Rzepak w żywieniu warchlaków i tuczników. Tomasz Majkut - Doradca Żywieniowy 16 września, Pałac w Pakosławiu
,,Rzepak w żywieniu warchlaków i tuczników. Fakty i mity Wytwórnia Pasz Lira mgr inż. Tomasz Majkut
Plan prezentacji - Wstęp - Skład chemiczny nasion rzepaku i produktów ubocznych - Substancje antyżywieniowe - Metody stosowane do poprawienia wartości pokarmowej produktów rzepakowych - Produkty uboczne pozyskiwane przy produkcji oleju rzepakowego - Zastosowanie rzepaku w żywieniu warchlaków i tuczników -Średnie ceny śruty rzepakowej w 2011 roku - Podsumowanie i wnioski
Wstęp -Rzepak (Brassica napus L.) rodzina krzyżowe (Cruciferae) - Jest najważniejszą i najczęściej uprawianą rośliną oleistą w kraju. -Najczęściej uprawiany w Polsce jest rzepak ozimy,,00 -Produkty uboczne z rzepaku są wykorzystane w przemyśle spożywczym i przemysłowym
cd.wstęp Pasze rzepakowe, czyli poekstrakcyjna śruta i makuch, to cenne źródło białka i energii. Pasze te produkowane są w naszym kraju z najwyższej jakości nasion rzepaku podwójnie ulepszonych (tzw. 00) o obniżonej zawartości kwasu erukowego i glukozynolanów. Mogą one być wykorzystywane do produkcji mieszanek paszowych lub być stosowane w żywieniu zwierząt gospodarskich w sposób bezpośredni. Służą do komponowania dawek dla świń, drobiu, bydła i ryb, ale można stosować je również w żywieniu owiec, kaczek, gęsi i zwierząt futerkowych.
Skład chemiczny Średni skład chemiczny(%) s.m nasion rzepaku, wytłoków rzepakowych poekstrakcyjnej śruty rzepakowej i sojowej Składnik [jednostka] Nasiona rzepaku Wytłoki rzepakowe Śruta rzepakowa Śruta sojowa Białko [% sm] 19-20 27-34 34-38 42-46 Tłuszcz [% sm] 46-48 11-22 2-5 2-2,5 Włókno surowe [% sm] 4-5 11-13 12-14 7,5-11 Popiół [% sm] 4-5 5-7 7-8 6-7 Glukozynolany [µm/g] 8-12 11-15 6-19 - Energia metaboliczna dla świń MJ/KG 19,0 16,0 11,0 13,0
Średnia zawartość aminokwasów w nasionach rzepaku, wytłokach rzepakowych, poekstrakcyjnej śrucie rzepakowej i sojowej Aminokwas Nasiona rzepaku 20% białka ogól. straw. Wytłoki rzepakowe 30% białka ogól. straw. ogól. Śruta rzepakowa 38% białka straw. Śruta sojowa 44% białka ogól. straw. Lizyna 11,7 8,5 17,0 12,4 19,1 13,9 26,8 23,8 Metionina + cystyna 9,1 6,8 13,5 10,1 16,0 12,0 12,6 10,8 Treonina 8,6 6,1 13,4 9,5 15,4 10,9 17,2 12,2 Tryptofan 2,6 1,8 3,9 2,8 4,7 3,3 5,9 5,1
Średnia zawartość składników mineralnych w nasionach rzepaku, poekstrakcyjnej śrucie rzepakowej (PŚRz) i poekstrakcyjnej śrucie sojowej (PŚS) w (1 kg paszy) Surowiec Ca (g) P (g ) Mg (g) K (g) Na (g) Fe mg Mn mg Zn mg Cu mg Nasiona rzepaku 3,4 7,3 2,8 6,5 0,2 64 33 38 2,8 PŚRz 6,3 11,2 4,6 12,4 0,4 148 38 70 6,6 PŚS 3,2 5,8 2,5 19,5 0,4 180 39 52 52
Średnia zawartość witamin w nasionach rzepaku, PŚRz i PŚS Surowiec E mg B1 mg B2 mg B6 mg Pantotenian Ca mg Kwas foliowy mg PP mg Biotyna mg Cholina g Nasiona rzepaku 12,5 3,1 3,2 6,2 9,2 2,1 152 0,91 6,8 PŚRz 12,0 3,0 3,0 6,0 9,0 2,0 150 0,90 6,5 PŚS 3,0 3,0 2,9 5,0 14,1 0,4 30 0,30 2,6
Substancje antyżywieniowe W nasionach rzepaku występują takie substancje antyżywieniowe jak: - glukozynolany - taniny - synapina - kwas fitynowy i jego sole
Metody stosowane do poprawienia wartości pokarmowej produktów rzepakowych Wartość pokarmową produktów rzepakowych można poprawić poprzez stosowanie zabiegów: -mechanicznych(obłuskiwanie, frakcjonowanie, rozdrabnianie) -termicznych (ogrzewanie, parowanie, toastowanie, ekstruzja) -biologicznych (np. stosowanie enzymów paszowych). Zwiększenie wartości odżywczej produktów rzepakowych można uzyskać w wyniku: -zmniejszenia zawartości substancji antyżywieniowych -zwiększenia zawartości białka, tłuszczu, energii -zwiększenia strawności składników pokarmowych
Produkty uboczne pozyskiwane przy produkcji oleju rzepakowego Zakaz stosowania mączek zwierzęcych w żywieniu zwierząt w UE wprowadzono 1 listopada 2003 r. Zwiększyło to zapotrzebowanie na wysokobiałkowe pasze pochodzenia roślinnego i wywołało potrzebę stosowania olejów roślinnych do wzbogacania mieszanek paszowych w energię. Powszechnie do tego celu stosowany jest olej rzepakowy. Podstawowym kierunkiem działania zakładów tłuszczowych jest produkcja oleju i przetwarzanie go na produkty spożywcze. Produktem ubocznym powstającym w dużej ilości przy przerobie nasion rzepaku jest śruta poekstrakcyjna i makuch rzepakowy.
Schemat produkcji oleju i pasz pochodnych rzepaku Nasiona rzepaku Przemysł paszowy Poekstrakcyjna śruta rzepakowa Tłoczenie Makuch rzepakowy Ekstrakcja Olej rzepakowy tłoczony Olej rzepakowy ekstrakcyjny Lecytyna Przemysł spożywczy i paszowy Estryfikacji Przemysł paszowy farmaceutyczny energetyczny Przemysł spożywczy paszowy i garbarski Biodiesel Gliceryna
Zastosowanie rzepaku w żywieniu trzody chlewnej Rzepak stwarza znaczne możliwości w produkcji mieszanek paszowych dla świń! Według ilości produkowanych mieszanek paszowych krajowy przemysł paszowy do produkcji mieszanek paszowych pełnoporcjowych i uzupełniających zużywa około 450-500 tys. ton pasz rzepakowych.
Pasze, w tym śruta poekstrakcyjna i makuch rzepakowy, są materiałami paszowymi białkowo - energetycznymi powszechnie stosowanymi w żywieniu świń w Polsce. Pasze rzepakowe są najważniejszym po śrucie sojowej źródłem białka dla świń.
Dopuszczalne ilości pasz rzepakowych w mieszankach paszowych dla świń Grupa wiekowa i fizjologiczna świń Udział pasz rzepakowych w mieszance % Prosięta po odsadzeniu 3-5 Warchlaki 6-8 Tuczniki 30-60 kg 12-15 Tuczniki 61-110 kg 15-20 Lochy luźne i niskoprośne 10-15 Lochy wysokoprośne i karmiące 5
Pasze rzepakowe w żywieniu prosiąt i warchlaków Ze względu na wysoką zawartość włókna w paszach rzepakowych należy unikać łączenia ich z paszami zawierającymi dużo włókna surowego, jak otręby zbożowe czy śruta poekstrakcyjna słonecznikowa. Nadmierna zawartość włókna w mieszankach zwiększa perystaltykę jelita cienkiego, przyspiesza transport paszy przez przewód pokarmowy i obniża strawność składników pokarmowych.
Wyniki tuczu warchlaków od 22 do 47 kg masy ciała, mieszankami zawierającymi makuch rzepakowy w porównaniu ze śrutą sojową Wyszczególnienie Śruta sojowa Makuch rzepakowy 5% 8% Średnie przyrosty dzienne (g) Zużycie paszy na 1 kg masy ciała (kg) 626 612 619 2,33 2,38 2,29
Pasze rzepakowe w żywieniu tuczników Największe znaczenie dla opłacalności tuczu świń rzeźnych ma odkładanie białka, czyli wzrost tkanki mięśniowej. Do pełnego wykorzystania genetycznej zdolności do odkładania białka niezbędne jest pokrycie potrzeb energetycznych zwierzęcia oraz pokrycie zapotrzebowania na białko, a więc odpowiednia ilość białka strawnego zbilansowana pod względem składu aminokwasowego i energii w dawce.
Stwierdzono, że poekstrakcyjna śruta rzepakowa i makuch rzepakowy stosowane w żywieniu tuczników w drugiej połowie tuczu, od 60 do 110 kg masy ciała, kiedy przewód pokarmowy świni jest w pełni rozwinięty, mogą w pełni zastąpićśrutę sojową. W pierwszym okresie tuczu od 30 do 60 kg masy ciała korzystnie jest podawać zwierzętom dwa różne źródła białka, w tym pasze rzepakowe.
Wyniki tuczu świń mieszankami zawierającymi makuch rzepakowy w porównaniu ze śrutą sojową Wyszczególnienie Średnie przyrosty dobowe (g): Śruta sojowa Makuch rzepakowy 10 % Makuch rzepakowy 15 % 26-60 kg 742 752 763 60-113 kg 884 851 861 29-113 kg 826 812 818 Zużycie paszy na 1 kg masy ciała: 29-60 kg 2,67 2,67 2,60 60-113 kg 3,49 3,61 3,58 29-113 kg 3,19 3,28 3,22 Mięsność tuszy (%) Powierzchnia oka polędwicy (cm²) 55,18 56,02 56,20 55,69 57,54 56,89
Podsumowanie i wnioski - Dzięki zastosowaniu pasz rzepakowych uzyskuje się: - wyższe dobowe przyrosty masy ciała zwierząt rzeźnych - krótszy okres chowu i tuczu - poprawę składu chemicznego tłuszczu i wartości dietetycznej mięsa. -Śruta i makuch rzepakowy mogą być doskonałym substytutem śruty sojowej, a dzięki ich zastosowaniu obniża się koszty żywienia zwierząt. Ponadto pasze rzepakowe zawierają znaczne ilości cennych dla zwierząt aminokwasów siarkowych, w tym metioniny i cystyny. W zakresie tych dwóch aminokwasów dorównująśrucie sojowej lub ją przewyższają.
Przyjmując, że na przyrost 1 kg masy ciała potrzeba około 0,60 kg śruty rzepakowej lub 0,80 kg makuchu rzepakowego, śruty sojowej 0,42 na produkcję 1 tucznika potrzeba: -przyrost masy ciała od 45 do 110 kg = 65 kg x 0,60 kg paszy = 39,0 kg x 0,76 zł = 29,64 zł poekstrakcyjnej śruty rzepakowej -przyrost masy ciała od 45 do 110 kg = 65 kg x 0,80 kg paszy = 52 kg x 1,1 zł =57,2 zł makuchu rzepakowego. - przyrost masy ciała od 45 do 110 kg = 65 kg x 0,42 kg paszy =27,3 kg x 1,6 zł =43,68 złśruty sojowej.
Pasze rzepakowe są bez wątpienia jednym z tańszych źródeł białka pochodzenia roślinnego dostępnych w kraju. Korzystna relacja cenowa wobec innych typowych nośników białka, w szczególności w porównaniu do śruty sojowej, a także krótsza droga pomiędzy producentem a odbiorcą obu materiałów paszowych są podstawowymi czynnikami, które uzasadniają wykorzystywanie zarówno śruty jak i makuchu rzepakowego w maksymalnych dawkach dopuszczalnychżywieniowo do produkcji mieszanek paszowych i stosowania ich w żywieniu zwierząt gospodarskich. Opracowano na podstawie książki Pasze rzepakowe w żywieniu zwierząt prof. dr hab. Franciszek Brzóska, doc. dr hab. Ewa Hanczakowska, prof. dr hab. Jerzy Koreleski, prof. dr hab. Juliusz Strzetelski doc. dr hab. Sylwester Świątkiewicz, Instytut Zootechniki PIB w Balicach tom III Teraz rzepak, Teraz olej oraz Informacji z Internetu.
Dziękuję za uwagę!!!