NadwyŜka operacyjna w jednostkach samorządu terytorialnego w latach

NadwyŜka operacyjna w jednostkach samorządu terytorialnego w latach 2008-2010 Warszawa, sierpień 2011

Spis treści Wprowadzenie... 2 Część I Wykonanie budŝetów jednostek samorządu terytorialnego... 5 1. Dochody bieŝące... 5 2. Wydatki bieŝące... 7 3. Dochody majątkowe... 8 4. Wydatki majątkowe... 9 5. Wynik budŝetów jednostek samorządu terytorialnego... 10 Część II Wykonanie budŝetów gmin... 14 1. Dochody bieŝące... 14 2. Wydatki bieŝące... 16 3. Dochody majątkowe... 18 4. Wydatki majątkowe... 19 5. Wynik budŝetów gmin... 19 Część III Wykonanie budŝetów powiatów... 22 1. Dochody bieŝące... 22 2. Wydatki bieŝące... 24 3. Dochody majątkowe... 26 4. Wydatki majątkowe... 27 5. Wynik budŝetów powiatów... 27 Część IV Wykonanie budŝetów miast na prawach powiatu... 31 1. Dochody bieŝące... 31 2. Wydatki bieŝące... 33 3. Dochody majątkowe... 35 4. Wydatki majątkowe... 36 5. Wynik budŝetów miast na prawach powiatu... 37 Część V Wykonanie budŝetów województw... 40 1. Dochody bieŝące... 40 2. Wydatki bieŝące... 42 3. Dochody majątkowe... 44 4. Wydatki majątkowe... 45 5. Wynik budŝetów województw... 46 Część VI Wnioski... 49 Spis załączników:... 51 1

Wprowadzenie Podstawę gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego w latach 2008-2010 stanowiły: ustawa z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 249, poz. 2104 ze zm.), ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz.1240 ze zm.), ustawa z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. z 2009 r. Nr 88, poz.539 ze zm.) Sytuacja finansowa jednostek samorządu terytorialnego moŝe być oceniana na podstawie osiąganych dochodów i wydatków bieŝących oraz dochodów i wydatków majątkowych. Pojęcie dochodów i wydatków jednostek samorządu terytorialnego w podziale na bieŝące i majątkowe, zostało zawarte w art. 165a ustawy z dnia 30 czerwca 2005 roku o finansach publicznych i art. 235 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych. Do dochodów majątkowych zalicza się: dotacje i środki otrzymane na inwestycje, dochody ze sprzedaŝy majątku, dochody z tytułu przekształcenia prawa uŝytkowania wieczystego w prawo własności. Natomiast przez dochody bieŝące budŝetu jednostki samorządu terytorialnego rozumie się natomiast dochody budŝetowe niebędące dochodami majątkowymi. Do wydatków majątkowych zalicza się wydatki na: inwestycje i zakupy inwestycyjne, zakup i objęcie akcji oraz wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego. Przez wydatki bieŝące budŝetu jednostki samorządu terytorialnego rozumie się wydatki budŝetowe niebędące wydatkami majątkowymi. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Finansów w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych z dnia 14 czerwca 2006 r. (Dz. U. Nr 107 poz. 726 ze zm.) 2

i z dnia 2 marca 2010 r. (Dz. U. Nr 38, poz. 207) do dochodów majątkowych JST zaliczało się paragrafy w: 2008 r. - 076-078, 087, 618, 620, 622, 626, 628-633, 641-643, 651-653, 661-665, 2009 r. - 076-078, 087, 618, 620, 626, 628-633, 641-643, 651-653, 656 i 661-665, 2010 r. - 076-078, 087, 618, 620, 626, 628-633, 641-643, 651-653, 656 i 661-666 i 668, natomiast do wydatków majątkowych JST zaliczało się paragrafy w: 2008 r. - 601, 605, 606, 613, 614, 617, 620-623, 630, 661-665 i 680, 2009 r. - 601, 605, 606, 613, 614, 617, 620-623, 630, 656-658, 661-665 i 680, 2010 r. - 601, 605, 606, 613, 614, 617, 620-623, 630, 656-658, 661-666 i 680. RóŜnica między dochodami bieŝącymi a wydatkami bieŝącymi określona jest, jako wynik bieŝący, który w przypadku osiągania wartości dodatnich moŝe być określany, jako nadwyŝka operacyjna (odpowiednio deficyt operacyjny w przypadku ujemnego wyniku bieŝącego). Wynik budŝetu operacyjnego wskazuje czy jednostka samorządu terytorialnego jest w stanie pokryć wydatki bieŝące dochodami bieŝącymi. Im wyŝsza jest wartość nadwyŝki operacyjnej, tym większa jest moŝliwość realizacji przez jednostkę samorządu terytorialnego nowych przedsięwzięć majątkowych, zarówno bezpośrednio, przeznaczając tę kwotę na inwestycje lub pośrednio, spłacając wcześniej zaciągnięte zobowiązania na cele inwestycyjne. Deficyt operacyjny oznacza, Ŝe wydatki bieŝące realizowane są na poziomie przekraczającym moŝliwości finansowe jednostki samorządu terytorialnego. Realizowanie zadań bieŝących odbywa się kosztem sprzedaŝy majątku jednostki lub poprzez zaciąganie nowych zobowiązań. MoŜe to być spowodowane na przykład nadmiernym wzrostem zadłuŝenia wraz z kosztami jego obsługi lub niŝszym, niŝ zakładano, wzrostem dochodów jednostki. Podstawowym źródłem danych dotyczących wykonania budŝetów jednostek samorządu terytorialnego za lata 2008-2010 były sprawozdania z wykonania planów dochodów i wydatków oraz zobowiązań i naleŝności tych jednostek, sporządzone według zasad określonych rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 3 lutego 2010 r. w sprawie sprawozdawczości budŝetowej (Dz. U. 3

Nr 20, poz. 103) i rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 4 marca 2010 r. w sprawie sprawozdań jednostek sektora finansów publicznych w zakresie operacji finansowych (Dz. U. Nr 43, poz. 247). 1 1 Obliczenia zostały wykonane w oparciu o sprawozdania jednostek samorządu terytorialnego za 2008 r. według stanu bazy danych na dzień 20 lipca 2009 roku, a za 2009 r. według stanu bazy na dzień 7 kwietnia 2010 r. i za 2010 r. według stanu bazy na dzień 8 kwietnia 2011 r. Dane te nie uwzględniają korekt nadesłanych po tych terminach. Wielkości ujęto w zaokrągleniu do tysiąca lub miliona złotych, na skutek, czego powstały niewielkie rozbieŝności w prezentowanych danych liczbowych. 4

Część I Wykonanie budŝetów jednostek samorządu terytorialnego 1. Dochody bieŝące Dochody bieŝące jednostek samorządu terytorialnego w latach 2008-2010 Wyszczególnienie Wykonanie Dynamika (3:2) (4:3) (4:2) mln zł %% 1 2 3 4 5 6 7 DOCHODY OGÓŁEM, w tym: 142 583 154 842 162 797 108,6 105,1 114,2 Dochody bieŝące, z tego: 131 000 136 662 142 801 104,3 104,5 109,0 PIT 28 535 26 977 26 894 94,5 99,7 94,3 CIT 7 480 6 617 6 122 88,5 92,5 81,8 Podatek od nieruchomości 13 447 14 190 15 122 105,5 106,6 112,5 Dotacje na zadania bieŝące 20 239 22 754 24 699 112,4 108,5 122,0 Subwencja ogólna 40 458 45 039 46 896 111,3 104,1 115,9 Pozostałe dochody bieŝące 20 841 21 085 23 067 101,2 109,4 110,7 Źródło: Sprawozdania z wykonania budŝetów jednostek samorządu terytorialnego za lata 2008-2010 (Min. Fin.) W 2010 r., w stosunku do 2009 r., dochody bieŝące jednostek samorządu terytorialnego wzrosły o 4,5%, a w porównaniu do 2008 r. o 9,0%, natomiast dochody ogółem wzrosły odpowiednio o 5,1% i o 14,2%. W 2010 r., w porównaniu z 2009 r., najwyŝszą dynamikę dochodów bieŝących jednostki samorządu terytorialnego uzyskały z tytułu pozostałych dochodów bieŝących (9,4%) i dotacji na zadania bieŝące (8,5%). Natomiast dochody jednostek samorządu terytorialnego w 2010 r., w odniesieniu do 2009 r., z tytułu udziału we wpływach w podatku od dochodów osób prawnych były mniejsze o 7,5%, a z tytułu udziału we wpływach z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych zmniejszyły się o 0,3%. 5

Dochody ogółem jednostek samorządu terytorialnego w podziale na bieŝące i majątkowe w latach 2008-2010 mld zł 180,0 160,0 140,0 11,6 18,2 20,0 120,0 100,0 80,0 131,0 136,7 142,8 60,0 40,0 20,0 0,0 Dochody bieŝące Dochody majątkowe Struktura wykonanych dochodów bieŝących jednostek samorządu terytorialnego w latach 2008-2010 100,0% 90,0% 15,9 15,4 16,2 80,0% 70,0% 30,9 33,0 32,8 60,0% 50,0% 15,4 16,7 17,3 40,0% 30,0% 10,3 5,7 10,4 4,8 10,6 4,3 20,0% 10,0% 21,8 19,7 18,8 0,0% PIT CIT Podatek od nieruchomości Dotacje na zadania bieŝące Subwencja ogólna Pozostałe dochody bieŝące W strukturze dochodów bieŝących jednostek samorządu terytorialnego w 2010 r., największy udział stanowiły: subwencja ogólna 32,8%, dochody z tytułu udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych 18,8%, dotacje na zadania bieŝące 17,3% oraz pozostałe dochody bieŝące 16,2%. 6

2. Wydatki bieŝące Wydatki bieŝące jednostek samorządu terytorialnego w latach 2008-2010 Wyszczególnienie Wykonanie Dynamika (3:2) (4:3) (4:2) mln zł %% 1 2 3 4 5 6 7 WYDATKI OGÓŁEM, w tym: 145 185 167 828 177 766 115,6 105,9 122,4 Wydatki bieŝące, z tego: 113 261 124 702 133 517 110,1 107,1 117,9 Wynagrodzenia i pochodne od wynagrodzeń 49 698 53 710 57 909 108,1 107,8 116,5 Zakup materiałów i usług 21 974 23 332 25 238 106,2 108,2 114,9 Świadczenia społeczne 12 341 12 265 14 098 99,4 115,0 114,2 Wydatki na obsługę długu 1 388 1 474 1 938 106,2 131,4 139,6 Pozostałe wydatki bieŝące 27 860 33 920 34 334 121,8 101,2 123,2 Źródło: Sprawozdania z wykonania budŝetów jednostek samorządu terytorialnego za lata 2008-2010 (Min. Fin.) Wydatki bieŝące i majątkowe jednostek samorządu terytorialnego w latach 2008-2010 mld zł 180,0 160,0 43,1 44,2 140,0 31,9 120,0 100,0 80,0 60,0 113,3 124,7 133,5 40,0 20,0 0,0 Wydatki bieŝące Wydatki majątkowe W 2010 r., w stosunku do 2009 r., wydatki bieŝące wzrosły zbiorczo o 7,1%, a w porównaniu do 2008 r. o 17,9%, natomiast wydatki ogółem wzrosły odpowiednio o 5,9% i o 22,4%. 7

Struktura wykonanych wydatków bieŝących jednostek samorządu terytorialnego w latach 2008-2010 100,0% 90,0% 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% 24,6 10,9 19,4 43,9 1,2 27,2 9,8 18,7 43,1 Wynagrodzenia i pochodne od wynagrodzeń Zakup materiałów i usług Świadczenia społeczne Wydatki na obsługę długu Pozostałe wydatki 1,2 25,7 10,6 18,9 43,4 1,5 W 2010 r. w strukturze wydatków bieŝących jednostek samorządu terytorialnego przewaŝały wydatki na wynagrodzenia i pochodne od wynagrodzeń 43,4%, pozostałe wydatki 25,7% i zakup materiałów i usług 18,9%. Wydatki te stanowiły łącznie 88,0% wydatków bieŝących. 3. Dochody majątkowe Dochody majątkowe jednostek samorządu terytorialnego w latach 2008-2010 przedstawia poniŝsza tabela: Wyszczególnienie Wykonanie Dynamika (3:2) (4:3) (4:2) mln zł %% 1 2 3 4 5 6 7 DOCHODY OGÓŁEM, w tym: 142 583 154 842 162 797 108,6 105,1 114,2 Dochody majątkowe, z tego: 11 584 18 181 19 996 156,9 110,0 172,6 Dotacje na zadania inwestycyjne Środki na inwestycje uzyskane z innych źródeł 3 736 11 753 13 213 314,6 112,4 353,6 3 790 3 286 3 146 86,7 95,8 83,0 Dochody ze sprzedaŝy majątku 4 058 3 142 3 637 77,4 115,8 89,6 Źródło: Sprawozdania z wykonania budŝetów jednostek samorządu terytorialnego za lata 2008-2010 (Min. Fin.) 8

W 2010 r., w stosunku do 2009 r., dochody majątkowe zwiększyły się o 10,0%, natomiast w porównaniu do 2008 r. wzrosły o 72,6%. Spośród dochodów majątkowych w 2010 r., dotacje na zadania inwestycyjne zwiększyły się o 12,4% w stosunku do 2009 r. i o 253,6% w porównaniu do 2008 r. Dochody uzyskane ze sprzedaŝy majątku zwiększyły się o 15,8% w stosunku do 2009 r., natomiast w porównaniu do 2008 r. zmniejszyły się o 10,4%. Struktura wykonanych dochodów majątkowych jednostek samorządu terytorialnego w latach 2008-2010 100,0% 90,0% 35,0 17,3 18,2 80,0% 18,1 15,7 70,0% 60,0% 50,0% 32,7 40,0% 64,6 66,1 30,0% 20,0% 32,3 10,0% 0,0% Dotacje na zadania inwestycyjne Środki na inwestycje uzyskane z innych źródeł Dochody ze sprzedaŝy majątku W dochodach majątkowych największy udział stanowiły w 2010 r. dotacje na zadania inwestycyjne 66,1%, a ich udział w dochodach majątkowych zwiększył się w porównaniu do 2009 r. o 1,5 punktu procentowego. Udział dochodów ze sprzedaŝy majątku zmniejszył się z 35,0% w 2008 r. do 18,2% w 2010 r. Udział środków na inwestycje uzyskiwane z innych źródeł wyniósł 15,7% i był niŝszy w porównaniu z udziałem osiągniętym w 2009 r. - o 2,4 punktu procentowego. 4. Wydatki majątkowe Wydatki majątkowe jednostek samorządu terytorialnego w latach 2008-2010 przedstawiały się następująco: 9

2008 r. 2009 r. 2010 r. Wydatki majątkowe (mln zł) 31 924 43 126 44 249 w tym: wydatki inwestycyjne (mln zł) 30 822 41 601 43 282 W 2010 r., w stosunku do 2009 r., wydatki majątkowe wzrosły zbiorczo o 2,6%, a w porównaniu do 2008 r. o 38,6%, a wydatki inwestycyjne odpowiednio o 4,0% i 40,4%. 5. Wynik budŝetów jednostek samorządu terytorialnego Dochody, wydatki oraz wynik jednostek samorządu terytorialnego w latach 2008-2010 w podziale na dochody oraz wydatki bieŝące i majątkowe Wyszczególnienie Wykonanie Dynamika (3:2) (4:3) (4:2) mln zł %% 1 2 3 4 5 6 7 I. DOCHODY OGÓŁEM, z tego: 142 583 154 842 162 797 108,6 105,1 114,2 I.1 Dochody bieŝące 131 000 136 662 142 801 104,3 104,5 109,0 I.2 Dochody majątkowe 11 584 18 181 19 996 156,9 110,0 172,6 II. WYDATKI OGÓŁEM, z tego: 145 185 167 828 177 766 115,6 105,9 122,4 II.1 Wydatki bieŝące 113 261 124 702 133 517 110,1 107,1 117,9 II.2 Wydatki majątkowe 31 924 43 126 44 249 135,1 102,6 138,6 III. WYNIK OGÓŁEM (I II) - 2 602-12 986-14 970 - - - WYNIK BIEśĄCY (I.1 II.1) 17 739 11 960 9 284 - - - WYNIK MAJĄTKOWY (I.2 II.2) - 20 341-24 946-24 253 - - - Źródło: Sprawozdania z wykonania budŝetów jednostek samorządu terytorialnego za lata 2008-2010 (Min. Fin.) W 2010 r. dochody majątkowe były wyŝsze o 10,0% niŝ dochody majątkowe wykonane w 2009 r., natomiast wydatki majątkowe były wyŝsze o 2,6%. Z analizy wykonania dochodów ogółem i wydatków ogółem wynika, Ŝe budŝety jednostek samorządu terytorialnego w 2010 r. zamknęły się deficytem w wysokości 14.970 mln zł. Z danych przedstawionych przez jednostki samorządu terytorialnego w rocznych sprawozdaniach z wykonania budŝetów za lata 2008-2010 wynika, Ŝe nadwyŝka 10

operacyjna (dochody bieŝące - wydatki bieŝące) zmniejszyła się o 8.455 mln zł, tj. z 17.739 mln zł w 2008 r. do 9.284 mln zł w 2010 r., podczas gdy wynik majątkowy (dochody majątkowe - wydatki majątkowe) pogorszył się w tym czasie o 3.912 mln zł. Dochody, wydatki i wynik ogółem jednostek samorządu terytorialnego w latach 2008-2010 mld zł 180,0 160,0 142,6 145,2 154,8 167,8 162,8 177,8 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0-20,0-2,6-13,0 DOCHODY OGÓŁEM WYDATKI OGÓŁEM WYNIK OGÓŁEM -15,0 Dochody, wydatki i wynik bieŝący jednostek samorządu terytorialnego w latach 2008-2010 mld zł 160,0 140,0 120,0 131,0 113,3 136,7 124,7 142,8 133,5 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 17,7 12,0 9,3 0,0 DOCHODY BIEśĄCE WYDATKI BIEśĄCE WYNIK BIEśĄCY 11

Dochody, wydatki i wynik majątkowy jednostek samorządu terytorialnego w latach 2008-2010 45,0 mld zł 43,1 44,2 35,0 31,9 25,0 18,2 20,0 15,0 11,6 5,0-5,0-15,0-20,3-24,9 DOCHODY MAJĄTKOWE WYDATKI MAJĄTKOWE WYNIK MAJĄTKOWY -24,3 W 2010 r. wydatki majątkowe zostały zrealizowane na poziomie 44.249 mln zł, z czego 19.996 mln zł, tj. 45,2%, mogło być sfinansowane z dochodów majątkowych. W poniŝszym zestawieniu przedstawiono dane dotyczące liczby jednostek samorządu terytorialnego według osiągniętego wyniku bieŝącego w latach 2008-2010: Wyszczególnienie Dodatni wynik bieŝący (nadwyŝka operacyjna) Ujemny wynik bieŝący (deficyt operacyjny) Liczba jednostek samorządu terytorialnego wg osiągniętego wyniku bieŝącego 2 721 2 585 2 336 87 223 473 Źródło: Sprawozdania z wykonania budŝetów jednostek samorządu terytorialnego za lata 2008-2010 (Min. Fin.) Liczba jednostek wykazujących ujemny wynik bieŝący w 2010 r. wyniosła 473 i była większa w porównaniu do 2009 r. o 250 jednostek. *** W dalszej części opracowania przeanalizowano dane z wykonania budŝetów jednostek samorządu terytorialnego w podziale na gminy, powiaty, miasta na prawach powiatu i województwa. 12

Szczegółowe dane w zakresie realizacji budŝetów, dotyczące poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego, przedstawiono w załącznikach. 13

Część II Wykonanie budŝetów gmin 1. Dochody bieŝące Dochody bieŝące gmin w latach 2008-2010 przedstawia poniŝsza tabela: Wyszczególnienie Wykonanie Dynamika (3:2) (4:3) (4:2) mln zł %% 1 2 3 4 5 6 7 DOCHODY OGÓŁEM, w tym: 62 318 64 882 72 311 104,1 111,4 116,0 Dochody bieŝące, z tego: 58 076 60 016 64 440 103,3 107,4 111,0 PIT 10 664 9 906 10 080 92,9 101,8 94,5 CIT 696 653 617 93,8 94,6 88,7 Podatek od nieruchomości 8 018 8 488 9 060 105,9 106,7 113,0 Dotacje na zadania bieŝące 10 646 10 702 12 844 100,5 120,0 120,7 Subwencja ogólna 19 914 21 989 22 676 110,4 103,1 113,9 Pozostałe dochody bieŝące 8 139 8 277 9 162 101,7 110,7 112,6 Źródło: Sprawozdania z wykonania budŝetów gmin za lata 2008-2010 (Min. Fin.) W 2010 r., w stosunku do 2009 r., dochody bieŝące gmin wzrosły o 7,4%, a w porównaniu do 2008 r. o 11,0%, natomiast dochody ogółem wzrosły odpowiednio o 11,4% i o 16,0%. W 2010 r. najwyŝszą dynamikę dochodów bieŝących, gminy uzyskały z tytułu dotacji na zadania bieŝące o 20,0%. Natomiast dochody gmin z tytułu udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych w 2010 r., w odniesieniu do 2009 r., były mniejsze o 5,4%. 14

Dochody bieŝące i majątkowe gmin w latach 2008-2010 mld zł 80,0 70,0 60,0 4,2 4,9 7,9 50,0 40,0 30,0 58,1 60,0 64,4 20,0 10,0 0,0 Dochody bieŝące Dochody majątkowe Struktura wykonanych dochodów bieŝących gmin w latach 2008-2010 100,0% 14,0 13,8 14,2 90,0% 80,0% 70,0% 34,3 36,6 35,2 60,0% 50,0% 40,0% 18,3 17,8 19,9 30,0% 13,8 1,2 14,1 1,1 14,1 1,0 20,0% 10,0% 18,4 16,5 15,6 0,0% PIT CIT Podatek od nieruchomości Dotacje na zadania bieŝące Subwencja ogólna Pozostałe dochody bieŝące W strukturze dochodów bieŝących gmin w 2010 r. największy udział stanowiły: subwencja ogólna 35,2%, dotacje na zadania bieŝące 19,9% oraz dochody z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych 15,6%. 15

2. Wydatki bieŝące Wydatki bieŝące gmin w latach 2008-2010 Wyszczególnienie Wykonanie Dynamika (3:2) (4:3) (4:2) mln zł %% 1 2 3 4 5 6 7 WYDATKI OGÓŁEM, w tym: 62 895 70 003 79 741 111,3 113,9 126,8 Wydatki bieŝące, z tego: 50 001 53 825 59 753 107,6 111,0 119,5 Wynagrodzenia i pochodne od wynagrodzeń 22 386 24 502 26 671 109,5 108,9 119,1 Zakup materiałów i usług 8 433 8 839 9 754 104,8 110,4 115,7 Świadczenia społeczne 8 698 8 563 10 097 98,4 117,9 116,1 Wydatki na obsługę długu 493 518 711 105,1 137,2 144,2 Pozostałe wydatki bieŝące 9 991 11 403 12 519 114,1 109,8 125,3 Źródło: Sprawozdania z wykonania budŝetów gmin za lata 2008-2010 (Min. Fin.) Wydatki ogółem i wydatki bieŝące gmin w latach 2008-2010 80,0 mld zł 70,0 79,7 70,0 60,0 62,9 50,0 53,8 59,8 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 WYDATKI OGÓŁEM WYDATKI BIEśĄCE W 2010 r., w stosunku do 2009 r., wydatki bieŝące gmin wzrosły o 11,0%, a w porównaniu do 2008 r. o 19,5%, natomiast wydatki ogółem gmin wzrosły odpowiednio o 13,9% i o 26,8%. 16

Wśród wydatków bieŝących gmin w latach 2008-2010, największe tempo wzrostu wykazują wydatki na obsługę długu. W 2010 r., w porównaniu do 2009 r., wykonanie wydatków z tego tytułu było wyŝsze o 37,2%. Struktura wykonanych wydatków bieŝących gmin w latach 2008-2010 100,0% 90,0% 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% 20,0 17,4 16,9 44,8 1,0 21,2 15,9 16,4 45,5 Wynagrodzenia i pochodne od wynagrodzeń Zakup materiałów i usług Świadczenia społeczne Wydatki na obsługę długu Pozostałe wydatki 1,0 21,0 16,9 16,3 44,6 1,2 W strukturze wydatków bieŝących gmin w 2010 r. przewaŝały wydatki na wynagrodzenia i pochodne od wynagrodzeń 44,6%, pozostałe wydatki 21,0%. Wydatki gmin w tych grupach stanowiły łącznie 65,6% wydatków bieŝących. W strukturze wydatków bieŝących zmniejszył się udział wydatków na wynagrodzenia i pochodne o 0,9 punktu procentowego, świadczenia społeczne o 1,0 punkt procentowy i pozostałe wydatki o 0,2 punktu procentowego. 17

3. Dochody majątkowe Dochody majątkowe gmin w latach 2008-2010 Wyszczególnienie Wykonanie Dynamika (3:2) (4:3) (4:2) mln zł %% 1 2 3 4 5 6 7 DOCHODY OGÓŁEM, w tym: 62 318 64 882 72 311 104,1 111,4 116,0 Dochody majątkowe, z tego: 4 241 4 866 7 871 114,7 161,8 185,6 Dotacje na zadania inwestycyjne 1 064 2 170 4 721 203,9 217,6 443,7 Środki na inwestycje uzyskane z innych źródeł 1 294 1 242 1 543 96,0 124,2 119,3 Dochody ze sprzedaŝy majątku 1 883 1 454 1 607 77,2 110,5 85,3 Źródło: Sprawozdania z wykonania budŝetów gmin za lata 2008-2010 (Min. Fin.) W 2010 r., w stosunku do 2009 r., dochody majątkowe zwiększyły się o 61,8%, natomiast w porównaniu do 2008 r. o 85,6%. W 2010 r., w stosunku do 2009 r., dotacje na zadania inwestycyjne wzrosły o 117,6%, dochody ze sprzedaŝy majątku o 10,5% i środki na inwestycje uzyskane z innych źródeł o 24,2%. Struktura wykonanych dochodów majątkowych gmin w latach 2008-2010 100,0% 90,0% 80,0% 70,0% 60,0% 44,4 29,9 25,5 20,4 19,6 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 30,5 25,1 44,6 60,0 10,0% 0,0% Dotacje na zadania inwestycyjne Środki na inwestycje uzyskane z innych źródeł Dochody ze sprzedaŝy majątku W dochodach majątkowych w 2010 r. największy udział stanowiły dotacje na zadania inwestycyjne 60,0%. Dochody ze sprzedaŝy majątku stanowiły 20,4%. 18

4. Wydatki majątkowe Wydatki majątkowe gmin w latach 2008-2010 przedstawiały się następująco: 2008 r. 2009 r. 2010 r. Wydatki majątkowe (mln zł) 12 894 16 178 19 988 w tym: wydatki inwestycyjne (mln zł) 12 555 15 777 19 690 W 2010 r., w stosunku do 2009 r., wydatki majątkowe były wyŝsze o 23,6%, w porównaniu do 2008 r. o 55,0%, natomiast wydatki inwestycyjne były wyŝsze odpowiednio o 24,8% i 56,8%. 5. Wynik budŝetów gmin NadwyŜka operacyjna (dochody bieŝące - wydatki bieŝące) w gminach w 2010 r. w porównaniu z 2009 r. zmniejszyła się o 1.503 mln zł, tj. 24,3%, a ujemny wynik majątkowy (dochody majątkowe - wydatki majątkowe) zwiększył się w tym czasie o 805 mln zł, tj. o 7,1%. W poniŝszym zestawieniu przedstawiono dochody, wydatki oraz wynik gmin w latach 2008-2010 w podziale na dochody i wydatki bieŝące i majątkowe: Wyszczególnienie Wykonanie Dynamika (3:2) (4:3) (4:2) mln zł %% 1 2 3 4 5 6 7 I. DOCHODY OGÓŁEM, z tego: 62 318 64 882 72 311 104,1 111,4 116,0 I.1 Dochody bieŝące 58 076 60 016 64 440 103,3 107,4 111,0 I.2 Dochody majątkowe 4 241 4 866 7 871 114,7 161,8 185,6 II. WYDATKI OGÓŁEM, z tego: 62 895 70 003 79 741 111,3 113,9 126,8 II.1 Wydatki bieŝące 50 001 53 825 59 753 107,6 111,0 119,5 II.2 Wydatki majątkowe 12 894 16 178 19 988 125,5 123,6 155,0 III. WYNIK OGÓŁEM (I II) - 578-5 120-7 430 - - - WYNIK BIEśĄCY (I.1 II.1) 8 075 6 191 4 687 - - - WYNIK MAJĄTKOWY (I.2 II.2) - 8 653-11 312-12 117 - - - Źródło: Sprawozdania z wykonania budŝetów gmin za lata 2008-2010 (Min. Fin.) 19

Dochody, wydatki i wynik ogółem gmin w latach 2008-2010 mld zł 85,0 75,0 65,0 62,3 62,9 64,9 70,0 72,3 79,7 55,0 45,0 35,0 25,0 15,0 5,0-0,6-5,1-7,4-5,0 DOCHODY OGÓŁEM WYDATKI OGÓŁEM WYNIK OGÓŁEM Dochody, wydatki i wynik bieŝący gmin w latach 2008-2010 mld zł 70,0 60,0 58,1 50,0 60,0 53,8 64,4 59,8 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 8,1 6,2 4,7 0,0 DOCHODY BIEśĄCE WYDATKI BIEśĄCE WYNIK BIEśĄCY 20

Dochody, wydatki i wynik majątkowy gmin w latach 2008-2010 mld zł 20,0 20,0 16,2 15,0 12,9 10,0 4,2 4,9 7,9 5,0 0,0-5,0-8,7-10,0-11,3-12,1-15,0 DOCHODY MAJĄTKOWE WYDATKI MAJĄTKOWE WYNIK MAJĄTKOWY W 2010 r. wydatki majątkowe gmin zostały zrealizowane na poziomie 19.988 mln zł, z czego 7.871 mln zł, tj. 39,4% sfinansowane mogło być z dochodów majątkowych. W poniŝszym zestawieniu przedstawiono dane dotyczące liczby gmin według osiągniętego wyniku bieŝącego w latach 2008-2010: Wyszczególnienie Dodatni wynik bieŝący (nadwyŝka operacyjna) Ujemny wynik bieŝący (deficyt operacyjny) Źródło: Sprawozdania z wykonania budŝetów gmin za lata 2008-2010 (Min. Fin.) Liczba gmin wg osiągniętego wyniku bieŝącego 2 355 2 245 2 014 58 168 400 Liczba jednostek wykazujących dodatni wynik bieŝący zmniejszyła w 2010 r. w porównaniu do 2009 r. o 232 jednostki. Zwiększająca się liczba gmin wykazujących ujemny wynik bieŝący świadczy o większej dynamice realizowanych wydatków bieŝących w stosunku do dochodów bieŝących. Szczegółowe dane w zakresie realizacji budŝetów, dotyczące poszczególnych gmin, przedstawiono w załącznikach. 21

Część III Wykonanie budŝetów powiatów 1. Dochody bieŝące Dochody bieŝące powiatów w latach 2008-2010 przedstawia poniŝsza tabela. Wyszczególnienie Wykonanie Dynamika (3:2) (4:3) (4:2) mln zł %% 1 2 3 4 5 6 7 DOCHODY OGÓŁEM, w tym: 18 147 20 084 22 496 110,7 112,0 124,0 Dochody bieŝące, z tego: 16 593 17 963 19 406 108,3 108,0 117,0 PIT 2 996 2 765 2 797 92,3 101,2 93,4 CIT 145 136 128 93,6 94,1 88,3 Dotacje na zadania bieŝące 3 359 3 834 4 273 114,1 111,4 127,2 Subwencja ogólna 8 073 9 129 9 667 113,1 105,9 119,7 Pozostałe dochody bieŝące 2 020 2 100 2 540 103,9 121,0 125,8 Źródło: Sprawozdania z wykonania budŝetów powiatów za lata 2008-2010 (Min. Fin.) W 2010 r., w stosunku do 2009 r., dochody bieŝące powiatów wzrosły o 8,0%, a w porównaniu do 2008 r. o 17,0%, natomiast dochody ogółem wzrosły odpowiednio o 12,0% i o 24,0%. W 2010 r. najwyŝszą dynamikę dochodów bieŝących powiaty uzyskały z tytułu pozostałych dochodów bieŝących 21,0% oraz dotacji na zadania bieŝące 11,4%. Natomiast dochody powiatów w 2010 r., w odniesieniu do 2009 r., z tytułu udziału we wpływach w podatku od dochodów osób prawnych były mniejsze o 5,9%. 22

Dochody bieŝące i majątkowe powiatów w latach 2008-2010 mld zł 25,0 3,1 20,0 1,6 2,1 15,0 10,0 16,6 18,0 19,4 5,0 0,0 Dochody bieŝące Dochody majątkowe Struktura wykonanych dochodów bieŝących powiatów w latach 2008-2010 100,0% 12,2 11,7 13,1 90,0% 80,0% 70,0% 60,0% 48,7 50,8 49,8 50,0% 40,0% 30,0% 20,2 0,9 21,3 0,8 22,0 0,7 20,0% 10,0% 18,1 15,4 14,4 0,0% PIT CIT Dotacje na zadania bieŝące Subwencja ogólna Pozostałe dochody bieŝące W strukturze dochodów bieŝących powiatów w 2010 r., największy udział stanowiły: subwencja ogólna 49,8%, dotacje na zadania bieŝące 22,0%, dochody uzyskiwane z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych 14,4%. 23

2. Wydatki bieŝące Wydatki bieŝące powiatów w latach 2008-2010 przedstawia poniŝsza tabela. Wyszczególnienie Wykonanie Dynamika (3:2) (4:3) (4:2) mln zł %% 1 2 3 4 5 6 7 WYDATKI OGÓŁEM, w tym: 18 115 21 156 23 826 116,8 112,6 131,5 Wydatki bieŝące, z tego: 15 494 17 080 18 626 110,2 109,0 120,2 Wynagrodzenia i pochodne od wynagrodzeń 9 466 9 884 10 570 104,4 106,9 111,7 Zakup materiałów i usług 2 556 2 655 3 077 103,9 115,9 120,4 Świadczenia społeczne 417 431 444 103,4 102,9 106,4 Wydatki na obsługę długu 194 187 236 96,2 126,2 121,6 Pozostałe wydatki bieŝące 2 860 3 923 4 298 137,2 109,6 150,3 Źródło: Sprawozdania z wykonania budŝetów powiatów za lata 2008-2010 (Min. Fin.) W 2010 r., w stosunku do 2009 r., wydatki bieŝące powiatów wzrosły zbiorczo o 9,0%, a w porównaniu do 2008 r. o 20,2 %, natomiast wydatki ogółem wzrosły odpowiednio o 12,6% i o 31,5%. W omawianych latach najbardziej wzrosły wydatki na obsługę długu. Wykonanie wydatków z tego tytułu w 2010 r. było wyŝsze o 26,2% w porównaniu z 2009 r. i o 21,6% w odniesieniu do 2008 r. 24

Wydatki ogółem powiatów w latach 2008-2010 mld zł 25,0 5,2 20,0 4,1 2,6 15,0 10,0 15,5 17,1 18,6 5,0 0,0 Wydatki bieŝące Wydatki majątkowe Struktura wykonanych wydatków bieŝących powiatów w latach 2008-2010 100,0% 90,0% 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% 18,5 16,5 61,1 2,7 1,3 23,0 15,5 57,9 Wynagrodzenia i pochodne od wynagrodzeń Zakup materiałów i usług Świadczenia społeczne Wydatki na obsługę długu Pozostałe wydatki 1,1 2,5 23,0 16,5 56,8 1,3 2,4 Wśród wydatków bieŝących zrealizowanych przez powiaty w 2010 r. przewaŝały wydatki w zakresie wynagrodzeń i pochodnych od wynagrodzeń 56,8%, pozostałych wydatków 23,0% oraz zakupu materiałów i usług 16,5%. Wydatki powiatów w tych grupach stanowiły łącznie 96,3% wydatków bieŝących. 25

3. Dochody majątkowe Dochody majątkowe powiatów w latach 2008-2010 Wyszczególnienie Wykonanie Dynamika (3:2) (4:3) (4:2) mln zł %% 1 2 3 4 5 6 7 DOCHODY OGÓŁEM, w tym: 18 147 20 084 22 496 110,7 112,0 124,0 Dochody majątkowe, z tego: 1 554 2 121 3 090 136,5 145,7 198,8 Dotacje na zadania inwestycyjne 918 1 423 2 243 155,1 157,6 244,4 Środki na inwestycje uzyskane z innych źródeł: 435 560 664 128,7 118,7 152,8 Dochody ze sprzedaŝy majątku 202 138 183 68,6 132,6 90,6 Źródło: Sprawozdania z wykonania budŝetów powiatów za lata 2008-2010 (Min. Fin.) W 2010 r. dochody majątkowe zostały zrealizowane na poziomie wyŝszym niŝ w 2009 r. o 969 mln zł. Spośród dochodów majątkowych w 2010 r., w odniesieniu do 2009 r., w największym stopniu wzrosły dotacje na zadania inwestycyjne - o 57,6% oraz dochody ze sprzedaŝy majątku - o 32,6%. Struktura wykonanych dochodów majątkowych powiatów w latach 2008-2010 100,0% 13,0 6,5 5,9 90,0% 80,0% 28,0 26,4 21,5 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 59,0 67,1 72,6 20,0% 10,0% 0,0% Dotacje na zadania inwestycyjne Środki na inwestycje uzyskane z innych źródeł Dochody ze sprzedaŝy majątku 26

W dochodach majątkowych powiatów największy udział stanowiły w 2010 r. dotacje na zadania inwestycyjne 72,6% oraz środki na inwestycje uzyskiwane z innych źródeł 21,5%. Udział dochodów ze sprzedaŝy majątku stanowił w 2010 r. 5,9% dochodów majątkowych. W omawianym okresie, w strukturze dochodów majątkowych powiatów zmniejszył się udział środków na inwestycje uzyskiwane z innych źródeł - z 28,0% w 2008 r. do 21,5% w 2010 r. oraz dochodów ze sprzedaŝy majątku - z 13,0% w 2008 r. do 5,9% w 2010 r. W strukturze dochodów majątkowych wzrósł jedynie udział dotacji na zadania inwestycyjne z 59,0% w 2008 r. do 72,6% w 2010 r. 4. Wydatki majątkowe Wydatki majątkowe powiatów w latach 2008-2010 przedstawiały się następująco: 2008 r. 2009 r. 2010 r. Wydatki majątkowe (mln zł) 2 621 4 076 5 201 w tym: wydatki inwestycyjne (mln zł) 2 606 4 054 5 181 W 2010 r., w stosunku do 2009 r., wydatki majątkowe powiatów zwiększyły się o 27,6%, a w porównaniu do 2008 r. były wyŝsze o 98,4%, zaś wydatki inwestycyjne odpowiednio o 27,8% i 98,8%. 5. Wynik budŝetów powiatów Dochody, wydatki oraz wynik powiatów w latach 2008-2010 w podziale na dochody i wydatki, bieŝące i majątkowe Wyszczególnienie Wykonanie Dynamika (3:2) (4:3) (4:2) mln zł %% 1 2 3 4 5 6 7 I. DOCHODY OGÓŁEM, z tego: 18 147 20 084 22 496 110,7 112,0 124,0 I.1 Dochody bieŝące 16 593 17 963 19 406 108,3 108,0 117,0 I.2 Dochody majątkowe 1 554 2 121 3 091 136,5 145,7 198,8 II. WYDATKI OGÓŁEM, z tego: 18 115 21 156 23 826 116,8 112,6 131,5 II.1 Wydatki bieŝące 15 494 17 080 18 626 110,2 109,0 120,2 27

Wyszczególnienie Wykonanie Dynamika (3:2) (4:3) (4:2) mln zł %% 1 2 3 4 5 6 7 II.2 Wydatki majątkowe 2 621 4 076 5 201 155,5 127,6 198,4 III. WYNIK OGÓŁEM (I II) 32-1 071-1 330 - - - WYNIK BIEśĄCY (I.1 II.1) 1 099 883 780 - - - WYNIK MAJĄTKOWY (I.2 II.2) - 1 067-1 955-2 110 - - - Źródło: Sprawozdania z wykonania budŝetów powiatów za lata 2008-2010 (Min. Fin.) NadwyŜka operacyjna (dochody bieŝące - wydatki bieŝące) w powiatach w 2010 r., w porównaniu z 2009 r., zmniejszyła się o 103 mln zł, podczas gdy ujemny wynik majątkowy (dochody majątkowe - wydatki majątkowe) zwiększył się w tym czasie o 155 mln zł. Dochody, wydatki i wynik ogółem powiatów w latach 2008-2010 25,0 mld zł 20,1 21,2 22,5 23,8 20,0 18,1 18,1 15,0 10,0 5,0 0,0 0,0-1,1-1,3-5,0 DOCHODY OGÓŁEM WYDATKI OGÓŁEM WYNIK OGÓŁEM 28

Dochody, wydatki i wynik bieŝący powiatów w latach 2008-2010 mld zł 20,0 18,0 16,6 15,5 18,0 17,1 19,4 18,6 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 1,1 0,9 0,8 0,0 DOCHODY BIEśĄCE WYDATKI BIEśĄCE WYNIK BIEśĄCY Dochody, wydatki i wynik majątkowy powiatów w latach 2008-2010 mld zł 3,0 2,6 4,1 3,1 5,2 2,5 2,1 2,0 1,6 1,5 1,0 0,5 0,0-0,5-1,0-1,5-2,0-1,1-2,0 DOCHODY MAJĄTKOWE WYDATKI MAJĄTKOWE WYNIK MAJĄTKOWE -2,1 W 2010 r. wydatki majątkowe zostały zrealizowane na poziomie 5.201 mln zł, z czego 3.091 mln zł, tj. 59,4%, mogło być sfinansowane z dochodów majątkowych. W poniŝszym zestawieniu przedstawiono dane dotyczące liczby powiatów według osiągniętego wyniku bieŝącego w latach 2008-2010. 29

Wyszczególnienie Dodatni wynik bieŝący (nadwyŝka operacyjna) Ujemny wynik bieŝący (deficyt operacyjny) Liczba powiatów wg osiągniętego wyniku bieŝącego Źródło: Sprawozdania z wykonania budŝetów powiatów za lata 2008-2010 (Min. Fin.) 286 268 254 28 46 60 Liczba jednostek wykazujących dodatni wynik bieŝący zmniejszyła się w 2010 r., w porównaniu do 2009 r., o 14 jednostek. Zwiększyła się tym samym liczba jednostek osiągających deficyt operacyjny. Wzrost liczby powiatów wykazujących ujemny wynik bieŝący świadczy o zwiększającym się poziomie realizowanych wydatków bieŝących. Szczegółowe dane w zakresie realizacji budŝetów, dotyczące poszczególnych powiatów, przedstawiono w załącznikach. 30

Część IV Wykonanie budŝetów miast na prawach powiatu 1. Dochody bieŝące Dochody bieŝące miast na prawach powiatu w latach 2008-2010 Wyszczególnienie Wykonanie Dynamika (3:2) (4:3) (4:2) mln zł %% 1 2 3 4 5 6 7 DOCHODY OGÓŁEM, w tym: 49 452 50 328 53 886 101,8 107,1 109,0 Dochody bieŝące, z tego: 45 298 46 269 48 339 102,1 104,5 106,7 PIT 13 931 13 417 13 135 96,3 97,9 94,3 CIT 1 925 1 651 1 408 85,8 85,3 73,1 Podatek od nieruchomości 5 429 5 702 6 062 105,0 106,3 111,6 Dotacje na zadania bieŝące 4 359 4 606 5 217 105,6 113,3 119,7 Subwencja ogólna 10 201 11 154 11 637 109,3 104,3 114,1 Pozostałe dochody bieŝące 9 453 9 740 10 880 103,0 111,7 115,1 Źródło: Sprawozdania z wykonania budŝetów miast na prawach powiatu za lata 2008-2010 (Min. Fin.) W 2010 r., w stosunku do 2009 r., dochody bieŝące miast na prawach powiatu wzrosły o 4,5%, a w porównaniu do 2008 r. o 6,7%, natomiast dochody ogółem wzrosły odpowiednio o 7,1% i o 9,0%. W 2010 r. najwyŝszą dynamikę dochodów bieŝących miasta na prawach powiatów uzyskały z tytułu dotacji na zadania bieŝące 13,3%, pozostałych dochodów bieŝących 11,7%. Natomiast dochody miast na prawach powiatu z tytułu udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych w 2010 r., w odniesieniu do 2009 r., były mniejsze o 14,7%, a z tytułu udziału we wpływach z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych zmniejszyły się o 2,1%. 31

Dochody bieŝące i majątkowe miast na prawach powiatu w latach 2008-2010 mld zł 60,0 50,0 4,2 4,1 5,5 40,0 30,0 45,3 46,3 48,3 20,0 10,0 0,0 Dochody bieŝące Dochody majątkowe Struktura wykonanych dochodów bieŝących miast na prawach powiatu w latach 2008-2010 100,0% 90,0% 20,9 21,1 22,5 80,0% 70,0% 22,5 24,1 24,1 60,0% 50,0% 40,0% 9,6 12,0 4,2 10,0 12,3 3,6 10,8 12,5 2,9 30,0% 20,0% 30,8 29,0 27,2 10,0% 0,0% PIT CIT Podatek od nieruchomości Dotacje na zadania bieŝące Subwencja ogólna Pozostałe dochody bieŝące W strukturze dochodów bieŝących miast na prawach powiatu w 2010 r. największy udział stanowiły: dochody uzyskiwane z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych 27,2%, subwencja ogólna 24,1%, pozostałe dochody bieŝące 22,5%. 32

2. Wydatki bieŝące Wydatki bieŝące miast na prawach powiatu w latach 2008-2010 Wyszczególnienie Wykonanie Dynamika (3:2) (4:3) (4:2) mln zł %% 1 2 3 4 5 6 7 WYDATKI OGÓŁEM, w tym: 51 172 56 201 58 954 109,8 104,9 115,2 Wydatki bieŝące, z tego: 39 538 43 287 45 836 109,5 105,9 115,9 Wynagrodzenia i pochodne od wynagrodzeń 16 199 17 395 18 532 107,4 106,5 114,4 Zakup materiałów i usług 9 326 10 178 10 578 109,1 103,9 113,4 Świadczenia społeczne 3 224 3 270 3 558 101,4 108,8 110,3 Wydatki na obsługę długu 612 646 835 105,5 129,2 136,4 Pozostałe wydatki bieŝące 10 176 11 798 12 334 115,9 104,5 121,2 Źródło: Sprawozdania z wykonania budŝetów miast na prawach powiatu za lata 2008-2010 (Min. Fin.) W 2010 r., w stosunku do roku 2009, wydatki bieŝące miast na prawach powiatu wzrosły zbiorczo o 5,9%, a w porównaniu do 2008 r. o 15,9%, natomiast wydatki ogółem wzrosły odpowiednio o 4,9% i o 15,2%. W omawianych latach najbardziej wzrosły wydatki na obsługę długu. W 2010 r., w porównaniu do 2009 r., wykonanie wydatków z tego tytułu było wyŝsze o 29,2% i o 36,4% w porównaniu do 2008 r. 33

Wydatki ogółem miast na prawach powiatu w latach 2008-2010 mld zł 60,0 50,0 11,6 12,9 13,1 40,0 30,0 20,0 39,5 43,3 45,8 10,0 0,0 Wydatki bieŝące Wydatki majątkowe Struktura wykonanych wydatków bieŝących miast na prawach powiatu w latach 2008-2010 100,0% 90,0% 80,0% 70,0% 25,7 8,2 1,5 27,3 7,6 1,5 26,9 7,8 1,8 60,0% 50,0% 23,6 23,5 23,1 40,0% 30,0% 20,0% 41,0 40,2 40,4 10,0% 0,0% Wynagrodzenia i pochodne od wynagrodzeń Zakup materiałów i usług Świadczenia społeczne Wydatki na obsługę długu Pozostałe wydatki W 2010 r. w strukturze wydatków bieŝących miast na prawach powiatu przewaŝały wydatki na wynagrodzenia i pochodne od wynagrodzeń 40,4%, pozostałe wydatki bieŝące 26,9% oraz zakup materiałów i usług 23,1%. Wydatki miast na prawach powiatu w tych grupach stanowiły łącznie 90,4% wydatków bieŝących. 34

3. Dochody majątkowe Dochody majątkowe miast na prawach powiatu w latach 2008-2010 Wyszczególnienie Wykonanie Dynamika (3:2) (4:3) (4:2) mln zł %% 1 2 3 4 5 6 7 DOCHODY OGÓŁEM, w tym: 49 452 50 328 53 886 101,8 107,1 109,0 Dochody majątkowe, z tego: 4 154 4 058 5 547 97,7 136,7 133,5 Dotacje na zadania inwestycyjne Środki na inwestycje uzyskane z innych źródeł 619 1 306 3 026 210,9 231,8 488,9 1 641 1 256 778 76,5 61,9 47,4 Dochody ze sprzedaŝy majątku 1 894 1 497 1743 79,0 116,4 92,0 Źródło: Sprawozdania z wykonania budŝetów miast na prawach powiatu za lata 2008-2010 (Min. Fin.) W 2010 r., w stosunku do 2009 r., dochody majątkowe miast na prawach powiatu zwiększyły się o 36,7%, natomiast w porównaniu do 2008 r. o 33,5%. Spośród dochodów majątkowych w 2010 r. w porównaniu do 2009 r., w największym stopniu wzrosły dotacje na zadania inwestycyjne o 131,8%, natomiast w porównaniu do 2008 r. wzrost wyniósł 388,9%. 35

Struktura wykonanych dochodów majątkowych miast na prawach powiatu w latach 2008-2010 100,0% 90,0% 80,0% 45,6 36,9 31,4 70,0% 60,0% 50,0% 31,0 14,0 40,0% 30,0% 39,5 54,6 20,0% 32,2 10,0% 14,9 0,0% Dotacje na zadania inwestycyjne Środki na inwestycje uzyskane z innych źródeł Dochody ze sprzedaŝy majątku W 2010 r. w dochodach majątkowych miast na prawach powiatu największy udział stanowiły dotacje na zadania inwestycyjne 54,6% oraz dochody ze sprzedaŝy majątku 31,4%. Największy spadek udziału w dochodach majątkowych w latach 2008-2010 nastąpił w środkach na inwestycje uzyskanych z innych źródeł z 39,5% w 2008 r. do 14,0% w 2010 r. 4. Wydatki majątkowe Wydatki majątkowe miast na prawach powiatu w latach 2008-2010 przedstawiały się następująco: 2008 r. 2009 r. 2010 r. Wydatki majątkowe (mln zł) 11 634 12 914 13 118 w tym: wydatki inwestycyjne (mln zł) 11 135 12 081 12 698 W 2010 r., w stosunku do 2009 r., wydatki majątkowe miast na prawach powiatu wzrosły o 1,6 %, a w porównaniu do 2008 r. o 12,8%, a wydatki inwestycyjne odpowiednio o 5,1% i 14,0%. 36

5. Wynik budŝetów miast na prawach powiatu Dochody, wydatki oraz wynik miast na prawach powiatu w latach 2008-2010 w podziale na dochody i wydatki bieŝące i majątkowe Wyszczególnienie Wykonanie Dynamika (3:2) (4:3) (4:2) mln zł %% 1 2 3 4 5 6 7 I. DOCHODY OGÓŁEM, z tego: 49 452 50 328 53 886 101,8 107,1 109,0 I.1 Dochody bieŝące 45 298 46 269 48 339 102,1 104,5 106,7 I.2 Dochody majątkowe 4 154 4 058 5 547 97,7 136,7 133,5 II. WYDATKI OGÓŁEM, z tego: 51 172 56 201 58 954 109,8 104,9 115,2 II.1 Wydatki bieŝące 39 538 43 287 45 836 109,5 105,9 115,9 II.2 Wydatki majątkowe 11 634 12 914 13 118 111,0 101,6 112,7 III. WYNIK OGÓŁEM (I II) - 1 720-5 874-5 069 - - - WYNIK BIEśĄCY (I.1 II.1) 5 760 2 982 2 503 - - - WYNIK MAJĄTKOWY (I.2 II.2) - 7 480-8 855-7 571 - - - Źródło: Sprawozdania z wykonania budŝetów miast na prawach powiatu za lata 2008-2010 (Min. Fin.) Dochody, wydatki i wynik ogółem miast na prawach powiatu w latach 2008-2010 65,0 55,0 mld zł 49,5 51,2 50,3 56,2 53,9 59,0 45,0 35,0 25,0 15,0 5,0-1,7-5,9-5,1-5,0 DOCHODY OGÓŁEM WYDATKI OGÓŁEM WYNIK OGÓŁEM 37

Z analizy wykonania dochodów ogółem i wydatków ogółem wynika, Ŝe budŝety miast na prawach powiatu w 2010 r. zamknęły się deficytem w wysokości 5.069 mln zł. NadwyŜka operacyjna w miastach na prawach powiatu w 2010 r. zmniejszyła się w porównaniu do 2009 r. o 479 mln zł, a wynik majątkowy (dochody majątkowe - wydatki majątkowe) zmniejszył się w tym czasie o 1.284 mln zł. Dochody, wydatki i wynik bieŝący miast na prawach powiatu w latach 2008-2010 mld zł 50,0 45,0 45,3 39,5 46,3 43,3 48,3 45,8 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 5,8 3,0 2,5 0,0 DOCHODY BIEśĄCE WYDATKI BIEśĄCE WYNIK BIEśĄCY Dochody, wydatki i wynik majątkowy miast na prawach powiatu w latach 2008-2010 15,0 mld zł 11,6 12,9 13,1 10,0 5,5 5,0 4,2 4,1 0,0-5,0-7,5-8,9-7,6-10,0 DOCHODY MAJĄTKOWE WYDATKI MAJĄTKOWE WYNIK MAJĄTKOWY 38

W 2010 r. wydatki majątkowe w miastach na prawach powiatu zostały zrealizowane na poziomie 13.118 mln zł, z czego 5.547 mln zł, tj. 42,3% mogło być sfinansowane z dochodów majątkowych. W poniŝszym zestawieniu przedstawiono dane dotyczące liczby miast na prawach powiatu wg osiągniętego wyniku bieŝącego w latach 2008-2010: Liczba miast na prawach powiatu wg Wyszczególnienie osiągniętego wyniku bieŝącego Dodatni wynik bieŝący (nadwyŝka operacyjna) Ujemny wynik bieŝący (deficyt operacyjny) 64 56 52 1 9 13 Źródło: Sprawozdania z wykonania budŝetów miast na prawach powiatu za lata 2008-2010 (Min. Fin.) Liczba miast na prawach powiatu, wykazujących dodatni wynik bieŝący w 2010 r., była o 4 mniejsza, niŝ w 2009 r. i wyniosła 52. Szczegółowe dane w zakresie realizacji budŝetów dotyczące poszczególnych miast na prawach powiatu przedstawiono w załącznikach. 39

Część V Wykonanie budŝetów województw 1. Dochody bieŝące W poniŝszym zestawieniu przedstawiono zbiorcze dane dotyczące wykonanych dochodów bieŝących województw w latach 2008-2010 Wyszczególnienie Wykonanie Dynamika (3:2) (4:3) (4:2) mln zł %% 1 2 3 4 5 6 7 DOCHODY OGÓŁEM, w tym: 12 666 19 548 14 104 154,3 72,1 111,4 Dochody bieŝące, z tego: 11 032 12 413 10 616 112,5 85,5 96,2 PIT 944 889 882 94,1 99,2 93,4 CIT 4 714 4 178 3 968 88,6 95,0 84,2 Dotacje na zadania bieŝące 1 875 3 612 2 365 192,7 65,5 126,1 Subwencja ogólna 2 270 2 767 2 915 121,9 105,4 128,4 Pozostałe dochody bieŝące 1 229 968 486 78,7 50,2 39,5 Źródło: Sprawozdania z wykonania budŝetów województw za lata 2008-2010 (Min. Fin.) W 2010 r., w stosunku do 2009 r., dochody bieŝące zmniejszyły się o 14,5%, a w porównaniu do 2008 r. o 3,8%, natomiast dochody ogółem w 2010 r. zmniejszyły się w stosunku do 2009 r. o 27,9%, a w stosunku do 2008 r. wzrosły o 11,4%. Wśród dochodów bieŝących zrealizowanych przez województwa w 2010 r. wzrosły jedynie dochody bieŝące z tytułu subwencji ogólnej o 5,4%. Natomiast dochody województw w 2010 r., w odniesieniu do 2009 r., z tytułu udziału we wpływach w podatku od dochodów osób prawnych były mniejsze o 5,0%, z tytułu udziału we wpływach z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych zmniejszyły się o 0,8% i pozostałych dochodów bieŝących o 49,8%. 40

Dochody bieŝące i majątkowe województw w latach 2008-2010 20,0 mld zł 18,0 16,0 7,1 14,0 12,0 1,6 3,5 10,0 8,0 6,0 11,0 12,4 10,6 4,0 2,0 0,0 Dochody bieŝące Dochody majątkowe Struktura wykonanych dochodów bieŝących województw w latach 2008-2010 100,0% 11,1 7,8 4,6 90,0% 80,0% 20,6 22,3 27,5 70,0% 60,0% 17,0 29,1 22,3 50,0% 40,0% 30,0% 42,7 33,7 37,4 20,0% 10,0% 0,0% 8,6 7,2 8,3 PIT CIT Dotacje na zadania bieŝące Subwencja ogólna Pozostałe dochody bieŝące W strukturze dochodów bieŝących województw w 2010 r., największy udział stanowiły: dochody uzyskane z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych 37,4%, subwencja ogólna 27,5%, dotacje do zadań bieŝących 22,3%. 41

2. Wydatki bieŝące Wydatki bieŝące województw w latach 2008-2010. Wyszczególnienie Wykonanie Dynamika (3:2) (4:3) (4:2) mln zł %% 1 2 3 4 5 6 7 WYDATKI OGÓŁEM, w tym: 13 003 20 469 15 245 157,4 74,5 117,2 Wydatki bieŝące, z tego: 8 228 10 510 9 302 127,7 88,5 113,1 Wynagrodzenia i pochodne od wynagrodzeń 1 647 1 930 2 135 117,1 110,7 129,6 Zakup materiałów i usług 1 659 1 660 1 829 100,1 110,2 110,2 Świadczenia społeczne 2 1 0 50,0 - - Wydatki na obsługę długu 88 123 156 139,7 126,8 177,3 Pozostałe wydatki bieŝące 4 833 6 796 5 183 140,6 76,3 107,3 Źródło: Sprawozdania z wykonania budŝetów województw za lata 2008-2010 (Min. Fin.) W 2010 r., w stosunku do 2009 r., wydatki bieŝące województw zmniejszyły się o 11,5%, a w porównaniu do 2008 r. wzrosły o 13,1%, natomiast wydatki ogółem w 2010 r. zmniejszyły się w stosunku do 2009 r. o 25,5%, a w stosunku do 2008 r. wzrosły o 17,2%. Wśród wydatków bieŝących zrealizowanych przez województwa w 2010 r., w porównaniu z 2009 r., najbardziej wzrosły wydatki przeznaczone na obsługę długu - o 26,8%. Wśród wydatków bieŝących województw w 2010 r., w porównaniu do 2009 r., zmniejszyły się pozostałe wydatki bieŝące o 23,7%. 42

Wydatki ogółem i wydatki bieŝące województw w latach 2008-2010 mld zł 25,0 20,0 10,0 15,0 4,8 5,9 10,0 5,0 8,2 10,5 9,3 0,0 Wydatki bieŝące Wydatki majątkowe Struktura wykonanych wydatków bieŝących województw w latach 2008-2010 100,0% 90,0% 80,0% 70,0% 58,7 64,7 55,7 60,0% 50,0% 1,1 1,2 1,7 40,0% 30,0% 20,2 15,8 19,7 20,0% 10,0% 20,0 18,4 23,0 0,0% Wynagrodzenia i pochodne od wynagrodzeń Zakup materiałów i usług Wydatki na obsługę długu Pozostałe wydatki W strukturze wydatków bieŝących województw w 2010 r. przewaŝały pozostałe wydatki 55,7%. Wydatki na zakup materiałów i usług stanowiły 19,7%, wydatki na wynagrodzenia i pochodne od wynagrodzeń 23,0%. 43

3. Dochody majątkowe Dochody majątkowe województw w latach 2008-2010 Wyszczególnienie Wykonanie Dynamika (3:2) (4:3) (4:2) mln zł %% 1 2 3 4 5 6 7 DOCHODY OGÓŁEM, w tym: 12 666 19 548 14 104 154,3 72,1 111,4 Dochody majątkowe, z tego: 1 634 7 135 3 488 436,6 48,9 213,5 Dotacje na zadania inwestycyjne Środki na inwestycje uzyskane z innych źródeł 1 136 6 854 3 222 603,5 47,0 283,7 419 228 161 54,3 70,8 38,5 Dochody ze sprzedaŝy majątku 79 53 104 66,9 196,2 131,6 Źródło: Sprawozdania z wykonania budŝetów województw za lata 2008-2010 (Min. Fin.) W 2010 r., w stosunku do 2009 r., dochody majątkowe województw zmniejszyły się o 51,1%, natomiast w porównaniu do 2008 r. wzrosły o 113,5%. Spośród dochodów majątkowych w 2010 r., w porównaniu do 2009 r. wzrosły jedynie dochody ze sprzedaŝy majątku - o 97,9%, a w porównaniu do 2008 r. o 32,3%. Na tak niską realizację dochodów majątkowych, istotny wpływ miała zmiana przepisów dotyczących finansowania i współfinansowania programów i projektów z udziałem środków europejskich, a w szczególności rezygnacja z finansowania w formie dotacji rozwojowej, która na podstawie przepisów ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych stanowiła dochód samorządów województw. Do 31 grudnia 2009 r. środki z tego tytułu były przekazywane bezpośrednio na rachunki budŝetów samorządów województw. Od 1 stycznia 2010 r. środki europejskie są przekazywane w formie płatności (a nie dotacji rozwojowej), za pośrednictwem Banku Gospodarstwa Krajowego, a współfinansowanie krajowe w formie dotacji celowej, przy czym do 30 czerwca 2010 r., tj. ostatecznego rozliczenia tych środków, miały zastosowanie przepisy dotychczasowe. 44

Struktura wykonanych dochodów majątkowych województw w latach 2008-2010 4,8 0,7 3,2 3,0 4,6 100,0% 90,0% 80,0% 25,7 70,0% 60,0% 50,0% 96,1 92,4 40,0% 69,5 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% Dotacje na zadania inwestycyjne Środki na inwestycje uzyskane z innych źródeł Dochody ze sprzedaŝy majątku W dochodach majątkowych województw największy udział stanowiły w 2010 r. dotacje na zadania inwestycyjne 92,4%. Ich udział w porównaniu do 2009 r. zmniejszył się 3,7 punktu procentowego. Największy spadek udziału w dochodach majątkowych w latach 2008-2010 nastąpił w środkach na inwestycje uzyskiwane z innych źródeł, z 25,7% w 2008 r. do 4,6% w 2010 r. 4. Wydatki majątkowe Wydatki majątkowe województw w latach 2008-2010 przedstawiały się następująco: 2008 r. 2009 r. 2010 r. Wydatki majątkowe (mln zł) 4 774 9 959 5 943 w tym: wydatki inwestycyjne (mln zł) 4 526 9 688 5 712 W 2010 r., w stosunku do 2009 r., wydatki majątkowe województw zmniejszyły się zbiorczo o 40,3%, a w porównaniu do 2008 r. wzrosły o 24,5%. Wydatki inwestycyjne 45

zrealizowane w 2010 r. w porównaniu do 2009 r. zmniejszyły się o 41,0% natomiast w porównaniu do 2008 r. wzrosły o 26,2%. W 2010 r. w porównaniu do 2009 r. nastąpił znaczny spadek wydatków majątkowych, co spowodowane było zmianą sposobu przekazywania dotacji celowych w ramach programów finansowanych z udziałem środków europejskich i innych środków zagranicznych lub płatności w ramach środków europejskich (do 31 grudnia 2009 r. dotacje rozwojowe). W 2009 r. samorząd województwa, jako instytucja pośrednicząca przekazywał dotacje rozwojowe beneficjentom (między innymi gminom, powiatom i związkom jednostek samorządu terytorialnego). 5. Wynik budŝetów województw Dochody, wydatki oraz wynik województw w latach 2008-2010 w podziale na dochody i wydatki bieŝące i majątkowe przedstawia poniŝsza tabela. Wyszczególnienie Wykonanie Dynamika (3:2) (4:3) (4:2) mln zł %% 1 2 3 4 5 6 7 I. DOCHODY OGÓŁEM, z tego: 12 666 19 548 14 104 154,3 72,1 111,4 I.1 Dochody bieŝące 11 032 12 413 10 616 112,5 85,5 96,2 I.2 Dochody majątkowe 1 634 7 135 3 488 436,6 48,9 213,5 II. WYDATKI OGÓŁEM, z tego: 13 003 20 469 15 245 157,4 74,5 117,2 II.1 Wydatki bieŝące 8 228 10 510 9 302 127,7 88,5 113,1 II.2 Wydatki majątkowe 4 774 9 959 5 943 208,6 59,7 124,5 III. WYNIK OGÓŁEM (I II) - 337-920 - 1 141 - - - WYNIK BIEśĄCY (I.1 II.1) 2 804 1 904 1 313 - - - WYNIK MAJĄTKOWY (I.2 II.2) - 3 140-2 824-2 454 - - - Źródło: Sprawozdania z wykonania budŝetów województw za lata 2008-2010 (Min. Fin.) NadwyŜka operacyjna (dochody bieŝące - wydatki bieŝące) w województwach zmalała o 591 mln zł, tj. z 1.904 mln zł w 2009 r. do 1.313 mln zł w 2010 r., a ujemny 46

wynik majątkowy (dochody majątkowe - wydatki majątkowe) zmniejszył się w tym czasie o 370 mln zł. Dochody, wydatki i wynik ogółem województw w latach 2008-2010 mld zł 25,0 19,5 20,5 20,0 15,0 12,7 13,0 14,1 15,2 10,0 5,0-0,3 0,0-0,9-1,1-5,0 DOCHODY OGÓŁEM WYDATKI OGÓŁEM WYNIK OGÓŁEM Dochody, wydatki i wynik bieŝący województw w latach 2008-2010 mld zł 14,0 12,4 12,0 11,0 10,5 10,6 10,0 8,2 9,3 8,0 6,0 4,0 2,8 1,9 2,0 1,3 0,0 DOCHODY BIEśĄCE WYDATKI BIEśĄCE WYNIK BIEśĄCY 47

Dochody, wydatki i wynik majątkowy województw w latach 2008-2010 mld zł 10,0 9,0 8,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0-1,0-2,0-3,0-4,0 10,0 7,1 5,9 4,8 3,5 1,6-2,8-3,1 DOCHODY MAJĄTKOWE WYDATKI MAJĄTKOWE WYNIK MAJĄTKOWY -2,5 W 2010 r. wydatki majątkowe województw zostały zrealizowane na poziomie 5.943 mln zł, z czego 3.488 mln zł, tj. 58,7% mogło być sfinansowane z dochodów majątkowych. W poniŝszym zestawieniu przedstawiono dane dotyczące liczby województw wg osiągniętego wyniku bieŝącego w latach 2008-2010: Wyszczególnienie Dodatni wynik bieŝący (nadwyŝka operacyjna) Ujemny wynik bieŝący (deficyt operacyjny) Liczba województw wg osiągniętego wyniku bieŝącego Źródło: Sprawozdania z wykonania budŝetów województw za lata 2008-2010 (Min. Fin.) 16 16 16 0 0 0 W latach 2008-2010 wszystkie województwa wykazały nadwyŝkę operacyjną. Szczegółowe dane w zakresie realizacji budŝetów dotyczące poszczególnych województw przedstawiono w załącznikach. 48