Anna Zięba Koło Naukowe Handlu Zagranicznego Cargo ROZWÓJ INDYJSKIEGO SEKTORA USŁUG OUTSOURCINGOWYCH Wprowadzenie Indie po długim, trwającym od roku 1947 aż do lat dziewięćdziesiątych, okresie zamknięcia na inwestycje z zewnątrz (co związane było głównie z uporządkowaniem chaosu postkolonialnego) coraz bardziej liberalizują swoją gospodarkę, otwierają się na inwestycje zagraniczne, stając się jednym z liderów światowego wzrostu i silnym graczem na arenie międzynarodowej. Początek gwałtownego rozwoju tego państwa azjatyckiego zbiegł się w czasie z uruchomieniem Internetu oraz wejściem w życie Układu Ogólnego w Sprawie Handlu Usługami GATS. Spowodowało to niezwykle gwałtowny rozwój sfery usług, świadczonych przez rzesze wykształconych hinduskich pracowników. Chętnie skorzystały z tego międzynarodowe korporacje, przenosząc tu część swoich działów. Wykorzystywanie przez firmy zagraniczne hinduskich zasobów oraz zlecanie wyspecjalizowanym podmiotom hinduskim procesów niezbędnych dla funkcjonowania własnego przedsiębiorstwa prowadzi w nich do ogromnych oszczędności, co oznacza większą efektywność niż w przypadku realizowania ich we własnym zakresie. Bardzo szybko Indie stały się niezwykle popularnym krajem wśród międzynarodowych korporacji. W 2005 roku Indie kontrolowały 44% światowego rynku outsourcingu w zakresie oprogramowania i usług typu back-office, uzyskując przychody sięgające 17,2 miliardów dolarów. 80 procent największych na świecie firm korzysta z indyjskich usług outsourcingowych. A prognozy mówią o 581
50 miliardach przychodów z outsourcingu dla firm hinduskich w 2010 roku, co ma stanowić dwie trzecie przychodów globalnych w tej dziedzinie. 1 Celem niniejszego artykułu jest próba oceny szans i zagrożeń, przed którymi stoją Indie w dążeniu do utrzymania pozycji lidera w usługach outsourcingowych. Na podstawie danych z poprzednich lat i analizy obecnej sytuacji makroekonomicznej tego niezwykle dynamicznie rozwijającego się państwa spróbuję wskazać na ogromny potencjał, jaki w nim drzemie oraz tendencje na świecie, które determinują w dużym stopniu jego dalszy rozwój. Indie - kraj skrajności i doskonała lokalizacja dla outsourcingu usług Indie nie poddają się uogólnieniom. Obecnie liczba jego mieszkańców wynosi ponad miliard mieszkańców, co daje im drugą pozycję na świecie, jednak wszelkie opracowania przewidują, że w ciągu najbliższego dziesięciolecia prześcigną one Chiny i staną się najludniejszym krajem globu. Jednocześnie pozostają one krajem Trzeciego Świata - większość mieszkańców żyje w warunkach rozpaczliwej nędzy; dochód per capita to jedynie 460 dolarów, co stanowi zaledwie 59% dochodu per capita Chin, a jedna trzecia ludności zmuszona jest egzystować za jednego dolara dziennie. Tylko 60% domów ma dostęp do elektryczności, a nawet w nich częste są przerwy w dostawie prądu. Według danych indyjskich instytucji, ponad 25% ludności żyje poniżej granicy ubóstwa. Ostatnie zamachy terrorystyczne pokazują też, jak napięte są stosunki pomiędzy wyznawcami hinduizmu i muzułmanami, stanowiącymi 14% ludności kraju w każdym momencie istnieje groźba wybuchu nowych zamieszek, a ryzyko wojny z sąsiednim Pakistanem jest w ostatnich latach nadal wszechobecne. Jak wobec tego kształtuje się sytuacja ekonomiczna Indii? Gospodarka tego kraju do lat dziewięćdziesiątych była gospodarką quasi-socjalistyczną z dużym udziałem państwa i jego ścisłą kontrolą nad sektorem prywatnym. W 1991 roku podjęto próby liberalnych reform, mających na celu modernizację indyjskiej gospodarki. Zmniejszono kontrolę państwa nad sektorem prywatnym, sprywatyzowano także wiele przedsiębiorstw państwowych, w efekcie czego Indie otwarły się na świat a gospodarka rozwija się od tamtego czasu niezwykle dynamicznie, w tempie ok. 8% rocznie. W 2006 roku Indie zajmowały czwarte miejsce po gospodarkach USA, Chin i Japonii. Bardzo gwałtownie zaczęła rozwijać się krajowa przedsiębiorczość, ale bardziej istotne jest to, że nowa, liberalna polityka rządu umożliwiła zagranicznym przedsiębiorstwom podjęcie tu inwestycji na szeroką skalę. 1 Indyjski rynek usług outsourcingowych, Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w New Delhi, New Delhi 2006, s.1, http://www.poltrade.in 582
Tabela 1. Wskaźniki rozwoju gospodarczego w 2005 r. Kraj Populacja w mln Grupa wiekowa 15-59 w % PKB w mld USD PKB średni wzrost w % w latach 2000-2005 PNB per capita wg ppp w USD Oczekiwana długość życia w latach mężczyźni kobiety Wartość dodana w % PKB rolnictwo przemysł usługi Bilans handlowy towarów i usług w % PKB USA 296 62,5 12455 2,8 41950 75 80 1 22 77-5 Niemcy 82 60,6 2782 0,1 29210 76 81 1 29 70 5 Japonia 128 59,7 4505 1,3 31410 78 85 1 31 68 2 Chiny 1205 67,7 2229 9,6 6600 70 73 13 46 41 3 Indie 1095 60,6 785 6,9 3460 63 64 19 28 54-2 Polska 38 66,8 299 3,1 13490 70 79 5 31 65 0 Rosja 143 67,6 764 6,2 10640 59 72 6 38 56 14 Ukraina 47 64,2 82 8,0 6720 63 74 11 34 55 8 Świat 6465 61,4 44385 2,8 9420 65 69 4 28 68 0 Źródło: M. Mierzwa, Chiny i Indie w procesie globalizacji. Potencjalne konsekwencje dla Polski, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa 2007. Ze względu na możliwość znacznej obniżki kosztów bardzo szybko utworzyły tu swoje centra takie firmy jak British Airways, GE Capital czy American Express, a za nimi także inne duże koncerny. Początkowo, w celu zminimalizowania ryzyka spowodowanego wydzieleniem na zewnątrz procesów oraz w celu uniknięcia publicznej krytyki, zakładano tu jedynie spółki-córki zamiast zlecania firmom indyjskim wykonywania zadań. Poza tym tak naprawdę wtedy jeszcze niewielu usługodawców indyjskich posiadało zarówno wystarczającą wiedzę na temat procesów biznesowych w dużych koncernach, jak i zaplecze techniczne i finansowe umożliwiające świadczenie takich usług na własną rękę. Bardzo szybko zalety przenoszenia części działalności do Indii dostrzegły także mniejsze przedsiębiorstwa zagraniczne skuszone znacznymi oszczędnościami, jakie uzyskali ich koledzy z wielkich korporacji, również rozpoczęły stopniowo przenosić tu swoją aktywność. 2 Tendencje rozwojowe sektora usług outsourcingowych na przestrzeni ostatniego dwudziestolecia Stopniowo firmy zagraniczne zaczęły darzyć zaufaniem indyjskich pracowników, a w miarę rozwoju rynku indyjscy przedsiębiorcy pozyskali niezbędne do 2 Indyjski rynek usług outsourcingowych, Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w New Delhi, New Delhi 2006, s.3, http://www.poltrade.in 583
utworzenia własnych firm źródła finansowania i know-how. Obok spółek córek zagranicznych koncernów zaczęły więc powstawać rodzime firmy, świadczące usługi z zakresu tzw. Business Process Outsourcing (BPO), obejmujące usługi typu back office (telemarketing, call center, wprowadzanie danych) a także front office, czyli obsługę klienta, szkolenia, rekrutację pracowników. Prawdziwy boom w tym sektorze miał miejsce w 2000 roku, kiedy nowe indyjskie firmy, specjalizujące się wyłącznie w usługach call center, zaczęły pojawiać się jak grzyby po deszczu, będąc konkurencją dla firm, w których takie usługi były jedynie częścią oferty. Wg stowarzyszenia NASSCOM w 2004 roku indyjskie firmy na rynku usług BPO uzyskały przychody rzędu 800 mln dolarów, co stanowiło prawie 25 % ogółu przychodów na rynku indyjskim (resztę wypracowały firmy zagraniczne). Na początku usługi związane z kontaktem z klientem były najpopularniejszym kierunkiem rozwoju, w dalszym ciągu jest to dominująca sfera w usługach BPO (prawie trzy czwarte wszystkich usług BPO stanowi właśnie funkcja obsługi klienta). Z upływem czasu ewoluowały kanały, poprzez które pracownik call center kontaktował się z klientem od tradycyjnego połączenia telefonicznego aż do połączenia z użyciem Internetu. Także z upływem czasu nastąpiła weryfikacja świadczonych usług wiele przedsiębiorstw upadło na skutek przejścia klientów do firm świadczących usługi o lepszej jakości, wiele tez zostało przejętych przez największych graczy na rynku, na przykład Spectramind czy vcustomer. Bardzo szybko rozwijał się też segment BPO związany z finansami i księgowością firmom indyjskim przekazywane były zadania związane z fakturowaniem, zarządzaniem wierzytelnościami, prowadzeniem księgowości finansowej, zarządzaniem długiem, przetwarzaniem czeków czy usługi związane z kartami kredytowymi/debetowymi, a więc czynnościami powtarzalnymi i czasochłonnymi. W ten sposób zagraniczne przedsiębiorstwa zyskują czas i mogą skupić się na ważniejszych elementach zarządzania. PriceWaterhouseCoopers donosi, że Indie są najpopularniejszym krajem, do którego amerykańskie firmy przenoszą realizację działań z tej sfery. Przewidywania analityków mówią, że w 2010 r. indyjscy usługodawcy przejmą obsługę 80% globalnego rynku. Istotną rolę odgrywa także obsługa służby zdrowia firm brytyjskich i amerykańskich. W 2005 r. wartość tych usług na rynku indyjskim wyniosła ok. 800 mln dolarów, a obejmowała m.in. 3 : - fakturowanie (połączenie rekordu pacjenta z kodami diagnostycznymi i leczenia oraz tabelą opłat) - kodowanie (przypisywanie kodów diagnostycznych i kodów leczenia wykonywanym procesom medycznym) - przetwarzanie formularzy, skanowanie odręcznie sporządzonych dokumentów - zarządzanie dokumentami. 3 Indyjski rynek usług, s. 6. 584
Przenoszenie zadań z zakresu czynności biurowych, administracyjnych, marketingowych, finansowych do Indii przyniosło firmom zagranicznym obniżkę kosztów nawet o 40%. Jednak zaczęto dostrzegać, że można także odnieść korzyści w obszarach związanych z wykorzystaniem wykształconej siły roboczej posiadającej specjalistyczne umiejętności. W ten sposób obok sektora BPO dynamicznie zaczął się rozwijać sektor KPO (Knowledge Process Outsourcing), w ramach którego firmom indyjskim zlecano wykonanie zaawansowanych usług, wśród których prym wiodą te związane z programowaniem i usługami informatycznymi, ale istotną rolę odgrywają też procesy prawne, patenty, zarządzanie wiedzą, rozwój aplikacji, badania naukowe i analizy biznesowe, badania rynku, badanie kliniczne. Konfederacja Przemysłu Indyjskiego prognozuje, że w 2010 roku rynek usług KPO będzie miał wartość 17 mld dolarów. Roczny wzrost do tego momentu wynosić będzie ok. 46%. Początki, podobnie jak w przypadku sektora BPO, wiążą się z zakładaniem spółek córek przez koncerny z Zachodu. Jednak wzrost popytu na usługi informatyczne w 2000 roku spowodował konieczność przerzucenia zadań na indyjskich podwykonawców. Bardzo szybki wybiły się rodzime spółki takie jak Tata Consultancy Services czy Wapro Technologies, które z czasem wyparły z rynku swoich zagranicznych konkurentów. Największe firmy hinduskie świadczące usługi IT Satyam Computer Services 0,8 HCL Technologies 1,3 Infosysy Technologies Wipro Technologies 2 2,1 Tata Consultancy Services 2,9 0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 Wykres 1. Źródło: Hinduskie IT znad Wisły, Rzeczpospolita (27.07.2007 r.) przychody (w mld USD) Obecnie Hindusi wyręczają amerykańskich kolegów praktycznie we wszystkim. Gdy oni bowiem śpią, w Indiach miliony pracowników pracują nad opracowaniem najświeższych sprawozdań finansowych, przygotowują raporty na następny dzień i rozliczenia podatkowe. Do tej pory indyjscy inżynierowie opracowali tysiące patentów, specjaliści z branży twierdzą, że około 40-50% całego oprogramowania, 585
chipów i e-commerce, jakie wchodzą obecnie na rynek powstało dzięki pracy indyjskich zespołów R&D. Ten trend jest niezwykle pozytywny dla gospodarki indyjskiej, ale jego skutki dotkliwie odczuwają Amerykanie w Stanach Zjednoczonych w zatrważającym tempie rośnie bezrobocie w sektorze technologii i usług IT. Według niektórych badań w Bangalore, będącym siedzibą oddziałów Texas Instruments Inc., Intel Inc. oraz wielu innych firm świadczących usługi z branży IT, pracuje więcej inżynierów niż w Dolinie Silikonowej. Szczególnie interesującym jest fakt, że w ostatnich latach hinduscy naukowcy zaczęli powracać do kraju, widząc możliwości zrobienia kariery u siebie, w domu. Co najmniej jedna trzecia zadań z obszaru IT development dużych amerykańskich firm jest zlecana firmom zagranicznym, w większości są to właśnie firmy indyjskie. Pomimo protestów związków zawodowych rząd amerykański kontynuuje politykę wykorzystywania indyjskiej siły roboczej we wszystkich obszarach gospodarki. 4 Szacunki przewidują, że w ciągu liczba osób, które straciły pracę w branży IT wyniesie aż 3,4 mln. * dane szacunkowe Lata Tabela 2. Eksport usług informatycznych w Indiach Eksport usług informatycznych [mln USD] 1996 110 1997 1750 1998 2600 1999 3962 2000 6217 2001 7680 2002 9500 2003 12200 2004 13300 2005 18300 2006 24200 2007 31900 2010* 60000 Źródło: opracowanie własne na podstawie Report on Currency and Finance:2002-03, Reserve Bank of India oraz Hinduskie IT znad Wisły, Rzeczpospolita, wyd. 174 z 27.07.2007 r. Drugim po IT obszarem, w którym widać dominację Indii w sektorze usług KPO jest sektor R&D. Świadczy o ty liczba powstałych tam centrów badawczorozwojowych. Microsoft ma tutaj jeden z dwóch ośrodków badawczo-rozwojowych poza USA i w ciągu dziesięciu lat swojej działalności zwiększył zatrudnienie z dwudziestu do prawie tysiąca pracowników, a tylko w 2004 roku uzyskał 40 patentów. Badania w zakresie farmaceutyki są przeprowadzane w Indiach na zlecenie 4 Why India?, REACH Technologies, www.reach-tech.com 586
największych firm farmaceutycznych rynku światowego. Także usługi medyczne i prawnicze zyskały popularność wśród zagranicznych przedsiębiorstw. To tutaj opracowuje się kontrakty dla firm transnarodowych, czy dokumenty sądowe dla koncernów biorących udział w procesach sądowych. Indyjscy usługodawcy składają patenty, gdyż koszty takich usług w Stanach Zjednoczonych są znacznie większe. Brytyjskie szpitale natomiast zlecają indyjskim laboratoriom wykonanie testów onkologicznych, HIV czy opracowanie kodu genetycznego. Szacuje się, że 15% - 40% brytyjskiego rynku w tym obszarze przejmują firmy zlokalizowane w Indiach. Wyraźnie więc widać, że dla zagranicznych zleceniodawców coraz większe znaczenie ma jakość oferowanych usług, a nie tylko redukcja kosztów. 5 Dlaczego Indie? Powody, dla których Indie osiągnęły tak duży sukces na arenie międzynarodowej i w dalszym ciągu zwiększają swoją przewagę nad innymi państwami, najłatwiej jest zrozumieć dokonując porównania tego państwa z innym gigantem Chinami. W wydanej w 2007 roku publikacji IT and the East autorzy zwracają uwagę, że znaczenie tych dwóch krajów rośnie w zatrważającym tempie i w ciągu najbliższych kliku lat region ten stanie się jednym z najważniejszych ośrodków technologicznych na świecie. Póki co Chiny zdecydowanie wygrywają zarówno na polu tempa rozwoju gospodarczego, wielkości eksportu, jak i pozyskiwanych inwestycji zagranicznych. Jednak trzeba zwrócić uwagę na to, że Chiny wystartowały o wiele wcześniej bo już od 1979 roku, kiedy ruszyły reformy Deng Xiaopinga. Indie przyłączyły się wyścigu ponad dziesięć lat później, w roku 1991. Zasadniczą cechą, różniącą oba te państwa, jest to, iż Chiny bazują na produkcji, natomiast Indie na usługach. Co za tym idzie, gospodarka Indii i tempo jej rozwoju jest w ocenie ekspertów dużo bardziej zrównoważona w porównaniu z chińską. Jest też mniej uzależniona od eksportu i zagranicznych inwestycji. Opublikowane dane wskazują, że gospodarkę Indii napędza rynek wewnętrzny (w 65%) podczas gdy w Chinach odpowiada on tylko za 42% PKB. Szczegółowe analizy wskazują, że Indie wykorzystują kapitał inwestycyjny wydajniej, a przy tym nie są w takim stopniu uzależnione od koniunktury na światowych rynkach i stwarzają bardziej obiecujące perspektywy dla przyszłych inwestycji. 6 Tak naprawdę można wysnuć tezę, że Indie SA pierwszym krajem, który osiągnął sukces praktycznie 5 Indyjski rynek usług, s. 10. 6 Magdalena A. Kolka, Henryk S. Tuszyński, Indie przyszły gigant gospodarki światowej, www.globaleconomy.pl ( 09.06.2008 r.) 587
wyłącznie dzięki intelektowi jego pracowników, a nie dzięki sile ich mięśni czy zasobom naturalnym. Zagraniczni zleceniodawcy doceniają hinduskich pracowników zgodnie twierdząc, że są oni dobrze wykształceni, pracowici, bardzo dobrze znają język angielski. O ile starsze pokolenia nie mogą poszczycić się tyloma wykształconymi pracownikami, o tyle te młodsze zdobywają teraz szczyty - od początku reform rząd postawił na edukację. Według niektórych ekspertów Indie zajmują drugie miejsce na świecie pod względem kapitału intelektualnego. Nic dziwnego, skoro ponad 150 uniwersytetów i tysiące innych uczelni wyższych opuszcza co roku ponad 3 miliony absolwentów (w tym 300 tysięcy inżynierów i 150 tysięcy informatyków). Prognozy mówią, że w 2010 roku liczba ta wzrośnie do ok. 6 milionów. Kraj/region Kraje wysoko rozwinięte Tabela 3. Ewolucja siły roboczej w latach 2001-2030 Siła robocza (mln) 2001 r. 2030 r. Zmiana roczna % Niewykwalifikowana siła robocza (mln) 2001 r. 2030 r. Zmiana roczna % Wykwalifikowana siła robocza (mln) 2001 r. 2030 r. Zmiana roczna % 481 459-0,16 327 276-0,58 154 183 0,60 Chiny 773 870 0,41 740 816 0,34 33 54 1,72 Indie 473 712 1,42 441 653 1,36 32 59 2,1 Świat 3077 4144 1,03 2674 3545 0,98 403 598 1,37 Źródło: Global economic prospects 2007, International Bank for Reconstruction and Development and The World Bank, Washington DC (2007). W szkolnictwie indyjskim bardzo duży nacisk kładziony jest na matematykę i inne nauki ścisłe. Język angielski, który w Indiach jest drugim językiem urzędowym, to także doceniana cecha absolwentów. Ostatecznie indyjscy programiści są uważani za jednych z najlepszych na świecie. Najlepszymi placówkami oświatowymi, kształcącymi przyszłą kadrę dla branży IT są indyjskie instytuty technologii informatycznej (IIT). Jest ich w Indiach siedem i ukończenie teki uczelni zapewnia absolwentowi świetlaną przyszłość w najlepszych firmach indyjskich. Aby zostać studentem jednej z takich uczelni należy zdać Joint Entrance Examination, uważany za jednej z najtrudniejszych egzaminów na świecie. 7 W państwie pretendującym do miana najludniejszego państwa świata jest spośród kogo wybierać. W ciągu najbliższych 10 lat prawie połowa jego mieszkańców będzie pomiędzy 15 a 59 rokiem życia, podczas gdy populacja w wieku produkcyjnym w Stanach Zjednoczonych i Chinach będzie maleć. Ogromne znaczenie w rozwoju Indii ma polityka rządu, który szeregiem liberalnych reform wspiera integrację państwa z gospodarką światową. Oprócz stworzenia specjalnych Stref Ekonomicznych, zachęcających zagraniczne firmy do inwestowania na indyjskim rynku (na mocy postanowień Banku Rezerw bizy mogą 7 W. Hirn, Angriff aus Asien, S. Fischer Verlag, Frankfurt Am Main 2007, s. 140-141. 588
być podejmowane przez zagraniczne ciała nadzorcze oraz grupy NRI Non-Resident Indians) fundamentalne znaczenie miały reformy w zakresie usług telekomunikacyjnych. Nowa Polityka Telekomunikacyjna zniosła monopol DOT na świadczenie usług telekomunikacyjnych i umożliwiła wejście na rynek prywatnym przedsiębiorcom. 8 Kraj Tabela 4. Trendy demograficzne w latach 2005-2050 Populacja (mln) 2005 r. 2050 r. Gr. wiekowa (%) Gr. wiekowa (%) Populacja (mln) 15-59 60+ 15-59 60+ USA 298,2 62,5 16,7 395 56,3 26,4 Niemcy 82,7 60,6 25,1 78,8 50,1 35,0 Japonia 128,1 59,7 26,3 112,2 44,9 41,7 Chiny 1315,8 67,7 10,9 1392,3 53,3 31,0 Indie 1103,4 60,0 7,9 1592,7 61,0 20,7 Polska 38,2 66,8 16,8 31,9 48,9 37,9 Rosja 143,2 67,6 17,1 111,8 52,3 31,1 Ukraina 46,5 64,2 20,9 26,4 48,1 38,7 Świat 6464,8 61,4 10,4 9075,9 58,1 21,7 Źródło: World Population Prospects: The 2004 revision. Highlights, United Nations, New York 2005. Położenie geograficzne ma może mniejsze znaczenie, ale 12-godzinna różnica w czasie pomiędzy Indiami i Stanami Zjednoczonymi powoduje, że dane wysłane po zakończonym właśnie w Ameryce dniu pracy zostaną opracowane i odesłane tuż przed rozpoczęciem nowego dnia to zdecydowanie zachęca zagraniczne firmy do korzystania z usług indyjskich usługodawców sektora BPO. Podsumowanie Indie posiadają niezwykle dużą przewagę nad innymi państwami w sektorze usług outsourcingowych. Stoi przed nimi wyzwanie jej utrzymania. Aby to osiągnąć muszą stawić czoła wielu problemom, które wyraźnie dają o sobie znać. Mimo tak wielu absolwentów coraz większą uwagę zwraca się na jakość świadczonych usług szczególnie w sferze KPO/IT. Aby zaspokoić tak szybko rosnący popyt, uniwersytety będą musiały poprawić jakość kształcenia, gdyż już obecnie widać, iż zaczyna brakować pracowników z najwyższymi kwalifikacjami. Sporym problemem jest znajomość języków obcych. Obecnie rynek zleceniodawców ogra- 8 Why India?, REACH Technologies, www.reach-tech.com 589
nicza się przez to głównie do USA i Wielkiej Brytanii. Dramatyczny jest stan infrastruktury. Bardzo niepokojąca jest sytuacja w urzędach szerzy się korupcja, biurokracja jest także dużym ograniczeniem. Można więc wyciągnąć istotne wnioski dla Polski. Problemy z niedoborem pracowników na rynku (zwiększającym się dodatkowo z powodu ich odpływu za granicę) powodują wzrost płac, a więc zmniejszenie konkurencyjności względem innych ośrodków. Jeśli do tego dołożymy brak znajomości języków obcych rynek europejski będzie otwarty dla krajów takich jak Polska czy Słowacja. 9 Należy wykorzystać ta szansę, kładąc w szkołach większy nacisk na przedmioty ścisłe i języki obce, gdyż widać już zainteresowanie indyjskich firm tym obszarem w Krakowie działa już centrum HCL Technologies i Tata Consultancy Services, ale także w innych miastach rozpoczynają działalność hinduskie firmy. LITERATURA 1. Global economic prospects 2007, International Bank for Reconstruction and Development and The World Bank, Washington DC 2007 2. Gwiazda A., Kubicka J., Rynki Zagraniczne, Outsourcing Magazine (01.24.2007 r.). 3. Hinduskie IT znad Wisły, Rzeczpospolita, (27.07.2007 r.). 4. Hirn W., Angriff aus Asien, S. Fischer Verlag, Frankfurt Am Main 2007 5. Indyjski rynek usług outsourcingowych, Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w New Delhi, http://www.poltrade.in (06.03.2007 r.). 6. Kolka M., Tuszyński H., Indie przyszły gigant gospodarki światowej, www.globaleconomy.pl (09.06.2008 r.). 7. Mierzwa M., Chiny i Indie w procesie globalizacji. Potencjalne konsekwencje dla Polski, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa 2007. 8. Report on Currency and Finance:2002-03, Reserve Bank of India 9. Why India?, REACH Technologies, www.reach-tech.com 10. World Population Prospects: The 2004 revision. Highlights, United Nations, New York 2005 SUMMARY Development of outsourcing services sector in India If India can turn into a fast-growth economy, it will be the first developing nation that used its brainpower, not natural resources or the raw muscle of factory labor, as the catalyst. The outsourcing industry has been growing rapidly. Nearly 75% of US and European multinational companies now use outsourcing or shared services to support their financial functions. The aim of this article is to show, that India can be an still a perfect offshore destination due to a variety of advantages it has over other countries. 9 A. Gwiazda, J. Kubicka, Rynki Zagraniczne, Outsourcing Magazine (2007.01.24.) 590