Obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy o dochodach JST Komitet Inicjatywy Ustawodawczej dotyczącej projektu ustawy o zmianie ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego
Komitet Inicjatywy Ustawodawczej Utworzony przez członków władz statutowych ogólnopolskich stowarzyszeń gmin i powiatów; Apolityczny (wśród 25 inicjatorów znajdują się osoby bezpartyjne oraz członkowie PO, PiS, SLD i PSL); Poparty w ramach akcji zbierania podpisów przez liczne środowiska lokalne i organizacje pozarządowe.
Zawartość projektu (druk 848) Zwiększenie udziału JST we wpływach budżetu państwa z podatku dochodowego PIT, Wprowadzenie subwencji ekologicznej dla gmin, w których znajdują się obszary chronione, Przywrócenie zasady rekompensowania ubytków w podatkach i opłatach lokalnych, spowodowanych przez zmiany ustawowe.
Założenia projektu Skutki wg obliczeń (szacunków) zawartych w OSR-ach projektów ustaw albo oszacowanych ex post i opublikowanych przez Ministerstwo Finansów (dla skutków zmian w podatku PIT); Skutki ustawy wymienionych w uzasadnieniu projektu niewaloryzowane; Obliczenia dla udziałów we wpływach z PIT przyjęte wg stanu z roku 2011; Nie zostały uwzględnione skutki zmian, które nie były zawarte w OSR-ach (ponad 1 mld zł.).
UZASADNIENIE 1. System dochodów JST został ustalony w 2003, przed uchwaleniem obecnej ustawy o dochodach JST, na podstawie ówczesnej wydajności przyznanych samorządom źródeł dochodów. 2. Zmiany w ustawach, przyjęte po wejściu w życie tej ustawy od 2004 r., spowodowały naruszenie ustalonej równowagi dochodów i wydatków. 3. Największe ubytki, oszacowane przez MF na 6,8 mld zł, spowodowały zmiany w systemie podatku PIT, uchwalone 16.XI.2006 r. i 5.IX.2007 r.
UZASADNIENIE (2) Inne zmiany w wielu ustawach (wymienione w uzasadnieniu projektu obywatelskiego) także powodowały skutki dla finansów JST: - zmniejszając poziom dochodów, np. z podatku od nieruchomości, - zwiększając zakres zadań bez zwiększenia zasilania finansowego, np. piecza zastępcza. Zmiany w podatkach i opłatach lokalnych nie były rekompensowane.
UZASADNIENIE (3) Zmiany w systemie podatku PIT dotknęły zarówno budżety JST jak i budżet centralny. Budżet centralny zrekompensował sobie ubytki, poprzez: 1) wzrost podatku VAT z 22 do 23 %, 2) coroczne podnoszenie akcyzy, m.in. od paliw, 3) wzrost (powrót do starej ) składki rentowej, 4) podatek od niektórych kopalin, 5) inne transfery finansowe. Dla nas działania te nie stanowią rekompensaty, a trzy pierwsze powodują wzrost kosztów.
POTWIERDZENIE UZASADNIENIA Analizy prowadzone przez sektor bankowy: - Dział Studiów i Analiz banku PKO BP, - Bank Gospodarstwa Krajowego. banki szacują ubytki w JST na 10-12 mld złotych. Opracowanie przygotowane na zlecenie MRR przez zespół prof. Wojciecha Misiąga (lipiec 2012); Analizy prowadzone i publikowane przez RIO; Resort finansów w corocznych sprawozdaniach.
SKUTKI Do 2007 system działał normalnie: samorząd inwestował w rozwój na poziomie 22-23 % dochodów (w 2007 r. 30 mld zł), korzystając w małym stopniu ze środków zwrotnych; Po zburzeniu równowagi JST musiały ją wypełnić, biorąc kredyty; roczny deficyt osiągnął 13-15 mld; Był to okres wzmożonego wysiłku inwestycyjnego (fundusze UE) deficyt dotyczył nie tylko wyrównania ubytków, ale także współfinansowania projektów unijnych (w 2011 r. na projekty wydano 21 mld, a z dotacji z funduszy UE uzyskano 11 mld).
SKUTKI (2) Skutki utrzymania tej luki w systemie finansowania JST będą oznaczały znaczny spadek wydatków majątkowych samorządów, zwłaszcza gmin. Obecną sytuację w tym zakresie odzwierciedlają najlepiej wieloletnie prognozy finansowe (WPF). Dotychczasowe obserwacje wskazują, że poziom inwestycji lokalnych i regionalnych spadnie w roku 2015 do ok. 20 mld zł, z poziomu ok. 44 mld zł w latach 2009-11. (zahamowanie rozwoju kraju). Niektóre JST ograniczą również wydatki bieżące.
PODSUMOWANIE Podczas prac Komisji Wspólnej Rządu i ST wielokrotnie zgłaszaliśmy problem utraty równowagi przez finanse JST, począwszy od stycznia 2008, jednak nie podjęto z nami rzeczowej rozmowy. Dlatego postanowiliśmy wykorzystać inne instrumenty demokratyczne i niniejszym przedstawiamy Wysokiej Izbie projekt obywatelski (samorządowy). Możliwe są rozwiązania inne, niż proponujemy. Chodzi o dalszy rozwój Polski, który ma dziś miejsce głównie w gminach, powiatach i regionach.