Bydgoszcz, dnia marca 2008 r. Najwyższa Izba Kontroli Delegatura w Bydgoszczy Wały Jagiellońskie 12 85-950 BYDGOSZCZ (052) 339-06-10 (052) 339-06-60 P/07/070 LBY-41036-1/07 Sz. P. Eugeniusz Badziongowski Dyrektor PKP S.A. Oddział Gospodarowania Nieruchomościami ul. Zygmunta Augusta 7 85-082 Bydgoszcz WYSTĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli 1, zwanej dalej ustawą o NIK, Najwyższa Izba Kontroli Delegatura w Bydgoszczy skontrolowała PKP S.A. Oddział Gospodarowania Nieruchomościami w Bydgoszczy, zwany dalej Oddziałem lub OGN. Kontrolą objęto stan techniczny i przygotowanie kolejowych obiektów dworcowych do obsługi pasażerów w okresie od 1 maja 2005 r. do 30 czerwca 2007 r. W związku z kontrolą, której wyniki przedstawione zostały w protokole podpisanym 29 lutego 2008 r., Najwyższa Izba Kontroli Delegatura w Bydgoszczy, na podstawie art. 60 ustawy o NIK, przekazuje Panu Dyrektorowi niniejsze wystąpienie pokontrolne. Najwyższa Izba Kontroli negatywnie ocenia stan techniczno eksploatacyjny zarządzanych przez Oddział budynków dworców zwłaszcza w zakresie ich dostępności dla osób niepełnosprawnych. Jednocześnie NIK pozytywnie, pomimo stwierdzonych nieprawidłowości ocenia podejmowane przez OGN działania w zakresie bieżącego utrzymania zarządzanych budynków dworców. 1 tekst jedn. Dz. U. z 2007 r. Nr 231, poz. 1701
1. Działania OGN nie zapewniły utrzymania budynków dworcowych w należytym stanie technicznym i estetycznym, do czego zobowiązuje art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane 2, zwanej dalej Prawem budowlanym. Spośród 17 badanych dworców (w tym dwóch nieczynnych) 3 w 7 przypadkach (41,2% tj. Otłoczyn, Aleksandrów Kujawski, Nakło n/notecią, Laskowice Pomorskie, Wierzchucin, Stronno, Bydgoszcz Wschód) stwierdzono w toku oględzin zły stan techniczny elewacji zewnętrznej. Zły stan estetyczny elewacji stwierdzono w przypadku aż 14 dworców (82,5% tj. Bydgoszcz Wschód, Jabłonowo Pomorskie, Kowalewo Pomorskie, Chełmża, Wąbrzeźno, Laskowice Pomorskie, Wierzchucin, Stronno, Serock, Otłoczyn, Ciechocinek, Nakło n/notecią, Aleksandrów Kujawski i Solec Kujawski). Podstawową przyczyną ww. stanu obiektów dworcowych był brak wystarczających środków na prowadzenie niezbędnych remontów. W latach 2005-2007 średnioroczne koszty remontów przypadające na jeden budynek dworca wynosiły od 1.100 zł do 1.600 zł, a zsumowane koszty remontów za ww. trzy lata stanowiły jedynie 2% szacowanego przez Oddział kosztu kompleksowego remontu jednego tylko dworca w Aleksandrowie Kujawskim. Badanie danych dotyczących sytuacji finansowej Oddziału wskazuje, że OGN nie jest w stanie samodzielnie zapewnić znacząco wyższych środków na ten cel, ze względu m. in. na: - ponoszone straty na działalności operacyjnej szczególnie w przypadku budynków dworcowych i innych budynków niemieszkalnych, - strukturę kosztów ograniczającą możliwość przesuwania środków na cele remontowe; - znacząco niższe wpływy środków do Oddziału od przychodów, co wynikało m. in. z księgowania przychodów z dzierżaw nieruchomości zarządzanych przez Oddział spółkom Grupy PKP na podstawie not księgowych, bez faktycznego wpływu środków z tego źródła na rachunek OGN. Należy jednak podkreślić, że środki przeznaczone na remonty dworców kolejowych były znacząco większe od udziału dworców w ogólnej liczbie budynków i budowli zarządzanych przez Oddział. Dworce stanowiły bowiem 6,2% ogółu zarządzanych przez 2 t.j. Dz.U. z 2006 r., Nr 156, poz. 1118 ze zm. 3 Toruń Wschód, Toruń Miasto, Bydgoszcz Wschód, Grudziądz, Jabłonowo Pomorskie, Kowalewo Pomorskie, Chełmża, Wąbrzeźno, Laskowice Pomorskie, Wierzchucin, Serock, Ciechocinek, Nakło n/notecią, Aleksandrów Kujawski, Solec Kujawski, Stronno, Otłoczyn, z których 2 ostatnie były nieczynne tj. zamknięte i wyłączone z obsługi pasażerów. 2
OGN budynków i budowli (3% - dworce czynne), a koszty remontów przeprowadzonych w latach 2005-2007 na dworcach stanowiły od 9,7% w 2007 r. do 13,7% w 2006 r. ogółu kosztów remontowych. 2. Stwierdzono, że 15 czynnych dworców kolejowych nie odpowiada w pełni normom określonym dla obiektów użyteczności publicznej, o których mowa w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie 4, zwanego dalej rozporządzeniem w sprawie warunków technicznych, biorąc pod uwagę 330 tego rozporządzenia, który ogranicza stosowanie jego przepisów do budynków nowowybudowanych lub przebudowanych. W szczególności dotyczyło to dostosowania obiektów dworcowych dla potrzeb osób niepełnosprawnych. I tak: - samodzielne wejście do budynków dworców dla osób na wózkach inwalidzkich było niemożliwe ze względu na istniejące progi lub schody na 7 z badanych 15 czynnych dworców (46,7% tj. Chełmża, Wąbrzeźno, Serock Bydgoszcz Wschód, Solec Kujawski, Grudziądz, Wierzchucin), a swobodne wejście, bez jakichkolwiek utrudnień, było możliwe dla tych osób wyłącznie na poczekalnię dworca w Ciechocinku; - sanitariaty były czynne wyłącznie na 5 z badanych 15 czynnych dworców (20% - tj. Laskowice Pomorskie, Grudziądz, Toruń Wschód, Toruń Miasto, Aleksandrów Kujawski), ale żaden z nich nie został w pełni przystosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych; - żaden z zarządzanych przez OGN 12 parkingów, znajdujących się przy badanych dworcach, nie został przystosowany do parkowania samochodów przez osoby niepełnosprawne. Podstawową przyczyną powyższego stanu był wiek badanych budynków przy jednoczesnym braku środków na działania modernizacyjne. Na badanych 15 czynnych dworców po II wojnie światowej wybudowano 1 tj. 6,7%; w okresie międzywojennym 3 tj. 20%; a pozostałe 11 przed I wojną światową tj. 73,3%. Jednocześnie Oddział w okresie objętym kontrolą nie przebudował żadnego z badanych dworców i w latach 2005-2007 nie poniósł żadnych kosztów inwestycji na dworcach kolejowych. Spośród badanych dworców, tylko w przypadku Grudziądza, przebudowy w 2006 r. części holu dworca, z przeznaczeniem na obiekt handlowy, dokonał najemca. W przypadku ww. przebudowy na dworcu w Grudziądzu, żadna ze stron procesu budowlanego, nie zapewniła ujęcia w projekcie budowlanym potrzeby dostosowania co najmniej jednego dojścia do budynku dla osób niepełnosprawnych, czym naruszono wymóg 4 Dz. U. Nr 75, poz. 690 ze zm. 3
16 ust. 1 rozporządzenia w sprawie warunków technicznych. Ze strony Oddziału odpowiedzialność w tym zakresie ponosi Pan F. P. Z-ca Dyrektora ds. technicznych, który uzgodnił projekt budowlany. Najwyższa Izba Kontroli zwraca także uwagę, na rosnące potrzeby dostosowania dworców kolejowych do potrzeb osób niepełnosprawnych wynikające ze zwiększającej się liczby dostosowanych w ww. zakresie połączeń kolejowych. Na badanych dworcach zaczynało bieg, zatrzymywało się lub kończyło bieg, zgodnie z rozkładem za okres 09.12.2007 r. - 13.12.2008 r., ponad 3 krotnie więcej pociągów przystosowanych dla osób niepełnosprawnych niż było to w poprzednio obowiązującym rozkładzie jazdy. 3. W Oddziale nie zapewniono przestrzegania następujących przepisów przeciwpożarowych na 15 badanych czynnych dworcach kolejowych: 1) Przeznaczone do obsługi pasażerów pomieszczenia ogólnodostępne badanych dworców nie zostały wyposażone w gaśnice, czym naruszono wymóg 28 ust. 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 kwietnia 2006 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów 5, zwanego dalej rozporządzeniem p-poż.. Niezależnie od tego, że pomieszczenia te były przedmiotem najmu, a w umowach zobowiązano najemcę - PKP Przewozy Regionalne Sp. z o.o. do przestrzegania przepisów przeciwpożarowych, to zgodnie z art. 4 ust. 1a ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej 6 obowiązek przestrzegania przepisów przeciwpożarowych spoczywa na zarządcy lub użytkowniku budynku (obiektu budowlanego), a nie na najemcy. Należy także zauważyć, że większość pomieszczeń nie była w całości przedmiotem najmu lub było kilku najemców a przewoźnik odpowiadał za nie tylko w części. W Laskowicach Pomorskich, Nakle n/notecią, Ciechocinku, Toruniu Miasto, Chełmży i Wąbrzeźnie przewoźnik wynajmował 70% powierzchni poczekalni / holi, a w Aleksandrowie Kujawskim, Solcu Kujawskim, Toruniu Wschód, Jabłonowie Pomorskim, Grudziądzu - 40% tej powierzchni. 2) Nie zostały opracowane instrukcje bezpieczeństwa pożarowego dla 14 spośród 15 badanych czynnych dworców kolejowych do czego zobowiązuje 6 ust. 1 rozporządzenia p.poż. Instrukcję taką opracowano wyłącznie dla dworca w Laskowicach Pomorskich. 5 Dz. U. Nr 80, poz. 563 6 t.j. Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1229 ze zm. 4
W związku z tym, że ww. braki miały charakter systematyczny, niezależny od podlegających OGN Rejonów Utrzymania i Administrowania Nieruchomościami - odpowiedzialność za ww. nieprawidłowości spoczywa na Panu Dyrektorze. 3) Jednocześnie Zarządcy Rejonów Utrzymania i Administrowania Nieruchomościami w Toruniu, Grudziądzu i Bydgoszczy nie zapewnili: a) kompletnego oznakowania dróg ewakuacji na dworcach Aleksandrów Kujawski, Ciechocinek, Nakło n/notecią, Solec Kujawski, Bydgoszcz Wschód, Chełmża, Kowalewo Pomorskie oraz w tunelu pod dworcem Grudziądz, czym naruszono 4 ust. 2 pkt 4 lit. a rozporządzenia p-poż.; b) wywieszenia instrukcji postępowania na wypadek pożaru w pomieszczeniach ogólnodostępnych dworców w: Aleksandrowie Kujawskim, Ciechocinku, Chełmży, Wąbrzeźnie, czym naruszono 4 ust. 2 pkt 3 rozporządzenia p-poż. 4. Nie zapewnił Pan przeprowadzania okresowych kontroli instalacji elektrycznej i piorunochronnej w zakresie stanu sprawności połączeń, osprzętu, zabezpieczeń i środków ochrony od porażeń, oporności izolacji przewodów oraz uziemień instalacji i aparatów w 2 spośród 17 badanych (tj. 11,8%) budynkach dworców - Toruń Miasto i Bydgoszcz Wschód, czym naruszono art. 62 ust. 1 pkt 2 Prawa budowlanego. Ustalono, że Zarządcy Rejonów Utrzymania i Administrowania Nieruchomościami zgłaszali do OGN braki w zakresie ww. przeglądów. Oddział realizował jednak badania doraźnie, nie na wszystkich obiektach. 5. Poza ww. nieprawidłowościami i uchybieniami w zakresie stanu technicznego i przygotowania zarządzanych przez Oddział budynków dworców do bezpiecznej i sprawnej obsługi pasażerów, kontrola wykazała także zagadnienia, które oceniono pozytywnie i tak m.in.: - prowadzono ewidencję nieruchomości, zawartych umów najmu i dzierżawy mienia PKP S.A.; -określono w umowach sporządzanych w Oddziale zakres odpowiedzialności najemców i dzierżawców (spoza Grupy PKP), w zakresie czystości, porządku, ochrony przeciwpożarowej; 5
-nadzorowano wykonanie postanowień umów najmu i dzierżawy mienia PKP S.A., jak i umów na wykonanie usług w zakresie utrzymania czystości na zarządzanych obiektach dworcowych oraz ochrony prowadzonej przez Straż Ochrony Kolei; -wdrożono i przestrzegano obowiązujących w PKP S.A. procedur w zakresie eksploatacji i utrzymania nieruchomości, w tym remontów; -prowadzono sprawozdawczość w zakresie przeprowadzania kontroli okresowych przewidzianych w art. 62. ust. 1 Prawa budowlanego; -prowadzono książki obiektów budowlanych; -podejmowano działania zmierzające do przekazania budynków dworców zainteresowanym jednostkom samorządu terytorialnego. Przedstawiając powyższe oceny i uwagi, Najwyższa Izba Kontroli, wnosi o podjęcie działań: 1) Zapewniających objęcie wszystkich obiektów wymaganymi kontrolami instalacji elektrycznej. 2) Zmierzających do usunięcia braków w zakresie ochrony przeciwpożarowej dworców kolejowych. 3) Organizacyjnych zapewniających uwzględnianie w toku prowadzonych prac remontowych lub modernizacyjnych na dworcach kolejowych potrzeb osób niepełnosprawnych, w miarę dostępnych środków. Najwyższa Izba Kontroli Delegatura w Bydgoszczy, na podstawie art. 62 ust. 1 ustawy o NIK, oczekuje przedstawienia przez Pana Dyrektora w terminie 14 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego, informacji o sposobie wykonania wniosków bądź o działaniach podjętych w celu realizacji wniosków lub przyczynach niepodjęcia takich działań. Zgodnie z art. 61 ust. 1 ustawy o NIK, w terminie 7 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego przysługuje Panu Dyrektorowi prawo zgłoszenia na piśmie do Dyrektora Delegatury NIK w Bydgoszczy umotywowanych zastrzeżeń w sprawie ocen, uwag i wniosków zawartych w tym wystąpieniu. 6
W razie zgłoszenia zastrzeżeń, zgodnie z art. 62 ust. 2 ustawy o NIK, termin nadesłania informacji, o którym mowa wyżej, liczy się od dnia otrzymania ostatecznej uchwały właściwej komisji NIK. Otrzymują: 1. Adresat. 2. Departament Komunikacji i Systemów Transportowych NIK. 3. a/a. 7