2013 Bilans Kapitału Ludzkiego Edukacja XXI wieku. Jakich rozwiązao potrzebujemy? Jarosław Górniak Uniwersytet Jagiellooski Warszawa, 26 września 2013
Kontekst
Sytuacja demograficzna Polski w latach 2010, 2030 i 2050 wg prognozy EUROSTAT (bez skutków migracji)
Stopa bezrobocia osób w wieku 25-29 lat wg wyksztalcenia Obszar Strefa Euro (17 krajów) Unia Europejsk a (27 krajów) Niemcy Polska Hiszpania ISCED9 7 200 0 200 1 200 2 200 3 200 4 200 5 200 6 200 7 200 8 200 9 201 0 201 1 201 2 0-2 16,6 14,4 15,5 16,5 16,1 16,6 16,1 15,1 16,9 22,4 24,8 25,5 28,4 3 i 4 10,2 9,4 9,8 10,5 10,5 10,3 9,4 8,5 8,4 11,0 11,5 11,6 13,1 5 i 6 9,9 8,4 9,1 9,3 9,3 9,1 8,0 7,3 7,0 9,3 10,3 10,6 12,0 0-2 16,6 15,0 16,0 17,0 16,9 16,7 16,2 14,9 16,1 21,7 23,7 24,3 26,6 3 i 4 10,6 10,3 10,9 10,9 11,2 10,7 9,4 8,1 7,7 10,4 11,3 11,3 12,4 5 and 6 8,4 7,2 8,0 8,3 8,2 8,0 7,2 6,3 5,9 7,9 9,0 9,2 10,2 0-2 15,8 16,4 19,4 23,6 26,1 26,4 27,8 26,5 22,7 25,3 23,3 21,4 20,4 3 i 4 6,0 6,4 7,0 9,2 10,1 11,4 9,8 8,3 7,3 8,2 7,4 6,2 5,7 5 i 6 3,3 3,2 4,1 4,7 5,3 6,7 5,7 4,9 3,9 4,7 4,1 2,8 3,2 0-2 35,1 44,1 43,6 45,3 47,1 40,3 32,9 22,9 17,6 20,8 27,7 23,2 28,5 3 i 4 18,6 20,4 22,7 21,3 23,6 21,9 16,4 11,2 8,4 10,7 13,4 13,5 14,4 5 i6 13,8 11,0 12,7 13,7 13,5 12,0 10,3 7,7 6,6 7,4 8,7 9,3 10,4 0-2 17,2 13,7 15,2 15,0 14,5 12,8 12,0 11,5 19,3 30,8 33,8 35,1 42,3 3 i 4 14,1 11,6 12,9 12,9 12,5 9,7 9,2 8,6 11,9 20,4 23,5 25,0 29,9 5 i 6 17,3 12,7 13,7 13,8 12,5 10,8 9,5 7,5 9,8 15,1 18,0 20,2 24,2 Źródło: EUROSTAT
Aktywnośd zawodowa absolwentów i absolwentek z ostatnich 5 lat w wieku poniżej 30 lat ze względu na uzyskanego wykształcenia (w %). Wskaźnik zatrudnienia 1 Stopa bezrobocia 2 Nieaktywni zawodowo N ogółem Mężczyzna Kobieta Mężczyzna Kobieta Mężczyzna Kobieta Mężczyzna Kobieta Gimnazjum lub niższe 19 5 66 80 44 77 84 43 Szk. Zasad. zawodowa 58 48 35 33 10 29 158 105 Liceum ogólnokształcące 50 38 33 42 25 34 119 136 Technikum 71 46 21 45 10 16 240 99 Średnie inne (m.in. LP, SP) 65 54 20 35 20 16 51 89 Licencjat 73 57 21 29 8 20 51 109 Inżynier 80 73 15 8 6 20 49 15 Magister 77 77 17 18 8 6 116 256 Magister-inżynier 91 70 9 19 0 14 47 37 Ogółem 63 56 26 30 15 21 917 906 W ostatnich 5 latach na rynek pracy weszło 2,5 mln osób w wieku poniżej 30 lat, które nie kontynuowały dalej nauki. Aż 38% z nich było absolwentami szkół wyższych, 40% miało wykształcenie średnie, 149% zasadnicze zawodowe, a 7% niższe..
Absolwenci uczelni wyższych z ostatnich 5 lat Kierunek % absolwentów kierunku Mężcz. Kobieta Ogółem Wskaźnik zatrudn. Stopa bezrob. Ekonomiczne i administr. 26 37 33 78 14 Pedagogiczne 10 20 17 79 15 Społeczne 10 9 9 80 13 Medyczne 2 11 8 89 8 Inżynieryjno-techniczne 17 1 7 88 7 Humanistyczne 3 9 7 79 17 Informatyczne 14 2 6 79 18 Usługi dla ludności 5 6 5 73 19 Produkcja i przetwórstwo 6 2 4 83 12 Prawne 3 4 4 80 16 Architektura i budown. 6 2 3 71 22 % 100 100 100 Ogółem 79 14 N 362 661 1023 Absolwenci uczelni z ostatnich 5 lat - osoby w wieku poniżej 30 lat, które ukończyły jakiekolwiek studia w ciągu ostatnich 5 lat i nie kontynuowały dalej nauki.
Jakich kompetencji potrzebują pracodawcy
Wymagania kompetencyjne Procent wskazao przez pracodawców szukających ludzi do pracy w poszczególnych zawodach. Kompetencje KIER SPEC TECH BIUR USLU ROB OPER ROBN Ogół Samoorganiz. 62 52 57 45 46 56 57 74 54 Interperson. 61 48 55 60 65 20 32 26 42 [Zawodowe] 50 45 30 14 41 55 34 19 40 Kognitywne 2 12 16 21 11 10 8 11 12 Dyspozycyjne 16 7 13 14 12 8 16 13 11 Techniczne 0 7 3 0 12 16 13 10 10 Fizyczne 16 2 6 4 6 15 10 27 9 Komputer. 12 20 13 31 5 4 1 3 9 [Kwalifikacje] 13 7 9 3 3 8 28 5 9 Inne 10 2 6 9 4 7 6 16 6 Językowe 10 12 10 10 8 0 6 0 6 Biurowe 4 7 10 21 3 0 5 1 5 Artystyczne 0 6 2 2 2 1 1 0 2 Kierownicze 31 2 1 1 0 0 2 2 1 Matemat. 0 0 1 0 4 0 2 0 1 N 38 840 609 266 837 1282 645 291 4807 Dla pracodawców najważniejsze były trzy kompetencje : samoorganizacyjne samodzielnośd, zarządzanie czasem, podejmowanie decyzji, inicjatywa, odpornośd na stres i ogólnie chęd do pracy. interpersonalne dotyczące kontaktów z ludźmi, komunikatywności, współpracy w grupie oraz rozwiązywania konfliktów. zawodowe związane z wykonaniem zadao specyficznych dla poszczególnych zawodów. Waga tych trzech kompetencji z roku na rok stopniowo rosła.
Kompetencje wymagane od kandydatów na specjalistów w Polsce
Niedobory kompetencyjne zatrudnionych osób Kompetencje brakujące zatrudnionym wskazywane przez pracodawców, którzy dostrzegali potrzebę doszkolenia swoich w danym zakresie (dane procentowe). Kompetencje 2010 2011 2012 N Procent N Procent N Procent Zawodowe 4064 56 5304 68 3869 48 Samoorganizacyjne 1690 23 1487 19 1608 20 Interpersonalne 1317 18 1316 17 1202 15 Komputerowe 846 12 684 9 792 10 Techniczne 344 5 379 5 685 9 Językowe 350 5 326 4 336 4 Kwalifikacje 259 4 352 4 490 6 Kognitywne 217 3 123 2 262 3 Kierownicze 95 1 122 2 183 2 Biurowe 115 2 150 2 1366 17 Fizyczne 94 1 51 1 76 1 Artystyczne 29 0 14 0 46 1 Dyspozycyjne 31 0 33 0 54 1 Matematyczne 20 0 9 0 52 1 Inne 157 2 15 0 120 1
Zadowolenie z kompetencji obecnie zatrudnionych pracowników Odsetek pracodawców z firm o różnym ie rozwoju oceniający kompetencje zatrudnionych pracowników (dane procentowe). w pełni zadawalające wymagają doszkolenia niezadawalają ce N stagnacyjne 57 41 2 5673 słabo rozwijające się 47 50 4 4977 rozwijające się 44 54 3 2639 silnie rozwijające się 36 62 2 1003 Ogółem 50 48 3 14292
Centrum Ewaluacji i Analiz Polityk Publicznych Interdyscyplinarne Centrum Badan i Rozwoju Organizacji BILANS KOMPETENCJI BRANŻ BPO I ITO W KRAKOWIE Zespół: Piotr Prokopowicz Grzegorz Żmuda Diana Malinowska Joanna Pyrkosz Katarzyna Jas ko Marianna Król Bartłomiej Baryła Eksperci: Jarosław Górniak Małgorzata Kossowska
Trudne do pozyskania Matryca kompetencji w branży BPO 4,00 Ważnośd / Dostępnośd Wrażliwośd międzykulturowa Komunikacja pisemna Komunikacja ustna Zaangażowanie Zdolności analityczne Język włoski Język niderlandzki Adaptacja Radzenie sobie ze stresem Wpływ na innych 3,25 Język francuski Orientacja na cele Język niemiecki Innowacyjnośd Inicjatywa Organizowanie pracy własnej Umiejętności matematyczne Uczenie się Orientacja na klienta Współpraca Troska o jakośd Dyspozycyjnośd czasowa Język angielski Mobilnośd Podstawy rachunkowości Obsługa pakietu MS Office Uczciwośd 2,50 2,50 3,75 5,00 Ważne
Matryca kompetencji w branży ITO Trudne do pozyskania 4,00 Ważnośd / Dostępnośd Inicjatywa Umiejętnośd testowania oprogramowania Innowacyjnośd Algorytmy i struktury danych Zaangażowanie Wrażliwośd międzykulturowa 3,25 Język francuski Wpływ na innych Komunikacja ustna Dyspozycyjnośd czasowa Orientacja na klienta Sieci komputerowe Adaptacja Organizowanie pracy własnej Umiejętności matematyczne Orientacja na cele Współpraca Radzenie sobie ze stresem Komunikacja pisemna Zdolności analityczne Uczciwośd Uczenie się Troska o jakośd Język programowania Java Język angielski 2,50 2,50 3,75 5,00 Ważne
Lista kompetencji najbardziej poszukiwanych w przyszłości przez pracodawców z branży BPO
Lista kompetencji najbardziej poszukiwanych w przyszłości przez pracodawców z branży ITO
Kompetencje ogólne mają znaczenie Umiejętności zawodowe mają znaczenie, zwłaszcza na stanowiskach z segmentu profesjonalnego, a mniejsze w segmencie stanowisk generycznych Często bardziej deficytowe okazują się kompetencje ogólne: interpersonalne i związane z pracą zespołową samoorganizacja i zaangażowanie, inicjatywa komunikacyjne kognitywne (analityczne, innowacyjne, związane z projektowaniem rozwiązao) komputerowe Ważne jest nie tylko to, czego uczymy, lecz na równi to, jak uczymy: Nie tylko wiedza, lecz umiejętności oparte na jej stosowaniu Metoda projektowa oparta na pracy zespołowej Kształtowanie umiejętności definiowania i rozwiązywania problemów oraz umiejętności analitycznych Umiejętnośd komunikowania wyników w mowie i na piśmie Dobrej jakości praktyki, staże i doświadczenia w pracy Więcej informacji zwrotnej przekazywanej studentom
Czy gwarancje dla młodzieży?
Czy gwarancje dla młodych? Pakiet gwarancji Komisji Europejskiej: Zapewnienie wszystkim młodym ludziom w wieku do 25 lat dobrej jakości ofertę zatrudnienia, dalszego kształcenia, przyuczenia do zawodu lub stażu w ciągu czterech miesięcy od pozostawania bez pracy lub zakooczenia kształcenia formalnego. Wprowadzenie ram jakości dla staży, praktyk, przyuczenia zawodowego Ułatwienie mobilności międzynarodowej ludzi młodych w poszukiwaniu pracy, staży i praktyk zawodowych. System gwarancji dla młodzieży zakłada, że przyczyną bezrobocia jest przede wszystkim niedopasowanie kompetencji Główną przyczyną obecnego bezrobocia młodzieży są przede wszystkim: ogólnie zła koniunktura gospodarcza, wysokie ogólne bezrobocie i czynniki instytucjonalne. Jakośd kształcenia ma kluczowe znaczenie dla przyszłości.
Czy Komisja Europejska ma rację? Niedopasowanie kompetencji do miejsc pracy jest faktem. BKL pokazuje, że w ciągu ostatnich 3 lat systematycznie ok. 17% firm poszukuje pracowników, i aż ¾ z nich narzeka, że ma kłopoty ze znalezieniem właściwych. Sytuacja w tym zakresie nie zmieniła się istotnie w ciągu trzech lat Deficyt kompetencji, doświadczenia i motywacji dotyczy nie tylko młodzieży Kompetencji i doświadczenia brakuje zwłaszcza kandydatom na stanowiska kierownicze, specjalistów i średnie, doświadczenia kandydatom na stanowiska operatorskie szczebla operatorskie, a motywacji potencjalnym pracownikom usług, kierownikom, pracownikom biurowym, a najbardziej robotnikom niewykwalifikowanym
Czy Komisja Europejska ma rację? Warto poprawid jakośd kształcenia i położyd w nim większy akcent na tzw. kompetencje XXI wieku i kontakt z dobrą, nowoczesną praktyką zawodową. Nie jest jednak możliwe, by szkołę opuszczał za każdym razem pracownik doskonale przygotowany do określonego stanowiska pracy. Teoria kapitału ludzkiego od samego początku wskazywała na dużą rolę kompetencji nabywanych w toku pracy. Brak dopasowania kompetencji nie jest głównym powodem bezrobocia młodzieży na masową skalę. Przykład sektora outsourcingu biznesowego i informatycznego czy też usług finansowych pokazuje, że firmy szybko i sprawnie są w stanie wyszkolid mających odpowiednie podstawy młodych ludzi.
Dlaczego trudno spodziewad się sukcesu? Gdy firmy ograniczają liczbę miejsc pracy lub powstrzymują się z tworzeniem nowych instrumenty stymulujące zatrudnienie są nieskuteczne Przyczyną obecnego wzrostu bezrobocia, w tym zwłaszcza młodzieży jest przede wszystkim ogólna koniunktura gospodarcza oraz ramy instytucjonalne rynku pracy Bez powrotu na ścieżkę wyższego wzrostu gospodarczego nie uda się w krótkim okresie rozwiązad problemu bezrobocia młodych ludzi. W sukurs przyjdzie demografia, ale wtedy może byd problem z utraconymi kompetencjami obecnie pozbawionych pracy młodych osób.
Czy propozycje Komisji są złe? Wiele szczegółowych propozycji ma sens, zwłaszcza dotyczących poprawy jakości staży, międzynarodowej współpracy w zakresie staży i praktyk, czy nacisku na lepsze kształcenie. Propozycja Komisji Europejskiej nazwana została ryzykownie: pakietem gwarancji dla młodzieży Może to wzbudzid nieuzasadnione oczekiwania, że instytucje publiczne będą w stanie zapewnid ostatecznie każdemu absolwentowi pracę na satysfakcjonujących go warunkach, a to się nie uda. Trudno będzie zapewnid dobre staże czy praktykami, a planowane regulacje dotyczące podniesienia ich jakości rozsądne zmniejszą liczbę ofert ze strony przedsiębiorstw. Najczęściej pozostanie oferta przekierowania do dalszego kształcenia. Powstanie pytanie o jakośd tej oferty. W przedstawionych propozycjach jest wiele ważnych, zorientowanych na inwestycje w młodzież, w tym działania na rzecz lepszych staży i praktyk, dobrej jakości kształcenia, w tym zawodowego kształcenia dualnego.
Na co postawid? Dodatkowe nakłady, a tym bardziej same regulacje nie prowadzą do automatycznego pojawienia się dobrej jakości oferty edukacyjnej Co z tego, że zaoferujemy każdemu NEET w ciągu kilku miesięcy staż lub szkołę, jeśli nie będą one wysokiej jakości. Należy skonstruowad pakiet inwestycji w młodzież. Jego istotnymi elementami powinny byd m.in. wysokiej jakości staże, praktyki i mobilnośd międzynarodowa w tym zakresie. Kluczową rolę w budowaniu kompetencji dla rynku pracy odgrywa bardzo dobry sektor edukacyjny: dobre programy pomoce naukowe Wysokiej jakości nauczyciele Wystarczająca liczba firm będących w stanie zaoferowad dobre praktyki i staże zawodowe
Jakośd edukacji!
http://bkl.parp.gov.pl Dziękuję za uwagę. Jarosław Górniak jaroslaw.gorniak@uj.edu.pl