AMBASADA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ W REPUBLICE BIAŁORUŚ Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Analiza Białoruski rynek cementu Mińsk, 23 maja 2016 roku 1
Produkcja Na Białorusi cement produkowany jest w trzech przedsiębiorstwach nadzorowanych przez Ministerstwo Architektury RB: 1. OAO "Красносельскстройматериалы" KSM (m. Wołkowysk, Obwód grodzieński). 2. OAO "Белорусский цементный завод" BCZ (m. Kaściukowiczy, Obwód mohylewski). 3. OAO "Кричевцементношифер" KCSz (m. Kryczów, Obwód mohylewski) będąc jednocześnie największą pozycją stanowiącą ok. 30% całego wolumenu ich produkcji materiałów budowlanych. Wg danych BELSTATu w roku 2015 łączna produkcja ww. zakładów (z udziałem ok. 1/3 każdego z nich) wyniosła 4636,7 tys. ton. Po raz pierwszy od roku 2000 zanotowano jej spadek (w pierwszym kwartale 2005 r. -6,6%, na koniec roku już -17,5%). Dla porównania w 2014 r. wielkość produkcji cementu w RB wyniosła 5618 tys. ton i wzrosła o 11% w stosunku do poziomu 2013 r. W ciągu poprzednich sześciu lat wielkość produkcji cementu na Białorusi rosła średnio o 3,7% rocznie. Wzrost produkcji w dużej mierze wywołany był wysokim tempem budownictwa mieszkaniowego. Pomimo programu modernizacji zakładów oraz wydzielenia znacznych środków budżetowych (1,2 mld USD) na ten cel (nowe linie i moce produkcyjne), - znaczącego wzrostu produkcji cementu w 2012 i 2013 r. nie zaobserwowano. Wzrost produkcji cementu w 2012 r. wyniósł 6,6%, a w 2013 r. tylko 3,1%. W strukturze produkcji białoruskiego cementu 90% przypada na cement portlandzki, około 8% na inne rodzaje cementu. Należy też mieć też na uwadze, że wszystkie ww. zakłady mimo wspomnianej modernizacji, - w roku 2015 wykazały stratę i znalazły się wśród liderów przedsiębiorstw (produkujących materiały budowlane) generujących największe straty. Pod koniec ubiegłego roku, - 30-go grudnia 2015r. zostało opublikowane Rozporządzenie Rady Ministrów nr 1113 dające przedsiębiorstwom branży cementowej gwarancje państwowe na pozyskanie kolejnych kredytów komercyjnych na uzdrowienie ich sytuacji finansowej. Wg informacji prasowych w lutym br. koszty produkcji cementu na rynku Białorusi (w związku z różnicą ceny surowców energetycznych) były znacząco wyższe niż w FR, a biorąc pod uwagę nasycenie rynku RB zakłady zmuszone są do sprzedaży cementu do Rosji praktycznie po kosztach ich produkcji. Ochrona rynku wsparciem dla rodzimych producentów Równolegle z realizacją programu pomocowego (modernizacją) dla zakładów Białoruś starała się maksymalnie chronić swój rynek przed produkcją z importu. Przykładem takich działań było opracowanie i publikacja następujących aktów prawnych: 2
1. Rozporządzenie Rady Ministrów RB nr 468 od dnia 16 maja 2014 r. O licencjonowaniu importu cementu i produktów szklanych pochodzących spoza UC oraz wprowadzenie zmian do Rozporządzenia Rady Ministrów RB od dnia 17 lutego 2012 r. nr 156": http://pravo.by/main.aspx?guid=3871&p0=c21400468&p1=1&p5=0 2. Rozporządzenie Rady Ministrów RB nr 658 od dnia 4 sierpnia 2015 r. wprowadzające certyfikację na każdą partię importowanych materiałów budowlanych: http://www.government.by/upload/docs/file923800cab9a97c77.pdf Wyjaśnienie, której produkcji dotyczy Rozporządzenie Rady Ministrów RB nr 658 od dnia 4 sierpnia 2015 r.: http://www.stn.by/files/p_658_razyasneniya.pdf 3. Dodatkowo zostało opublikowane Rozporządzenie Rady Ministrów RB nr 51 od dnia 27 stycznia 2015 r.: http://naviny.org/2015/01/27/by71.htm ( Program efektywnego użycia mocy produkcyjnych w branży cementowej na lata 2015-2020) W kontekście podjętych działań protekcjonistycznych przez RB polskie podmioty gospodarcze wyrażały zaniepokojenie nowymi zasadami importu materiałów budowlanych na Białoruś. Przepisy owe stwarzały dodatkowe utrudnienia dla polskich eksporterów, tj. dodatkowe koszty związane z nowymi procedurami certyfikacji wprowadzony został wymóg uzyskiwania certyfikatu każdorazowo dla pojedynczej dostawy (partii) towaru, wwożonej na Białoruś. Wprowadzenie w/w nowych zasad certyfikacji oficjalnie uzasadnia się zastrzeżeniami do jakości wyrobów budowlanych, wwożonych na Białoruś z zagranicy. Zastrzeżenia zgłosiło min. Polskie Stowarzyszenie Producentów Cementu. W imporcie do Białorusi z krajów trzecich, w tym z UE obowiązuje 28 dniowa procedura badań cementu na granicy białoruskiej. Regulacja ta skutecznie zablokowała import cementu z UE na Białoruś z uwagi na wysokie koszty logistyczne postoju środków transportu podczas dodatkowego badania. Z zasad tych zwolnione są materiały budowlane dostarczane z krajów-stron Umowy o wolnym handlu krajów WNP z dnia 18 października 2011 r. Zgodnie z roboczymi wyjaśnieniami Ministerstwa Architektury i Budownictwa Białorusi rozwiązanie to zostało wprowadzone tymczasowo (przy czym brak jest informacji na temat końcowej daty obowiązywania tego rozwiązania). Konsumpcja wewnętrzna Roczne zużycie cementu na mieszkańca Białorusi wynosi 470 kg, co jest dość wysokim wskaźnikiem w porównaniu z takimi krajami jak Rosja, Ukraina, kraje Bałtyckie. Wśród krajów WNP Białoruś pod tym względem jest porównywalna z Kazachstanem (również około 470 kg na mieszkańca). Od 2008 do 2012 r. wielkość konsumpcji cementu w kraju wzrosła z 4058 do 4553 tys. ton. W 2013r. wielkość konsumpcji krajowej cementu na Białorusi wyniosła 4480 tys. t. W 2014 r. wielkość ta wzrosła i przekroczyła wartość 2012 r. o 65 tys. ton i wyniosła 4 618 tys. ton. Ponad jedna trzecia cementu w RB jest używana do produkcji wyrobów żelbetowych, mniej więcej taka sama ilość jest przeznaczana na produkcję betonów towarowych i zapraw. Wiodący producenci cementu mając w posiadaniu zakłady produkujące wyroby żelbetowe i betony towarowe oraz rozwiniętą logistykę, realizują też wyroby bezpośrednio konsumentom na budowę. 3
Inwestycje W 2012 r. zakończono budowę dwóch linii technologicznych do produkcji cementu na sucho o mocy po 1,8 mln ton rocznie. Projektowanie i budowa nowych linii odbywały się z udziałem chińskiej firmy CITIC (znaczne opóźnienia realizacji projektu tłumaczone były zwłoką w dostawie maszyn z ChRL). Handel zagraniczny W roku 2015 udział eksportu w produkcji białoruskiego cementu wyniósł 34,2% (w roku 2014 było to 32%, 2013-27%). Wzrost eksportu był spowodowany przede wszystkim wzrostem wielkości produkcji cementu, słabą dynamiką rynku wewnętrznego, a także polityką państwa w zakresie zwiększenia eksportu materiałów budowlanych. Prawie cała produkcja cementu była kierowana do Rosji (ok 90%). Drugim krajem pod względem eksportu białoruskiego cementu do roku 2014 była Litwa (5,7%). W roku 2015 miejsce to przypadło już Polsce (tabela w załączeniu), udział Litwy na poziomie 5,7 %. W 2014 r. po raz pierwszy w ciągu ostatnich 4 lat import cementu zaczął spadać: wyniósł on 773 tys. ton, - o 18 tys. ton (3,3%) mniej niż w 2013 r. (z tego z Polski było importowane mniej niż 100 t), a w 2015 r. - 645 tys. t (z Polski - mniej niż 100 ton). Na Białoruś cement w większości trafia z Rosji, Litwy, Ukrainy i Łotwy. Niewielkie ilości są już sprowadzane na rynek wewnętrzny z Turcji i UE. Statystyka HZ Statystyka handlu zagranicznego RB dla pozycji CN 2523 (cement) została przedstawiona w załączniku do niniejszej notatki. Wynika z niej, że średnia cena eksportowa do PL w ostatnich dwóch latach wykazuje tendencję spadkową (ujemna dynamika). Mogło się tak stać też w obliczu spadku o ponad 50% (w roku 2015) wartości BYR (inflacja zaledwie 12%,), dodatkowym obniżeniu kosztów produkcji związanych ze spadkiem średniej płacy w dolarowym ekwiwalencie z ok. 550-600 USD do 300-350 USD. Czynniki te niewątpliwie przyczyniły się do zwiększenia cenowej konkurencji białoruskich towarów na rynku PL. Głębokie powiązania gospodarki RB z FR (również załamanie sytuacji rynkowej) ujawniły potrzebę pilnej dywersyfikacji eksportu, przy jednoczesnym ograniczaniu importu. 4
Opracowanie: WPHI w Mińsku Maj 2016 roku 5