3. Propozycja programu

Propozycja Programu Norweski Mechanizm Finansowy na lata 2009-2014 1. Wytyczne Program pn.: Budowanie potencjału instytucjonalnego i współpraca w obszarze wymiaru sprawiedliwości / Poprawa skuteczności wymiaru sprawiedliwości realizowany będzie w ramach perspektywy finansowej 2009-2014 i współfinansowany ze środków Norweskiego Mechanizmu Finansowego (NMF). Propozycja niniejszego Programu została przygotowana przez Operatora Programu. Operatorem Programu jest Ministerstwo Sprawiedliwości RP. 2. Ramy prawne Propozycja programu jest zgodna z umową pomiędzy Komisją Europejską a Królestwem Norwegii ws. Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2009-2014, Regulacjami w sprawie wdrażania Norweskiego Mechanizmu Finansowego na lata 2009-2014, a także z Memorandum of Understanding (MoU) zawartym pomiędzy Królestwem Norwegii a Rzeczpospolitą Polską z dnia 10 czerwca 2011 r. 3. Propozycja programu 3.1. Streszczenie Głównym celem Programu Budowanie potencjału instytucjonalnego i współpraca w obszarze wymiaru sprawiedliwości/poprawa skuteczności wymiaru sprawiedliwości jest bardziej skuteczny i sprawiedliwy wymiar sprawiedliwości. Program będzie dążyć do realizacji 4 rezultatów: 1. Poprawa wydajności systemów sądownictwa, w tym rozwój systemów związanych z prowadzeniem spraw sądowych, 2. Zwiększenie kompetencji pracowników systemu sądownictwa, 3. Zwiększony dostęp do wymiaru sprawiedliwości, w tym dla tzw. grup wrażliwych (np. ofiar, nieletnich, mniejszości), 4. Propagowanie alternatywnych metod rozwiązywania sporów. Rolę Operatora Programu będzie pełniła komórka organizacyjna Ministerstwa Sprawiedliwości (dalej MS) odpowiedzialna za koordynację projektów współfinansowanych z bezzwrotnej pomocy zagranicznej (dalej Operator Programu). Program oparty będzie o cztery moduły tematyczne. Moduły składają się wyłącznie z projektów predefiniowanych, mających za beneficjentów poszczególne komórki organizacyjne MS, których właściwość obejmuje dany zakres tematyczny. Celem Modułu I będzie poprawa wydajności systemów sądownictwa. Celem Modułu II będzie zwiększenie kompetencji pracowników sądownictwa. W ramach ww. Modułów realizowane będą wzajemnie uzupełniające się projekty zmierzające do poprawy zdolności administracyjnych sądów, ułatwiania bieżącej pracy wydziałów sądów oraz poprawę sposobu zarządzania sądami. Celem Modułu III będzie zwiększony dostęp do wymiaru sprawiedliwości, w tym dla tzw. grup wrażliwych. W jego ramach realizowane będą projekty dotyczący wzmocnienia pozycji pokrzywdzonych przestępstwem, wsparcia świadków w postępowaniu karnym oraz edukacji młodzieży szkolnej z zakresu funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości. Celem Modułu IV będzie propagowanie alternatywnych metod rozwiązywania sporów. Program realizowany będzie w partnerstwie z Norweską Krajową Administracją Sądów. 3.2 Podstawowe informacje Program: Budowanie potencjału instytucjonalnego i współpraca w obszarze wymiaru sprawiedliwości / Poprawa skuteczności wymiaru sprawiedliwości Obszar Programowy nr 31: Budowanie potencjału instytucjonalnego i współpraca w obszarze wymiaru sprawiedliwości

Operator Programu: Ministerstwo Sprawiedliwości jednostka organizacyjna MS pełniąca rolę Operatora Programu Partner Programu: Norweska Krajowa Administracja Sądów (Norwegian National Courts Administration)/ Norwegia 3.3 Znaczenie Programu Celem głównym Programu jest bardziej sprawiedliwy i skuteczny system sądowniczy. Przyczyni się on do realizacji ogólnego celu NMF 2009-2014, jakim jest zmniejszenie różnic ekonomicznych i społecznych w obrębie EOG oraz wzmocnienie stosunków dwustronnych pomiędzy Norwegią i Państwem- Beneficjentem. Realizacja proponowanych modułów tematycznych prowadzić będzie do usprawnienia funkcjonowania polskiego sądownictwa, poprzez ułatwienie pracy orzeczniczej i poprawę jej jakości dzięki zastosowaniu nowoczesnych narzędzi informatycznych, wdrażaniu nowoczesnych metod zarządzania sądami (w szczególności poprawę kompetencji kadry zarządzającej) i odciążenia sądów w wyniku popularyzacji alternatywnych metod rozwiązywania sporów. Poprawi się również dostęp obywateli do wymiaru sprawiedliwości, poprzez lepszą dostępność akt sądowych oraz wsparcie udzielane ofiarom przestępstw, szczególnie tzw. grupom wrażliwym. Proponowane działania przyczynią się do skrócenia czasu postępowania sądowego, zwiększenia stabilności obrotu prawnego, ułatwienia prowadzenia działalności gospodarczej, skuteczniejszego dochodzenia swoich praw przez osoby dotknięte przestępstwem. Bardziej sprawiedliwy i skuteczny system sądowniczy, który jest celem głównym Programu jest niezbędnym warunkiem rozwoju ekonomicznego i społecznego, jak również rozwoju wzajemnego zaufania i współpracy pomiędzy systemami sądowniczymi państw obszaru EOG. Usprawnienie obszaru wymiaru sprawiedliwości przyczyni się więc do zmniejszania różnic ekonomicznych i społecznych w obrębie EOG (pomiędzy Polską i innymi krajami EOG), jak również wzmocnienia relacji dwustronnych pomiędzy Norwegią a Państwem-Beneficjentem, tj. Polską. Relację tą dodatkowo będzie pogłębiał fakt wdrażania Programu w partnerstwie z Norweską Krajową Administracją Sądów. Proponowane kierunki działań zgodne są z ustawodawstwem krajowym, jak również będą ułatwiały realizację krajowych priorytetów, w szczególności sformułowanych w: projekcie dokumentu strategicznego Sprawne Państwo 2011-2020 w zakresie celu 4 Skuteczna ochrona praw obywatela, w ramach którego przewidziano m.in. działania na rzecz szerszego dostępu do bezpłatnej pomocy prawnej i informacji prawnej oraz rozpowszechnienia alternatywnych metod rozwiązywania sporów oraz w zakresie celu 5 Skuteczna prokuratura i wymiar sprawiedliwości, w ramach którego przewidziano m.in. działania na rzecz usprawnienia sądownictwa (usprawnienie postępowania sądowego, wprowadzenie nowego modelu zarządzania sądem opartego na roli dyrektora-menadżera, racjonalizacja struktury organizacyjnej i rozmieszczenia kadr, zapewnienie odpowiednich warunków organizacyjno-technicznych funkcjonowania sądów) jak również na rzecz zwiększenia pomocy pokrzywdzonym przestępstwem. raporcie programowym Polska 2030 Wyzwania rozwojowe (opublikowanym w maju 2009 r.), który wskazuje, iż koniecznym elementem realizacji idei sprawnego państwa jest całościowa i konsekwentna reforma systemu wymiaru sprawiedliwości i opisuje problemy, na które odpowiedzią będzie proponowany Program, tj. nieefektywne zarządzanie sądami, niewystarczająca infrastruktura sądów, bariery w dostępie jednostki do szeroko rozumianej informacji prawnej oraz brak powszechności instytucji mediacji. dokumencie Skuteczny wymiar sprawiedliwości działania Ministerstwa Sprawiedliwości na 500 dni (przyjęty w sierpniu 2010 r.), przewidującym m.in. działania na rzecz usprawnienia pracy sądów, upowszechniania wiedzy o prawie (m.in. kampania na rzecz mediacji) i wzmocnienia ochrony prawnej obywateli (wsparcie dla osób pokrzywdzonych przestępstwem i szerszy dostęp do bezpłatnej pomocy i informacji prawnej). 2

dokumencie strategicznym Strategia Informatyzacji Resortu Sprawiedliwości na lata 2009-2014 (opublikowana w Dzienniku Urzędowym Ministra Sprawiedliwości nr 2 z dnia 19 stycznia 2009 r.), w szczególności w zakresie celu strategicznego nr 4 zaprojektowanie i wdrożenie głównych części składowych Systemu Informatycznego Resortu, obejmującego systemy informatyczne odpowiedzialne za: utrzymanie zasobów informacyjnych, wspomaganie procesów merytorycznych, wspomaganie procesów pomocniczych. 3.4 Motywacja i uzasadnienie programu 3.4.1 Analiza wyzwań i potrzeb Podstawowym wyzwaniem dla obszaru programowego jest przewlekłość postępowania sądowego oraz przygotowawczego. Przyczyniają się do niego brak całościowej reformy sądownictwa, nieefektywne zarządzanie sądami oraz braki w infrastrukturze sądów. Proponowany Program ma proponować rozwiązania dla głównych problemów zidentyfikowanych w obecnym stanie polskiego sądownictwa powszechnego. Należą do nich w szczególności: duże obciążenie pracą wynikające zarówno ze stałego wzrostu wpływu spraw do sądów, jak i wieloletnie zaległości nierozpoznanych spraw w kilkudziesięciu sądach w skali całego kraju; niewłaściwa alokacja zasobów etatowych, wadliwa struktura organizacyjna utrudniająca właściwe wykorzystywanie tychże zasobów, brak nowoczesnego systemu zarządzania sądami; niedostateczne informatyczne wspomaganie organizacji pracy; słabe rozpowszechnienie możliwości korzystania z alternatywnych metod rozwiązywania sporów; bariery w dostępie do szeroko rozumianej informacji prawnej. W konsekwencji, zgodnie z wcześniej wymienianym dokumentem Polska 2030. Wyzwania rozwojowe, absorbowane przez system nakłady, oceniane jako jedne z wyższych wśród krajów Unii Europejskiej nie przekładają się na jakość działania sądów. Utrudnienia w funkcjonowaniu sądownictwa potwierdzają dane statystyczne dotyczące działalności sądów powszechnych w 2010 roku, wskazujące na brak poprawy kondycji sądownictwa powszechnego. Wg danych Ministerstwa Sprawiedliwości, w 2010 wpływ spraw w porównaniu z rokiem 2009 wzrósł o 8,7% (z 11,9 mln do 12, 9 mln). Wraz ze sprawami będącymi w toku (tzw. pozostałością z 2009 roku wynoszącą 1,6 mln) łącznie do załatwienia było 14,5 mln. Załatwiono (w sposób merytoryczny lub formalny) 12,8 mln spraw, tym samym na początku 2011 pozostało 1,7 mln spraw w toku (tzw. pozostałość z 2010 r.). W porównaniu do 2009 roku, o 9,2% wzrosła więc tzw. pozostałość spraw. Istnienie opisanych problemów odzwierciedla również społeczna ocena funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości. W przeprowadzonych w 2011 roku na zlecenie MS badaniach opinii publicznej działanie polskiego wymiaru sprawiedliwości negatywnie oceniło 41 % ankietowanych, jako przyczynę negatywnej oceny wskazując w szczególności opieszałość działań i słabą efektywność. Zdaniem 35 % badanych, organy wymiaru sprawiedliwości są trudno dostępne dla przeciętnego obywatela. Wśród najczęstszych problemów w dostępie wskazano zaś m.in. brak informacji o możliwości i formie kontaktów z wymiarem sprawiedliwości oraz o działaniu samych jednostek wymiaru sprawiedliwości. oraz Moduł I obejmuje wzajemnie uzupełniające się działania zmierzające do: 1. zwiększania zastosowania narzędzi informatycznych w zarządzaniu sprawami 2. usprawniania bieżącej pracy wydziałów sądowych poprzez odpowiednie zarządzanie aktami sądowymi 3

1. Poprawa zdolności administracyjnych sądów - zwiększenie zastosowania narzędzi informatycznych w zarządzaniu sprawami Jednym z elementów mających bezpośredni wpływ na poprawę wydajności systemu sądownictwa (poza rozwojem i wdrażaniem nowoczesnych metod zarządzania personelem) jest stworzenie technicznych mechanizmów poprawiających jakość i efektywność pracy w sądach, w postaci systemów prowadzenia spraw sądowych. Działania prowadzone w ramach Modułu I będą odpowiedzią na zidentyfikowane w projekcie strategii Sprawne Państwo 2011-2020 niedostateczne informatyczne wspomaganie organizacji pracy, przyczyniające się do przewlekłości postępowania. W polskim sądownictwie nie funkcjonuje do tej pory jednolity w skali kraju system informatyczny wspomagający pracę orzeczniczą i zarządzanie sądami. W obszarze programowym zachodzi więc konieczność wspomagania poprawiania zdolności administracyjnych sądów, przy uzupełnianiu prowadzonych działań poprzez utrzymanie i inwestycje w sprzęt techniczny. Odpowiedzią na potrzebę usprawnienia funkcjonowania sądów ma być szereg działań realizowanych m.in. przy wsparciu środków pochodzących z budżetu UE, w ramach których przewidziane jest wdrożenie systemu informatycznego rachunkowości i systemu zarządzania kadrami w sądach oraz stworzenie w sądach systemu ewidencjonowania spraw w formie elektronicznej wraz z elektronicznym systemem wykazywania danych statystycznych. Wsparcie NMF pomogłoby uzupełnić ww. działania. 2. Wdrożenie systemu zarządzania aktami sądowymi Jednym z zagadnień mieszczących się w zakresie technicznego narzędzia umożliwiającego realizację zadań przez kadrę sądową, tj. systemu informatycznego związanego z prowadzeniem spraw sądowych, jest zagadnienie zarządzania aktami spraw sądowych (tj. zarządzanie nośnikiem treści merytorycznej). Dotąd nie funkcjonuje w polskich sądach system zarządzania aktami (pozwalający na kontrolę ruchu akt), współpracujący z systemem informatycznym służącym do prowadzenia spraw. W związku z tym, obrót aktami odbywa się w formie papierowej, uniemożliwiającej posiadanie pełnej wiedzy o aktualnym położeniu akt, szybki dostęp do tych akt i powodującej ryzyko zagubienia akt na terenie sądu, w wyniku ich nieprawidłowego odłożenia. W chwili obecnej w dyspozycji sądów pozostają ogromne ilości akt sądowych, obejmujących zarówno akta toczących się jak i zakończonych postępowań. Szczególny problem dotyczy wydziałów rejestrowych, gromadzących akta, które pozostają przez szereg lat aktami czynnymi - tak długo jak długo funkcjonują w życiu gospodarczym podmioty zarejestrowane w rejestrze sądowym. Dla przykładu, w trzech wydziałach Krajowego Rejestru Sądowego wchodzących w skład struktury jednego z sądów Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy zasób akt rejestrowych obejmuje ok. 300 tys. akt i zajmuje powierzchnię ok. 7000 metrów bieżących, tj. 7 km. Aktualnie informatyczny system zarządzania zasobami akt sądowych (rejestrowych) wdrażany jest jedynie w jednym z sądów w Polsce, tj. ww. Sądzie Rejonowym dla m.st. Warszawy w 3 wydziałach Krajowego Rejestru Sądowego, który podjął oddolną, samodzielną inicjatywę w tym zakresie. Inicjatywa ta z uwagi na niewystarczające środki finansowe miała charakter ograniczony. Finansowana była w całości z własnego budżetu sądu i objęła zakup minimalnej ilości sprzętu umożliwiającego zbudowanie podstawy funkcjonowania informatycznego systemu zarządzania zasobami akt rejestrowych oraz stopniowego tworzenia bazy danych dla całych zasobów akt rejestrowych. Nie objęła ponadto wszystkich wydziałów rejestrowych (tylko wydziały Krajowego Rejestru Sądowego, bez Wydziałów Rejestru Zastawów). Moduł II: Wdrażanie nowoczesnych metod zarządzania sądami Przyjęte przez rząd dokumenty programowe, m.in. raport Polska 2030.Wyzwania rozwojowe wskazują, że koniecznym elementem realizacji idei sprawnego państwa jest całościowa i konsekwentna reforma systemu wymiaru sprawiedliwości, a obecne problemy są wynikiem m.in. nieefektywnego 4

zarządzania sądami. Również przyjęty w sierpniu 2010 roku dokument Skuteczny wymiar sprawiedliwości działania Ministerstwa Sprawiedliwości na 500 dni, który jako podstawowe działanie, przewiduje usprawnienie pracy sądów poprzez usprawnienie sfery zarządzania sądami w drodze wdrożenia modelu menadżerskiego. 18 sierpnia 2011 r. uchwalona została przez Sejm RP ustawa o zmianie ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw, której zasadniczym elementem jest rozwinięcie idei profesjonalnego zarządzania sądami przy zastosowaniu modelu menadżerskiego. Zgodnie z założeniami podjętej przez Ministra Sprawiedliwości reformy, na dyrektorach sądów spoczywać będzie odpowiedzialność za zapewnienie i sprawne funkcjonowanie infrastruktury sądu oraz efektywne zarządzanie zasobami personelu pomocniczego, a więc całościowa odpowiedzialność za zapewnienie sędziom warunków umożliwiających sprawne wykonywanie przez nich pracy. Na prezesie sądu spoczywać natomiast będzie odpowiedzialność za zapewnienie, poprzez właściwe kierowanie pracą sędziów, referendarzy sądowych i asystentów sędziów, jakości sprawowania wymiaru sprawiedliwości. Właściwe zarządzanie obciążeniem pracą (rozdzielania zadań), zasobami ludzkimi oraz informacją i porozumiewaniem się stanowi podstawowy czynnik prawidłowego, sprawnego i efektywnego funkcjonowania sądów, dlatego konieczne staje się również wdrożenie systemu prawidłowego przygotowywania kadry zarządzającej sądami i podniesienia ich kompetencji, które planowane jest do realizacji w ramach opisywanego Programu. W chwili obecnej występuje niedobór budżetowych środków finansowych na ten cel, stąd uwzględniając zakres podjętej reformy i jej potencjalny wpływ na usprawnienie funkcjonowania sądownictwa w Polsce wskazana jest realizacja planowanych zamierzeń przy udziale środków NMF. Moduł III: Ułatwienie dostępu do wymiaru sprawiedliwości Moduł III obejmie działania ułatwiające dostęp do wymiaru sprawiedliwości, w szczególności dla tzw. grup wrażliwych to jest osób pokrzywdzonych przestępstwem i nieletnich. Podstawowym problemem w tym obszarze jest niedostateczna wiedza społeczeństwa na temat uprawnień przysługujących w postępowaniu przed wymiarem sprawiedliwości. W badaniach opinii publicznej przeprowadzonych w 2011 r. aż 53 % respondentów przyznało się do nieznajomości swoich praw przed prokuraturą, zaś 44 % przed sądem. Blisko 31 % respondentów uznało, że organy wymiaru sprawiedliwości są trudno dostępne, wśród przyczyn wymieniając m.in. wysokie koszty związane z dostępem, nieznajomość przepisów prawa, brak informacji gdzie i jak coś załatwić, niedostępność dla zwykłego obywatela. Tylko 13 % respondentów oceniło swoją wiedzę na temat funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości jako dobrą lub bardzo dobrą. W zakresie praw osób pokrzywdzonych przestępstwem podstawowym problemem jest niski poziom świadomości obywateli o prawach osób pokrzywdzonych przestępstwem, co w konsekwencji powoduje, że nie realizują ich w postępowaniu karnym. Dodatkowym problemem jest rozproszenie pomocy pokrzywdzonym przestępstwem. Wsparcie jest udzielane tym osobom przez wiele instytucji, które jednak nie zawsze ze sobą właściwie współpracują. Nie zawsze także praktycy wymiaru sprawiedliwości oraz przedstawiciele innych grup zawodowych, którzy mają kontakt z osobami pokrzywdzonymi, dysponują wystarczającą wiedzą i doświadczeniem, aby pomoc była przez nich udzielana w sposób odpowiedni. Powyższe problemy zidentyfikowane zostały w dokumencie projekt strategii Sprawne Państwo 2011-2020. Ich istnienie potwierdzają również badania opinii publicznej przeprowadzone w 2009 roku na zlecenie Ministerstwa Sprawiedliwości w ramach projektu współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego. Z badań tych wynika, iż tematyka ofiar przestępstw jest na ogół obca respondentom. Większość z nich nie orientowała się jak wygląda postępowanie z takimi osobami. Ponad 60 % ankietowanych nie wiedziało, co należałoby zmienić, aby pomóc poszkodowanym. Zaledwie 8 % badanych słyszało o instytucji opiekuna ofiary przestępstwa. Rezultaty podobnego badania przeprowadzonego w 2011 wykazały jedynie niewielką poprawę 10 5

% respondentów słyszało o takiej instytucji. Jak wskazują wyżej wymienione badania opinii publicznej (2009 i 2011), w odbiorze społecznym podstawowym dystrybutorem pomocy dla poszkodowanych powinno być państwo. Wzmacnianie pozycji osób pokrzywdzonych przestępstwem obejmowało do tej pory realizację (w latach 2009-2011) kampanii medialnej, akcji billboardowej, kampanii prasowej, wydanie bezpłatnego informatora, szkolenia dla sędziów, prokuratorów, kuratorów, funkcjonariuszy Policji dotyczące metod postępowania z pokrzywdzonymi przestępstwem w ramach projektu współfinansowanego ze środków budżetu UE (łączny koszt działań dotyczących osób pokrzywdzonych oraz promujących mediację wyniósł ponad 2 mln ). W celu ujednolicenia zasad pomocy udzielanej pokrzywdzonym, w roku 2009 stworzono dla nich specjalne ośrodki w każdym województwie. Ośrodki powstały w ramach projektu Sieć Pomocy Ofiarom Przestępstw, realizowanego na podstawie umowy zawartej z Komisją Europejską w ramach programu Zwalczanie i zapobieganie przestępczości. W ośrodkach jest udzielana pokrzywdzonym bezpłatna pomoc psychologiczna i prawna. Przeprowadzone w 2011 r. badania opinii publicznej wykazały, iż w porównaniu z 2009 r. wzrosła liczba respondentów wskazujących tego typu Ośrodki jako drugą po policji - instytucję, do której powinny się zwracać osoby pokrzywdzone przestępstwem (2009 2%, 2011 8 %). Mimo wyżej opisanych działań, obecna pozycja ofiar przestępstw jest nadal niezadowalająca, w szczególności w zakresie grup tzw. wrażliwych (dzieci i młodzież). Potwierdzają to wyniki badań opinii publicznej. Działania na rzecz osób pokrzywdzonych przestępstwem mogłyby być prowadzone w znacznie szerszym zakresie. Nie jest to możliwe jednak z uwagi na ograniczenia finansowe. Kontynuację i poszerzenie zakresu dotychczasowych działań umożliwiłoby wsparcie z NMF. Odpowiedzią na wskazywany brak wiedzy na temat instytucji wymiaru sprawiedliwości i praw przysługujących w sądzie i prokuraturze będą również proponowane w ramach drugiego projektu predefiniowanego spotkania edukacyjne skierowane do młodzieży (projekt predefiniowany nr 5). Stanowić one będą kontynuację działań realizowanych w latach 2009-2010 przy wsparciu środków z budżetu UE. Moduł IV: Propagowanie alternatywnych metod rozstrzygania sporów Do przewlekłości postępowania sądowego przyczynia się również wskazany w raporcie Polska 2030. Wyzwania rozwojowe brak powszechności instytucji mediacji. W polskim systemie prawa istnieje możliwość rozstrzygnięcia spraw kierowanych do sądów w drodze mediacji, jednak zainteresowanie alternatywnymi metodami rozwiązywania sposób i akceptacja społeczna dla nich są niezadowalające. Przyczyną jest w dalszym ciągu zarówno niewystarczająca wiedza prawna na ten temat praktyków: sędziów, prokuratorów, funkcjonariuszy Policji, adwokatów, radców prawnych - jak i całego społeczeństwa. Powyższe problemy potwierdzają wyniki najnowszego badania opinii publicznej sporządzonego na zamówienie Ministerstwa Sprawiedliwości w 2011 r. w ramach projektu współfinansowanego ze środków EFS. Z badania tego wynika, że mniej niż połowa badanych respondentów (43%) słyszała o pozasądowych sposobach rozwiązywania sporów (w analogicznym badaniu z 2009 r. 51%). Osoby, które słyszały o mediacjach lub sądach polubownych miały stosunkowo niską świadomość mechanizmów ich działania, ról osób lub instytucji zaangażowanych w postępowanie. Dla sporej grupy badanych (40%) nieznany był sposób nawiązania kontaktu z mediatorem (w badaniu z 2009 r. 38%). Podzielone były opinie na temat ważności ugody zawartej przed mediatorem 39 % uważało ją za równoważną z orzeczeniem sądowym, 36 % za nierównoważną, a 25 % przyznawało się do niewiedzy. Porównanie wyżej wskazanych wyników badań, z badaniami przeprowadzonymi w 2009 r. wykazuje, że mimo szeregu działań prowadzonych przez MS w kierunku upowszechnienia mediacji, wiedza na jej temat nie wzrosła w sposób istotny. Również statystyki z lat 2006-2010 dotyczące liczby spraw kierowanych do mediacji wskazują, iż nie jest ona nadal popularnym instrumentem. W 2010 r. w sprawach cywilnych na podstawie postanowienia sądu skierowano do mediacji 2196 spraw. W sprawach karnych, do mediacji skierowano jedynie 1217 spraw, mniej niż w roku 2006 (1447 spraw) czy 2007 (1912). 6

Odpowiedzią na problem braku powszechności alternatywnych metod rozstrzygania sporów oraz braku wyraźnego postępu mimo realizowanych działań popularyzujących mediację ma być proponowany w ramach Programu projekt predefiniowany (projekt predefiniowany nr 6). Działania zmierzające do rozpowszechnienia wiedzy na temat alternatywnych metod rozwiązywania sporów i zwiększenia popularności w latach 2009-2011 były prowadzone przy wsparciu ze środków budżetu UE i objęły prowadzenie kampanii społecznej w środkach masowego przekazu, dystrybucję plakatów, ulotek i broszur informacyjnych oraz szkolenia (łączny koszt prowadzonych działań wraz z działaniami skierowanymi do osób pokrzywdzonych przestępstwem wyniósł ponad 2 mln ). W związku z niedoborem środków budżetowych i uwzględniając utrzymującą się niedostateczną popularność i wiedzę na temat mediacji, potwierdzoną wynikami najnowszych badań opinii publicznej i aktualnymi statystykami, pożądana byłoby realizacja badania na temat przyczyn utrzymującego się negatywnego stanu oraz kontynuowanie działań szkoleniowych i propagujących ten instrument przy wykorzystaniu wsparcia z NMF. 3.4.2 Struktury publiczne i prywatne właściwe dla danego obszaru programowego. Zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. wymiar sprawiedliwości w Polsce sprawują Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne i sądy wojskowe. Program będzie dotyczył sądów powszechnych, sprawujących wymiar sprawiedliwości w zakresie nienależącym do sądów administracyjnych, sądów wojskowych oraz Sądu Najwyższego. Model organizacyjny sądownictwa powszechnego opiera się na trzyszczeblowej strukturze oraz dwuinstancyjnym postępowaniu. Zgodnie z ustawą z dnia 27 lipca 2001r. Prawo o ustroju sądów powszechnych, sądami powszechnymi są: sądy rejonowe, sądy okręgowe i sądy apelacyjne. 1. Sądy apelacyjne rozpoznają sprawy odwoławcze. Tworzy się je dla obszaru właściwości dwóch lub więcej sądów okręgowych. Obecnie istnieje 11 sądów apelacyjnych. 2. Sądy okręgowe rozpoznają sprawy w I instancji oraz środki odwoławcze od orzeczeń sądów rejonowych. Podobnie jak w przypadku sądów apelacyjnych, sąd okręgowy tworzy się dla obszaru właściwości co najmniej dwóch sądów rejonowych. Aktualnie funkcjonuje 45 sądów okręgowych. 3. Sądy rejonowe rozpoznają sprawy w I instancji. Obszar właściwości sądu rejonowego obejmuje jedną lub kilka gmin, może być też utworzony więcej niż jeden sąd w obrębie tej samej gminy. W dużych miastach wojewódzkich utworzone są sądy dla poszczególnych dzielnic. Obecnie funkcjonuje 320 sądów rejonowych. W realizację proponowanego Programu zaangażowane będzie MS, będące urzędem administracji publicznej powołanym do obsługi Ministra Sprawiedliwości członka Rady Ministrów odpowiedzialnego za kierowanie działem administracji rządowej Sprawiedliwość i będącego dysponentem części budżetu państwa nr 15 Sądy powszechne i 37 Sprawiedliwość. Zgodnie z ustawą z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej dział sprawiedliwość obejmuje sprawy: 1. Sądownictwa; 2.prokuratury, notariatu, adwokatury i radców prawnych, w zakresie wynikającym z przepisów odrębnych; 3.wykonywania kar oraz środków wychowawczych i środka poprawczego orzeczonego przez sądy oraz sprawy pomocy penitencjarnej; 4. Tłumaczy przysięgłych. Minister Sprawiedliwości jest właściwy w sprawach sądownictwa w zakresie spraw niezastrzeżonych odrębnymi przepisami do kompetencji innych organów państwowych i z uwzględnieniem zasady niezawisłości sędziowskiej. W zakresie wzmacniania pozycji osób pokrzywdzonych przestępstwem istotną rolę obok struktur publicznych (sądy powszechne, prokuratury i policja, MS) odgrywają struktury pozarządowe. Szczególnie ważna jest prowadzona przy udziale organizacji pozarządowych Sieć Ośrodków Pomocy dla Osób Pokrzywdzonych Przestępstwem. W zakresie propagowania alternatywnych metod rozwiązywania sporów, obok struktur publicznych (sądy i prokuratury, MS), działają również organizacje pozarządowe zajmujące się propagowaniem mediacji, np. Polskie Centrum Mediacji. 7

3.4.3 Prawodawstwo właściwe dla danego obszaru programowego W zakresie organizacji i działalności administracyjnej sądów powszechnych, w tym zarządzania kadrami podstawowe znaczenie mają przepisy ustawy z dnia 27 lipca 2001r. Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o pracownikach sądów i prokuratury. Proponowany Program zgodny jest z powyższymi aktami prawnymi, uwzględnia najnowsze zmiany ustawodawcze przewidujące wprowadzenie do sądów zarządzania opartego na modelu menadżerskim i zmierza do odpowiedniego ukształtowania kompetencji kadry zarządzającej, pozwalającego na uzupełnienie zainicjowanej reformy. W zakresie wzmocnienia pozycji osób pokrzywdzonych przestępstwem i świadków w postępowaniu karnym podstawowymi aktami są: ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego; ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy oraz Decyzja Ramowa Rady z dnia 15 marca 2001 w sprawie pozycji ofiar w postępowaniu karnym. Proponowany Program zgodny jest z powyższymi aktami prawnymi, zakłada zwiększenie świadomości społecznej na temat przewidzianych w ww. aktach praw pokrzywdzonych przestępstwem w postępowaniu karnym oraz przygotowanie przedstawicieli zawodów mających kontakt z pokrzywdzonymi do ich odpowiedniego wspierania w trakcie postępowania. W zakresie propagowania alternatywnych metod rozwiązywania sporów, regulacje prawne dotyczące mediacji zawierają: ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego; ustawa z dnia 17 listopada 1997 r. Kodeks postępowania cywilnego oraz Dyrektywa 2008/52/EC o niektórych aspektach mediacji w sprawach cywilnych i handlowych, która weszła w życie w dniu 13 czerwca 2008 r. Proponowany Program zgodny jest z powyższymi aktami prawnymi, zakłada zwiększenie świadomości społecznej na temat możliwości mediacji przewidzianych w ww. aktach prawnych oraz przygotowanie pracowników wymiaru sprawiedliwości (sędziów, prokuratorów i mediatorów) do większego korzystania z możliwości mediacji w sytuacjach, do których odnoszą się ww. akty. 3.4.4 Pomoc publiczna i zamówienia publiczne W Programie nie ma zastosowania ustawodawstwo dotyczące pomocy publicznej. Obszar wymiaru sprawiedliwości nie stanowi z definicji sfery komercyjnej. Program i poszczególne projekty predefiniowane nie przewidują udzielania wsparcia ze środków publicznych podmiotom prowadzącym działalność gospodarczą. Wsparcie w ramach Programu udzielane będzie dla sądów powszechnych, pracowników sądów oraz innych grup zawodowych związanych z wymiarem sprawiedliwości oraz dla ofiar przestępstw i młodzieży szkolnej. Zgodnie z art. 7.16 Regulacji i prawem krajowym w Programie ma zastosowanie ustawodawstwo dotyczące zamówień publicznych. Program i projekty predefiniowane realizowane będą przez komórki organizacyjne MS, które jako jednostka sektora finansów publicznych obowiązane jest do stosowania przepisów ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych, określającej m.in. zasady i tryby udzielania zamówień publicznych. Obowiązkiem stosowania przepisów ww. ustawy objęte będą zamówienia o wartości przekraczającej równowartość kwoty 14 000. Przy zamówieniach nieprzekraczających wymienionego progu MS jako jednostka sektora finansów publicznych obowiązana będzie natomiast do stosowania odpowiednich przepisów dotyczących finansów publicznych, m.in. nakazujących wydatkowanie środków w sposób oszczędny, celowy, z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektów do danych nakładów. Stosowanie ustawodawstwa dotyczącego zamówień publicznych zabezpieczone jest również na poziomie procedur wewnętrznych obowiązujących w MS (system zarządzania jakością ISO), zgodnie z którymi za prowadzenie postępowań przetargowych na potrzeby poszczególnych departamentów MS i czuwanie nad ich prawidłowością odpowiedzialna jest wyspecjalizowana komórka Wydział Zamówień Publicznych Biura Dyrektora Generalnego MS. Do istniejących wewnętrznych procedur będą odwoływały się procedury stworzone na potrzeby zarządzania Programem. 8

3.4.5 Uzasadnienie strategii programu Program oparty będzie o cztery moduły tematyczne dedykowane poszczególnym rezultatom przewidzianym w Memorandum of Understanding. Celem Modułu I będzie poprawa wydajności systemów sądownictwa. Celem Modułu II będzie zwiększenie kompetencji pracowników sądownictwa. Celem Modułu III będzie zwiększony dostęp do wymiaru sprawiedliwości, w tym dla tzw. grup wrażliwych. Celem Modułu IV będzie propagowanie alternatywnych metod rozwiązywania sporów. Moduły tematyczne grupują projekty powiązane ze sobą, zapewniając większą spójność i komplementarność działań, a jednocześnie przejrzystość całego Programu i realizację wszystkich założonych dla niego rezultatów. Dodatkowo, proponowane moduły obejmują działania komplementarne wobec projektów modernizujących obszar programowy prowadzonych od kilku lat ze środków krajowych oraz zagranicznych (fundusze strukturalne, dotacje w ramach programów KE). Mając na uwadze zdobyte już przez MS doświadczenie w realizacji projektów usprawniających funkcjonowanie sądownictwa, konieczność zapewnienia spójności rozwiązań wdrażanych w resorcie (szczególnie narzędzi informatycznych), posiadaną jedynie na poziomie centralnym pełną wiedzę na temat obszarów wymagających dodatkowego wsparcia, jak również możliwość regularnego badania potrzeb grupy docelowej wskazana jest realizacja projektów NMF również poprzez MS. W proponowanej strategii Programu, za pełnienie roli Operatora Programu odpowiedzialna będzie komórka organizacyjna MS posiadająca w zakresie swojej właściwości koordynację projektów współfinansowanych z bezzwrotnych środków zagranicznych i dysponująca wieloletnim doświadczeniem w koordynacji takich projektów. W ramach ujętych w Programie modułów tematycznych wdrażane będą poszczególne projekty predefiniowane przyczyniające się do osiągania rezultatów Programu. Beneficjentami projektów będą poszczególne komórki organizacyjne MS, które w zakresie swojej właściwości posiadają zadania związane z tematyką objętą poszczególnymi modułami tematycznymi. W ramach Modułu I realizowane będą dwa projekty predefiniowane: 1. projekt predefiniowany nr 1 pt. Poprawa zdolności administracyjnych sądów w tym systemów informatycznych" mający na celu wsparcie infrastrukturalne dla stworzenia systemu zarządzania tożsamością w ramach szerszego przedsięwzięcia polegającego na opracowaniu i wdrożeniu systemu informatycznego dla wydziałów procesowych sądów powszechnych (System Informatyczny Wspomagający Procesy Merytoryczne - SAWA), który jest wdrażany od listopada 2009 r. i którego całkowity koszt wynosi ok. 22,4 mln (włącznie z 5 mln ę w ramach projektu współfinansowanego z budżetu UE). Docelowo mógłby również służyć do wsparcia innych systemów informatycznych budowanych w resorcie sprawiedliwości. Wdrożony dzięki zakupionej ze środków NMF wydajnej infrastruktury teleinformatycznej system zarządzania tożsamością będzie podstawowym elementem nowoczesnych narzędzi informatycznych wdrażanych w resorcie sprawiedliwości i mających na celu usprawnienie pracy sądownictwa (w tym budowanego systemu wsparcia procesów merytorycznych). Korzyścią dla użytkowników będzie szybkość przetwarzania danych oraz brak konieczności gromadzenia dużych ilości dokumentów papierowych i ich dystrybucji, natomiast korzyścią dla społeczeństwa będzie zwiększenie dostępu do wymiaru sprawiedliwości i przyśpieszenie przesyłu informacji między stronami. Pozwoli to zaoszczędzić czas obywatelom, a także wpłynie pozytywnie na postrzeganie wymiaru sprawiedliwości. Działania te są komplementarne względem pozostałych działań proponowanych w ramach Modułu I, tj. tworzenia jednolitego systemu zarządzania aktami spraw rejestrowych w sądach. Wsparcie NFM umożliwi zakup bardzo wydajnej i niezawodnej infrastruktury teleinformatycznej znajdującej się zarówno na poziomie Centrali MS, jak również na poziomie sądów apelacyjnych i okręgowych, bez której zbudowanie systemu zarządzania tożsamością użytkowników służącego uruchomieniu centralnego systemu obsługi spraw sądowych będzie niemożliwe. 9

System zarządzania tożsamością stanowi istotny element nowoczesnych narzędzi informatycznych wdrażanych w resorcie sprawiedliwości i mających na celu usprawnienie sądownictwa (włączając wdrażany system do wsparcia procesów merytorycznych). Grupą docelową proponowanych działań będą sądy powszechne, a korzyścią dla użytkowników będzie szybkość przetwarzania danych oraz brak konieczności gromadzenia dużych ilości dokumentów papierowych i ich dystrybucji. Obywatele tworzący pośrednią grupę docelową skorzystają na ułatwionym dostępie do wymiaru sprawiedliwości i przyśpieszeniu przesyłu informacji między stronami. Pozwoli to zaoszczędzić czas obywatelom, a także wpłynie pozytywnie na postrzeganie wymiaru sprawiedliwości. Proponowane działania są komplementarne względem pozostałych działań proponowanych w ramach Modułu I, tj. tworzenia jednolitego systemu zarządzania aktami spraw rejestrowych w sądach. Stanowią również kontynuację zadań zmierzających do usprawnienia funkcjonowania sądów powszechnych zrealizowanych przez MS ze środków funduszy Phare, Funduszu Schengen i Norweskiego Mechanizmu Finansowego (wymienionych w opisie projektu predefiniowanego pt. Poprawa zdolności administracyjnych sądów w tym systemów informatycznych ) oraz uzupełnienie działań realizowanych w ostatnim czasie ze środków budżetu krajowego i budżetu UE, obejmujących: - w ramach projektów współfinansowanych ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego zadania polegające na: wdrożeniu jednolitego systemu informatycznego rachunkowości i systemu zarządzania kadrami w sądach, zakupie usługi transmisji danych, wdrożeniu systemu realizującego postępowanie upominawcze drogą elektroniczną (e-sąd), System Informatyczny Wspierający Procesy Merytoryczne SAWA, wdrożeniu systemu obsługi zgłoszeń awarii i błędów (ServiceDesk), wdrożeniu polityki bezpieczeństwa (łączna kwota przyznanych środków wyniosła 125 mln złotych, tj. ok. 28 mln ), - 2 projekty współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego: 1. Informatyzacja wydziałów ksiąg wieczystych, 2. Budowa systemu usług elektronicznych MS, w tym uruchomienie usług dla przedsiębiorców i osób fizycznych, poprzez dostęp elektroniczny do wydziałów KRS, KRK, BMSiG (łączna kwota przyznanych środków wyniosła 46 mln złotych, tj. ok. 10,2 mln ). Beneficjentem projektu będzie komórka organizacyjna MS, której właściwość obejmuje opracowywanie i prowadzenie projektów systemów informatycznych w resorcie sprawiedliwości i która odpowiedzialna jest za wdrażanie narzędzi informatycznych ściśle powiązanych z proponowaną tematyką projektu predefiniowanego. 2. projekt predefiniowany nr 2 pt. Informatyczne centra archiwalne dla sądów powszechnych system zarządzania aktami sądowymi ; mający na celu stworzenie w sądach jednolitego systemu zarządzania aktami sądowymi. Przy wdrażaniu projektu wykorzysta się dobre praktyki wypracowane w Sądzie Rejonowym dla m.st. Warszawy. Projekt będzie polegał na stworzeniu nowoczesnego i jednolitego systemu zarządzania aktami sądowymi, priorytetowo obejmującego akta rejestrowe gromadzone w sądach powszechnych. Rezultaty analizy funkcjonowania takie systemu w ww. sądzie (przedstawione w opisie projektu predefiniowanego nr 2 ujętego w załączniku nr 2) wyraźnie pokazują korzyści z prowadzenia proponowanych działań. Unowocześni on i zautomatyzuje, a tym samym usprawni bieżącą pracę sądów. Niezakłócony dostęp do akt sądowych ma znaczenie zarówno dla sprawności pracy orzeczniczej, sprawności wykonywania przez sekretariat sądowy zarządzeń czy orzeczeń sądu wydawanych w sprawach, jak również dla zapewnienia nieograniczonego dostępu do akt rejestrowych dla wszystkich zainteresowanych, w tym stron czy uczestników postępowania. Co więcej, działania te będą cennym uzupełnieniem dla innych przedsięwzięć zaplanowanych w ramach Programu: działań związanych z poprawą zdolności administracyjnych sądów, wdrażaniem nowoczesnych metod zarządzania sądami i poprawą kompetencji kadry zarządzającej. Uwzględniając konieczność zapewnienia jednolitych rozwiązań infrastrukturalnych w wydziałach rejestrowych objętych projektem, odpowiedniego wykorzystania doświadczeń projektu pilotażowego Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy wskazana jest realizacja projektu z poziomu centralnego. Projekt wdrażany więc będzie przez komórkę organizacyjną MS właściwą w resorcie sprawiedliwości dla wykonywania nadzoru nad wdrażaniem nowych rozwiązań prawnych i organizacyjnych w zakresie prowadzenia rejestrów sądowych i ksiąg wieczystych. Realizacja projektu z 10

poziomu centralnego umożliwi zapewnienie jednolitości systemu, odpowiedniego wsparcia infrastrukturalnego, łączności pomiędzy poszczególnymi sądami korzystającymi z systemu, jak również spójności wdrażanego narzędzia z innymi narzędziami informatycznymi wdrażanymi w resorcie sprawiedliwości również centralnie - przez MS. W ramach Modułu II realizowany będzie projekt predefiniowany nr 3 pt. Nowoczesne metody zarządzania sądami (wdrożenie). Proponowany projekt jest ściśle powiązany z wdrażaną reformą modelu zarządzania sądami, koordynowaną na poziomie centralnym przez MS, ma bowiem przygotować kadrę zarządzającą sądami do pełnienia nowych ról zgodnych ze zmienioną ustawą Prawo o ustroju sądów powszechnych, wprowadzającą model menadżerski zarządzania w sądach. Właściwe zarządzanie obciążeniem pracą (podział zadań), zasobami ludzkimi oraz informacją i porozumiewaniem się stanowi podstawowy czynnik prawidłowego, sprawnego i efektywnego funkcjonowania sądów, dlatego konieczne staje się również wdrożenie systemu prawidłowego przygotowywania kadry zarządzającej sądami do realizacji podjętej reformy. Grupą docelową projektu będą sądy powszechne, odnoszące korzyści dzięki podwyższeniu kwalifikacji kadry zarządzającej (prezesi i wiceprezesi sądów, przewodniczący wydziałów, dyrektorzy i kierownicy finansowi) i ich lepszemu przygotowaniu do uczestniczenia we wdrażaniu podjętej reformy. Z powyższych względów, pożądana jest realizacja proponowanego projektu z poziomu centralnego, przez komórkę organizacyjną MS, odpowiedzialną za mechanizm powoływania kadry zarządzającej sądami, dysponującą regularnymi formami współpracy z przedstawicielami tej kadry, co umożliwia badanie potrzeb grupy docelowej, rozpowszechnienie jednolitego systemu dobrych praktyk oraz pozyskanie wiedzy na temat potrzeb szkoleniowych związanych z zadaniami zarządczymi. W ramach Modułu III realizowany będzie: 1. projekt predefiniowany nr 4 pt. Wzmocnienie pozycji pokrzywdzonych przestępstwem i wsparcie świadków w postępowaniu karnym. Proponowany projekt, obejmujący kompleks działań dotyczących wzmocnienia pozycji osób pokrzywdzonych przestępstwem oraz wsparcia świadków w postępowaniu karnym, stanowić będzie uzupełnienie i kontynuację szeregu przedsięwzięć realizowanych przez MS ze środków krajowych i europejskich. Wzmocnienie pozycji grupy docelowej ofiar przestępstw będzie wynikiem zwiększonego wsparcia dla Ośrodków Pomocy dla Osób Pokrzywdzonych Przestępstwem oraz podniesienia kwalifikacji sędziów, prokuratorów, mediatorów, osób pracujących z pokrzywdzonymi w ww. Ośrodkach. Korzyści dla świadków w postępowaniu sądowym wynikać będą z wzmocnionych kwalifikacji pracowników punktów obsługi interesanta w sądzie, którzy będą w stanie lepiej im pomagać. Dzieciom jako wrażliwej grupie ofiar/świadków zapewnione zostanie przyjazne środowisko prowadzenia przesłuchań poprzez tworzenie tzw. przyjaznych pokojów przesłuchań. Projekt będzie w dużym stopniu oparty o funkcjonującą już sieć Ośrodków Pomocy dla Osób Pokrzywdzonych Przestępstwem, utworzoną przez MS dzięki grantowi KE. MS na bieżąco sprawuje nadzór nad funkcjonowaniem Sieci, posiada możliwość badania potrzeb grupy docelowej za pośrednictwem funkcjonujących Ośrodków i współpracujących z MS koordynatorów w Ośrodkach, dysponuje także wiedzą na temat obszarów wymagających większego wsparcia. Jednocześnie, wyniki badań opinii publicznej przeprowadzonych na zlecenie MS w 2009 i 2011 r. jednoznacznie wskazują, że w odbiorze społecznym to instytucje państwowe są podstawowymi podmiotami odpowiedzialnymi za zapewnienie wsparcia dla osób pokrzywdzonych przestępstwem. Stąd też wskazana jest realizacja projektu z poziomu centralnego. Beneficjentem projektu będzie więc komórka organizacyjna MS odpowiedzialna za koordynację na szczeblu centralnym działań na rzecz ofiar przestępstw. 2. projekt predefiniowany nr 5 Edukacja szkolna przeciw wykluczeniu prawnemu umożliwiający kontynuację działań realizowanych w ramach polityki edukacyjnej MS przy współfinansowaniu ze środków UE. Dzięki pozyskanemu doświadczeniu możliwe będzie wdrożenie w szerszym zakresie dobrych praktyk 11

opracowanych podczas realizacji wcześniejszego przedsięwzięcia. Ewaluacja dotychczas realizowanego wsparcia (której wyniki przedstawione są w opisie projektu predefiniowanego Edukacja szkolona przeciw wykluczeniu prawnemu ) wykazała, iż proponowane spotkania edukacyjne przyczyniają się do istotnego zwiększenia wiedzy na temat funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości i praw przysługujących w sądzie. Stąd też, projekt będzie wdrażany przez jednostkę organizacyjną MS odpowiedzialną za koordynowanie polityki informacyjnej i promocyjnej MS i dysponującą już doświadczeniem we wdrażaniu tego typu przedsięwzięcia./ W ramach Modułu IV realizowany będzie projekt predefiniowany nr 6 pt. Propagowanie alternatywnych metod rozwiązywania sporów. Mimo szeregu działań podjętych w ostatnich latach w celu upowszechnienia mediacji, wyniki najnowszych badań opinii publicznej i aktualne statystyki, pokazują, iż wciąż jest to rzadko stosowany instrument. W związku z tym, pożądana jest realizacja badania na temat przyczyn utrzymującego się negatywnego stanu oraz kontynuowanie działań propagujących ten instrument wykorzystaniu wsparcia NMF 2009-2014. Proponowany projekt stanowić będzie uzupełnienie i kontynuację szeregu przedsięwzięć realizowanych przez MS ze środków krajowych oraz przy wsparciu z budżetu NMF. Stąd też wskazana jest realizacja projektu z poziomu centralnego przez MS, tak żeby wdrażane w ramach różnych przedsięwzięć działania propagujące mediację stanowiły spójną strategię. Beneficjentem projektu będzie więc komórka organizacyjna MS odpowiedzialna za koordynację na szczeblu centralnym działań związanych z alternatywnymi metodami rozstrzygania sporów. Grupę docelową działań realizowanych w ramach Modułu stanowić będą sędziowie, prokuratorzy i mediatorzy, których wiedza na temat przydatności i możliwości korzystania z narzędzia jakim jest mediacja zostanie zwiększona oraz ogół społeczeństwa, stanowiący potencjalnych uczestników postępowań sądowych. Operator Programu zapewni system procedur minimalizujących wystąpienie ryzyka konfliktu interesów, w tym zapewniających rozdzielność i niezależność komórki Operatora Programu oraz komórek organizacyjnych beneficjentów poszczególnych projektów predefiniowanych. 3.5 Cele i wskaźniki programu 3.5.1 Cel Programu (spodziewane oddziaływanie) Obszarem programowym jest Budowanie potencjału instytucjonalnego i współpraca w obszarze wymiaru sprawiedliwości (obszar programowy nr 31). Celem Programu jest bardziej sprawiedliwy i skuteczny wymiar sprawiedliwości. 3.5.2 Oczekiwany rezultat programu # Rezultat Wskaźnik Opis wskaźnika Źródło informacji 1 Poprawa wydajności systemów sądownictwa, w tym rozwój systemów związanych z prowadzeniem spraw Liczba sądów objętych wsparciem infrastrukturalnym Liczba sądów, które pozyskały zakupione ze środków NMF urządzenia teleinformatyczne służące wykorzystywaniu systemów informatycznych wspierających pracę bazowa docelowa Dane pozyskane od Beneficjentów Projektów przewidujących zakup sprzętu teleinformatycznego za pośrednictwem sprawozdawczości końcowej i okresowej 12

sądowych sędziego i urzędników sądowych oraz administrację i zarządzanie sądem 0 70 2 Poprawa wydajności systemów sądownictwa, w tym rozwój systemów związanych z prowadzeniem spraw sądowych 3 Zwiększenie kompetencji pracowników systemu sądownictwa Liczba sądów, w których wdrożono system zarządzania aktami rejestrowymi Liczba sądów objętych wsparciem szkoleniowym Liczba sądów, w których wdrożono informatyczny system zarządzania aktami sądowymi w wydziałach Krajowego Rejestru Sądowego i Rejestru Zastawów. bazowa docelowa 0 21 Liczba sądów, objętych wsparciem szkoleniowym przygotowującym do bazowa docelowa wdrożenia modelu menadżerskiego 0 50 Dane pozyskane od Beneficjenta Projektu predefiniowanego w ramach sprawozdawczości okresowej i końcowej Dane pozyskiwane od Beneficjenta Projektu predefiniowanego w ramach sprawozdawczości okresowej i końcowej. 4 5 Zwiększony dostęp do wymiaru sprawiedliwości, w tym dla tzw. grup wrażliwych (np. ofiar, nieletnich, mniejszości) Zwiększony dostęp do wymiaru sprawiedliwości, w tym dla tzw. grup wrażliwych (np. ofiar, nieletnich, mniejszości) Liczba Ośrodków Wsparcia dla Osób Pokrzywdzonych Przestępstwem objętych dodatkowym wsparciem finansowym Liczba spotkań edukacyjnych dla młodzieży w szkołach gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych Liczba Ośrodków Wsparcia dla Osób Pokrzywdzonych Przestępstwem objętych dodatkowym wsparciem finansowym umożliwiającym świadczenie pomocy w szerszym zakresie Liczba spotkań edukacyjnych dla młodzieży w szkołach gimnazjalnych i bazowa docelowa 0 16 bazowa docelowa ponadgimnazjalnych dostarczających informacji o funkcjonowaniu wymiaru sprawiedliwości 0 300 Dane pozyskane od Beneficjenta Projektu będącego komórką organizacyjną MS odpowiedzialną za współpracę z Ośrodkami. Dane pozyskane od Beneficjenta Projektu predefiniowanego 6 Propagowanie alternatywnych metod rozwiązywania sporów Liczba spraw kierowanych do mediacji Liczba spraw w których sąd (sprawy cywilne) lub prokurator (sprawy karne) wydaje orzeczenie o skierowaniu sprawy do mediacji bazowa docelowa 8437 11000 Dane statystyczne dotyczące liczby spraw kierowanych do mediacji zbierane przez Ministerstwo Sprawiedliwości oraz Prokuraturę Generalną. Za dostarczenie stosownych informacji Operatorowi Programu odpowiedzialni będą Beneficjenci Projektów. Zaproponowane wskaźniki uwzględniają specyfikę proponowanych działań, polskiego systemu prawnego oraz relację między wysokością alokacji NMF a możliwymi do uzyskania efektami. Wskaźniki mają wspomagać zbliżanie się do głównego celu Programu, który powinien być osiągnięty w procesie długoterminowym, przy wsparciu różnych środków i zastosowaniu różnych sposobów. Wskaźniki dla rezultatu nr 1 umożliwiają pokazanie zakresu wsparcia infrastrukturalnego pracy kadry orzeczniczej oraz zarządzającej i administracyjnej oraz zakresu wsparcia dla wydziałów rejestrowych sądów powszechnych. Wskaźnik dla rezultatu nr 2 umożliwia wykazanie liczby osób, których kompetencje z 13

zakresu zarządzania sądami zostały podniesione w wyniku szkoleń z nowoczesnych metod zarządzania. Wskaźniki dla rezultatu nr 3 umożliwiają wykazanie wsparcia NMF dla Ośrodków Pomocy dla Osób Pokrzywdzonych Przestępstwem oraz dużej liczby spotkań edukacyjnych organizowanych dzięki środkom NMF. Wskaźnik dla rezultatu 4 umożliwia wykazanie zwiększenia korzystania z możliwości mediacji w postępowaniach cywilnych i karnych. Po zrealizowaniu Programu zakłada się dalszy wzrost liczby spraw kierowanych do mediacji. Należy wskazać, iż powyższa tabela zawiera tylko te rezultaty, które mogą być wyraźnie przypisane (przynajmniej w istotnym zakresie) wdrożeniu NMF. Jednakże, powinny być one postrzegane również jako tzw. podcele, które mają przyczyniać się (wraz z szeregiem innych przedsięwzięć, w tym współfinansowanych z budżetu UE) do osiągnięcia celów nadrzędnych, a jednym z nich jest skrócenie czasu postępowań sądowych o 1/3. 3.5.3 Wyniki programu Rezultat Wynik Wskaźnik wyniku wskaźnika Opis Poprawa wydajności systemów sądownictwa, w tym rozwój systemów związanych z prowadzeniem spraw sądowych Zwiększenie kompetencji pracowników systemu sądownictwa Poprawa zdolności administracyjnych sądów w tym systemów informatycznych projekt predefiniowany nr 1 Informatyczne centra archiwalne dla sądów powszechnych, system zarządzania aktami sądowymi projekt predefiniowany nr 2 Nowoczesne metody zarządzania sądami (wdrożenie) projekt predefiniowany nr 3 Upowszechnienie wiedzy na temat nowoczesnych metod zarządzania sądami projekt predefiniowany nr 3 System zarządzania tożsamością użytkowników zbudowany przy wsparciu zakupionej infrastruktury Opracowany i wdrożony system zarządzania aktami rejestrowymi Opracowany program szkolenia ustawicznego dla kadry zarządzającej sądami Liczba przedstawicieli kadry zarządzającej sądów powszechnych przeszkolonych z bazowa docelowa 0 1 bazowa docelowa 0 1 bazowa docelowa 0 1 bazowa docelowa Informatyczny system zarządzania tożsamością użytkowników oparty na AD Informatyczny system zarządzania aktami sądowymi wdrożony w wydziałach rejestrowych sądów powszechnych (Krajowy Rejestr Sądowy, Rejestr Zastawów) Program szkolenia ustawicznego dla kadry zarządzającej sądami, m.in. z zakresu zarządzania kadrami, finansami, narzędziami IT Liczba prezesów i wiceprezesów sądów, 14

Zwiększony dostęp do wymiaru sprawiedliwości, w tym dla tzw. grup wrażliwych (np. ofiar, nieletnich, mniejszości) Propagowanie alternatywnych metod rozwiązywania sporów Wzmocnienie pozycji osób pokrzywdzonych przestępstwem i wsparcie świadków w postępowaniu karnym projekt predefiniowany nr 4 Edukacja szkolna przeciw wykluczeniu prawnemu projekt predefiniowany nr 5 Propagowanie alternatywnych metod rozwiązywania sporów projekt predefiniowany nr 6 Kampania medialna nt mediacji projekt predefiniowany nr 6 zakresu nowoczesnych metod zarządzania sądami Liczba osób przeszkolonych w ramach Programu z zakresu tematyki pokrzywdzonych przestępstwem i wsparcia świadków w postępowaniu karnym Liczba nieletnich przeszkolonych z zakresu funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości Liczba osób przeszkolonych w ramach Programu z zakresu mediacji Przeprowadzona kampania informacyjna promująca mediację 0 2000 bazowa docelowa 0 1000 bazowa docelowa 0 9000 bazowa docelowa 0 840 bazowa docelowa 0 1 przewodniczących wydziałów, dyrektorów i kierowników finansowych biorących udział w szkoleniach, warsztatach, konferencjach dot. nowoczesnych metod zarządzania sądami Liczba osób uczestniczących w co najmniej jednym szkoleniu z zakresu pracy z pokrzywdzonymi lub wsparcia świadków w postępowaniu karnym Liczba nieletnich uczestniczących w spotkaniach edukacyjnych przeprowadzonych w szkołach gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych Liczba osób (sędziów, prokuratorów, mediatorów) przeszkolonych w ramach Programu z zakresu mediacji Przeprowadzona kampania informacyjna promująca mediację jako sposób alternatywnego rozstrzygania sporów Rezultat 1: wynik nr 1 stanowi projekt predefiniowany nr 1, wynik nr 2 stanowi projekt predefiniowany nr 2. Rezultat 2: wynik nr 1 stanowi projekt predefiniowany nr 3, wynik nr 2 jeden z rezultatów projektu predefiniowanego nr 3. Rezultat 3: wynik nr 1 stanowi projekt predefiniowany nr 4, wynik nr 2 stanowi projekt predefiniowany nr 5. Rezultat 4: wynik nr 1 stanowi projekt predefiniowany nr 6, wynik nr 2 jeden z rezultatów projektu predefiniowanego nr 6. 3.6 Grupy docelowe programu 15

Rezultat 1 - grupą docelową są sądy powszechne oraz ich pracownicy kadra orzecznicza i administracyjna. Pośrednią grupą docelową będzie całe społeczeństwo, korzystające ze sprawniejszego postępowania sądowego, skrócenia czasu postępowań rejestrowych oraz łatwiejszego dostępu do akt sądowych. Realizacja wyniku 1 jest związana z zapotrzebowaniem grupy docelowej na systemy informatyczne wspierające pracę sądów. Stworzenie zcentralizowanego systemu zarządzania tożsamością jest konieczne do prawidłowego funkcjonowania Systemu Informatycznego Wspierającego Procesy Merytoryczne. Wybór rozwiązania opartego na systemie kontroli dostępu Active Directory (AD) wynika z wymagań projektu systemu. Realizacja wyniku 2 jest związana z pozytywnymi rezultatami projektu pilotażowego realizowanego w sądzie w Warszawie, które wykazały możliwość istotnego skrócenia czasu dostarczenia akt sądowych sędziemu lub osobom zainteresowanym (odpowiednia analiza przedstawiona jest w opisie projektu predefiniowanego, zawartego w załączniku nr 2) oraz ponad dwukrotnego zwiększenia liczby akt możliwych do dostarczenia dziennie przez jednego pracownika, co zwiększy wolumen akt udostępnianych codziennie zainteresowanym podmiotom. Rezultat 2 grupą docelową będą sądy oraz ich pracownicy, w szczególności kadra kierownicza. Potrzeby grupy docelowej zostały zbadane w trakcie realizacji projektu pilotażowego, w ramach inicjatywy oddolnej samych prezesów sądów, widzących potrzebę systemowego szkolenia z zakresu zarządzania. Niezależnie od tego, zmiany wynikające z przyjętej w 2011 r. nowelizacji ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych wymagają przygotowania kadry zarządzającej sądami do nowego modelu menadżerskiego. Realizowane warsztaty i konferencje, jak również planowana regularna ocena działań przez beneficjenta projektu, pozwolą na bieżące badanie potrzeb grupy docelowej. Rezultat 3 w ramach wyniku 1 grupą docelową będą ofiary przestępstw oraz przedstawiciele zawodów regularnie stykających się z ofiarami przestępstw (m.in. pracownicy Ośrodków dla Ofiar Przestępstw, sędziowie, prokuratorzy, kuratorzy), jak również świadkowie w postępowaniach sądowych i pracownicy punktów obsługi interesanta w sądach. Potrzeby osób pokrzywdzonych przestępstwem były i są na bieżąco badane poprzez bieżący kontakt Ministerstwa Sprawiedliwości z koordynatorami w poszczególnych Ośrodkach, udział w naradach z koordynatorami (w roku 2011 3 narady), analizę sprawozdań z działalności Ośrodków. Doświadczenia pracy Ośrodków, jak również informacje pozyskiwane przez MS od Prezesów Sądów, w których działają punkty obsługi interesanta wskazują na potrzebę przygotowania pracowników do wspierania świadków w postępowaniu karnym. W ramach wyniku 2 na potrzeby grupy docelowej wskazują wyniki badań opinii publicznej świadczącej o niedoborach wiedzy na temat wymiaru sprawiedliwości. W ramach ewaluacji spotkań realizowanych w ramach poprzedniego projektu uczniowie w ankietach ocenili zwiększenie wiedzy nt. funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości w przypadku 90,41% uczestników oraz uznali poszerzenie wiedzy nt. przysługujących im praw w przypadku 86,30%, przydatność wiedzy w przypadku 94,63%. Rezultat 4 grupą docelową będą potencjalni uczestnicy postępowań sądowych (całe społeczeństwo), jak również praktycy wymiaru sprawiedliwości (sędziowie, prokuratorzy, mediatorzy). O potrzebach realizacji działań upowszechniających mediację świadczą wyniki badań opinii publicznej zleconych przez MS oraz statystyki, omówione w pkt 3.4.1. Konsultacje z grupą docelową dla przedmiotowego rezultatu będą dokonywane na etapie realizacji komponentu badawczego proponowanego projektu predefiniowanego. 3.7 Ryzyko i niepewność Ocena Rezultat nr. Rezultat Opis ryzyka Prawdopodobie ństwo [małe/średnie/duże ] Oddziaływanie [małe/średnie/duż e] Plan zmniejszania ryzyka 16

1 Poprawa wydajności systemów sądownictwa, w tym rozwój systemów związanych z prowadzeniem spraw sądowych Brak zidentyfikowanych ryzyk na poziomie programu. Na poziomie realizacji projektów przewidujących zakup sprzętu w celu wsparcia infrastrukturalnego sądów istnieje ryzyko związane z przetargami publicznymi (brak możliwości wyłonienia wykonawcy, nierzetelność wykonawcy uniemożliwiająca wykonanie lub opóźniająca wykonanie przedmiotu umowy) średnie duże Odpowiednie zaplanowanie harmonogramu realizacji przetargów, staranne przygotowanie dokumentacji przetargowej, wzmożony monitoring projektów przewidujących zakup sprzętu umożliwiający bieżącą weryfikację stanu postępowań przetargowych 2 3 4 Zwiększenie kompetencji pracowników systemu sądownictwa Zwiększony dostęp do wymiaru sprawiedliwości, w tym dla tzw. grup wrażliwych (np. ofiar, nieletnich, mniejszości) Propagowanie alternatywnych metod rozwiązywania sporów Na obecnym etapie można zidentyfikować dwa główne obszary ryzyka dla danego obszaru. 1. brak możliwości zrekrutowania wystarczającej liczny potencjalnych uczestników projektów w ramach grupy docelowej. 2. Niska jakość merytoryczna przeprowadzonych szkoleń, a co za tym idzie brak przełożenia wyników projektu na jego rezultaty 1. Brak zainteresowania pokrzywdzonych przygotowaną ofertą 2. Przygotowanie niewłaściwych usług dla osób, do których kierowane jest wsparcie. 1. Brak zainteresowania stron alternatywnymi metodami rozwiązywania sporów 2. Brak zainteresowania szkoleniami na temat ADR 1. Średnie 2. Małe 1. Małe 2. Małe 1. Średnie 2. Średnie 1. Małe 2. Duże 1. Małe 2. Małe 1. Duże 2. Małe 1. Prowadzenie odpowiedniej akcji informacyjnej i promocyjnej, wykorzystanie drogi służbowej do rekrutacji, przestawienie zaproszeń przez Ministra 2. Przeprowadzenie zamówienia publicznego, stały nadzór nad wykonawcą oraz bieżąca ocena sposobu realizacji zamówienia Przeprowadzenie właściwej analizy problemu oraz ocena proponowanych przez beneficjenta usług pod względem ich efektywności, zaplanowanie właściwej polityki informacyjnej i struktury przekazu kierowanego do odbiorców pomocy poprzez koordynację działań informacyjnopromocyjnych operatora i beneficjenta, 1. Przeprowadzenie właściwej analizy problemu oraz ocena proponowanych przez beneficjenta narzędzi promocji pod względem ich efektywności. 2. Prowadzenie odpowiedniej akcji informacyjnej i promocyjnej, wykorzystanie drogi służbowej do rekrutacji, przestawienie zaproszeń przez Ministra. 17

3.8 Stosunki dwustronne Program realizowany będzie w partnerstwie z Norweską Krajową Administracją Sądów. Stosunki dwustronne obejmować będą stałą współpracę na etapie przygotowywania Programu oraz jego wdrażania, która przyczyni się do realizacji jednego z głównych celów NMF, tj. zacieśniania stosunków dwustronnych z państwami darczyńcami. Współpraca planowana jest również na poziomie projektów predefiniowanych, które będą przygotowywane w partnerstwie z instytucjami norweskimi. W przypadku projektów, które nie będą realizowane w partnerstwie planuje się wspieranie nawiązywania kontaktów i wymiany doświadczeń/dobrych praktyk z instytucjami norweskimi odpowiedzialnymi za dany obszar tematyczny. 3.8.1 Partner/partnerzy programu z krajów darczyńców Partnerem Programu jest Norweska Krajowa Administracja Sądów. Rolą partnera programu jest ścisłe współdziałanie z Operatorem Programu w ramach przygotowywania oraz wdrażania Programu, w tym w ramach Komitetu Współpracy (dalej KW). W fazie przygotowań Programu zadania partnera obejmowały doradzanie Operatorowi w zakresie: definicji problemu, celów, strategii realizacji Programu, doboru wskaźników i ich wartości, doprecyzowania tematyki projektów predefiniowanych. Partner Programu zapewnił również doradztwo w zakresie możliwości realizacji projektów predefiniowanych w partnerstwie lub współpracy z instytucjami norweskimi. W fazie wdrażania Programu, oczekuje się zaangażowania instytucji partnerskiej w: uczestnictwo w KW i pełnienie zadań wskazanych w ustępie 3 artykułu 3.3 Regulacji, przyczynianie się do wymiany doświadczeń dotyczących obszaru programowego, ułatwianie organizacji wizyt studyjnych w Norwegii, uczestnictwo w realizacji planu komunikacji programu (szczególnie w odniesieniu do grup docelowych w Państwie-Darczyńcy), doradztwo w wyborze projektów, dostarczanie wkładu do rocznego raportu z Programu. 3.8.2 Projekty partnerskie z darczyńcami Z uwagi na zbieżność większości działań z zakresem właściwości Norweskiej Krajowej Administracji Sądowej, partner programu byłby najwłaściwszym partnerem części projektów predefiniowanych. Identyfikacji potencjalnych obszarów współpracy dokonano na etapie przygotowywania programu partnerskiego. Działania promocyjne Operatora polegały na zapraszaniu potencjalnych beneficjentów projektów na spotkania z przedstawicielami partnera, dostarczaniu im informacji o korzyściach płynących ze współpracy i możliwościach wykorzystywania środków na współpracę bilateralną, pośredniczeniu w kontakcie z NCA. Planowane jest przygotowanie w partnerstwie projektów dotyczących: nowoczesnych metod zarządzania sądami, praw osób pokrzywdzonych przestępstwem i wsparcia świadków w postępowaniu karnym oraz propagowania mediacji. Szczegółowy zakres współpracy i wkładu potencjalnego partnera do doprecyzowania działań merytorycznych w projekcie, jak również zawarcie ewentualnej umowy partnerskiej będzie możliwe na etapie przygotowywania wniosku o dofinansowanie. W pozostałym zakresie Operator podejmie działania zachęcające do współpracy bilateralnej na etapie wdrażania projektów. Zdaniem Operatora, środki funduszu współpracy dwustronnej zostaną przeznaczone na fundusz dla realizacji partnerstw (1), obejmujący koszty nawiązania partnerstw i ich rozwoju oraz przygotowania wniosku aplikacyjnego oraz tzw. fundusz dla kontaktów, wymiany, transferu wiedzy (2), umożliwiający wszystkim beneficjentom wymianę doświadczeń, kontakty z podmiotami norweskimi, udział w konferencjach. Minimalna wartość dofinansowania współpracy bilateralnej dla beneficjenta w ramach pojedynczego projektu wynosić będzie 10.000, maksymalna 80.000, przy maksymalnym poziomie dofinansowania wynoszącym 100%. 18

Wybór działań do wsparcia zostanie dokonany przez Operatora Programu: 1. w przypadku funduszu 1 po zatwierdzeniu Programu Operator wezwie beneficjentów potencjalnych projektów partnerskich do złożenia wniosków z opisem działań i zapotrzebowaniem na środki, Operator dokona ich oceny pod kątem zgodności z celami funduszu i kwalifikowalności wydatków oraz wybierze działania do wsparcia, uwzględniając zapotrzebowanie innych beneficjentów oraz stopień przyczyniania się proponowanych do realizacji celów Programu i projektów; 2. w przypadku funduszu 2 zapotrzebowanie na środki i propozycje działań przekazywane będą przez beneficjentów w ramach wniosków o dofinansowanie projektów i jako część wniosków o dofinansowanie, będą podlegać procedurze przewidzianej dla wyboru projektów. Ponadto, środki na działania bilateralne mogą zostać przyznawane w trakcie realizacji projektów na podstawie stosownych wniosków przekazanych przez beneficjentów, jak również być wykorzystywane przez Operatora na rzecz wspierania stosunków bilateralnych na poziomie programu/ projektów beneficjentów. Operator Programu zapewni przeszkolenie beneficjentów projektów m.in. z zakresu zamówień publicznych, wymogów informacji i promocji, pomocy publicznej, kwalifikowalności wydatków w tym na współpracę bilateralną. 3.8.3 Wnioskodawcy z Państw-Darczyńców W ramach Programu realizowane będą wyłącznie projekty predefiniowane skierowane na wsparcie polskiego wymiaru sprawiedliwości. Z uwagi na specyfikę sektora, jego silne powiązanie z regulacjami prawnymi i administracyjnymi oraz odmienności w systemach prawnych nie jest możliwa realizacja projektów przez podmioty z Norwegii. Udział ww. podmiotów jest możliwy jedynie w partnerstwie z polskimi beneficjentami lub w drodze zamówień publicznych. 3.9 Projekty predefiniowane Informacje dotyczące proponowanych projektów predefiniowanych przedstawione są w załączniku nr 2. 3.10 Fundusze małych grantów Nie dotyczy. W ramach Programu realizowane będą wyłącznie projekty predefiniowane. 3.11 Zagadnienie przekrojowe 3.11.1 Dobre rządzenie W Programie realizowane będą zasady dobrego rządzenia poprzez: 1. Zapewnienie kierunkowego nadzoru nad realizacją Programu i możliwość dawania wytycznych dla realizacji projektów predefiniowanych przez Zespół Sterujący ds. wdrażania projektów finansowanych z bezzwrotnej pomocy zagranicznej w resorcie sprawiedliwości, którego skład przewiduje m.in. udział przedstawicieli innych jednostek powiązanych z resortem sprawiedliwości Centralnego Zarządu Służby Więziennej, Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury oraz udział przedstawicieli strony społecznej. 2. Zapewnienie przez jednostkę administracji publicznej jaką jest MS (zarówno na poziomie operatora programu jak i beneficjenta projektu) dostępu do informacji zgodnie z ustawą o dostępie do informacji publicznej oraz zapewnienie dostępu do informacji o projektach w ramach obowiązków informacyjno-promocyjnych; 3. Zapewnienie działania przez jednostkę 19

administracji publicznej jaką jest MS (zarówno na poziomie operatora programu jak i beneficjenta projektu) zgodnie z konstytucyjną zasadą legalizmu tj. działanie na podstawie i w ramach przepisów prawa, zapewnienie zgodności działań z prawem dot. zamówień publicznych oraz ustanowienie procedur zapobiegania, wykrywania i zarządzania przypadkami korupcji i niegospodarności 4. Zapewnienie przejrzystości podejmowanych decyzji poprzez opracowanie przez Operatora Programu zbioru procedur ustalających poszczególne aspekty wdrażania programu (w tym procedury naboru projektów, kontroli, weryfikacji wniosków o płatność), minimalizujące ryzyko konfliktu interesów; 5. Podejmowanie przez Operatora programu wszelkich działań zmierzających do efektywnego i skutecznego realizowania projektów i programu, mając cały czas na uwadze cel ogólny, jakiemu te działania powinny być podporządkowane; 6. Podejmowanie przez Operatora programu starań o maksymalnie efektywne i gospodarne wydatkowanie środków. 3.11.2 Kwestie środowiskowe Operator Programu uwzględni aspekt ochrony środowiska w ramach przyjętego zbioru procedur regulujących zarządzanie Programem, propagowanie tam gdzie to będzie możliwe rozwiązań proekologicznych, np. komunikacji za pośrednictwem drogi elektronicznej. Współpraca z partnerem Programu opierać się będzie w istotnej mierze na komunikacji elektronicznej. Program swoim zakresem obejmuje aspekty działalności, które nie wpływają bezpośrednio na kwestie środowiskowe lub mają na nie neutralny wpływ. W związku z tym w wyniku realizacji Programu nie będą wykorzystywane zasoby naturalne w sposób uniemożliwiający wykorzystanie tych zasobów do innych celów w przyszłości, nie będą produkowane odpady i odpady niebezpieczne oraz nie będą powstawać zanieczyszczenia środowiska. Ponadto lokalizacja działań Programu nie będzie się znajdować na obszarach wrażliwych pod względem ekologicznym (tj. parki narodowe, inne obszary chronione, ważne lokalizacje archeologiczne i kulturowe, wrażliwe ekosystemy). Realizacja planowanych w programie projektów predefiniowanych dotyczących wdrażania narzędzi i systemów informatycznych docelowo przyczyni się do zmniejszenia obrotu w tradycyjnej, papierowej formie. Inwestycje w nowoczesny, energooszczędny sprzęt informatyczny pozwolą na realizację zadań związanych z przetwarzaniem danych przy możliwie najniższym zużyciu energii elektrycznej. Mając na uwadze wysokie koszty energii elektrycznej, inwestycja w infrastrukturę umożliwiającą oszczędzanie energii pozwoli zrealizować oszczędności ekonomiczne. Dodatkowo, mając na uwadze negatywny wpływ produkcji energii elektrycznej na środowisko naturalne, inwestycje w infrastrukturę sprzętową cechującą się wysoką energooszczędnością pozwoli zredukować ww. negatywny wpływ i w praktyce realizować wizję tzw. zielonego IT. W trakcie oceny merytorycznej projektów Operator Programu będzie weryfikował ich zgodność z kwestiami środowiskowymi. 3.11.3 Stabilność ekonomiczna Realizacja projektów przyczyni się do zwiększenia stabilności ekonomicznej poprzez poprawę funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości. Prawidłowo funkcjonujący wymiar sprawiedliwości stanowi istotny element wspierający prawidłowe funkcjonowanie obiegu gospodarczego. Dzięki możliwości sprawnego i szybkiego procesu rozstrzygania sporów przez uczestników rynku wzrasta pewność prowadzenia działalności gospodarczej oraz zawieranych transakcji handlowych. W trakcie oceny merytorycznej projektów Operator Programu będzie weryfikował ich zgodność z aspektem ekonomicznym zrównoważonego rozwoju. 20