Wprowadzenie... XXI Wykaz skrótów... XXXXV Wykaz literatury... XXXXVII Część I. Ogólna Rozdział I. Przedmiot międzynarodowego prywatnego prawa pracy... 3 1 1. Rodzaje kolizji norm prawa pracy... 3 1 2. Odesłanie (renvoi)... 13 10 3. Rozwiązywanie kolizji norm prawa pracy w sprawach incydentalnych... 15 13 4. Zakaz duplikacji norm krajowych systemów materialnego prawa pracy... 17 14 5. Umiejscowienie międzynarodowego prywatnego prawa pracy w systemie prawa... 21 17 6. Rodzaje norm kolizyjnych w przepisach międzynarodowego prywatnego prawa pracy... 28 21 Rozdział II. Łączniki w międzynarodowym prywatnym prawie pracy... 33 26 1. Wprowadzenie... 33 26 2. Swoboda stron stosunków pracy z udziałem elementu zagranicznego wyboru właściwego krajowego prawa pracy... 43 32 I. Prawo wyboru łącznika... 52 38 1. Sposób wyboru właściwego krajowego systemu prawa pracy... 54 41 2. Moment wyboru właściwego krajowego systemu prawa pracy... 57 43 3. Przesłanki wyboru właściwego krajowego systemu prawa pracy... 58 44 4. Zakres swobody wyboru właściwego krajowego systemu prawa pracy... 59 45 5. Granice wyboru właściwego krajowego systemu prawa pracy... 62 48
XII Spis treści 6. Ustalenie momentu obowiązywania wybranego przez strony właściwego krajowego systemu prawa pracy... 64 49 7. Swoboda wyboru właściwego krajowego systemu prawa pracy a ochrona porządku publicznego... 65 50 8. Ważność wyboru właściwego krajowego systemu prawa pracy... 66 51 9. Argumentacja przeciwko stosowaniu w międzynarodowym prywatnym prawie pracy zasady swobody wyboru właściwego krajowego systemu prawa pracy... 69 52 II. Alternatywne łączniki wykorzystywane do regulowania stosunków pracy z udziałem elementu zagranicznego... 76 55 1. Łącznik miejsca świadczenia pracy... 77 57 2. Wyjątki od reguły łącznika miejsca świadczenia pracy 84 62 2.1. Pracownicy delegowani... 85 64 2.2. Pracownicy zatrudnieni na stanowiskach kierowniczych... 93 68 2.3. Przedstawiciele handlowi... 94 69 2.4. Pracownicy zatrudnieni przez organy władzy lub placówki przedstawicielskie obcego państwa... 95 70 2.5. Stosunki pracy między małżonkami... 98 73 2.6. Zatrudnienie służby domowej... 98 74 2.7. Prawo bandery... 100 75 2.8. Praca na platformach wydobywczych surowców naturalnych... 103 76 3. Inne łączniki wykorzystywane w razie niedokonania przez strony stosunku pracy z elementem zagranicznym wyboru właściwego krajowego materialnego systemu prawa pracy... 104 77 3.1. Łącznik obywatelstwa... 104 77 3.2. Łącznik miejsca zawarcia umowy... 104 78 3.3. Łącznik miejsca zamieszkania stron stosunku pracy lub siedziby pracodawcy... 107 79 4. Przegląd judykatury w sprawach dotyczących wyboru łącznika właściwego krajowego systemu materialnego prawa pracy... 108 80 4.1. Austria... 108 80 4.2. Belgia... 109 81 4.3. Francja... 110 83 4.4. Niemcy (RFN)... 110 84 4.5. Włochy... 111 85 4.6. Wielka Brytania... 113 88 III. Podsumowanie... 113 89 3. Stosowanie wybranego systemu prawa pracy... 115 93
XIII I. Stosowanie koniecznych przepisów prawa pracy... 120 98 II. Klauzula porządku publicznego... 130 106 Rozdział III. Źródła międzynarodowego prywatnego prawa pracy... 137 115 1. Wprowadzenie... 137 115 2. Krajowe źródła międzynarodowego prywatnego prawa pracy... 139 116 I. Ustawa zasadnicza Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej... 139 116 II. Ustawy zwykłe... 141 119 1. Kodeks pracy... 141 119 2. Ustawa z 6.7.1982 r. o zasadach prowadzenia na terytorium Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne osoby prawne i fizyczne... 142 121 3. Ustawa z 20.4.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy... 143 122 4. Ustawa z 23.5.1991 r. o pracy na morskich statkach handlowych... 145 125 5. Ustawa z 12.11.1965 r. Prawo prywatne międzynarodowe... 147 129 3. Zagraniczne źródła międzynarodowego prywatnego prawa pracy... 154 133 I. Konwencje MOP... 154 134 II. Inne konwencje międzynarodowe... 156 138 1. Konwencje multilateralne... 156 138 1.1. Konwencja z 17.4.1950 r. dotycząca zatrudniania i wynagradzania pracowników stref przygranicznych... 156 139 1.2. Konwencja z 27.5.1950 r. o ubezpieczeniu społecznym pracowników międzynarodowej żeglugi rzecznej na Renie... 157 140 1.3. Konwencja z 13.2.1961 r. i Konwencja z 30.11.1979 r. o ubezpieczeniu społecznym pracowników międzynarodowej żeglugi rzecznej na Renie... 158 141 1.4. Konwencja z 9.7.1956 r. dotycząca ubezpieczeń społecznych pracowników transportu międzynarodowego... 160 145 2. Konwencje bilateralne... 161 147 2.1. Normy kolizyjne materialnego prawa pracy... 161 147 2.2. Normy kolizyjne prawa zabezpieczenia społecznego... 164 153
XIV Spis treści 3. Normy kolizyjne materialnego prawa pracy obowiązujące w Unii Europejskiej... 166 155 3.1. Dyrektywa 96/71/WE z 16.12.1996 r. o delegowaniu pracowników w ramach świadczenia usług... 168 157 3.2. Konwencja z 19.6.1980 r. o prawie właściwym dla zobowiązań umownych (Rzym I)... 175 165 3.3. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady Wspólnot Europejskich Nr 593/2008 z 17.6.2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I)... 189 188 3.4. Rozporządzenie Wspólnot Europejskich Nr 864/2007 z 11.7.2007 r. dotyczące prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych (Rzym II)... 210 206 3.5. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 883/2004 z 29.4.2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego... 214 211 Rozdział IV. Niezrealizowana szansa uregulowania kolizji krajowych systemów materialnego prawa pracy w przepisach międzynarodowego prywatnego prawa pracy... 226 226 Część II. Normy kolizyjne indywidualnego prawa pracy w krajowych systemach prawa prywatnego międzynarodowego Rozdział I. Stosunek pracy... 259 254 1. Strony indywidualnego stosunku pracy... 259 254 I. Pracownik... 263 256 II. Pracodawca... 271 263 2. Umowa o pracę... 283 273 I. Forma umowy o pracę... 284 274 II. Wady umowy o pracę... 286 275 3. Umowa o zakazie konkurencji... 290 278 4. Umowa o odpowiedzialności materialnej za szkodę wyrządzoną przez pracownika w majątku pracodawcy... 292 280 5. Inne podstawy nawiązywania stosunków pracy... 294 282 Rozdział II. Treść indywidualnego stosunku pracy... 296 283 1. Obowiązki pracodawcy... 296 283 I. Obowiązek równego traktowania pracowników... 298 284
XV II. Obowiązek wypłacania wynagrodzenia i innych świadczeń majątkowych... 299 285 III. Obowiązek udzielania urlopów wypoczynkowych... 315 296 IV. Obowiązek przestrzegania przepisów o czasie pracy... 317 298 1. Czas pracy... 317 298 2. Dni wolne od pracy... 322 302 V. Obowiązek zapewnienia szczególnej ochrony pracownicom i młodocianym... 327 307 VI. Obowiązek stosowania się do przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy... 335 315 VII. Obowiązki pracodawcy w razie wypadku przy pracy lub choroby zawodowej pracownika... 338 317 2. Obowiązki pracownika... 346 325 Rozdział III. Rozwiązanie indywidualnego stosunku pracy... 349 327 Rozdział IV. Odpowiedzialność majątkowa stron zobowiązaniowego stosunku pracy za naruszenie obowiązków regulowanych przepisami indywidualnego prawa pracy... 365 338 I. Odpowiedzialność pracownika... 366 339 II. Odpowiedzialność pracodawcy... 369 341 Część III. Normy kolizyjne indywidualnego prawa pracy w świetle Konwencji rzymskiej z 19.6.1980 r. oraz rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady Wspólnot Europejskich Nr 593/2008 z 17.6.2008 r. o prawie właściwym dla zobowiązań umownych (Rzym I) Rozdział I. Konwencja rzymska... 377 343 1. Przygotowywanie Konwencji rzymskiej... 377 343 2. Stosunek Konwencji rzymskiej do innych przepisów prawa prywatnego międzynarodowego regulujących kolizje norm zobowiązaniowych... 389 349 3. Zakres zastosowania Konwencji rzymskiej... 395 358 I. Stosowanie jednolitych norm kolizyjnych w stosunkach zobowiązaniowych z udziałem elementu zagranicznego... 395 358 II. Uniwersalny charakter norm kolizyjnych... 400 363 III. Wyłączenia spod zakresu stosowania międzynarodowych norm kolizyjnych... 405 364 1. Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych... 405 365 2. Domniemania prawne... 409 368 3. Reguły dowodowe... 411 369 4. Ubezpieczenia... 416 370 IV. Forma czynności prawnych... 417 371
XVI Spis treści Rozdział II. Zasada rozwiązywania kolizji norm materialnego prawa pracy w Konwencji rzymskiej (Rzym I)... 430 379 1. Swoboda wyboru prawa... 430 379 2. Prawo właściwe w razie braku wyboru prawa... 457 389 3. Łączniki w sprawach regulowanych przepisami indywidualnego prawa pracy... 466 395 4. Przepisy wymuszające swoje zastosowanie... 481 401 5. Zakres obowiązywania prawa właściwego dla umowy o pracę... 485 403 Rozdział III. Przekształcenie Konwencji rzymskiej w rozporządzenie Nr 593/2008 (Rzym I)... 495 410 Część IV. Normy kolizyjne indywidualnego prawa pracy w świetle rozporządzenia Nr 864/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z 11.7.2007 r. dotyczącego prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych (Rzym II) Wprowadzenie... 513 415 Rozdział I. Lex loci damni... 515 416 Rozdział II. Swoboda wyboru prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych... 523 418 Rozdział III. Normy kolizyjne materialnego prawa pracy dotyczące szczególnych zobowiązań pozaumownych wynikających z czynów niedozwolonych... 528 422 1. Nieuczciwa konkurencja... 528 422 2. Bezpodstawne wzbogacenie... 530 423 Część V. Normy kolizyjne zbiorowego prawa pracy Wprowadzenie... 537 426 Rozdział I. Normy kolizyjne zbiorowego prawa pracy według krajowych systemów międzynarodowego prawa prywatnego... 539 427 1. Układy zbiorowe pracy... 539 427 2. Przedstawicielstwo pracowników w zakładach pracy... 551 431 3. Spory zbiorowe... 560 435 Rozdział II. Normy kolizyjne zbiorowego prawa pracy w świetle przepisów europejskiego prawa pracy... 570 439
XVII 1. Dyrektywa Rady Nr 45 z 22.9.1994 r. w sprawie ustanowienia Europejskiej Rady Zakładowej lub trybu informowania i konsultowania pracowników w przedsiębiorstwach lub w grupach przedsiębiorstw o zasięgu wspólnotowym (94/45/WE)... 570 439 2. Rozporządzenie Nr 864/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z 11.7.2007 r. dotyczące prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych (Rzym II) wynikających ze sporów zbiorowych... 582 445 Część VI. Normy kolizyjne prawa zabezpieczenia społecznego koordynacja krajowych systemów ubezpieczeń społecznych państw członkowskich Unii Europejskiej według rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 883/2004 z 29.4.2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego Rozdział I. Funkcja europejskich przepisów zabezpieczenia społecznego... 595 454 Rozdział II. Zakres i sposób stosowania rozporządzenia Nr 883/2004... 608 468 1. Zakres podmiotowy... 608 468 2. Zakres przedmiotowy... 609 471 3. Równe traktowanie... 611 472 4. Sumowanie okresów zabezpieczenia społecznego... 612 475 5. Relacje między rozporządzeniem Nr 883/2004 a innymi instrumentami koordynacji świadczeń z zabezpieczenia społecznego... 618 480 Rozdział III. Łączniki norm koordynujących... 620 483 1. Zasady ogólne... 620 483 2. Wyjątki od zasad ogólnych... 627 492 3. Przepisy szczególne dotyczące różnych kategorii świadczeń z zabezpieczenia społecznego... 630 496 I. Świadczenia z tytułu choroby, macierzyństwa i równoważne świadczenia dla ojca... 630 496 1. Świadczenia rzeczowe... 630 496 2. Świadczenia pieniężne... 631 499 3. Opieka zdrowotna przysługująca emerytom i rencistom... 632 500 3.1. Świadczenia rzeczowe... 632 500 3.2. Świadczenia pieniężne... 636 505
XVIII Spis treści II. Świadczenia z tytułu wypadku przy pracy i choroby zawodowej... 636 506 1. Prawo do świadczeń rzeczowych i pieniężnych... 636 506 2. Przyznawanie świadczeń z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej... 637 508 3. Zasady dotyczące uwzględniania odrębności niektórych ustawodawstw regulujących świadczenia z tytułu wypadku przy pracy i choroby zawodowej... 638 510 III. Świadczenia z zabezpieczenia społecznego przysługujące w razie śmierci ubezpieczonego... 640 511 IV. Świadczenia z tytułu inwalidztwa... 641 512 V. Emerytury i renty rodzinne... 644 517 VI. Zasiłki dla bezrobotnych... 651 523 VII. Świadczenia rodzinne... 654 529 1. Świadczenia rodzinne wypłacane z różnych tytułów... 655 530 2. Świadczenia rodzinne wypłacane z tego samego tytułu... 655 531 VIII. Specjalne nieskładkowe świadczenia pieniężne... 657 534 IX. Zakończenie... 658 537 Część VII. Międzynarodowe procesowe prawo pracy Unii Europejskiej Rozdział I. Przedmiot międzynarodowego procesowego prawa pracy... 663 540 1. Wprowadzenie... 663 540 2. Unijne podstawy regulacji prawnej międzynarodowego procesowego prawa pracy... 670 545 3. Obowiązek równego traktowania obywateli Wspólnoty w postępowaniach cywilnych prowadzonych przez sądy państw członkowskich... 677 551 Rozdział II. Jurysdykcja, uznawanie i wykonywanie orzeczeń sądowych w sprawach z zakresu prawa pracy... 687 553 1. Wprowadzenie... 687 553 2. Zakres zastosowania Konwencji brukselskiej, Konwencji z Lugano i rozporządzenia Rady WE Nr 44/2201 z 22.12.2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych... 689 554 I. Sprawy cywilne... 689 554 II. Stosunki prawne z udziałem elementu zagranicznego... 694 558 3. Jurysdykcja... 696 560 I. Forum domicilii... 696 560 II. Forum privilegium... 700 565 III. Forum solutionis... 702 566
XIX IV. Forum delicti commissi... 704 569 V. Jurysdykcja w sprawach dotyczących indywidualnych umów o pracę... 713 575 VI. Umowy dotyczące jurysdykcji... 720 584 4. Uznawanie i wykonywanie orzeczeń sądowych... 727 593 I. Wprowadzenie... 727 593 II. Uznawanie orzeczeń... 731 595 III. Wykonywanie orzeczeń... 739 604 1. Postępowanie o stwierdzenie wykonalności orzeczenia sądu zagranicznego procedura exequatur... 739 604 2. Europejski tytuł egzekucyjny dla roszczeń bezspornych... 744 611 Rozdział III. Współpraca organów wymiaru sprawiedliwości państw członkowskich w sprawach z zakresu prawa pracy... 756 631 1. Pomoc sądowa... 757 632 I. Doręczanie dokumentów... 757 633 II. Przeprowadzanie dowodów... 760 639 2. Pomoc prawna... 764 645 I. Prawo do pomocy prawnej... 764 647 II. Warunki udzielania i zakres pomocy prawnej... 765 648 Indeks rzeczowy... 767