Wzrost konkurencji na rynku wymusza szybką reakcję

1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016(p) Powierzchnia najmu PROPERTY TIMES Wzrost konkurencji na rynku wymusza szybką reakcję Polska, Powierzchnie handlowe, I poł. 2016 Sierpień 2016 r. Spis treści Wielkośc rynku 2 Podaż I poł. 2016 2 Powierzchnia w budowie 4 Popyt i nowi najemcy 5 Stopa pustostanów i czynsze 5 Definicje 7 Na koniec I poł. 2016 r. wielkość rynku nowoczesnej powierzchni handlowej w Polsce osiągnęła 13,53 mln m kw. Zarówno w segmencie centrów, jak i parków handlowych obserwujemy stały trend rosnącego udziału powierzchni handlowej zlokalizowanej w mniejszych miastach (poniżej 100 tys. mieszkańców) w całości nowoczesnych zasobów. Sektor centrów wyprzedażowych, po ugruntowaniu swojej pozycji w największych aglomeracjach, rozwijany jest w miastach regionalnych (200 400 tys. mieszkańców). Obecnie trwają prace nad projektami tego formatu w Bydgoszczy i Toruniu. W I poł. 2016 r. rynek nowoczesnej powierzchni handlowej w Polsce powiększył się o zaledwie 121 000 m kw., z czego połowa przypadła na centra handlowe. Obecnie w budowie jest 690 000 m kw. powierzchni handlowej z planowanymi datami otwarcia do końca 2017 r. Ponad połowa nowej podaży ma zostać dostarczona na rynki głównych aglomeracji, w przeważającej mierze jako rezultat otwarcia kolejnych dużych centrów handlowych. W największych miastach stopa pustostanów utrzymuje się na stabilnym poziomie ok. 3%. Najlepsze lokalizacje cieszą się wysokimi wskaźnikami wynajęcia. Obserwujemy natomiast wyraźne pogorszenie sytuacji w starszych obiektach na rynkach, gdzie w wyniku wzrostu zasobów nastąpiło nasilenie konkurencji. Stawki czynszu za najlepsze powierzchnie pozostają stabilne. Najwyższe stawki odnotowaliśmy tradycyjnie w najpopularniejszych centrach handlowych stolicy. Dalej uplasowały się inne warszawskie galerie oraz obiekty w miastach regionalnych. Wykres 1 Podaż powierzchni handlowej według wielkości miasta (tys. m kw.) Autorka Patrycja Dzikowska Associate Director Dział Doradztwa i Analiz Rynkowych +48 602 452 549 patrycja.dzikowska@cushwake.com Kontakty Kamila Wykrota MRICS Dyrektor Działu Doradztwa i Analiz Rynkowych kamila.wykrota@cushwake.com 1 000 800 600 400 200 0 ponad 400 tys. 200-400 tys. 100-200 tys. 50-100 tys. poniżej 50 tys. cushmanwakefield.com PROPERTY TIMES 1

Rynek nowoczesnej powierzchni handlowej Na koniec I poł. 2016 r. wielkość zasobów nowoczesnej powierzchni handlowej w Polsce osiągnęła 13,53 mln m kw. Centra handlowe 409 obiektów o łącznej powierzchni najmu 9,83 mln m kw. zajmują 73% rynku. Drugi po względem wielkości sektor to wolnostojące magazyny handlowe (255 placówek), które zajmują 18% rynku (2,43 mln m kw.). Powierzchnia w parkach handlowych (63 obiekty) przekroczyła 1 mln m kw., stanowiąc 7,5% zasobów. Powierzchnia 13 centrów wyprzedażowych (218 tys. m kw.) zajmuje 1,5% rynku. W segmencie centrów handlowych jednym z najważniejszych trendów na polskim rynku pozostaje rosnący udział obiektów zlokalizowanych w mniejszych miastach (poniżej 100 tys. mieszkańców) w całości zasobów. O ile na koniec I poł. 2016 r. już ok. 17% powierzchni formatu centra handlowe znajduje się w miastach o liczbie mieszkańców poniżej 100 tys., o tyle jeszcze 5 lat temu było to 12%, a 10 lat temu zaledwie 7%. Analogiczną tendencję obserwujemy w formacie parków handlowych. Na koniec I poł. 2016 r. udział miast poniżej 100 tys. mieszkańców wzrósł do 25%, podczas gdy 5 lat wcześniej było to tylko 9%. Do wzrostu znaczenia małych miast przyczynił się dynamiczny rozwój sektora małych obiektów w formie tzw. strip mall, które pozwalają najemcom na dotarcie do klientów w mniejszych miejscowościach. Małe centra bądź parki handlowe dostarczane są na coraz mniejsze rynki lokalne, również te o liczbie mieszkańców poniżej 50 tys., jak np. Kwidzyn, Bartoszyce, Myślenice, Nowy Tomyśl. Uwzględniając obecne statystyki planowanych zasobów handlowych, spodziewana jest kontynuacja tego kierunku rozwoju rynku, zwłaszcza w formacie mini-parków handlowych. Trzeba jednak mieć na uwadze ograniczone możliwości absorpcji nowej podaży na mniej chłonnych małych rynkach oraz dość wąską grupę operatorów handlowych gotowych do poniesienia większego ryzyka na mniej stabilnych rynkach małych miejscowości. Doświadczeni operatorzy handlowi zdają sobie sprawę z wyzwań związanych z pozyskaniem klientów na mniejszych rynkach, stąd zazwyczaj starają się opracować nowe koncepty sklepów, zarówno pod względem wielkości, jak i wyposażenia oraz dostępnej oferty, aby właściwie dopasować model biznesowy do nowych uwarunkowań. Sektor centrów wyprzedażowych, po ugruntowaniu swojej pozycji w największych aglomeracjach, rozwijany jest w miastach regionalnych (200 400 tys. mieszkańców). Centra wyprzedażowe działają już w Lublinie i Białymstoku, a kolejne obiekty tego typu przygotowywane są w Bydgoszczy (Metropolitan Outlet) i Toruniu (Outlet Toruń). Podaż powierzchni handlowej w I poł. 2016r. W I poł. 2016 r. rynek nowoczesnej powierzchni handlowej w Polsce powiększył się o zaledwie 121 000 m kw., z czego 56% dostarczone zostało w miastach poniżej 100 tys. mieszkańców. Pozostałe ok. 53 500 m kw. przypadło na główne aglomeracje i miasta regionalne (200 400 tys. mieszkańców). Nie uległa Wykres 2 Zasoby powierzchni handlowej w podziale na formaty 18%, I poł. 2016 Wykres 3 Dystrybucja powierzchni centrów handlowych zmiany na przestrzeni lat Tabela 1 Największe nowe obiekty otwarte w I poł. 2016 r. OBIEKT MIASTO GLA (m kw.) DEWELOPER Galeria Glogovia Głogów 21 500 Saller Polbau Galeria Karuzela Września 12 000 JB Development Leszno Park Leszno 6 500 Blackstone Galeria Avangarda 8%1% 76% 73% 68% Centrum handlowe Magazyn handlowy Park handlowy Centrum wyprzedażowe 5% 7% 7% 12% 17% 13% 11% 17% 11% 16% 12% 13% 60% Bartoszyce 6 000 City 54% 2000 2005 2010 I poł. 2016 główne aglomeracje 200-400 tys. 100-200 tys. poniżej 100 tys. Nieruchomości cushmanwakefield.com PROPERTY TIMES 2

zmianie wielkość zasobów nowoczesnego handlu w miastach zamieszkanych przez 100 200 tys. osób. Powierzchnia w centrach handlowych stanowiła połowę nowych zasobów handlowych. Otwarto dla klientów trzy nowe obiekty wszystkie w miastach poniżej 100 tys. mieszkańców (Galeria Glogovia w Głogowie, centrum Karuzela we Wrześni i Galeria Avangarda w Bartoszycach). Ukończono również kolejne fazy rozbudowy istniejących centrów handlowych (Atrium Promenada w Warszawie, Auchan w Gdańsku) bądź poszerzono ofertę poprzez dodanie elementów parku handlowego (Leroy Merlin w parku handlowym przy Galerii Sudeckiej w Jeleniej Górze, park handlowy w ramach kompleksu handlowego Galeria Leszno w Lesznie). Wykres 4 Nowe zasoby handlowe w I poł. 2016 r. dystrybucja według kategorii miast 41% 15% 23% 21% ponad 400 tys. 200-400 tys. 50-100 tys. poniżej 50 tys. Rozbudowany został park handlowy Futura we Wrocławiu poprzez dodanie sklepu branży dom i ogród Leroy Merlin. Sektor wolnostojących magazynów handlowych w Polsce powiększył się o 44 000 m kw., co stanowiło 36% nowej powierzchni handlowej. Otwarte zostały cztery wolnostojące obiekty dwa z branży dom i ogród (tj. Castorama w Radomiu i Leroy Merlin w Koninie), jeden wielkopowierzchniowy magazyn meblowy (Agata Meble w Częstochowie) i jeden magazyn handlowy sektora cash & carry (Selgros w Warszawie). W sektorze centrów wyprzedażowych nie zanotowano nowej powierzchni oddanej do użytku w I poł. 2016 r. Jednocześnie trzeba odnotować pierwsze zamknięcie obiektu handlowego Centrum Sosnowiec w Sosnowcu, który był obiektem starej generacji z hipermarketem spożywczym jako dominującym operatorem i mini pasażem usługowym. Po wycofaniu się operatora hipermarketu, dalsza działalność tego centrum przestała być efektywna. Zamykanie bądź całkowita zmiana funkcjonalności obiektów handlowych nie będą masowymi zjawiskami na polskim rynku handlowym, jednak dalsze losy kilku starszych obiektów działających według schematów i stąd nienadążających za obecnymi wyzwaniami rynku mogą być niepewne. Powierzchnia handlowa w budowie Obecnie w trakcie budowy jest ok. 690 000 m kw. powierzchni handlowej z planowanymi datami otwarcia do końca 2017 r. Zgodnie z dostępnymi danymi, 57% z tej podaży ma zostać dostarczone na rynki głównych aglomeracji, w przeważającej mierze jako rezultat otwarcia dużych centrów handlowych (np. Posnania w Poznaniu, Galeria Północna w Warszawie, Wroclavia we Wrocławiu, Forum Gdańsk w Gdańsku). W miastach poniżej 100 tys. mieszkańców spodziewane jest oddanie do użytkowania ok. 40% z realizowanej obecnie powierzchni handlowej. Nowe obiekty handlowe w formacie centrum lub parku handlowego spodziewane są np. w Tomaszowie Mazowieckim, Mielcu, Jarocinie czy Zakopanem. Wykres 5 Struktura powierzchni handlowej otwartej w I poł. 2016 r. według formatu i typu inwestycji 36% Wykres 6 Powierzchnia handlowa w budowie według wielkości rynku 1% 9% 12% 8% Centra handlowe - nowe 23% 78% 33% Centra handlowe - rozbudowa Nowe magazyny handlowe Parki handlowe - rozbudowa główne aglomeracje 200-400 tys. 50-100 tys. poniżej 50 tys. cushmanwakefield.com PROPERTY TIMES 3

Pozostałe zaledwie 3% przypadnie na miasta regionalne (200-400 tys. mieszkańców) w rozbudowach działających już obiektów. Biorąc pod uwagę format obiektów handlowych będących obecnie na etapie budowy, centra handlowe zdecydowanie pozostaną dominującym segmentem rynku. Z konstruowanej powierzchni 89% zostanie dostarczone w centrach handlowych, a kolejne 8% w sektorze parków handlowych. Spodziewany jest również dalszy rozwój sektora centrów wyprzedażowych, których projekty realizowane są w kolejnych miastach regionalnych (200 400 tys. mieszkańców). Obecnie w Bydgoszczy trwa przebudowa centrum handlowego Carrefour Glinki na obiekt wyprzedażowy Metropolitan Outlet. Natomiast w pobliskim Toruniu na zaawansowanym etapie przygotowań jest Outlet Toruń, który w zamierzeniach dewelopera ma stanowić pierwszy z komponentów większego kompleksu handlowego zlokalizowanego na zachodzie miasta. Wykres 7 Rozbudowy a podaż roczna 160000 140000 120000 100000 80000 60000 40000 20000 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 (p) powierzchnia rozbudów (m kw. GLA) % udział w rocznej podaży 2017 (p) 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Rozbudowy i przebudowy już od kilku lat stanowią znaczną część całkowitej podaży nowej powierzchni w segmentach centrów i parków handlowych oraz centrów wyprzedażowych. W 2015 r. rozbudowy przyniosły ok. 30% nowej podaży powierzchni centrów handlowych, w 2016 r. spodziewane jest, że będą one stanowiły ok. 22%, a na 2017 r. obliczane jest ok. 15% wolumenu nowej powierzchni. Warto zauważyć, że rozbudowie poddawane są nie tylko ustabilizowane obiekty działające na największych rynkach, jak chociażby Galaxy w Szczecinie, Atrium Promenada i Centrum Janki w Warszawie, ale również małe obiekty dostarczone na małe rynki lokalne (np. Era Park w Radomsku, Galeria Mrówka w Ciechanowie), gdzie zyskały sobie dobrą pozycję na rynku oraz spotkały się z popytem ze strony klientów i najemców. Znaczący trend to również powiększanie i poprawianie oferty handlowej w pasażach przyległych do hipermarketów spożywczych, co systematycznie realizuje np. sieć Carrefour (Morena Gdańsk) czy Immochan w galeriach handlowych przy sklepach Auchan (ostatnio w Gdańsku i Białymstoku). Jest to trend szczególnie istotny w świetle zmieniających się zachowań zakupowych Polaków i ich odpływu od robienia zakupów w dużych hipermarketach spożywczych, które przestały być głównym magnesem ściągającym klientów do centrum handlowego. Nowe zasoby handlowe do końca 2016 r. Połowa z budowanego obecnie wolumenu (363 tys. m kw.) ma zostać dostarczona na rynek jeszcze do końca 2016 r. Największy obiekt planowany na ten rok to Posnania (Apsys, 99 tys. m kw.) kolejne centrum handlowo rozrywkowe, które otworzy się w Poznaniu, mieście już teraz w grupie wiodących pod względem nasycenia rynku nowoczesną powierzchnią handlową. Co ciekawe, Posnania będzie kolejnym centrum handlowym usytuowanym w centralnej strefie miasta, gdzie już rywalizują o klientów Stary Browar, Galeria Malta i najmłodszy obiekt w tej grupie Poznań City Center. Tabela 3 Największe obiekty planowane na 2016 r. Obiekt Miasto Powierzchnia najmu (m kw.) Deweloper Posnania Poznań 99 000 Apsys Metropolia Gdańsk 34 000 PB Górski Galeria Wołomin Galeria Aviator Wykres 8 Wołomin/Agl. warszawska 25 000 Rockcastle/ Acteeum Group Mielec 25 000 Rank Progress Nasycenie powierzchnią centrów handlowych w największych miastach (m kw. na 1 000 mieszkańców) 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 Nasycenie - stan obecny Nasycenie - włącznie z powierzchnią w budowie cushmanwakefield.com PROPERTY TIMES 4

Poznań Łódź Kraków Katowice Wrocław Gdansk Szczecin Warszawa Średnia - gł. aglom. Radom Bydgoszcz Białystok Częstochowa Kielce Toruń Lublin Średnia- miasta 200-400 tys. Rzeszów Bielsko - Biała Olsztyn Średnia - miasta 150-200 tys. Polska, Powierzchnie handlowe, I poł. 2016 r. Nowe centrum handlowe (Galeria Metropolia realizowana przez lokalnego dewelopera PB Górski, 34 tys. m kw.) otworzy się w dogodnej lokalizacji w Gdańsku Wrzeszczu, tuż przy stacji Szybkiej Kolei Miejskiej (SKM), w bliskim sąsiedztwie Galerii Bałtyckiej. W tym roku na rynek trafić ma również kilka średnich i małych obiektów w mniejszych miejscowościach, często będąc pierwszymi nowoczesnymi obiektami handlowymi na danym rynku, jak np. Galeria Wołomin w podwarszawskim Wołominie, Galeria Aviator w Mielcu czy Galeria Tomaszów w Tomaszowie Mazowieckim. Popyt i nowi najemcy Najemcy pozytywnie oceniają perspektywy rozwoju na polskim rynku, choć oczywiście wyraźnie różnicują postrzeganie konkretnych lokalizacji. Nieodmiennie największym popytem najemców cieszą się obiekty o stabilnej pozycji, notujące dobre wskaźniki odwiedzalności i gwarantujące przychody na zakładanym poziomie. Reguła ta dotyczy zarówno głównych aglomeracji, jak i mniejszych ośrodków miejskich. Zwłaszcza w mniejszych miastach wyraźna jest tendencja preferowania przez najemców zmodernizowanych centrów handlowych o ugruntowanej pozycji raczej niż nowych projektów o niepewnej perspektywie. Powstają również nowe koncepty operatorów działających w Polsce od lat. Portfel swojej działalności poszerza Grupa LPP wprowadzając nową markę modową, tym razem segmentu premium Tallinder. Najemca ostrożnie wybiera lokalizacje dopasowane do swojego profilu ofertowego i cenowego. Carrefour rozwija koncept supermarketu segmentu premium pod marką Market. Po dobrze przyjętym sklepie na warszawskiej Białołęce, kolejny supermarket został otwarty w Galerii Podkowa w podwarszawskiej Podkowie Leśnej, zastępując poprzedniego operatora spożywczego sieć Marcpol, która przeżywa problemy finansowe i zamyka swoje placówki. Wraz z rozwojem rynku obiektów handlowych w mniejszych miejscowościach, operatorzy starają się dostosować swoje formaty do nowych uwarunkowań, jak np. sieć elektro sklepów Media Markt, która rozwija koncept placówek o wielkości ok. 2 000 m kw. się w Nowym Dworze Mazowieckim. Do rozpoczęcia działalności szykuje się również amerykańska sieć odzieżowa Forever 21. Na następne lata otwarcie swojego sklepu w Warszawie zapowiedziała znana brytyjska sieć sklepów z zabawkami Hamleys. Z drugiej strony rynek i gusta klientów weryfikują koncepty handlowe, które nie potrafią szybko dopasować się do zmieniających się gustów klientów. Francuskie sieci Celio i Brice zamknęły swoje placówki, a inne sieci dokładnie analizują swoje portfele i optymalizują liczbę prowadzonych sklepów. Na sytuację rynku handlowego optymistycznie pozwalają patrzeć dane makroekonomiczne. Stały wzrost sprzedaży detalicznej (+6,5% czerwiec 20016 / czerwiec 2015) oraz spadek bezrobocia (8,8% w czerwcu 2016) przekładają się na dobre wyniki branży. Stopa pustostanów i czynsze Stopa pustostanów W porównaniu z końcem 2015 r., poziom pustostanów w największych miastach w Polsce (powyżej 200 tys. mieszkańców) nieznacznie wzrósł przekraczając poziom 3%. Wykres 9 Stopa pustostanów w miastach powyżej 150 tys. mieszkańców 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% Dzięki dynamicznemu rozwojowi sektora małych parków handlowych sieci handlowe mają możliwość obejmowania swoim zasięgiem coraz mniejszych rynków. W ekspansji przodują branże drogerie, RTV AGD, odzież i obuwie niskiej półki cenowej, akcesoria do domu. W I poł. 2016 r. na polskim rynku zadebiutowali np. Skechers, NYX Cosmetics, U.S. Polo Assn., niemiecka marka dziecięca Kanz. W II poł. 2016 roku spodziewane jest wejście do Polski kolejnych emblematycznych marek jak np. & Other Stories z portfela H&M czy szwajcarska sieć sklepów z akcesoriami wyposażenia domu MaxiBazar, która już we wrześniu otworzy Wskaźnik pustostanów - II poł. 2015 Wskaźnik pustostanów - I poł. 2016, PRRF cushmanwakefield.com PROPERTY TIMES 5

W grupie ośmiu głównych aglomeracji wskaźnik powierzchni niewynajętej pozostaje stabilny na poziomie ok. 3%. Wśród głównych polskich metropolii najniższą stopę powierzchni niewynajętej obserwujemy w Warszawie, gdzie od kilku lat wskaźnik ten nie przekracza 2%. W pozostałych głównych aglomeracjach wskaźnik pustostanów wynosi od ok. 2% na stosunkowo stabilnym rynku w Szczecinie do ok. 4% - 6% na najbardziej konkurencyjnych rynkach Poznania i Łodzi. Przewidujemy dynamiczne zmiany sytuacji na rynkach, dla których przygotowywane są kolejne duże obiekty handlowe (jak Poznań, Wrocław, Gdańsk), czego pierwsze oznaki już widać. W grupie miast regionalnych (200 400 tys. mieszkańców) średni wskaźnik pustostanów odnotował znaczący wzrost do ok. 5% z 4% zarejestrowanych sześć miesięcy temu. W tej puli miast najniższy wskaźnik powierzchni niewynajętej odnotowano w Lublinie i Toruniu, gdzie wyniósł on 2%-3%. Znaczącą poprawę sytuacji zaobserwowano w Toruniu, gdzie poprzedni pomiar wskazał ponad 5% powierzchni niewynajętej. Obecnie spadł on do ok. 3%, na co wpłynęło stopniowe zapełnianie się galerii handlowej w nowej części Atrium Copernicus, oddanej do użytkowania w 2015 r. Silny wzrost statystyk powierzchni niewynajętej nastąpił natomiast w Bydgoszczy (z 6% na koniec 2015 r. do niemal 8% na koniec I poł. 2016 r.), co jest efektem nasilenia się konkurencji na tym rynku. Otwarcie dużego centrum handlowego Zielone Arkady (51 000 m kw.) pod koniec 2015 r. negatywnie odbiło się na wskaźnikach powierzchni wynajętej w starszych i mniej nowoczesnych obiektach działających w Bydgoszczy. Pogorszenie sytuacji nastąpiło także w Białymstoku, gdzie najwyższe współczynniki pustostanów rejestrujemy w wysoce konkurencyjnym sektorze centrów wyprzedażowych. Wskaźnik pustostanów w Radomiu poszybował do 9% w efekcie opuszczenia dużego lokalu w centrum Echo przez zamykającą swoje placówki sieć Nomi. Od pewnego czasu nasila się wzrost wskaźników pustostanów w obiektach handlowych tzw. starszej generacji, czyli zwykle galeriach handlowych połączonych z dużymi hipermarketami spożywczymi, które tracą popularność na korzyść bardziej nowoczesnych obiektów o rozbudowanej ofercie pozaspożywczej. Symptomatyczne jest również otwieranie nowych centrów handlowych przy niepełnym współczynniku wynajęcia powierzchni. Przy obecnie wysokim poziomie konkurencji na zdecydowanej większości rynków oraz ostrożnym nastawieniu operatorów handlowych do nowych obiektów, proces wynajmowania powierzchni znacznie się wydłużył i wymaga od właściciela więcej wysiłku i nakładów finansowych niż wcześniej. Obecnie tylko najlepiej zaplanowane centra handlowe są w chwili otwarcia niemal w pełni wynajęte. Widoczne jest również pogarszanie się wskaźników najmu powierzchni w obiektach o dotychczas ustabilizowanej pozycji rynkowej, ale obecnie zagrożonych ze strony nowej, silnej konkurencji. Czynsze za najlepsze powierzchnie handlowe Czynsze w najlepszych centrach handlowych pozostają stabilne. Najwyższe stawki utrzymują się w najpopularniejszych centrach handlowych w Warszawie i sięgają 130 140 euro za m kw. za miesiąc dla lokali tzw. prime. W pozostałych wiodących obiektach handlowych w Warszawie czynsze wahają się od 80 do 110 euro za m kw. za miesiąc. W pozostałych głównych aglomeracjach stawki czynszu prime sięgają 45 55 euro za m kw. za miesiąc, zaś w miastach regionalnych (200 400 tys. mieszkańców) zróżnicowanie wynosi 33 40 euro za m kw. za miesiąc. Biorąc pod uwagę wzrost konkurencji na rynku oraz wysoką planowaną podaż, spodziewamy się dalszego różnicowania poziomu czynszu pomiędzy obiektami wiodącymi a tymi o pozycji drugorzędnej. Silna presja na stawki czynszów nadal dotyczy obiektów mniej popularnych oraz obecnie budowanych, gdzie najemcy oczekują od właścicieli np. partycypacji w kosztach aranżacji powierzchni bądź zwolnienia z czynszu w początkowym okresie działalności. Czynsz bazowy stanowi zaledwie jeden z elementów finansowego aspektu najmu. W jego skład wchodzą również liczne zachęty i dopłaty, zwłaszcza w przypadku największych i najbardziej prestiżowych najemców. Coraz większą popularnością cieszą się też takie rozwiązania, jak płacenie tylko czynszu od obrotów lub czynszu stopniowanego w zależności od roku trwania umowy. Opłaty dodatkowe obejmują koszty eksploatacyjne i marketingowe. Wykres 10 Czynsze za najlepsze lokale w centrach handlowych (EUR/m kw./m-c) Warszawa Trójmiasto Łódź Poznań Wrocław Katowice Kraków Szczecin miasta regionalne 30 50 70 90 110 130 150 Euro/ m kw./ m-c cushmanwakefield.com PROPERTY TIMES 6

Definicje Zasoby nowoczesnej powierzchni handlowej Obiekty handlowe o powierzchni najmu powyżej 5000 m kw., wybudowane lub kompleksowe zmodernizowane po 1990 roku. Czynsz za najlepsze lokale Centrum handlowe Najwyższy czynsz za m kw. płacony miesięcznie za najbardziej atrakcyjne lokale o powierzchni ok. 100 m kw., wynajmowane przez operatorów z branży moda w najlepszych centrach handlowych. Nowoczesny obiekt handlowy o powierzchni powyżej 5000 m kw. powierzchni najmu, posiadający więcej niż 10 sklepów i cechujący się centralnym zarządzaniem. Magazyn handlowy Wolnostojący obiekt handlowy o dużej powierzchni, zwykle użytkowany przez najemców z sektorów: dom i ogród, meble, elektronika, cash & carry, sport. Park handlowy Centrum handlowe z kilkoma (min. 2) dominującymi, wielkopowierzchniowymi najemcami kluczowymi wraz z towarzyszącymi mniejszymi najemcami. Centrum wyprzedażowe Wskaźnik pustostanów Sklep bądź zespół sklepów oferujących końcówki serii odzieży w sprzedaży detalicznej po obniżonej cenie. Wskaźnik powierzchni niewynajętej monitorowany jest w segmencie centrów handlowych, centrów wyprzedażowych i parków handlowych we wszystkich miastach powyżej 200 tys. mieszkańców oraz od czerwca 2016 r. w wybranych trzech miastach o liczbie mieszkańców pomiędzy 150 tys. a do 200 tys. (Lublin, Bielsko - Biała, Rzeszów). cushmanwakefield.com PROPERTY TIMES 7

EMEA John Forrester Chief Executive +44 (0)20 3296 3000 john.forrester@cushwake.com Powierzchnie Biurowe Richard Aboo richard.aboo@cushwake.com Doradztwo i Analizy Rynkowe Kamila Wykrota kamila.wykrota@cushwake.com Wyceny Mark Freeman +48 22 222 30 00 mark.freeman@cushwake.com Polska Charles Taylor Dyrektor Zarządzający charles.taylor@cushwake.com Powierzchnie Handlowe Renata Kusznierska renata.kusznierska@cushwake.com Zarządzanie Nieruchomościami Christopher Rasiewicz +48 22 222 30 00 christopher.rasiewicz@cushwake.com Usługi dla Najemców Ian Scattergood ian.scattergood@cushwake.com Polska Alan Colquhoun Chair +48 22 222 30 00 alan.colquhoun@cushwake.com Powierzchnie Przemysłowe i Logistyczne Tom Listowski tom.listowski@cushwake.com Rynki Kapitałowe James Chapman james.chapman@cushwake.com Zarządzanie Projektami i Doradztwo Andrew Frizell andrew.frizell@cushwake.com Zastrzeżenie Niniejszy raport nie powinien być traktowany jako podstawa do zawierania transakcji bez udziału wykwalifikowanego i profesjonalnego doradcy. Fakty i dane przedstawione w raporcie zostały dokładnie sprawdzone, jednak Cushman & Wakefield nie może ponosić odpowiedzialności za jakiekolwiek szkody lub straty powstałe w związku z nieprecyzyjnością przedstawionych danych. Informacje zawarte w raporcie nie powinny być, w całości lub w części, publikowane, powielane oraz nie powinno się na nie powoływać bez wcześniej zgody. W przypadku powielania informacji każdorazowo należy powołać się na Cushman & Wakefield jako źródło danych. 2016 Cushman & Wakefield LLP. All rights reserved. Pełna lista naszych publikacji dostępna na stronie cushmanwakefield.com oraz w aplikacji Research App Cushman & Wakefield Metropolitan Plac Piłsudskiego 1 Warsaw, 00-078 phone +48 20 820 20 20 fax +48 22 820 20 21 email info@cushwake.com Cushman & Wakefield Lumen Złota 59 Warsaw, 00-120 phone +48 22 222 30 00 fax +48 22 222 30 01 email info@cushwake.com cushmanwakefield.com