Jak w praktyce księgować takie usługi? Pytanie Spółka z o.o. wykonuje usługi kamieniarsko-posadzkarskie. Spółka prowadzi magazyn materiałów, które zużywa na bieżąco wystawiając WZ jako wydanie i zużycie materiałów; po wykonaniu usługi wystawia fakturę sprzedaży za wykonaną usługę. W jakim momencie spółka powinna zidentyfikować koszty i przychody dla celów ustalenia wyniku finansowego i właściwego ujęcia w księgach handlowych w związku z realizacją usługi w okresie od 1 do 3 miesięcy? Odpowiedź Zgodnie z zasadami rachunkowości jednostki prowadzące księgi rachunkowe są zobowiązane do ujmowania przychodów i związanych z nimi kosztów stosując przede wszystkim zasadę współmierności kosztów i przychodów oraz zasadę memoriału. Oznacza to konieczność ujmowania kosztów wytworzenia produktów (wyrobów, usług) w rachunku zysków i strat w 1 / 5
okresie, w którym jednostka uzyskała przychód ze sprzedaży tych produktów. Pozostałe koszty (czyli koszty niebędące bezpośrednimi lub pośrednimi kosztami wytworzenia) odnoszone są na wynik w okresie ich poniesienia. Natomiast zgodnie z zasadą memoriałową przychody ze sprzedaży usług jak również koszty związane z ich osiągnięciem wykazuje się w księgach rachunkowych w momencie ich osiągnięcia (poniesienia) niezależnie od terminu ich zapłaty. Uzasadnienie W przypadku firm, które ujmują koszty jednocześnie w zespole 4 i 5, ponoszone w poszczególnych okresach koszty proste ujmuje się w pełnej wysokości na kontach układu rodzajowego, a następnie poprzez konto Rozliczenie kosztów przenosi się je na odpowiednie konta zespołu 5 lub do rozliczenia w czasie (zespół 6). W przypadku sprzedaży usług ustala się koszt wytworzenia tych usług (koszty wytworzenia wszystkich usług są gromadzone na koncie zespołu 5 Koszty działalności podstawowej) i przeksięgowuje się go na konto Koszt własny sprzedanych usług (zespół 7). W przypadku występowania na koniec okresu usług będących w toku, ich wartość zostaje ustalona jako saldo konta Koszty działalności podstawowej. Saldo to może dzień bilansowy pozostać na koncie Koszty działalności usługowej" lub zostać przeniesione na konto Usługi niezakończone", natomiast na początek następnego roku obrotowego przeksięgowuje się je ponownie w ciężar konta Koszty działalności usługowej". Saldo usług niezakończonych należy ująć w bilansie w aktywach obrotowych (jako zapasy). Firmy, które ujmują koszty wyłącznie na kontach zespołu 5 ewidencjonują na nich w ciągu okresu koszty dotyczące tego okresu, a koszty przypadające na okresy przyszłe ujmują na koncie Rozliczenia międzyokresowe kosztów". Koszty wytworzenia usług, ujęte na koncie Koszty działalności usługowej" przenosi się na koniec każdego okresu, jako koszt wytworzenia sprzedanych usług na konto Koszt własny sprzedanych usług". Podobnie jak w wariancie poprzednim, saldo na koncie Koszty działalności usługowej oznacza usługi niezakończone na koniec okresu. 2 / 5
Firmy księgujące koszty w zespole 4 ujmują na nich koszty ponoszone w ciągu okresu. Na koniec okresu należy ustalić wartość usług niezakończonych i zaksięgować na koncie Ma Rozliczenie kosztów i Wn Produkcja w toku. Należy podkreślić, że firma może wyceniać produkty w toku produkcji (usługi niezakończone) w wysokości kosztów wytworzenia obejmujących bezpośrednie i pośrednie koszty wytworzenia, w wysokości tylko bezpośrednich kosztów wytworzenia bądź nie wyceniać ich w ogóle - jeżeli nie zniekształca to stanu aktywów oraz wyniku finansowego jednostki. Dokonany wybór w tym zakresie powinien być opisany w przyjętej przez jednostkę polityce rachunkowości. Przykład 1. Firma stosuje 4 i 5 zespół kont: 1. Koszty rodzajowe poniesione w okresie, łącznie 10.000 zł: Wn konta zespołu 4 Ma różne konta korespondujące 2. Rozliczenie kosztów rodzajowych (8000 dotyczy kosztów działalności usługowej, pozostałe 2000 dotyczy kosztów zarządu): Wn konto 502 Koszty działalności usługowej - 8000 zł Wn konto 551 Koszty ogólnego zarządu - 2000 zł Ma konto 490 Rozliczenie kosztów - 10.000 zł 3. Sprzedaż usług zakończonych w bieżącym okresie 15.000 zł (faktura sprzedaży): Ma konto 700 Sprzedaż produktów 15.000 zł 3 / 5
4. Ustalenie i zaksięgowanie kosztu wytworzenia sprzedanych usług - 7000 zł: Wn konto 712 Koszt własny sprzedanych usług działalności podstawowej - 7000 zł Ma konto 502 Koszty działalności usługowej - 7000 zł 5. Przeksięgowanie salda konta 502 usługi niezakończonej - 1000 zł Wn konto 603 Usługi niezakończone Ma konto 502 Koszty działalności usługowej. W przypadku ustalania wyniku finansowego w wariancie porównawczym, firma przeksięgowuje na wynik finansowy osiągnięte przychody (15.000), koszty ujęte w układzie rodzajowym 10.000 oraz zmianę (zwiększenie) stanu produktów (saldo ustalone na koncie rozliczenie kosztów po przeksięgowaniu na nie salda kont 712 (7000 zł) i 551 (2000 zł). W wariancie kalkulacyjnym zamiast kosztów rodzajowych na wynik finansowy przeksięgowuje się koszt własny sprzedanych usług oraz koszty zarządu. Nie ustala się w tym przypadku zmiany stanu produktów. Przykład 2 Firma stosuje tylko zespół 5: 1. Firma poniosła w danym okresie koszty, łącznie 10.000 zł, z tego 8000 zł dotyczy kosztów działalności usługowej, pozostałe 2000 zł dotyczy kosztów zarządu: Wn konto 502 Koszty działalności usługowej - 8000 zł Wn konto 551 Koszty ogólnego zarządu - 2000 zł Ma konto (różne konta korespondujące) - 10.000 zł 2. Sprzedaż usług zakończonych w bieżącym okresie 15.000 zł - faktura sprzedaży: Ma konto 700 Sprzedaż produktów - 15.000 zł 3. Ustalenie i zaksięgowanie kosztu wytworzenia sprzedanych usług - 7000 zł: Wn konto 712 Koszt własny sprzedanych usług działalności podstawowej - 7000 zł Ma konto 502 Koszty działalności usługowej - 7000 zł 4. Przeksięgowanie salda konta 502 dotyczącego usługi niezakończone - 1000 zł: 4 / 5
Wn konto 603 Usługi niezakończone Ma konto 500 Koszty działalności usługowej Jednostka ustala wynik finansowy w wariancie kalkulacyjnym: na wynik finansowy przeksięgowuje przychody ze sprzedaży 15.000 zł, koszt własny sprzedanych usług 7000 zł oraz koszty zarządu 2000 zł. Przykład 3 Firma stosuje tylko konta zespołu 4: 1. Koszty rodzajowe poniesione w okresie, łącznie 10.000 zł: Wn konta zespołu 4 Ma konto (różne konta korespondujące) 2. Sprzedaż usług zakończonych w bieżącym okresie 15.000 zł - faktura sprzedaży: Ma konto 700 Sprzedaż produktów - 15.000 zł 3. Ustalenie i zaksięgowanie kosztu wytworzenia niezakończonych usług - 1000 zł Wn konto 630 Produkcja w toku - 1000 zł Ma konto 490 Rozliczenie kosztów -1000 zł Firma ustala wynik finansowy w wariancie porównawczym, w związku z czym przeksięgowuje na wynik finansowy osiągnięte przychody (15.000), koszty ujęte w układzie rodzajowym 10.000 oraz zmianę (zwiększenie) stanu produktów (saldo ustalone na koncie 490 Rozliczenie kosztów 1000 zł). 5 / 5