terracatalog wersja 3.0 Zamawiający: Starostwo Powiatowe we Wrocławiu Wrocław 01 2011
1 Wprowadzenie... 3 2 Co to są metadane... 3 3 Wyszukiwanie zasobów geoprzestrzennych... 5 3.1 Szybkie wyszukiwanie... 5 3.2 Wykorzystanie komponentu mapowego do definicji kryteriów przestrzennych... 6 3.3 Wyszukiwanie zaawansowane... 8 3.4 Kategorie... 11 3.5 GEMET Browser... 12 3.6 Ustawienia... 13 3.7 Prezentacja wyników wyszukiwania... 14 3.8 Nawigacja po liście wyników... 15 4 Tworzenie i publikowanie zasobów geoprzestrzennych... 15 4.1 Smart Edytor... 16 4.1.1 Utworzenie nowego dokumentu... 16 4.1.2 Edycja pliku lokalnego... 16 4.1.3 Użycie szablonu do utworzenia dokumentu... 17 4.1.4 Szkic... 17 4.1.5 Utworzenie metadanych usługi... 18 Wprowadzanie wartości elementów... 18 4.2 Import metadanych... 31 4.3 Szablon... 32 5 Edycja metadanych... 33 5.1 Zmień i usuń... 33 5.2 Statystyki... 34 5.3 Raport... 34 6 Zarządzanie... 35 6.1 Eksportuj metadane... 35 6.2 Zarządzanie użytkownikami... 37 6.3 Katalogi powiązane... 39 7 Przykładowe scenariusze wprowadzania spraw, importu, oraz eksportu danych... 42 7.1 Cztery scenariusze wprowadzenia danych poprzez Smart Edytor... 42 7.1.1 Wprowadzenie nowej sprawy... 42 7.1.2 Import danych z pliku lokalnego... 43 7.1.3 Użycie szablonu... 43 7.1.4 Użycie szkicu... 44 7.2 Eksport metadanych... 45 7.3 Import metadanych... 47 2
1 Wprowadzenie terracatalog jest to Serwer Katalogowy zgodny z Open Geospatial Consortium (OGC) Web Catalogue Service (CSW) służący do publikacji i dostarczania metadanych opisujących usługi geoprzestrzenne, danych przestrzenne i aplikacje. Dostarcza mechanizmy niezbędne dla uzyskania dostępu do zasobów informacji przestrzennych zgromadzonych w regionalnych, lokalnych i organizacyjnych węzłach infrastruktury danych przestrzennych. terracatalog wspomaga administrację zbiorami metadanych i dostarcza mechanizmów wyszukiwania poprzez intuicyjne interfejsy WWW. System implementuje zarówno interfejs usługi OGC CSW 2.0.2 jak i związany z nią profil metadanych ISO Metadata Application Profile 1.0.0. terracatalog jest w stanie integrować zewnętrzne źródła metadanych w postaci odpytywania innych serwerów katalogowych lub pobierania z nich dokumentów metadanych (distributed searching lub harvesting), jak również tworzyć własne metadane użytkownika dostępne dla użytkowników zewnętrznych za pomocą standardowych interfejsów usługi katalogowej. 2 Co to są metadane Metadane z zakresu geoinformacji to skatalogowane informacje o zasobie określające zawarte w nim dane pod względem: zasięgu przestrzennego, zakresu informacyjnego, pochodzenia, dokładności, szczegółowości i aktualności danych zbioru, zastosowanych standardów, prawach własności i prawach autorskich, cenach, warunkach i sposobach uzyskania dostępu do danych zbioru oraz ich użycia w określonym celu. Metadane tworzone są według ściśle określonych standardów. Standardy dotyczące metadanych Najważniejszymi standardami związanymi z tworzeniem i prowadzeniem metadanych są: 1. ISO 15836:2003 Information and documentation The Dublin Core metadata element set. 2. PN-EN ISO 19115:2003 Geographic information Metadane. 3
3. ISO 19115:2003/Cor 1:2006 Geographic information Metadata. 4. PN-EN ISO 19119:2003, Geographic information Usługi. 5. ISO 19119:2005 Geographic information Services. 6. ISO/TS 19139:2007 Geographic information - Metadata XML schema implementation. Metadane tworzy sie w celu: a) ułatwienia wyszukania zasobów danych i nawiązania kontaktu z ich dysponentem, b) określenia przydatności zbiorów danych pod względem wymagań użytkownika, c) promowania dostępności danych przestrzennych i poszerzenia kręgu ich użytkowników poprzez zapewnienie możliwości łatwego znalezienia ich opisu w sieci Internet, d) usprawnienia funkcjonowania systemów gromadzących dane przestrzenne, zwłaszcza systemów rozproszonych. Metadane należy tworzyć dla serii zbiorów danych, zbiorów danych i usług geoinformacyjnych. Seria jest skończoną kolekcją zbiorów danych przestrzennych, utworzonych zgodnie z określonym założeniem ogólnym, mającym to samo przeznaczenie i połączonych w całość wspólnym tytułem. Zbiór danych to jednorodny z punktu widzenia metadanych zbiór opracowany w ramach określonego produktu przestrzennego lub samodzielnie będący takim produktem. Zbiór danych tworzą identyfikowalne typy danych i ich egzemplarze. Usługa geoinformacyjna to operacja, która przetwarza informację geograficzna, zarządza nią lub przedstawia ją użytkownikom. Usługi mogą być wywołane przez aplikacje komputerowe i są wykonywane na danych przestrzennych zawartych w zbiorach danych przestrzennych lub na powiązanych z nimi metadanych. 4
3 Wyszukiwanie zasobów geoprzestrzennych terracatalog oferuje kilka rodzajów przeszukiwania zasobów metadanych: funkcja szybkiego wyszukiwania na podstawie kryteriów ogólnych, wyszukiwanie zaawansowane oparte na szczegółowych kryteriach, a także przeglądanie w opcji kategorii tematycznych na podstawie wcześniej zdefiniowanych kategorii. 3.1 Szybkie wyszukiwanie Szybkie wyszukiwanie oparte jest na kilku podstawowych parametrach: Pierwszym kryterium jest wybranie typu zasobu geoprzestrzennego, który ma zostać odnaleziony np. aplikacja, usługa, zbiór danych i/lub inny typ zasobu. Możliwie jest wprowadzenie dowolnej kombinacji tych parametrów. Drugim kryterium jest wprowadzenie dowolnego ciągu tekstowego, który ma zostać odnaleziony w dokumentach metadanych. Podając wyszukiwany ciąg znaków należy stosować następujące reguły: Proste wyszukiwanie nie dokonuje rozróżnienia między dużymi i małymi literami (nie uwzględnia wielkości liter); Wyrażenia zawsze muszą być ujęte w cudzysłów np. "con terra"; 5
Dozwolone jest korzystanie z symboli wieloznacznych dla nieokreślonych znaków (*), np. *gruntów, North*, *use*; Dozwolone jest korzystanie z symboli wieloznacznych dla pojedynczych znaków (?)np. Lond?n; Znaki takie jak? lub * będąc wewnętrzną częścią ciągu wyszukania muszą być poprzedzone wykrzyknikiem np. firmy!*star 3.2 Wykorzystanie komponentu mapowego do definicji kryteriów przestrzennych Kryteria wyszukiwanie mogą być ograniczone przez wprowadzenie przestrzennego filtra. Zakres filtra przestrzennego jest definiowany przy użyciu elementu map z interfejsu wyszukiwania terracatalog. Użytkownik może wybrać region na mapie interaktywnej (Wybierz prostokąt ograniczający, Wybierz aktualny obszar). Ta sekcja jest następnie wykorzystywana jako filtr przestrzenny w następnym przeszukiwaniu katalogu. Usługi "Nazwy geograficzne" mogą być dodatkowo wykorzystane do geograficznego wyszukiwania. Wynik wyszukiwania "Nazw geograficznych" może następnie stanowić podstawę przestrzennego filtra. 6
Komponent mapowy - Zbliż pozwala na powiększenie widoku mapy - Oddal pozwala na pomniejszenie widoku mapy - Wyświetl pełny obszar ustawia widok mapy do pełnego zasięgu - Poprzedni obszar cofa do poprzedniego widoku mapy - Przesuń przesuwa widok mapy - przesuwa widok mapy we wskazanym kierunku - Wybierz prostokąt ograniczający wskazuje zasięg przestrzenny dla wyszukania - Wybierz aktualny obszar wskazuje aktualny widok mapy jako zasięg przestrzenny dla wyszukania - Usuń zaznaczenie usuwa aktualne zaznaczenie jako kryterium przestrzenne 7
3.3 Wyszukiwanie zaawansowane Wyszukiwanie zaawansowane służy maksymalnemu doprecyzowaniu kryteriów wyszukania. Należy skonfigurować parametry wyszukiwania. Będąc użytkownikiem zalogowanym, można zapisać ustawienia wyszukiwania i ponownie z nich korzystać. Panel Kategoryzacja 8
Pole "Typ" pozwala na podanie typu poszukiwanego zasobu geoprzestrzennego. Można wskazać więcej niż jeden typ. Pole "Kategoria tematyczna" pozwala na podanie kategorii tematycznej poszukiwanego zasobu geoprzestrzennego. Można wskazać więcej niż jedną kategorię. Formatka jest nieaktywna, jeżeli jako poszukiwany typ została wybrana usługa. Pole "Rodzaj usługi" pozwala na podanie rodzaju/typu poszukiwanej usługi geoprzestrzennej. Można wskazać więcej niż jedną usługę. Formatka jest nieaktywna jeżeli jako poszukiwany typ został wybrany zbiór danych lub seria. Pole "Słowo kluczowe" pozwala na podanie słowa kluczowego, które opisuje poszukiwany zasób geoprzestrzenny. Pole "Ograniczenie dostępu" lista pozwalająca na zawężenie kryteriów wyszukiwania do zasobów geoprzestrzennych o dostępie ograniczonym lub/i nieograniczonym. Można wyszukiwać wszystkie zasoby z warunkiem "dostępne" w metadanych przy użyciu pola wyboru Warunki dostępu. Panel Opis 9
Można wyszukiwać zasoby geoprzestrzenne na podstawie z parametrów: tytuł, streszczenie, nazwę organizacji, język zasobów i/lub pochodzenie. Dla typów zasobów, takich jak zbiór danych, seria i aplikacja można także przeszukiwać po kryterium miejsce. Może to może być nazwa miasta, kraju lub kontynentu. Przeszukiwanie metadanych z określonego przedziału czasowego ("Zakres czasowy"). W większości przypadków będzie to okres aktualności zasobu geoprzestrzennego. Można również zdefiniować zapytanie za pomocą typu daty referencyjnej dla zasobu, jak data utworzenia. Kolejnym kryterium wyszukiwania jest identyfikator zasobu - Identifier (Code), oraz Przestrzeń nazw Identyfier (Code space). Panel Metadane Te kryteria pozwalają wyszukiwać zasoby geoprzestrzenne na podstawie na podstawie informacji o meta danych. Można szukać według następujących parametrów: języka dokumentu metadnych, organizacji która je utworzyła, lub daty utworzenia/modyfikacji. 10
3.4 Kategorie Wyszukiwanie metadanych możemy również wykonać w oparciu o strukturę katalogów. Zestawy metadanych mogą być wyświetlane zgodnie z kategorią do jakiej zostały przypisane. Możliwe jest wyszukiwanie konkretnych typów zasobów. 11
3.5 GEMET Browser Przeglądarka GEMET służy do wyszukiwania metadanych po sowach kluczowych określonych w INSPIRE, lub tezaurusa GEMET. Kliknij na logo INSPIRE, pojawi się lista tematów INSPIRE. Kliknij na słowo kluczowe, po którym nastąpi wyszukanie, np. Działki katastralne. Wyświetli się lista metadanych zawierających słowo kluczowe Działki katastralne. Tezaurus GEMET jest natomiast słownikiem nazw. 12
3.6 Ustawienia W celu zmiany porządku sortowania wyników wyszukiwania należy wejść w Szukaj > Ustawienia. Jeżeli katalogi rozproszone były dodawane (Zarządzanie>Katalogi powiązane), istnieje możliwość ich wyboru podczas wyszukiwania. 13
3.7 Prezentacja wyników wyszukiwania Rezultat wyszukiwania jest prezentowany w formie listy wyników. Z poziomu listy wyników możliwe jest wyświetlenie zasięgu przestrzennego zasobu oraz szczegółowych metadanych go opisujących. Ponadto, w zależności od typu zasobu, oferowane jest szereg funkcji dodatkowych. Smart Editor umożliwia edycje metadanych w Smart Edytorze Usuń zestaw metadanych Zmień informacje o właścicielu umożliwia zmianę właściciela metadanych (domyślnie administrator), jak też status metadanych. mapy Pokaż zasięg przestrzenny Prostokąt ograniczający jest pokazywany w oknie Pokaż usługi sprzężone Dotyczy to tylko zestawów danych 14
Wyeksportuj metadane do formatu XML Eksport metdanych do formatu XML z możliwością ich zapisu lokalnie, funkcja dostępna tylko zdefiniowanych użytkowników. 3.8 Nawigacja po liście wyników Całkowita liczba znalezionych rekordów jest wyświetlana powyżej listy wyników. Klikając na numer strony można wyświetlić żądaną stronę z zawartości. Strona pierwsza/ostatnia przeskok do pierwszej lub ostatniej strony Strona następna/poprzednia wyświetlenie następnej lub poprzedniej strony 4 Tworzenie i publikowanie zasobów geoprzestrzennych terracatalog dostarcza w interfejsie przeglądarki internetowej edytor (Smart Editor) pozwalający na tworzenie i aktualizację metadanych, zgodnych z ISO19115/ISO19119 Core i INSPIRE. 15
4.1 Smart Edytor 4.1.1 Utworzenie nowego dokumentu Przy pomocy polecenia Nowy dokument można utworzyć nowy dokument metadanych dla zasobów typu: zbiór danych, seria, usługa lub aplikacja. Utworzonemu w ten sposób dokumentowi zostanie automatycznie nadana odpowiednia struktura, wymagana dla odpowiedniego typu zasobu. 4.1.2 Edycja pliku lokalnego Możliwe jest otwarcie w Smart Editor wcześniej przygotowanego dokumentu (pliku) metadanych i kontynuacja jego edycji w edytorze. Należy wybrać odpowiedni lokalny plik XML i rozpocząć jego edycję. Jeżeli jest potrzebne należy użyć odpowiedniego arkusza transformacji, aby dokonać konwersji ze źródłowej struktury metadanych do struktury ISO obsługiwanej przez terracatalog. 16
4.1.3 Użycie szablonu do utworzenia dokumentu Możliwe jest utworzenie i opublikowanie metadanych na podstawie utworzonych wcześniej wzorców (pliki XML). Wszystkie dostępne do użycia wzorce są wyświetlane na liście szablonów. Należy wskazać jeden z nich i przejść do Smart Editor lub, jeżeli jest to wymagane to usunąć wskazany. Dodatkowo można zdefiniować nowy wzorzec na podstawie pliku XML. W tym celu należy wskazać lokalny plik XML i dodać go do listy. 4.1.4 Szkic Podczas edycji możliwe jest zapisanie tymczasowych stanów pracy. Konieczne jest wprowadzenie tytułu metadanych. Projekt jest widoczny tylko dla osoby, która go stworzyła (właściciela) i mogą być ponownie wykorzystane, ukończone i opublikowanie w późniejszym terminie. 17
4.1.5 Utworzenie metadanych usługi Możliwe jest za pomocą Smart Editor utworzyć metadane dla opublikowanej w sieci usługi WMS, WFS lub ArcIMS na podstawie informacji zawartej w jej Capabilities. Należy podać adres URL typ usługi i przejść do Smart Editor. Wprowadzanie wartości elementów Po otwarciu Smart Editor można rozpocząć wprowadzanie wartości poszczególnych elementów meta danych. Elementy metadanych są pogrupowane w pewne tematyczne zestawy meta danych. 18
Po zakończeniu procesu wprowadzania metadanych można je opublikować w katalogu. Po kliknięciu na polecenie Publikuj nastąpi automatyczna kontrola poprawności utworzonych metadanych i jeżeli nie wystąpią żadne błędy dokument metadanych zostanie opublikowany. Ta funkcja pozwala na zapisanie utworzonych metadanych do lokalnego pliku XML, bez konieczności publikowania w katalogu. Ta funkcja pozwala na zapisanie utworzonych metadanych jako szablon. Ta funkcja pozwala na zapisanie utworzonych metadanych jako szkic. Profil walidacji zgodnie, z którym dokument metadanych powinien być sprawdzony przed oddaniem, terracatalog posiada dwie opcje do wyboru: zgodność z ISO lub zgodność z wytycznymi INSPIRE. Wybranie jednego z tych standardów uaktywnia walidację w locie, wszystkie niewypełnione obowiązkowe elementy będą wyróżnione na czerwono. Ta funkcja powoduje wyjście ze panelu wprowadzania meta danych (bez zapisu nowych metadanych) i przejście do panelu startowego Smart Editor. Ta funkcja zatrzymuje edycję i powoduje wyjście ze Smart Editora bez zapisu zmian. OPIS Elementy metadanych opisujące charakterystykę zasobu geoprzestrzennego. 19
Tytuł Jako nazwę zasobu (tytuł) podajemy formalną nazwę zbioru, w przypadku jej braku tworzymy jednoznaczną, możliwie unikalną i krótką nazwę stosując analogię do innych nazw podobnych zbiorów danych znajdujących się w zasobach. Przy tworzeniu tytułu należy również kierować się zasadą, że tytuł powinien dostarczać użytkownikowi metadanych podstawowej (pierwszej) informacji o zbiorze danych. Streszczenie Tekst streszczenia opisującego zasób powinien zawierać kilkaset znaków i umożliwić użytkownikowi metadanych zrozumienie z jakiego rodzaju kategorią danych ma do czynienia i wstępnie ocenić przydatność tego zasobu dla własnych celów. Powinien, więc w sposób ogólny charakteryzować najważniejsze cechy zbioru lub serii danych. Podgląd graficzny Podgląd zasobu w postaci obrazu graficznego zapisanego w pliku lokalnym. Zaleca się wykorzystywanie obrazów o rozmiarze 60x40m pikseli i w formacie JPEG, GIF, PNG. Data Jako datę utworzenia zasobu danych podajemy datę/czas zakończenia prac nad zasobem. Zaleca się podawanie informacji z dokładnością do 1 dnia, o ile takie dane są dostępne. Datę utworzenia zasobu należy podać, jeżeli nie podano daty publikacji lub daty kontroli/przeglądu zasobu. Jako datę publikacji podajemy datę/czas udostępnienia zasobu do użycia lub w przypadku danych stanowiących zasób geodezyjny i kartograficzny datę przyjęcia do zasobu. Data jest zastępowana datą ostatniej kontroli/przeglądu zasobu jeżeli taka nastąpiła. Zaleca się podawanie informacji z dokładnością do 1 dnia, o ile takie dane są dostępne. 20
Datę publikacji zasobu należy podać jeżeli nie podano daty utworzenia lub daty kontroli/przeglądu zasobu. Jako datę kontroli/przeglądu zasobu danych podajemy datę/czas ostatniego sprawdzenia lub sprawdzenia i aktualizacji, bądź poprawienia zasobu. Data ta zastępuje datę utworzenia zasobu jeżeli była ona wprowadzona do metadanych. Zaleca się podawanie informacji z dokładnością do 1 dnia, o ile takie dane są dostępne. Datę publikacji zasobu należy podać, jeżeli nie podano daty utworzenia lub daty kontroli/przeglądu zasobu. Punkt kontaktowy Jako punkt kontaktowy dla zasobu należy podać organizację, w której można uzyskać wyczerpującą informację na temat zasobu. Podając informację o organizacji powiązanej ze zbiorem danych obligatoryjnie należy wprowadzić nazwę organizacji oraz rolę jaką pełni ona wobec zasobu. Obligatoryjną informacją kontaktową jest adres poczty elektronicznej ewentualnie uzupełniony o numer telefonu i/lub adres strony internetowej (URL). Zaleca się podawanie bezpośredniego kontaktu do osoby w organizacji, która może udzielić informacji o zasobie. Szczegółowe informacje o sposobie komunikacji z organizacją należy podać tylko w przypadku, jeżeli organizacja pełni również funkcję punktu kontaktowego. Nazwa organizacji powinna być podana w pełnym, formalnym brzmieniu. Jeżeli jest stosowany oficjalny skrót nazwy to dopuszcza się jego podanie w nawiasach okrągłych po nazwie pełnej np. Główny Urząd Geodezji i Kartografii (GUGiK). Wszystkie nazwy jednostek podlegającym poszczególnym służbom branżowym powinny znaleźć się w centralnych, ogólnodostępnym i udokumentowanych katalogach i dokładnie w takiej postaci powinny być zapisywane w metadanych. Numery telefonów stacjonarnych powinny być podawane w następującym formacie: +4822625963. ( +, międzynarodowy numer kierunkowy, krajowy numer kierunkowy, 21
numer telefonu). W przypadku telefonów komórkowych należy pominąć krajowy numer kierunkowy. Zabrania się użycia spacji, myślników, kropek oraz innych znaków między cyframi. Przykład: Główny Urząd Geodezji i Kartografii (GUGiK) punkt kontaktowy +48228273456 jan.kowalski@gugik.gov.pl http://www.gugik.gov.pl Informacje o układzie odniesienia Wprowadzając informacje o układzie odniesień przestrzennych należy podać identyfikator układu odniesienia w ogólnie dostępnym i udokumentowanym katalogu układów odniesień przestrzennych. Zaleca się stosowanie identyfikatora zgodnego z EPSG Geodetic Parameters (http://www.epsg.org), który jest specyfikowany przez OGP (http://www.ogp.org.uk). Kod przestrzeni zapisu informacji o układach współrzędnych w takim przypadku podajemy jako EPSG a kod układu współrzędnych jako odpowiedni identyfikator w tej przestrzeni np. dla państwowego układu współrzędnych 1992 - EPSG: 2180. W przypadku zasobu rastrowego, dla których nie przeprowadzono procesu nadania georeferencji metadane nie powinny mieć wprowadzonej informacji o układzie odniesień przestrzennych. Z punktu widzenia sytemu informatycznego taki zbiór danych nie posiada georeferencji. Geograficzny prostokąt ograniczający Informacja o zasięgu przestrzennym zasobu zdefiniowana jako prostokąt ograniczający zapisany w postaci skrajnych (najbardziej wysuniętych w kierunkach 22
zachodni, wschodnim, południowym i północnym) współrzędnych wyrażonych w stopniach i dziesiątych częściach stopni, w elipsoidalnym układzie odniesień przestrzennych WGS84 (EPSG::4326). Identyfikator geograficzny Informacja o zasięgu przestrzennym zasobu zdefiniowana jako identyfikator geograficzny w formie odniesienia (identyfikatora) do obiektów/obiektu geograficznych posiadających lokalizację przestrzenną i opublikowanych w udokumentowanej i ogólnie dostępnej usłudze gazetera lub katalogu obiektów przestrzennych. Zasięg czasowy Zasięg czasowy zasobu (aktualność) może zostać wyrażony na następujące sposób: interwał czasu, przedział definiowany przez początkowy i końcowy punkt w czasie, punkt w czasie jeżeli dane są aktualne na dany moment, kombinację punktu w czasie i interwału czasu. Całkowity zasięg czasowy dla opisywanego metadanymi zasobu może być wyrażony jako jedna lub kilka instancji zasięgów zdefiniowanych w punkcie 2 np. 1998-2000 i 2005 lub też 2003-2004 i 2006-2008. Typ reprezentacji geometrycznej/przestrzennej Metodę reprezentacji geometrycznej przypisuje się tylko zbiorom danych (nie przypisuje się seriom). W zależności od specyfiki zasobu dopuszcza się możliwość, że informacja geograficzna może być reprezentowana na kilka sposobów: Model stereo, Siatka, Tabela tekstowa, Tin, Wektor, Wideo. Język i zestaw kodowy znaków Wprowadzając informację definiującą języki w których prowadzony jest zasób należy użyć trzyliterowych kodów zdefiniowanych w normie ISO 639-2. Należy również 23
podać informację o standardzie kodowania znaków (tekstu) użytym dla poszczególnych języków. Identyfikator Unikalny identyfikator zasobu za pomocą, którego jest on jednoznacznie identyfikowany w ramach krajowej infrastruktury danych przestrzennych. Jeżeli identyfikator został zasobowi nadany to jego wartość musi być bezwzględnie wprowadzona wraz z przestrzenią nazw w której jest on zdefiniowany. KLASYFIKACJA Elementy metadanych opisujące tematyczną i hierarchiczną klasyfikację zasobu geoprzestrzennego. Poziom hierarchii/typ zasobu Typ zasobu np. zbiór danych (dataset), seria, usługa Słowa kluczowe Słowa kluczowe są wykorzystywane podczas poszukiwania zbiorów danych przez użytkowników w portalach katalogowych. Powinny być więc tak dobrane, aby dany zbiór można było wyszukać po podaniu słów najczęściej używanych przez użytkowników danych przestrzennych. Zaleca się, aby wykorzystywane przy tworzeniu metadanych słowa kluczowe były zdefiniowane w ogólnie dostępnych i udokumentowanych katalogach. Można przypisać wiele słów kluczowych do jednego zasobu, w tym celu należy użyć polecenia Dodaj. 24
Kategoria tematyczna Kategoria tematyczna jest ogólnym schematem klasyfikacji pozwalającym na wstępne, tematyczne pogrupowanie zasobów przestrzennych. Jest ona wykorzystywana jako pierwsze, najbardziej ogólne kryterium podczas poszukiwania zbiorów danych przez użytkowników. Powinna być więc ona tak dobrana, aby w sposób pełny oddawać charakterystykę opisywanego zasobu. Można przypisać wiele kategorii tematycznych do jednego zasobu, w tym celu należy dokonać multiselekcji na liście wyboru. DOSTĘP Elementy metadanych opisujące zasady dostępu do zasobu geoprzestrzennego. Dane przestrzenne zasobu Jeżeli występuje sieciowy dostęp do zasobu, należy podać typ zasobu, link do zasobu, ścieżkę, oraz wersje. Adres sieciowy zasobu Informację o sieciowym źródle danych należy wypełniać tylko dla zbiorów danych (nie należy wypełniać dla serii danych). W przypadku, jeżeli nie występuje sieciowy dostęp do zasobu należy podać adres internetowy punktu kontaktowego, gdzie publikowana jest informacja o dostępie do zasobu. Można przypisać wiele adresów sieciowych do jednego zasobu, w tym celu należy użyć polecenia Dodaj. Podajemy również funkcje zasobu sieciowego. 25
Ograniczenia wykorzystywania Informacja ta powinna być podana w postaci tekstu i umożliwić użytkownikowi metadanych uzyskanie informacji jakim ograniczeniom podlega korzystanie z danych np. opłaty za wykorzystanie. W przypadku braku ograniczeń należy to wyraźnie wskazać: nie ma ograniczeń. Ograniczenia w publicznym dostępie Obligatoryjna informacja o typach ograniczeń jakim podlega publiczny dostęp do zasobu. Brak takich ograniczeń powinien być wyraźnie wyspecyfikowany w metadanych. Należy to zrobić poprzez wypełnienie elementu wartością inne ograniczenia i wpisanie w pole Inne ograniczenia wartości: nie ma ograniczeń. Klasyfikacja bezpieczeństwa Obligatoryjna informacja o poziomie ograniczeń nałożonych na zasób w celu zapewnienia bezpieczeństwa krajowego lub bezpieczeństwa o podobnej wadze. Rodzaj usługi/ Wersja usługi (tylko dla usług) Obligatoryjna informacja o nazwie typu usługi i jego wersji. Informacja o wersji implementowanego przez usługę typu musi być podana, jeżeli jest ona dostępna. DYSTRYBUCJA Elementy metadanych opisujące formy dystrybucji zasobu geoprzestrzennego. 26
Format dystrybucji/ Wersja Definiując format dystrybucji danych należy wprowadzać jego jednoznaczną, kompletną ale możliwie krótką, rozpoznawalną nazwę oraz podawać wersję formatu np. nazwa: TIFF ; wersja: 1.0 lub nazwa: Geomedia Warehouse ; wersja MS Access 2002, Geomedia 6.0. Podmiot odpowiedzialny - kontakt do dystrybutora Organizacja która dystrybuuje zasób. Podając informację o organizacji powiązanej ze zbiorem danych obligatoryjnie należy wprowadzić nazwę organizacji oraz rolę jaką pełni ona wobec zasobu. Obligatoryjną informacją kontaktową jest adres poczty elektronicznej ewentualnie uzupełniony o numer telefonu i/lub adres strony internetowej (URL). Zaleca się podawanie bezpośredniego kontaktu do osoby w organizacji, która może udzielić informacji o zasobie. Szczegółowe informacje o sposobie komunikacji z organizacją należy podać tylko w przypadku, jeżeli organizacja pełni również funkcję punktu kontaktowego. Nazwa organizacji powinna być podana w pełnym, formalnym brzmieniu. Jeżeli jest stosowany oficjalny skrót nazwy to dopuszcza się jego podanie w nawiasach okrągłych po nazwie pełnej np. Główny Urząd Geodezji i Kartografii (GUGiK). Wszystkie nazwy jednostek podlegającym poszczególnym służbom branżowym powinny znaleźć się w centralnych, ogólnodostępnym i udokumentowanych katalogach i dokładnie w takiej postaci powinny być zapisywane w metadanych. Numery telefonów stacjonarnych powinny być podawane w następującym formacie: +4822625963. ( +, międzynarodowy numer kierunkowy, krajowy numer kierunkowy, numer telefonu). W przypadku telefonów komórkowych należy pominąć krajowy numer kierunkowy. Zabrania się użycia spacji, myślników, kropek oraz innych znaków między cyframi. Przykład: Główny Urząd Geodezji i Kartografii (GUGiK) 27
punkt kontaktowy +48228273456 jan.kowalski@gugik.gov.pl http://www.gugik.gov.pl JAKOŚĆ I WAŻNOŚĆ Elementy metadanych definiujące jakość zasobu geoprzestrzennego. Rozdzielczość przestrzenna/skala Informacja o rozdzielczości przestrzennej może być podawana na kilka sposobów: 1/ jako skala porównywalnej mapy drukowanej, najczęściej wyrażona jej mianownikiem w postaci liczby całkowitej np. 10 000 ; 2/ jako bazowa odległość pomiędzy sąsiednimi oczkami dla danych rastrowych i siatek grid, zazwyczaj wyrażona wartością liczbową powiązaną z jednostką długości np. 25m; 3/ jako przedział skali wyrażony przez mianownik skali początkowej i końcowej np. 10 000 25 000; 4/ jako przedział bazowej odległości wyrażony przez mianownik odległości początkowej i końcowej np. 5m-10m. Pochodzenie Informacja na temat jakości (pochodzenia) zasobu może zostać podana w postaci kilkuset znakowego tekstu w którym twórca metadanych powinien podać krótką 28
historię powstania zasobu ze szczególnym uwzględnieniem danych źródłowych, ich jakości oraz sposobów przetworzenia. Zgodność z INSPIRE Informacja czy zasób jest zgodny ze specyfikacjami INSPIRE. METADANE Elementy metadanych zawierające informację o dokumencie metadanych. Identyfikator Identyfikator nadawany automatycznie przez terracatalog. Identyfikator rodzica Identyfikator jednostki nadrzędnej Data metadanych Data utworzenia metadanych lub ostatniej wersyfikacji i/lub aktualizacji metadanych. Podmiot odpowiedzialny Organizacja która udziela informacji o metadanych, najczęściej jest to ich twórca. Podając informację o organizacji powiązanej ze zbiorem danych obligatoryjnie należy wprowadzić nazwę organizacji oraz rolę jaką pełni ona wobec zasobu. 29
Obligatoryjną informacją kontaktową jest adres poczty elektronicznej ewentualnie uzupełniony o numer telefonu i/lub adres strony internetowej (URL). Zaleca się podawanie bezpośredniego kontaktu do osoby w organizacji, która może udzielić informacji o zasobie. Szczegółowe informacje o sposobie komunikacji z organizacją należy podać tylko w przypadku, jeżeli organizacja pełni również funkcję punktu kontaktowego. Nazwa organizacji powinna być podana w pełnym, formalnym brzmieniu. Jeżeli jest stosowany oficjalny skrót nazwy to dopuszcza się jego podanie w nawiasach okrągłych po nazwie pełnej np. Główny Urząd Geodezji i Kartografii (GUGiK). Wszystkie nazwy jednostek podlegającym poszczególnym służbom branżowym powinny znaleźć się w centralnych, ogólnodostępnym i udokumentowanych katalogach i dokładnie w takiej postaci powinny być zapisywane w metadanych. Numery telefonów stacjonarnych powinny być podawane w następującym formacie: +4822625963. ( +, międzynarodowy numer kierunkowy, krajowy numer kierunkowy, numer telefonu). W przypadku telefonów komórkowych należy pominąć krajowy numer kierunkowy. Zabrania się użycia spacji, myślników, kropek oraz innych znaków między cyframi. Przykład: Główny Urząd Geodezji i Kartografii (GUGiK) punkt kontaktowy +48228273456 jan.kowalski@gugik.gov.pl http://www.gugik.gov.pl Standard zapisu znaków Informacja o standardzie kodowania znaków (tekstu) użytym dla pliku metadanych. 30
Standard metadanych/ Wersja standardu metadanych Struktura zbioru metadanych musi być zgodna ze standardem ISO19115/Cor 1:2006. 4.2 Import metadanych Uprawnieni użytkownicy mogą importować do katalogu przechowywane lokalnie pliki XML z metadanymi. W tym celu należy wybrać polecenie Publikuj>Import metadanych. Poziom zabezpieczenia metadanych Parametr definiujący poziom zabezpieczenia dostępu do importowanego dokumentu meta danych. Właściciel meta danych Parametr definiujący właściciela meta danych. Plik ZIP/XML Lokalna ścieżka do pliku XML z pojedynczym dokumentem metadanych lub pliku ZIP zawierającego spakowane dokumenty metadanych w formacie XML. Adres e-mail 31
Adres e-mail, na który zostanie wysłana informacja o przebiegu procesu importu dokumentów meta danych. 4.3 Szablon Zarejestrowany użytkownik (np. użytkownik z jednego z następujących ról: Redaktor lub Administrator), jest w stanie nagrać szablony danych kontaktowych i zakresów przestrzennych, a następnie istnieje możliwość wykorzystania tych danych wielokrotnie podczas zapisu metadanych (z poziomu Smart Edytora). Szablon może być używany przez wszystkich użytkowników z dostępem do zapisu. 32
5 Edycja metadanych 5.1 Zmień i usuń Użytkownicy z odpowiednimi uprawnieniami mogą edytować dokumenty meta danych. W tym celu należy wybrać polecenie Edycja>Zmień. Pierwszym krokiem procesu edycji jest otwarcie panelu prostego wyszukania, za pomocą, którego można doprecyzować listę edytowanych dokumentów metadanych. Kiedy zapytanie zostanie wykonane zostanie wyświetlona lista wyników z poziomu której można edytować i usuwać metadane. 33
5.2 Statystyki terracatalog rejestruje wszystkie zapytania zgłaszane przez użytkowników i udostępnia je w formie statystyk dostępu. Są dostępne dwa rodzaje danych statystycznych do badania: > Ranking trafień: jakie dokumenty są wymagane i jak często? > Kryteria wyszukiwania: które słowa kluczowe są używane w zapytaniech i z jaką częstotliwością? Celem tych statystyk jest umożliwienie użytkownikom optymalizację zarządzania metadanymi. Każdy przypadek dostępu do szczegółowych metadanych powoduje, że wpis jest zarejestrowany w statystykach. 5.3 Raport Istnieją dwa rodzaje sprawozdań, które można uzyskać: > Status udostepniania metadanych: Pokazuje procentowy udział bazy metadanych na trzech poziomach bezpieczeństwa, publicznym, grupowym, oraz właściciela? > Stopień zapełnienia katalogu: Pokazuje wszystkie elementy metadanych, które sa zawarte w terracatalogu, oraz Pokazuje częstotliwość wykorzystywania poszczególnych elementów metadanych. 34
6 Zarządzanie Następujące funkcje są przypisane tylko dla roli Administratora. Oznacza to, że funkcje będą dostępne tylko dla użytkownika, który loguje się na prawach administratora. 6.1 Eksportuj metadane W polu tekstowy należy wpisać kod, który przefiltruje metadane zawarte w bazie. Eksport metadanych następuje po wpisaniu zapytania w języku SQL. W oknie należy wprowadzić pozostałość pytania po slowie WHERE, tą technika można dokonać następujących eksportów: Wszystkie metadane: Wszystkie sevisy: type = 'service' 35
Wszystkie metadane właściciela administrator : owner = '1' Wszystkie metadane grupy administratorzy : ownergroup = '1' Wszystkie metadane Web Map Servisu: servicetype = 'WMS' Wszystkie metadane zawierające slowo kluczowe ewid : idmd in (select idmdkw from tc_kw where lower(subject) like '%ewid%') Wszystkie metadane modyfikowane przed 24-11-2010 (Oracle): modified > TO_DATE('00000024112010','SS/MI/HH24/DD/MM/YYYY') Wszystkie metadane modyfikowane przed 24-11-2010 (PostgreSQL): modified > DATE '2010-01-01' Metadane eksportowane są to pliku zip, który można sobie zapisać lokalnie. Wyeksportowane metadane mogą być następnie zaimportowane ponownie w terracatalog. 36
6.2 Zarządzanie użytkownikami Repozytorium użytkowników składa się z trzech zestawów: grupy, role, użytkownicy. Administrator ma możliwość dodawania nowych użytkowników, przypisywania ról, oraz dodawania do grup. Każdy użytkownik musi posiadać swoją nazwę oraz hasło do logowania do systemu, te musza być nadane przez administratora systemu. Oprócz tego każdy użytkownik może być przypisany do grupy i posiadać, co najmniej jedną rolę. Przypisanie do grup i nadanie ról jest obowiązkowe. 37
terracatalog dopuszcza wiele ról użytkownika, natomiast najbardziej powszechne są: > tc_administrator administrator terracatalog, ma dostęp do wszystkich funkcji systemu > tc_redakteur redaktor, ma dostęp do wszystkich funkcji, poza zakładką Zarządzanie, oraz Edycja. Poza tym redaktor nie ma możliwości edycji już opublikowanych dokumentów, usuwania ich, oraz zmienienia informacji o właścicielu. 38
6.3 Katalogi powiązane terracatalog ma możliwość wyszukiwania innych OGC CSW 2.0 katalogów zgodnych z ISO 19115/19119, a nastepnie mogą być wybrane do wyszukiwania (Szukaj>Ustawienia>Dodaj katalogi rozproszone). Dodaj katalogi powiązane Funkcja ta służy do dodawania kolejnych zewnętrznych katalogów. Aby dodać katalogi zewnętrzne muszą być podane następujące parametry: Nazwa katalogów powiązanych Nazwa ta wyświetlana jest na liście katalogów zewnętrznych i pojawia się na wyświetlaczu wyników. 39
URL Adres URL danego katalogu. Automatyczne pobieranie Ustalenie czy pobierane dane mają być cache owane, tzn. czy maja być pobierane i przechowywane w bazie, czy też w wersji nie cach owanej po zadaniu pytania odpowiedzi maja przychodzić wprost z serwera, na którym się znajdują metadane. Interwał automatycznego pobierania Ustalenie interwału czasowego pobierania danych wówczas, dotyczy wersji cache owanej. Rodzaj automatycznego pobierania Różnicowy oznacza pobranie tylko zbioru aktualizowanego Pełny oznacza pełne pobranie Protokół Określenie czy usługa jest adresowana przez SOAP, czy POST. Profil Określenie profilu używanych metadanych. Adapter Określenie standardu metadanych, w którym wpisy z zewnętrznych katalogów są wykonane. To jest niezbędne, aby umożliwić przekształcenie do schematu używanego przez terracatalog (wybierz kartę). Czas aktywności Określenie czasu w milisekundach, na jaki będzie czekać tc od momentu zadania pytania. 40
Status Tylko aktywne katalogi są dostępne w menu Ustawienia, a tym samym dostępne do zewnętrznego wyszukiwania. Osoba odpowiedzialna (e-mail) Adres e-mail administratora do tego katalogu. 41
7 Przykładowe scenariusze wprowadzania spraw, importu, oraz eksportu danych 7.1 Cztery scenariusze wprowadzenia danych poprzez Smart Edytor 7.1.1 Wprowadzenie nowej sprawy Przy pomocy polecenia Nowy dokument można utworzyć nowy dokument metadanych dla zasobów typu: zbiór danych, seria, usługa lub aplikacja. Utworzonemu w ten sposób dokumentowi zostanie automatycznie nadana odpowiednia struktura, wymagana dla odpowiedniego typu zasobu. Po rozpoczęciu sesji uruchomi się Smart Edytor i można przejść do wprowadzania danych. Po zakończeniu wprowadzania danych, lub jeszcze w trakcie edycji istnieje możliwość zapisania metadanych do pliku lokalnego jako XML, zapisania jako szablon, oraz zapisania jako szkic. 42
7.1.2 Import danych z pliku lokalnego Możliwe jest otwarcie w Smart Editor wcześniej przygotowanego dokumentu (pliku) metadanych i kontynuacja jego edycji w edytorze. Należy wybrać odpowiedni lokalny plik XML i rozpocząć jego edycję. Jeżeli istnieje potrzeba, należy użyć odpowiedniego arkusza transformacji, aby dokonać konwersji ze źródłowej struktury metadanych do struktury ISO obsługiwanej przez terracatalog. Jeżeli plik XML jest zgodny z ISO, definiowanie arkusza transformacji nie jest wymagane. 7.1.3 Użycie szablonu Możliwe jest utworzenie i opublikowanie metadanych na podstawie utworzonych wcześniej wzorców (pliki XML). Wszystkie dostępne do użycia wzorce są wyświetlane na liście szablonów. Należy wskazać jeden z nich i przejść do Smart Editor lub, jeżeli jest to wymagane to usunąć wskazany. 43
7.1.4 Użycie szkicu Podczas edycji możliwe jest zapisanie tymczasowych stanów pracy. Konieczne jest wprowadzenie tytułu metadanych. Projekt jest widoczny tylko dla osoby, która go stworzyła (właściciela) i mogą być ponownie wykorzystane, ukończone i opublikowanie w późniejszym terminie. 44
7.2 Eksport metadanych Eksport metadanych następuje po wpisaniu zapytania w języku SQL. W oknie należy wprowadzić pozostałość pytania po słowie WHERE. W przykładzie poniżej eksportujemy metadane, które były wprowadzane po 28-11-2010. Wyeksportowanych zostało 90 dokumentów, zostały one spakowane do pliku zip. Aby je pobrać i zapisać na dysku lokalnym należy je odszukać w istniejących archiwach, wskazać i następnie zapisać. W naszym przypadku będzie to plik BACKUP_TC_2010-11-28-00-06-57-103.zip. 45
46
7.3 Import metadanych Uprawnieni użytkownicy mogą importować do katalogu przechowywane lokalnie pliki XML z metadanymi. W tym celu należy wybrać polecenie Publikuj > Import metadanych. Należy wskazać status, oraz właściciela (domyślnie administrator). Należy wskazać lokalny plik zip, lub XML, jeżeli szablon nie odpowiada strukturze ISO, należy podać szablon stylu (transformacji). Konieczne jest również wskazanie adresu e-mail, na który zostanie przesłany raport błędów, jeżeli plik nie zostanie zaimportowany. 47