodowego w Szwajcarii, czy Niemczech skutecznie przygotowuje młodych ludzi do wejścia na rynek pracy, a polski nie? By kształcenie zawodowe było skuteczne musi być atrakcyjne dla młodych ludzi, a to oznacza dużo zajęć praktycznych, dostęp do nowoczesnych technologii, kontakt z praktykami i przyszłym miejscem pracy. Model dwutorowej nauki spełnia wszystkie wymienione warunki. Zajęcia praktyczne stanowią do 2/3 całego czasu nauki, odbywają się w zakładach pracy, często pod okiem przyszłych kolegów po fachu, w warunkach wykorzystania najnowocześniejszych technologii i rozwiązań innowacyjnych, bo konkurencja na rynku wymusza ciągły postęp technologiczny przedsiębiorstw. Żadne centrum kształcenia zawodowego, ani żadne warsztaty szkolne nie są w stanie konkurować wyposażeniem i wiedzą przedsiębiorstw, nie zapewnią też poznania realnych stosunków pracy. Ten model nauki sprawdza się doskonale także w zawodach nietechnicznych. Kolejnym ważnym założeniem skutecznego kształcenia zawodowego jest fakt, że młody człowiek musi sam znaleźć pracodawcę, u którego będzie w ciągu 2-3 lat uczył się zawodu. To oznacza konieczność przygotowania się do rozmów kwalifikacyjnych, pozwala na zdobycie pierwszych doświadczeń na rynku pracy, w tym weryfikację własnych możliwości i oczekiwań, ale też dużą szansę na znalezienie zatrudnienia zaraz po zakończeniu nauki. Analizując ten model kształcenia zawodowego nie można pominąć roli przedsiębiorcy. To przedsiębiorcy finansują ze swoich środków praktyczną część kształcenia zawodowego (wynagrodzenia dla uczniów) i angażują się w przygotowanie programu praktycznej nauki zawodu. Jest to inwestycja, która spotyka się z dużym zrozumieniem nie tylko, jako forma solidarności społecznej. Inwestycja także ma podłoże czysto biznesowe! Dobrze przygotowywany do zawodu uczeń z czasem staje się lojalnym pracownikiem, który za swoja pracę pobiera wynagrodzenie. Studiengänge. In den Jahren 2001-2010 wurden in Polen 4180 Berufsschulen, also 52% der noch im Schuljahr 2000/2001 vorhandenen, geschlossen und die Schülerzahl ist um 714.000 zurückgegangen. Wesentlich abgenommen hat auch die Zahl der Berufsschullehrer. Was machen andere Länder? Wenn man über das polnische Bildungssystem, seine mangelnde Effektivität und fehlende Anpassung an den Marktbedarf schreibt, liegt es nahe, auf europäische Lösungen einzugehen. Länder mit dem höchsten BIP pro Einwohner und der niedrigsten Arbeitslosigkeit, auch unter jungen Menschen, sowie der kürzesten Zeitdauer bis zum Abschluss des ersten Arbeitsvertrags besitzen duale Berufsausbildungssysteme, in denen der Unterricht parallel in Schule und Betrieb erfolgt. Diese Länder besitzen auch eine vollkommen andere Bildungsstruktur. Rund 50-60% der jungen Leute entscheiden sich für eine Berufsausbildung. In Polen sind es nur 15-20%. Ein duales Berufsausbildungssystem gibt es in Deutschland, Österreich, Dänemark, den Niederlanden und in der Schweiz. Warum bereitet das Berufsbildungs system in der Schweiz oder in Deutschland junge Menschen wirksam auf den Eintritt ins Arbeitsleben vor und das polnische nicht? Damit die Berufsausbildung effektiv ist, muss sie für junge Leute attraktiv sein. Das bedeutet, dass es viele praktische Elemente, Zugang zu modernen Technologien, Kontakt mit der Praxis und dem zukünftigen Arbeitsplatz geben muss. Das duale Ausbildungssystem erfüllt alle genannten Bedingungen. Praktische Einheiten machen bis zu 2/3 der gesamten Unterrichtszeit aus und finden in den Betrieben, oft unter den Augen der zukünftigen Kollegen, statt, wobei modernste Technologien und innovative Lösungen eingesetzt werden denn die Konkurrenz erzwingt es quasi. Kein Berufsbildungszentrum
Berufsausbildung (Löhne für die Auszubildenden) und engagieren sich bei der Vorbereitung des praktischen Berufsausbildungsprogramms. Es handelt sich um eine Investition, die nicht nur als Form der gesellschaftlichen Solidarität große Anerkennung findet, sondern auch einen rein wirtschaftlichen Hintergrund hat. Ein gut auf seinen Beruf vorbereiteter Auszubildender ist ab einem gewissen Zeitpunkt ein loyaler Mitarbeiter, der für seine Arbeit einen Lohn bezieht. Atrakcyjność niemieckiego systemu kształcenia zawodowego polega również na tym, że daje on możliwość dalszego dwubiegunowego rozwoju. Można pozostać w strefie kształcenia zawodowego zdając maturę zawodową i studiując na wybranej akademii zawodowej lub kontynuować naukę przygotowującą do matury ogólnej, a zdając ją i rozpoczynać studia na uniwersytecie. Rozbudowana jest także bardzo oferta kształcenia uzupełniającego i ustawicznego. Nie bez znaczenia jest też zaangażowanie izb przemysłowohandlowych w przygotowywanie i przeprowadzanie egzaminów zawodowych, ale też rozmowy robocze na temat aktualizacji list zawodów i programów nauczania. Jako organizacje zrzeszające przedsiębiorców pozostają blisko rynku pracy, a wielu pracowników i współpracujących ekspertów ma doświadczenie biznesowe lub produkcyjne. Egzaminy zawodowe odbywają się w zakładach pracy, a więc naturalnym środowisku świata pracy, a w komisjach egzaminacyjnych są przede wszystkim praktycy, w tym pracodawcy, u których odbywała się nauka zawodu. Efektem takiego systemu kształcenia jest krótki czas szukania pracy po ukończeniu szkoły: w Niemczech wynosi on średnio 1 m-c, w Polsce 2 lata (M.Kubaj 2012, OECED Employment Outlook 2008) oraz relatywnie niski wskaźnik bezrobocia młodych ludzi (15-24 lata) w odniesieniu do całkowitego bezrobocia, który dla Niemiec wynosi 1,4 a dla Polski 2,8. Co warto zmienić System kształcenia reformowany w Polsce od 1999 roku wymaga kolejnych zmian, bo gospodarka oparta na wiedzy może funkcjonować jedynie w warunkach dobrego przygotowania kadr w zakresie kompetencji ogólnych i zawodowych na wszystkich poziomach edukacji. Szkoła od początku powinna także wpajać ideę uczenia dalszego rozwoju przez całe życie. W Polsce 37% osób w żaden sposób nie rozwija zdobytych umiejętności od momentu ukończenia szkoły, a w roku 2012 aż 64% Polaków nie uczestniczyło w żadnym szkoleniu (Bilans Kapitału Ludzkiego, III edycja, 2012). Matura powinna odzyskać swoje dawne znaczenie i stać się und auch keine Schulwerkstätten sind in der Lage, hinsichtlich Ausstattung und Wissen mit Unternehmen mitzuhalten. Sie gewährleisten auch nicht das Kennenlernen tatsächlicher Verhältnisse am Arbeitsplatz. Dieses Unterrichtsmodell hat sich auch hervorragend in nicht technischen Berufen bewährt. Ein weiterer wichtiger Faktor einer effektiven Berufsbildung ist die Erfordernis, dass ein junger Mensch selber einen Arbeitgeber finden muss, bei dem er innerhalb von zwei bis drei Jahren einen Beruf erlernt. Dadurch wird es notwendig, sich auf Bewerbungsgespräche vorzubereiten. Außerdem ist es möglich, erste Erfahrungen auf dem Arbeitsmarkt zu sammeln und die eigenen Möglichkeiten und Erwartungen zu verifizieren. Darüber hinaus bietet sich eine gute Chance, gleich nach Abschluss der Ausbildung eine Stelle zu finden. Bei der Analyse dieses Berufsbildungsmodells darf man die Rolle des Unternehmers nicht außer Acht lassen. Die Unternehmer finanzieren nämlich mit eigenen Mitteln den praktischen Teil der Die Attraktivität des deutschen Berufsbildungssystems beruht auch darauf, dass es die Möglichkeit für eine weitere zweigleisige Entwicklung bietet. Man kann seine Berufsausbildung fortsetzen, die Fachhochschulreife erwerben und an einer ausgewählten Berufsakademie studieren. Ebenso kann man weiter zur Schule gehen und sich auf das Abitur vorbereiten, um nach seinem Bestehen ein Studium an einer Universität aufzunehmen. Sehr umfangreich ist ebenfalls das Fortbildungsangebot. Von Bedeutung ist auch das Engagement der Industrieund Handelskammern bei der Vorbereitung und Durchführung von Ausbildungsabschlussprüfungen sowie ihre Beteiligung an Arbeitsgesprächen über die Aktualisierung der Berufslisten und Ausbildungsprogramme. Als Organisationen von Unternehmern kennen sie den Arbeitsmarkt. Außerdem haben viele Mitarbeiter und kooperierende Experten Erfahrung in Wirtschaft oder Produktion gesammelt. Ausbildungsabschlussprüfungen finden in den Betrieben, also im natürlichen Arbeitsumfeld, statt. 12 04-05/2013
RAPORT WI / RAPPORT WI ponownie egzaminem dojrzałości potwierdzającym posiadanie określonej wiedzy i kompetencji społecznych, ze zdecydowanie podwyższonym progiem zdawalności i odejściem od testowej formy egzaminu. Kształceniu zawodowemu powinno być nadane odpowiednie znaczenie z naciskiem na kształcenie praktyczne, bo nie ma lepszego przygotowania do wejścia na rynek pracy i lepszego zachowania równowagi pomiędzy zapotrzebowaniem na określonych pracowników, a ofertą ze strony szkół i uczelni. Ani szkoły ani centra kształcenia nie umożliwią nabycia takiego doświadczenia, jakie może zaoferować zakład pracy poprzez umożliwienie realnego uczestnictwa w prowadzonej działalności biznesowej. Z tym powinna się także wiązać zmiana systemu kształcenia i wynagradzania nauczycieli zawodu oraz sposobu naboru kandydatów do tego zawodu. Polen Konieczna jest zmiana wizerunku zasadniczego kształcenia zawodowego, zupełnie inna, niż zaoferowana przez MEN, a polegająca na rozszerzeniu nauki przedmiotów ogólnych kosztem zajęć praktycznych. Warto byłoby zastanowić się nad wprowadzeniem matury zawodowej, by umożliwić równoległą do ogólnokształcącej ścieżkę kariery rozwoju zawodowego. Konieczna jest zmiana podejścia polskich przedsiębiorców do finansowania kształcenia zawodowego. Polska przestaje być krajem niskich kosztów produkcji i za chwilę zdecydowanie większe znaczenie będą miały wydajność, efektywność pracy i innowacyjność, a więc czynniki bezpośrednio związane z wykształceniem pracowników. Jednym z priorytetowych zadań powinno być zapewnienie odpowiedniej kadry nauczycieli kształcenia zawodowego, także akademickiego, jako liderów stymulujących Tabelle Nr. 4: Berufsausbildung grundlegende Unterschiede Theoretisch sehen die meisten Lehrpläne keinen praktischen berufsbildenden Unterricht an Arbeitsplätzen in Unternehmen vor. Praktischer Unterricht findet vor allem in Schulen und Berufsbildungszentren statt. Der Zugang zu Innovationen und neuen Technologien ist beschränkt. Es wird kein Karriereweg im Rahmen der Berufsausbildung eröffnet. Deutschland Den Prüfungsausschüssen gehören vor allem Praktiker an, unter anderem Arbeitgeber, bei denen die Berufsausbildung erfolgt ist. Eine Folge dieses Ausbildungssystems ist, dass die Arbeitsplatz suche nach dem Schulabschluss schnell zum Erfolg führt: In Deutschland dauert sie durchschnittlich einen Monat, in Polen hingegen zwei Jahre (M. Kubaj 2012, OECD Employment Outlook 2008). Außerdem ist die Jugendarbeitslosigkeit (15-24 Jahre) im Verhältnis zur Gesamtarbeitslosigkeit relativ gering. Der entsprechende Faktor beträgt in Deutschland 1,4 und in Polen 2,8. Was sollte man ändern? Das seit 1999 reformierte Bildungssystem in Polen bedarf weiterer Änderungen, denn eine auf Wissen beruhende Wirtschaft kann nur dann funktionieren, wenn das Personal auf allen Bildungsstufen Auf die praktische Berufsausbildung legt man besonderen Wert. Praktischer Unterricht findet vor allem in Betrieben statt. Der Zugang zu Innovationen und neuen Technologien ist gewährleistet. Fachabitur, Berufsakademien gute allgemeine und berufliche Kompetenzen erworben hat. Die Schule sollte auch von Anfang an die Idee lebenslangen Lernens vermitteln. In Polen entwickeln 37% der Menschen nach ihrem Schulabschluss ihre erworbenen Fähigkeiten in keiner Weise weiter. 2012 haben 64% der Polen an keiner Schulung teilgenommen (Humankapitalbilanz, dritte Ausgabe 2012). Das Abitur sollte seine frühere Bedeutung wiedererlangen und wieder eine Reifeprüfung sein, die den Besitz eines bestimmten Wissens und sozialer Kompetenzen belegt. Dabei sollte die Bestehensgrenze entschieden angehoben und auf die Testform der Prüfung verzichtet werden. Die Berufsbildung sollte einen angemessenen Stellenwert erhalten. Dabei sollte die praktische Ausbildung den Schwerpunkt bilden, denn es gibt keine bessere Vorbereitung auf den Einstieg in den Arbeitsmarkt und keine bessere Wahrung des Gleichgewichts zwischen dem Bedarf nach bestimmten Mitarbeitern und dem Angebot von Schulen und Hochschulen. Weder Schulen noch Berufsbildungszentren gestatten den Erwerb von Erfahrungswerten, die ein Betrieb bieten kann, indem er eine tatsächliche Teilnahme an den Abläufen im Unternehmen ermöglicht. Der Lohn während der Ausbildung in Berufsgrundschulen beträgt im Falle der Unterzeichnung eines Vertrags mit dem Arbeitgeber 4-6% des Durchschnittslohns, d.h. (in PLN) 147,61; 185,52; 221,42 Nach dem Schulabschluss dauert die Suche nach einem ersten Arbeitsplatz rund zwei Jahre. Zentraler Prüfungsausschuss Untersuchungen haben ergeben, dass 65% der Arbeitgeber eine externe Finanzierung der praktischen Berufsausbildung erwarten. Die Berufsausbildung wird geringgeschätzt. In Polen gab und gibt es kein System zur Koordinierung der Berufsausbildung und der Nachfrage auf dem Arbeitsmarkt. Der Lohn während der Berufsausbildung hängt vom Beruf ab. Der Durchschnittslohn beträgt 606-812 EUR, also 24,5-32,9 % des Durchschnittslohns in Deutschland. Nach dem Schulabschluss dauert die Suche nach einem ersten Arbeitsplatz rund einen Monat. Praktische Prüfungen im Betrieb Volles Engagement der Unternehmen; 2012 wurden 332.622 Verträge in den der IHK zugeordneten Branchen und 147.327 Verträge im Handwerk geschlossen. Die Berufsausbildung hat ein positives Image. Bundesinstitut für Berufsbildung, BBiG Begleitet werden sollte dies von einer Änderung des Bildungssystems, der Bezahlung von Berufsschullehrern und der Form der Auswahl von Kandidaten für diesen Beruf. Notwendig ist ein Wandel des Ansehens der Berufs bildung. Es sollte sich um einen vollkommen anderen als den 04-05/2013 13
RAPORT WI / RAPPORT WI Tabela nr 4: Kształcenie zawodowe podstawowe różnice Polska teoretyczne, większość programów nauczania nie przewiduje potrzeby praktycznej nauki zawodu na stanowiskach pracy w przedsiębiorstwach zajęcia praktycznie przede wszystkim w szkołach i CKZ ograniczony dostęp do innowacji i nowych technologii brak ścieżki kariery w zakresie kształcenia zawodowego wynagrodzenie w trakcie nauki w szkołach zasadniczych w wypadku podpisania umowy z pracodawcą na poziomie 4-6% średniego wynagrodzenia tj. (w PLN) 147,61; 185,52; 221,42 po ukończeniu szkoły znalezienie pierwszej pracy trwa ok. 2 lat centralna komisja egzaminacyjna z badań wynika, że 65% pracodawców oczekuje zewnętrznego finansowania praktycznej nauki zawodu deprecjacja kształcenia zawodowego w Polsce nie było i nie ma systemu koordynacji kształcenia zawodowego z popytem na rynku pracy nowoczesne i praktyczne podejście do kształcenia zawodowego. Nie może się zdarzać, że inżynier na rozmowie kwalifikacyjnej na pytanie o praktyczne doświadczenie zdobyte w warsztacie, odpowiada, że nie ma, bo jest inżynierem. Budzi wątpliwości funkcjonowanie w Polsce zespołów szkół, łączących w sobie gimnazja, licea, technika oraz szkoły zasadnicze. Bardzo często dyrektorzy zespołów szkół ze względów czysto finansowych zainteresowani są jak najdłuższym zatrzymaniem Niemcy uczniów w placówce, co powoduje, że kontynuują oni naukę w zawodach oferowanych przez szkołę bez względu na fakt, czy są to zawody poszukiwane przez pracodawców. Bibliografia 1. M. Gruza, J. Nowosad, J. Mirosław, Nauka zawodu u pracodawcy, w: U.Jeruszka, red. Unowocześnienie metod i form kształcenia zawodowego w Polsce, IPiSS, Warszawa, 2012 2. M. Kabaj, Wpływ systemów kształcenia zawodowego na zatrudnienie i bezrobocie młodzieży, IPiSS, Warszawa, 2012 3. Uniwersytet Jagielloński, PARP, III edycja projektu badawczego kapitału ludzkiego, URL: www.parp.gov.pl z dnia 14.03.2013 nacisk na praktyczną naukę zawodu zajęcia praktyczne przede wszystkim w zakładach pracy dostęp do innowacji i nowych technologii matura zawodowa, akademie zawodowe, part-training, vocational education wynagrodzenie w trakcie nauki zawodu, zależy od zawodu, średnie wynagrodzenie wynosi 606-812 EUR tj. 24,5-32,9% średniego wynagrodzenia w Niemczech po ukończeniu szkoły znalezienie pierwszej pracy trwa ok. 1 m-ca egzaminy praktyczne w zakładzie pracy pełne zaangażowanie przedsiębiorstw, w 2012 zawarto następującą liczbę umów: 332.622 w zawodach podlegających IHK, 147.327 w ramach rzemiosła Tabela nr 5: Wspieramy projekty kształcenia w następujących zawodach: Tabelle Nr. 5: Wir unterstützen Bildungsprojekte in folgenden Berufen: pozytywny wizerunek kształcenia zawodowego Instytut federalny kształcenia zawodowego (Bundesinstitut für Berufsbildung, BBiG) vom Bildungsministerium vorgesehenen Wandel handeln, der auf dem Ausbau des Unterrichts in allgemeinen Fächern zu Lasten des praktischen Unterrichts beruht. Erwägenswert ist auch die Einführung eines Fachabiturs, um eine berufliche Entwicklung parallel zur allgemeinbildenden Ausbildung zu ermöglichen. Es ist zudem erforderlich, die Einstellung polnischer Unternehmer hinsichtlich der Finanzierung der Berufsbildung zu ändern. Polen wird nicht länger ein Land mit geringen Produktionskosten sein. Schon Imtech Polska Sp. z o.o. Technik Urządzeń Sanitarnych Anlagenmechaniker Volkswagen Poznań Sp. z o.o. Operator Maszyn i Urządzeń Odlewniczych Giessereimechaniker MAN Truck & Bus Polska Sp. z o.o. Technik Pojazdów Samochodowych Kfz - Servicemechaniker Volkswagen Poznań Sp. z o.o. Mechatronik Pojazdów Mechanicznych Kfz - Mechatroniker Hochland Polska Sp. z o.o. Operator Maszyn i Urządzeń w Przemyśle Spożywczym Fachkraft-Lebensmitteltechnik Volkswagen Poznań Sp. z o.o. Monter Mechatronik Mechatroniker Phoenix Contact Wielkopolska Sp. z o.o. Monter Mechatronik Mechatroniker Haering Polska Sp. z o.o. Operator Obrabiarek CNC Zerspanungsmechaniker Robert Bosch Sp. z o.o. Monter Mechatronik Mechatroniker Volkswagen Poznań Sp. z o.o. Mechanik automatyki przemysłowej i urządzeń precyzyjnych Elektroniker für Automatisierungstechnik bald werden Produktivität, Arbeitseffizienz und Innovationskraft, also unmittelbar von der Ausbildung der Mitarbeiter abhängende Faktoren, erheblich größere Bedeutung haben. Eine der vorrangigen Aufgaben sollte darin bestehen, die Verfügbarkeit entsprechender Lehrer für die berufliche und auch akademische Ausbildung sicherzustellen, die eine führende Rolle bei der Förderung einer modernen und praxisbezogenen Berufsbildung einnehmen müssen. Es darf nicht passieren, dass ein Ingenieur während eines Bewerbungsgesprächs, nach seiner in der Werkstatt erworbenen praktischen Erfahrung gefragt, antwortet, dass er eine solche nicht besitze, weil er Ingenieur sei. Zweifel weckt die Funktion von Schulzentren in Polen, die Gymnasien, Lyzeen, Technika und Berufsgrundschulen miteinander vereinen. Sehr oft sind die Direktoren der Schulzentren aus rein finanziellen Gründen daran interessiert, Schüler so lange wie möglich in ihrer Einrichtung zu halten. Das führt dazu, dass diese ihre Ausbildung in den von der Schule angebotenen Berufen fortsetzen, unabhängig davon, ob diese Berufe von Arbeitgebern nachgefragt werden oder nicht. Literatur 1. M. Gruza, J. Nowosad, J. Mirosław, [poln.] Berufsausbildung beim Arbeitgeber, in: U. Jeruszka, Red. [poln.] Modernisierung der Berufsbildungsmethoden und -formen in Polen, IPiSS, Warschau, 2012 2. M. Kabaj, [poln.] Einfluss der Berufsbildungssysteme auf die Beschäftigung und Arbeitslosigkeit von Jugendlichen, IPiSS, Warschau, 2012 3. Jagiellonen-Universität, Polnische Agentur für Unternehmensentwicklung, III. Ausgabe des Humankapital- Forschungsprojekts, URL: www.parp. gov.pl vom 14.03.2013 14 04-05/2013
POLAND CONSULTING Sp. o.o. POLAND POLANDCONSULTING CONSULTINGSp. Sp.zzzo.o. o.o.
Reforma MEN: kształcenie zawodowe będzie bardziej praktyczne Bildungsministerium startet Reform: Berufsausbildung wird praxisbezogener Jak pokazują wyniki badań Instytutu Pracy i Spraw Socjalnych, w krajach, gdzie dominuje system dualnego kształcenia zawodowego, stopa bezrobocia wśród młodych (osoby w wieku 15 24 lata) jest dwu- a nawet trzykrotnie niższa niż w krajach o tradycyjnym systemie edukacji zawodowej. Czy Ministerstwo Edukacji Narodowej podjęło lub podejmie w najbliższym czasie kroki mające na celu poprawę jakości systemu kształcenia zawodowego w Polsce? Anna Wesołowska: W tak sformułowanym pytaniu uwagę zwracają dwa stwierdzenia jedno odnoszące się do jakości kształcenia zawodowego, drugie do jego adekwatności do potrzeb rynku pracy. Mając na uwadze z a r ó w n o konieczność dostosowania kształcenia zawodowego do potrzeb rynku pracy i oczekiwań pracodawców oraz zagwarantowania jak najwyższej jakości kształcenia, Ministerstwo Edukacji Narodowej przygotowało modernizację systemu kształcenia zawodowego i ustawicznego, wynikającą z wejścia w życie z dniem 1 września br. ustawy z dnia 19 sierpnia 2011r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Wie die Ergebnisse von Untersuchungen des Instituts für Arbeit und soziale Fragen zeigen, ist die Jugendarbeitslosigkeit (Personen im Alter von 15 bis 24 Jahren) in Ländern, in denen es ein duales Berufsausbildungssystem gibt, zwei- bis dreimal geringer als in Ländern mit einem traditionellen Berufsausbildungssystem. Hat oder wird das Ministerium für nationale Bildung in nächster Zeit Schritte ergreifen, um die Qualität der Berufsbildung in Polen zu verbessern? Anna Wesołowska: In einer so formulierten Frage stecken zwei Feststellungen. Die eine bezieht sich auf die Qualität der Berufsbildung, die andere auf ihre Anpassung an den Bedarf des Arbeitsmarkts. Das Ministerium für nationale Bildung hat sowohl in Hinblick auf die notwendige Anpassung der Berufsbildung an den Arbeitsmarktbedarf und die Erwartungen von Arbeitgebern als auch die Gewährleistung einer optimalen Ausbildungsqualität eine Modernisierung des Berufsbildungs- und Fortbildungssystems vorbereitet, die mit dem zum 1. September dieses Jahres in Kraft tretenden Gesetz vom 19. August 2011 über die Änderung des Bildungssystemgesetzes und mancher anderen Gesetze (Gesetzblatt Nr. 205, Pos. 1206) umgesetzt wird. Ihre Einführung in weiterführenden berufsbildenden Schulen hat zum Anfang des Schuljahres 2012/2013 begonnen. Die seit dem 1. September 2012 erfolgten organisatorischen und inhaltlichen Änderungen im Berufsbildungssystem sind mit besonderer Sorgfalt unter Berücksichtigung der Meinungen repräsentativer Gruppen von Betroffenen vorbereitet worden. An den vorbereitenden Maßnahmen waren Schulleiter, Lehrer, Arbeitgeber, Vertreter von Hochschulen und des Lehrerfortbildungssystems beteiligt. Ich möchte noch einmal betonen, dass wir während jeder Arbeitsphase eine hohe Qualität der Berufsbildung und ihre Anpassung an den Arbeitsmarktbedarf im Auge hatten. Die Maßnahmen des Ministeriums für Nationale Bildung haben also zum Ziel, das Berufsbildungssystem in Polen zu modernisieren, und folgen dem 16 04-05/2013
Nie ulega wątpliwości, że istotnym wyzwaniem dla kształcenia zawodowego w najbliższych latach jest nawiązanie ściślejszej współpracy z pracodawcami, w tym zwiększenie ich zaangażowania w proces kształcenia oraz podniesienie jakości kształcenia praktycznego, tak by realizowane było w rzeczywistych warunkach pracy rozmowa o instytucjonalnych zmianach w systemie kształcenia zawodowego w Polsce z Anną Wesołowską naczelnikiem Wydziału Efektów Kształcenia oraz Piotrem Bartosiakiem naczelnikiem Wydziału Inicjatyw Europejskich w Departamencie Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego Ministerstwa Edukacji Narodowej. Eine wesentliche Herausforderung für die Berufsausbildung in den nächsten Jahren wird es zweifellos sein, eine engere Zusammenarbeit mit Arbeitgebern aufzunehmen, unter anderem ihr Engagement beim Ausbildungsprozess zu steigern, sowie die Qualität der praktischen Ausbildung zu verbessern, damit sie in einem realistischen Arbeitsumfeld stattfindet. Gespräch über institutionelle Veränderungen im Berufsbildungssystem in Polen mit Anna Wesołowska, Leiterin der Abteilung für Ausbildungsergebnisse, sowie Piotr Bartosiak, Leiter der Abteilung für europäische Initiativen im Fachbereich Berufsbildung und Fortbildung des Ministeriums für Nationale Bildung. Nr 205, poz. 1206). Jej wdrażanie w szkołach ponadgimnazjalnych prowadzących kształcenie zawodowe rozpoczęło się wraz z początkiem roku szkolnego 2012/2013. Wprowadzone od 1 września 2012 r. w systemie kształcenia zawodowego zmiany, zarówno te organizacyjne jak i te merytoryczne, przygotowywane zostały szczególnie starannie, z uwzględnieniem opinii reprezentatywnych środowisk. W realizowanych działaniach przygotowawczych uczestniczyli: dyrektorzy szkół, nauczyciele, pracodawcy, przedstawiciele uczelni wyższych i systemu doskonalenia nauczycieli. Jeszcze raz pragnę podkreślić, że na każdym etapie prac przyświecała nam troska o wysokiej jakości kształcenie zawodowe odpowiadające potrzebom rynku pracy. Działania Ministerstwa Edukacji Narodowej mają więc na celu rewitalizację systemu kształcenia zawodowego w Polsce i wpisują się w aktualną światową i europejską tendencję do dowartościowania i reformowania kształcenia technicznego i zawodowego, związaną z kryzysem ekonomicznym oraz z przeciwdziałaniem bezrobociu i tworzeniem perspektyw dla młodej generacji. Jakie cele postawiło sobie Ministerstwo Edukacji Narodowej podczas reformy systemu kształcenia zawodowego? Czy pozostawienie dyrektorom i nauczycielom szkół zawodowych możliwości tworzenia programów nauczania w zawodach przyniosło wymierne efekty? Piotr Bartosiak: Wymienić należy przede wszystkim dwa cele główne. Pierwszy z nich to poprawa jakości i efektywności kształcenia zawodowego oraz zwiększenie jego atrakcyjności poprzez systemowe powiązanie szkolnictwa zawodowego z rynkiem pracy. Drugi zaś określamy jako zwiększenie dostępności aktuellen weltweiten und europäischen Trend, angesichts der Wirtschaftskrise die technische und berufliche Ausbildung stärker zu würdigen und zu reformieren, um der Arbeitslosigkeit entgegenzuwirken sowie Perspektiven für die junge Generation zu schaffen. Welche Ziele hat sich das Bildungsministerium während der Reform des Berufsausbildungssystems gesetzt? Gibt es messbare Ergebnisse dadurch, dass man den Leitern und Lehrern von Berufsschulen weiterhin die Möglichkeit eingeräumt hat, Lehrpläne für einzelne Berufe zu entwickeln? Piotr Bartosiak: Erwähnen muss man vor allem die beiden wichtigsten Ziele. Das erste ist die Verbesserung der Qualität und Effektivität der Berufsausbildung sowie die Steigerung ihrer Attraktivität durch eine systematische Verbindung des Berufsschulwesens mit dem Arbeitsmarkt. Das zweite Ziel hingegen besteht in der verbesserten Verfügbarkeit und Flexibilität der Berufsausbildung sowie des 04-05/2013 17
RAPORT WI / RAPPORT WI i elastyczności kształcenia zawodowego oraz systemu potwierdzania kwalifikacji. Istotna zmiana prowadząca do realizacji założonych celów dotyczy klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego. W zawodach ujętych w klasyfikacji zawodów wyodrębnione zostały kwalifikacje, potocznie mówimy, że zawody podzielone zostały na kwalifikacje. W zasadniczy sposób zmieniła się w związku z tym konstrukcja podstawy programowej kształcenia w zawodach. Określa ona nie tylko zawody, ale także wszystkie wyodrębnione w nich kwalifikacje oraz wskazuje ścieżki ich uzupełniania lub podwyższania. Przy czym podstawa programowa kształcenia w zawodach, podobnie jak podstawa programowa kształcenia ogólnego, opisana jest w formie oczekiwanych efektów kształcenia: wiedzy, umiejętności zawodowych oraz kompetencji personalnych i społecznych, niezbędnych dla zawodów lub kwalifikacji wyodrębnionych w zawodach. Tym samym w kształceniu zawodowym nastąpiło przeorientowanie kształcenia z procesu na jego efekty. Nowa podstawa programowa kształcenia w zawodach ma zastosowanie nie tylko w kształceniu realizowanym w szkole, ale także w kształceniu ustawicznym obejmującym osoby dorosłe na kwalifikacyjnych kursach zawodowych i krótszych formach kursowych kursach umiejętności zawodowych. Tym samym kształcenie zawodowe zostało wpisane w system kształcenia ustawicznego i uczenia się przez całe życie. Należy wskazać, bo moim zdaniem to ważne dla realizacji zakładanych celów i nowoczesnego kształcenia zawodowego, że w nowej podstawie programowej wyodrębnione zostały grupy efektów związane z kształtowaniem umiejętności językowych uczniów (określone jako: język obcy zawodowy), grupy efektów związane z kształtowaniem umiejętności niezbędnych do prowadzenia działalności w danej branży (określone jako: podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej), a także grupy efektów odnoszące się do kompetencji personalnych i społecznych uczniów, a w przypadku zawodów nauczanych na poziomie technika także organizacji pracy małych zespołów. Nowa podstawa programowa kształcenia w zawodach stanowi jednocześnie standard wymagań egzaminacyjnych dla poszczególnych kwalifikacji, co wiąże się z wprowadzonymi od 1 września 2012 r. zmianami w systemie egzaminów zewnętrznych. W obecnym systemie każda z kwalifikacji wyodrębnionych w zawodzie jest potwierdzana przez ucznia w trakcie trwania nauki w szkole. Po zdaniu egzaminu z danej kwalifikacji uczeń otrzymuje wydane przez okręgową komisję egzaminacyjną świadectwo potwierdzające kwalifikację, natomiast po potwierdzeniu wszystkich kwalifikacji i ukończeniu szkoły absolwent otrzyma, wydany przez okręgową komisję egzaminacyjną, dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe. Do egzaminów potwierdzających kwalifikacje w zawodzie może przystąpić także osoba, która ukończyła kwalifikacyjny kurs zawodowy lub też w trybie eksternistycznym osoba, która ukończyła gimnazjum albo ośmioletnią szkołę podstawową oraz co najmniej dwa lata kształciła się lub pracowała w zawodzie, w którym wyodrębniono daną kwalifikację zgodnie z klasyfikacją zawodów szkolnictwa zawodowego. W takim przypadku dyplom Systems zur Anerkennung von Qualifikationen. Eine wesentliche Änderung, die zur Erreichung der gesetzten Ziele führt, betrifft die Klassifikation der Berufe im Berufsschulwesen. Bei den in der Berufsklassifikation erfassten Berufen wurden die Qualifikationen herausgestellt. Vereinfach gesagt, sind die Berufe nach Qualifikationen unterteilt worden. Dadurch hat sich der Aufbau des Kerncurriculums für die Ausbildung in den einzelnen Berufen grundsätzlich verändert. Bestimmt werden nicht nur die Berufe, sondern auch alle sich auf diese beziehenden Qualifikationen. Angegeben werden ebenfalls Wege zu ihrer Ergänzung oder Verbesserung. Dabei ist das Kerncurriculum für die Berufsausbildung, ähnlich wie das für die allgemeine Ausbildung, so formuliert, dass es die erwarteten Lehrziele beschreibt wie Erwerb von Wissen, beruflichen Fähigkeiten sowie von für die Berufe unerlässlichen personellen und sozialen Kompetenzen oder berufsbezogenen Qualifikationen. Somit orientiert sich die Berufsausbildung nicht mehr am Ausbildungsprozess, sondern an seinen Ergebnissen. Das neue Kerncurriculum für die Berufsbildung findet nicht nur auf die schulische Ausbildung Anwendung, sondern auch auf die Fortbildung von Erwachsenen im Rahmen berufsqualifizierender Kurse oder kürzerer Kursformen, nämlich Berufsbefähigungskursen. Somit ist die Berufsbildung mit dem Fortbildungssystem und dem Konzept lebenslangen Lernens verknüpft worden. Da es meiner Ansicht nach wichtig für die Erreichung der gesetzten Ziele und eine moderne Berufsbildung ist, möchte ich darauf hinweisen, dass im neuen Kerncurriculum Kompetenzen gruppiert worden sind, die sich auf den Erwerb sprachlicher Fähigkeiten der Schüler (als berufliche Fremdsprache bezeichnet), den Erwerb von für die Ausübung einer Tätigkeit in der jeweiligen Branche notwendigen Fähigkeiten (als Ergreifung und Ausübung einer selbständigen wirtschaftlichen Tätigkeit bezeichnet) sowie den Erwerb personeller und sozialer Kompetenzen der Schüler beziehen. Im Falle von Berufen, die in Technika erlernt werden, werden auch Kompetenzen im Bereich der Organisation von Teamarbeit vermittelt. Das neue Kerncurriculum für die Ausbildung in den einzelnen Berufen bildet im Zuge der ab dem 1. September 2012 eingeführten Veränderungen im System externer Prüfungen gleichzeitig einen Prüfungsanforderungsstandard für die einzelnen Qualifikationen. Im gegenwärtigen System wird jede der im Rahmen des Berufs gesondert erworbenen Qualifikationen vom Schüler während des schulischen Unterrichts nachgewiesen. Nachdem der Schüler die die jeweilige Qualifikation betreffende Prüfung besteht, erhält er ein vom Bezirksprüfungsausschuss erteiltes Zeugnis, das die Qualifikation bestätigt. Sobald alle Qualifikationen bestätigt worden sind und er die Schule abgeschlossen hat, händigt der Bezirksprüfungsausschuss dem Absolventen ein Diplom als Beleg für die beruflichen Qualifikationen aus. Berufsbezogene Qualifikationen bestätigenden Prüfungen kann sich auch eine Person unterziehen, die einen berufsqualifizierenden Kurs abgeschlossen hat, oder als Externer eine Person, die ein Gymnasium oder eine achtjährige Grundschule absolviert und mindestens eine zweijährige Ausbildung durchlaufen oder in dem Beruf gearbeitet 18 04-05/2013