Informacja o sytuacji banków spółdzielczych i zrzeszających w I półroczu 2013 r.

Informacja o sytuacji banków spółdzielczych i zrzeszających w I półroczu 213 r. URZĄD KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO WARSZAWA, październik 213 r.

Spis treści 1 Najważniejsze spostrzeżenia i wnioski... 3 2 Charakterystyka ogólna sektora spółdzielczego... 4 2.1 Sektor spółdzielczy na tle sektora bankowego... 4 2.2 Zróżnicowanie banków spółdzielczych... 4 2.3 Udziałowcy... 4 2.4 Zatrudnienie i placówki... 5 3 Bilanse banków spółdzielczych i zrzeszających w kontekście ich wzajemnych relacji... 6 4 Należności brutto banków spółdzielczych i zrzeszających... 1 4.1 Należności od sektora finansowego... 1 4.2 Należności od sektora niefinansowego... 1 4.2.1 Banki spółdzielcze... 1 4.2.1.1 Podmiotowy układ należności... 1 4.2.1.2 Rodzajowy układ należności... 11 4.2.2 Banki zrzeszające... 12 4.2.2.1 Podmiotowy układ należności... 12 4.2.2.2 Rodzajowy układ należności... 12 4.2.3 Odpisy i zabezpieczenia... 13 4.3 Należności od sektora instytucji rządowych i samorządowych... 14 5 Źródła finansowania... 14 5.1 Banki spółdzielcze... 14 5.2 Banki zrzeszające... 15 6 Wyniki finansowe i efektywność... 16 6.1 Efektywność banków spółdzielczych i zrzeszających... 17 7 Fundusze własne... 18 8 Spis wykresów... 19 9 Spis tablic... 19 1 Spis załączników... 19 2

1 Najważniejsze spostrzeżenia i wnioski Banki spółdzielcze 1. Zmniejszyły się wyniki finansowe banków spółdzielczych w porównaniu z I półroczem 212 r. Główne zidentyfikowane czynniki: a. narastający deficyt na operacjach z osobami prywatnymi spowodowany wysokim oprocentowaniem depozytów, zwłaszcza terminowych; b. zmniejszenie wyniku odsetkowego od banków spowodowane spadkiem oprocentowania depozytów banków spółdzielczych w bankach zrzeszających; c. zmniejszenie dopłat do oprocentowania kredytów preferencyjnych dla rolników spowodowane kolejnym obniżkami stopy redyskonta weksli NBP będącej podstawą obliczania oprocentowania płaconego przez klientów; d. wzrost kosztów operacyjnych w 141 bankach spółdzielczych w I półroczu 213 r. wskaźnik kosztów operacyjnych przekroczył 8% (w I kwartale 213 r. w 94); 2. W II kwartale 213 r. nastąpiło zahamowanie przyrostu depozytów sektora niefinansowego, w tym osób prywatnych. 3. Zaobserwowano wzrost należności od sektora niefinansowego zwłaszcza od przedsiębiorstw i przedsiębiorców indywidualnych oraz po 2 kolejnych kwartałach spadku od osób prywatnych. Przyrost ten został w całości sfinansowany przez depozyty wycofane z banków zrzeszających. 4. Jakość należności od sektora niefinansowego utrzymała się na poziomie z I kwartału 213 r., tj. udział należności zagrożonych nie zmienił się i wyniósł 6,4%. 5. Przeciętny współczynnik wypłacalności wzrósł z 13,8% w grudniu 212 r. do 14,4% w czerwcu 213 r. Banki zrzeszające 1. Nastąpiła poprawa wyniku działalności bankowej wskutek zmniejszenia oprocentowania depozytów banków spółdzielczych. 2. Odnotowano spadek kosztów operacyjnych. Wyniki finansowe w dalszym ciągu są niższe od wyników w I półroczu 212 r., głównie wskutek dużego wzrostu rezerw celowych. 3. Odnotowano niewielki przyrost należności od sektora niefinansowego przy dalszym spadku ich jakości. 4. Nastąpiło zmniejszenie depozytów banków zrzeszonych z powodu spadku ich oprocentowania. Depozyty te powodowały duże wahania sumy bilansowej banków zrzeszających: duży wzrost w I kwartale 213 r., a następnie spadek w II kwartale. 3

7,3 7,7 6,3 8,3 8,6 8, 8,2 7,2 7,7 8,8 9, 9,4 7,8 7,8 7, 7,1 8,2 8,5 18,7 19,3 9, 8,2 8,3 7,8 8,9 2, 9,9 29,5 3,7 34,1 19,4 19,8 2,2 3, 32, 34,5 2 Charakterystyka ogólna sektora spółdzielczego W czerwcu 213 r. działały 572 banki spółdzielcze, z czego 26 było zrzeszonych w SGB-Banku SA w Poznaniu, 365 w BPS SA w Warszawie. Jeden bank, tj. Krakowski Bank Spółdzielczy nie jest zrzeszony. Liczba banków, w stosunku do grudnia 212 r., nie zmieniła się. 2.1 Sektor spółdzielczy na tle sektora bankowego Udział aktywów sektora spółdzielczego w całym sektorze bankowym wzrósł o,4 pkt. proc. w stosunku do grudnia 212 r. głównie z powodu dużo większej niż w bankach komercyjnych dynamiki depozytów od sektora niefinansowego, a w konsekwencji dużego przyrostu depozytów sektora finansowego w bankach zrzeszających. Udział kredytów i pożyczek dla sektora niefinansowego wzrósł o,1 pp, depozytów sektora niefinansowego o,5 pp., zatrudnienia o,2 pp, liczby placówek o,4 pp. 2.2 Zróżnicowanie banków spółdzielczych Dane o podstawowych wielkościach charakteryzujących banki spółdzielcze wskazują na postępujące rozwarstwienie tego sektora. Grupa banków o aktywach powyżej 2 mln zł rozwija się najszybciej i jej udziały w tym sektorze, począwszy od 21 r. jeśli chodzi o zatrudnienie, sumę bilansową, wynik finansowy netto, zobowiązania wobec sektora niefinansowego i należności od sektora niefinansowego rosną. W przypadku pozostałych grup spadają, najsilniej w przypadku banków o aktywach poniżej 5 mln zł. 2.3 Udziałowcy Wykres 2.1 Udział sektora spółdzielczego (banki spółdzielcze i zrzeszające) w sektorze bankowym (w %) 3.6.213 r. 36 32 28 24 2 16 12 8 4 aktywa fundusze własne i pożyczki dla sektora niefinansowego depozyty sektora niefinansowego zatrudnienie 28 29 21 211 212 213.6 liczba placówek Wykres 2.2 Udziały grup banków w wybranych wielkościach wszystkich banków spółdzielczych (w %) 3.6.213 r. 2,8 29,7 3,3 28,9 28,7 29,5 26,6 24,2 W czerwcu 213 r. liczba udziałowców banków wyniosła 1 42 566 osób w tym 1 38 938 to osoby prywatne. Od czerwca 212 r. zmniejszyła się o 19 841 osób (fizycznych i prawnych). Zmniejszanie się liczby udziałowców następuje przede wszystkim w bankach o sumie bilansowej poniżej 1 mln zł. W tych bankach liczba udziałowców osób fizycznych zmniejszyła się o 12 31. Banki wskazują na następujące przyczyny spadku liczby udziałowców: porządkowanie rejestrów członków, które rozpoczęło się po wysłaniu ankiet w styczniu 212 r. W opinii pracowników banków zrzeszających jest to główny powód spadku liczby udziałowców. Proces ten trwa długo, ponieważ zwykle wymaga skontaktowania się z udziałowcem, a w wielu przypadkach z jego spadkobiercami; podwyższanie wartości jednostki udziałowej w jednym z banków wskutek 1-krotnego zwiększenia wartości jednostki udziałowej liczba członków osób fizycznych zmniejszyła się o ok. 1,5 tys. osób (do 151); podwyższanie to nie jest zjawiskiem powszechnym przeciętna minimalna wartość udziałów wymagana przez statuty banków zwiększyła się w stosunku do czerwca 212 r. o 1 zł (z 298 do 299 zł), niemniej każdy taki fakt wzbudza zaniepokojenie przynajmniej części udziałowców pozostałych banków; 33,4 47,4 55,6 5,5 17,1 15,1 13,3 19,9 12,1 6,7 5,7 4,5 a 2 1 a < 2 5 a < 1 a < 5 liczba banków (%) liczba członków (%) zatrudnienie (%) suma bilansowa (%) wynik netto (%) 4

niepewność wśród udziałowców co do statusu funduszu udziałowego po wejściu w życie dyrektywy CRDIV i rozporządzenia CRR; od wielu lat brak dywidendy lub Wykres 2.3 Przeciętne zaangażowanie w funduszu udziałowym niewielka dywidenda wypłacana zwłaszcza przez członków posiadających 5% lub więcej kwoty funduszu (tys. zł) 3.6.213 r. małe banki. To zjawisko również musi być 1 zauważone przez udziałowców, biorąc pod 9 uwagę stosunkowo duże udziały opłacone 8 733 przypadające na jednego członka banku osobę fizyczną (spośród tych, które posiadają mniej niż 7 6 5% funduszu udziałowego opłaconego): 5 4 379 przeciętnie 622 zł; w bankach o aktywach 3 mniejszych niż 5 mln zł jest to 46 zł, w 235 2 171 15 157 122 bankach o aktywach większych lub równych 2 96 113 94 1 mln zł to kwota 15 zł. Wpływ dużych udziałowców, tj. członków posiadających 5% i więcej funduszu udziałowego, na funkcjonowanie banków spółdzielczych Tabl. 2.1 Liczba banków z dużymi udziałowcami według wielkości aktywów 3.6.213 r. liczba banków liczba banków z dużymi udziałowcami duże banki 1 (a 2 mln zł) 119 5 duże banki 2 (1 mln zł a < 2 mln zł) 17 43 średnie banki (5 mln zł 169 42 a < 1 mln zł) małe banki (a < 5 mln zł) 114 65 4,8 2,2 razem 572 2 13,4 11,1 7,2 7,4 Dywidenda, jak można oczekiwać, ma duże 8,3 znaczenie zwłaszcza dla udziałowców posiadających duże banki 1 duże banki 2 średnie banki małe banki razem 5% lub więcej funduszu udziałowego. Udziałowcy tacy występują w 2 bankach, zaś osoby fizyczne osoby prawne jest ich 535, w tym 357 to osoby fizyczne. Wykresy 2.3 i 2.4 pokazują, że mogą oni mieć znaczny wpływ na strategię działania banków, zwłaszcza najmniejszych, których fundusze udziałowe są niewielkie. Z analizy podziału wyniku za 211 r. nie wynikało, żeby banki, których osoby te są udziałowcami, wypłacały istotnie większą dywidendę niż pozostałe. Z analizy danych o podziale wyniku za 212 r. wniosek jest podobny. Szczegółowa informacja o podziale wyniku za rok 212 przedstawiona będzie Komisji Nadzoru Finansowego odrębnie. 2.4 Zatrudnienie i placówki duże banki 1 duże banki 2 średnie banki małe banki razem osoby fizyczne osoby prawne Wykres 2.4 Odsetek funduszu udziałowego przypadającego na członków posiadających 5% lub więcej kwoty funduszu (%) 3.6.213 r. 3 2 1 Zatrudnienie w bankach spółdzielczych wzrosło o,7% (do 32 972 etatów) w tym w placówkach o,3% na koniec czerwca 213 r. w stosunku do czerwca 212 r., aczkolwiek trzeba zauważyć, że prawdopodobnie po raz pierwszy od początku lat 9 mamy do czynienia z kwartalnym spadkiem zatrudnienia (w stosunku do marca 213 r. o 88 etatów). Przeciętne zatrudnienie wyniosło 57,6 etatu (w bankach o aktywach większych lub równych 2 mln zł 131,2 etatu, w bankach o aktywach mniejszych niż 5 mln zł 19,3 etatu. Liczba placówek (łącznie z centralami) wzrosła o 71 (do 4796). Banki o aktywach większych lub równych 1 mln zł posiadają 78,5% wszystkich placówek banków spółdzielczych (bez central). 4,2 21,2 5,7 5

3 Bilanse banków spółdzielczych i zrzeszających w kontekście ich wzajemnych relacji Banki spółdzielcze Przyrost aktywów o 8,2% (do 92,8 mld zł) w stosunku do grudnia 212 r. Kwota przyrostu: 7, mld zł, z czego 5,4 mld zł to zobowiązania wobec sektora niefinansowego (osoby prywatne i rolnicy) oraz,9 mld zł to samorządy; 3,4 mld zł ulokowane w bankach zrzeszających, 2,3 mld zł w należnościach od sektora niefinansowego, 1,1 mld zł w bonach NBP i obligacjach skarbowych. Banki zrzeszające Przyrost aktywów o 11,6%, (do 33,5 mld zł) w stosunku do grudnia 212 r., kwota przyrostu 3,5 mld zł w całości ulokowana w bonach pieniężnych NBP. Spadek w stosunku do marca 213 r. (o 1,9 mld zł) zmniejszenie o 1,7 mld zł zaangażowania w bony pieniężne NBP. Zmniejszenie zobowiązań wobec sektora finansowego o 2 mld zł w stosunku do marca 213 r. Udział zobowiązań wobec sektora finansowego (głównie banków spółdzielczych) wzrósł do 86,% pasywów (z 84,6% w grudniu 212 r.) Przyrost o 1,1 pp w stosunku do grudnia 212 r. Przyrost o 8,6 pp w stosunku do grudnia 212 r. Wykres 3.1 Struktura bilansu banków spółdzielczych i zrzeszających 3.6.213 r. 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 4,5 5,4 5,5 5,4 53,6 31,1 banki spółdzielcze Aktywa 5,9 3,6 36,2 3,7 banki zrzeszające pozostałe aktywa (%) instrumenty dłużne i kapitałowe (%) należności od instytucji rządowych i samorządowych (%) należności od sektora niefinansowego (%) 1,2 77,5 1 należności od sektora finansowego (%) 1,9 banki spółdzielcze 1 9 8 7 6 5 4 3 2 2,4 2, 4, 1,2 6,7 8, Pasywa 86, banki zrzeszające pozostałe pasywa (%) kapitały (%) zobowiązania wobec instytucji rządowych i samorządowych (%) zobowiązania wobec sektora niefinansowego (%) zobowiązania wobec sektora finansowego (%) Struktura bilansów obydwu grup banków zmieniała się istotnie w I półroczu 213 r. zwłaszcza w przypadku banków zrzeszających. 1) w bilansach banków zrzeszających najważniejszymi zmianami były: a. wzrost sumy bilansowej w I kwartale i jej spadek w II kwartale spowodowany najpierw zwiększeniem, a później spadkiem stanu depozytów banków spółdzielczych, który z kolei był skutkiem zmniejszania ich oprocentowania (por. tabl. 3.2 oraz wykresy 3.2 i 3.5). Depozyty banków spółdzielczych są głównym czynnikiem determinującym zmiany wielkości i struktury bilansów banków zrzeszających; b. po stronie aktywów najbardziej zauważalnym skutkiem zmienności depozytów banków spółdzielczych były zmiany zaangażowania w instrumenty dłużne (głównie obligacje skarbowe i bony NBP) oraz stanu rachunku w NBP; Wykres 3.2 Aktywa i pasywa banków zrzeszających (mld zł) 4 Aktywa 4 Pasywa 35 3 25 2,5 2, 2,6 2,6 1,8 18,1 17,1 35 3 25,8,8 1,3,3 1,3,4 2, 1,9,9 1,4 2,,3,6 1,4 2,2,4,7 1,3 2,3,4 2 11,1 11,3 12,7 2 15 1 5 1,3 1,3 1,3 1,3 1,2 11,4 11,8 12, 12,1 12,1 15 1 5 23,2 23,3 25,4 3,8 28,8 1,4 1,3 1,4 1,3 1,2 212.6 212.9 212.12 213.3 213.6 pozostałe aktywa instrumenty dłużne i kapitałowe należności od instytucji rządowych i samorządowych należności od sektora niefinansowego należności od sektora finansowego 212.6 212.9 212.12 213.3 213.6 zobowiązania wobec sektora finansowego zobowiązania wobec sektora niefinansowego zobowiązania wobec iris kapitały pozostałe pasywa 6

2) w bilansach bankach spółdzielczych również zachodziły istotne zmiany: a. na I kwartał 213 r. przypada zdecydowana większość przyrostu aktywów, jaki nastąpił w I półroczu, w II kwartale zaszły zmiany struktury aktywów polegające przede wszystkim na wycofaniu części depozytów z banków zrzeszających (skutek spadku stóp procentowych) i zaangażowaniu ich w akcję kredytową oraz w instrumenty dłużne (bony NBP i obligacje skarbowe), b. po stronie pasywów należy odnotować wyhamowanie przyrostu depozytów sektora niefinansowego. Wykres 3.3 Aktywa i pasywa banków spółdzielczych (mld zł) 9 8 7 4,7 4,8 2,7 2,7 4,6 4,7 Aktywa 4,8 2,9 5,1 5,1 5, 3,1 4,1 5, 5, 9 8 7 2,1 2,2 8,7 9, 6,7 7,1 Pasywa 1,7 9,1 6,6 2, 2,2 9,3 9,5 7,5 7,5 6 5 4 3 46,1 47,3 47,5 48,1 49,8 6 5 4 3 62, 62,9 66,5 71,8 72, 2 1 23,5 23,6 25,5 3,9 28,9 2 1 212.6 212.9 212.12 213.3 213.6 pozostałe aktywa instrumenty dłużne i kapitałowe należności od instytucji rządowych i samorządowych należności od sektora niefinansowego należności od sektora finansowego 2, 2, 1,9 1,8 1,7 212.6 212.9 212.12 213.3 213.6 zobowiązania wobec sektora finansowego zobowiązania wobec sektora niefinansowego zobowiązania wobec iris kapitały pozostałe pasywa Depozyty osób prywatnych w bankach spółdzielczych przewyższyły należności od sektora niefinansowego Depozyty osób prywatnych w bankach spółdzielczych wyniosły w czerwcu 213 r. 53,2 mld zł (w stosunku do grudnia 212 r. wzrost o 8,3%), czyli o 2,6 mld zł więcej niż wszystkie należności od sektora niefinansowego. Należności banków spółdzielczych od sektora finansowego wyniosły 28,9 mld zł. Wynika z tego, że źródłem nadwyżki lokowanej w bankach zrzeszających są w całości depozyty osób prywatnych; Wykres 3.4 Należności od sektora niefinansowego, zobowiązania wobec sektora niefinansowego oraz depozyty osób prywatnych w bankach spółdzielczych (mld zł) 213.6.3. 45 4 4,49 35 3 29,61 3,54 25 2 19,6 15 12,96 13,93 1 5 9,37 6,15 6,71 3,3 2,1 2,12 a 2 1 a < 2 5 a < 1 a < 5 należności od sektora niefinansowego depozyty osób prywatnych zobowiązania wobec sektora niefinansowego Relacja kredytów dla sektora niefinansowego do depozytów tego sektora w bankach spółdzielczych wyniosła w czerwcu 213 r. 7,5%, czyli zmniejszyła się w stosunku do grudnia 212 r. o 2,4 pp, ale wzrosła w stosunku do marca 213 r. o 2,1 pp, co jest skutkiem wzrostu należności od sektora niefinansowego i wyhamowania przyrostu depozytów tego sektora. W bankach zrzeszających relacja ta wyniosła 553,1%; 7

Należy zwrócić uwagę na jedną z konsekwencji dużej nadwyżki depozytów sektora niefinansowego nad kredytami, zmniejsza ona bowiem zwłaszcza w przypadku dużych banków skłonność do łączeń. Nadwyżka ta jest w pewnej mierze skutkiem braku zorganizowanego mechanizmu dystrybucji środków wewnątrz zrzeszeń, co też jest jedną z przyczyn silnego przyrostu depozytów (a zatem i kosztów odsetkowych) w dużych bankach spółdzielczych, które zdecydowały się na rozszerzenie swojej działalności poza swoje tradycyjne środowiska 1. Oprocentowanie depozytów osób prywatnych w bankach spółdzielczych zmniejsza się wolniej, niż oprocentowanie depozytów banków w bankach zrzeszających Przeciętne oprocentowanie depozytów osób prywatnych oraz depozytów banków spółdzielczych w bankach zrzeszających przedstawiają poniższe tablice. Tabl. 3.1 Przeciętne oprocentowanie depozytów osób prywatnych w bankach spółdzielczych według grup aktywów aktywa 5 2 aktywa < 5 1 aktywa < 2 5 aktywa < 1 aktywa < 5 Banki spółdzielcze bieżące terminowe bieżące terminowe bieżące terminowe bieżące terminowe bieżące terminowe bieżące terminowe 212 1,67 5,13 1,71 4,8 1,48 4,68 1,6 4,39,78 4,45 1,46 4,77 I-III 213 1,61 5,9 1,55 4,58 1,36 4,42 1, 4,3,82 4,3 1,37 4,63 I-VI 213 1,48 4,78 1,43 4,26 1,28 4,15,97 4,2,78 4,3 1,29 4,34 Tabl. 3.2 Przeciętne oprocentowanie depozytów banków spółdzielczych w bankach zrzeszających BPS SA SGB-Bank SA bieżące terminowe bieżące terminowe 212,69 4,78 1,6 5,19 I-III 213,48 3,97,78 3,93 I-VI 213,41 3,69,76 3,69 Zmniejsza się wynik odsetkowy od banków Spadek poziomu stóp WIBID w I półroczu 213 r. oraz wycofanie części depozytów z banków zrzeszających sprawiły, że wynik odsetkowy od banków zmniejszył się o 8,3%. Narastający deficyt na operacjach z osobami prywatnymi przy jednoczesnym spadku oprocentowania depozytów w bankach zrzeszających jest jedną z przyczyn obniżenia dynamiki wyniku netto poniżej 1% Depozyty osób prywatnych są większe niż należności od sektora niefinansowego, z których tylko 21,2% to należności od osób prywatnych. Zatem utrzymywanie wysokiego ich oprocentowania powoduje, że osoby prywatne są dla banków spółdzielczych klientami przynoszącymi deficyt, który pogłębił się od czerwca 212 r. (wzrósł o 29,4%). 1 Zgodnie z informacją rozpowszechnianą w ramach kampanii reklamowej Rozglądaj się, banki spółdzielcze są wszędzie w Warszawie znajduje się obecnie 21 placówek banków spółdzielczych. 8

sty 12 lut 12 mar 12 kwi 12 maj 12 cze 12 lip 12 sie 12 wrz 12 paź 12 lis 12 gru 12 sty 13 lut 13 mar 13 kwi 13 maj 13 Wykres 3.5 Stopy WIBID 2 oraz stopa redyskonta weksli w 212 r. i w I półroczu 213 r. (%) stany na koniec miesiąca 5,5 5, 4,5 4, 3,5 3, 2,5 2, ON TN 1W 2W 1M 3M 6M 9M 1Y SRW 2 ON overnight, TN jednodniowe, 1W do 1 tygodnia; 2W do dwóch tygodni, 1M do 1 miesiąca, 2M do 2 miesięcy, 3M do 3 miesięcy; 6M do 6 miesięcy, 1Y do 1 roku, SRW stopa redyskonta weksli NBP. 9

4 Należności brutto banków spółdzielczych i zrzeszających Należności banków spółdzielczych od trzech sektorów (finansowego, niefinansowego oraz rządowego i samorządowego) wzrosły o 12,9% w ciągu roku, w tym należności zagrożone o 15,6% ich udział w należnościach ogółem zwiększył się z 3,8% w czerwcu 212 r. do 3,9% w czerwcu 213 r. Udział należności nieprzeterminowanych zmniejszył się z 94,2% do 93,%. Należności banków zrzeszających zwiększyły się w tym samym okresie o 4,1%, w tym należności zagrożone o 49,6%. Udział należności zagrożonych wzrósł z 9,3% w czerwcu 212 r. do 13,4% w czerwcu 213 r. Udział należności nieprzeterminowanych zmniejszył się z 85,6% do 81,9%. Należności zagrożone w bankach spółdzielczych i zrzeszających występują niemal wyłącznie w sektorze niefinansowym, w pozostałych dwóch sektorach są to wielkości nieistotne. 4.1 Należności od sektora finansowego Należności banków spółdzielczych od sektora finansowego wzrosły w ciągu roku o 22,6 %, do 28,9 mld zł, z tego 99,4% stanowią należności od banków. Należności zagrożone zmniejszyły się, ich udział również, niemniej zarówno w czerwcu 212 r., jaki i czerwcu 213 r. nie były one istotne. Wykres 4.1 Banki spółdzielcze, wg podmiotów - dynamika należności od sektora niefinansowego, 212.6 = 1 116 115,8 114 112 11 18,9 18 18,1 Należności banków zrzeszających zmniejszyły się w tym samym okresie o 11,9% (do 1,3 mld zł). 16 14 12 14,3 13,1 4.2 Należności od sektora niefinansowego 4.2.1 Banki spółdzielcze 4.2.1.1 Podmiotowy układ należności W ciągu roku najszybciej rosły należności od przedsiębiorstw i przedsiębiorców indywidualnych. Należności od obu tych grup klientów stanowiły w czerwcu 213 r. 48,2% należności ogółem od sektora niefinansowego. W tych grupach występuje największy udział należności zagrożonych, aczkolwiek mniejszy niż w krajowych bankach komercyjnych, czy w bankach zrzeszających. Należności od osób prywatnych zmniejszały się do końca I kwartału 213 r., ale w II kwartale tendencja odwróciła się. Ich udział w należnościach ogółem również zmniejszył się w ciągu roku (w czerwcu 212 r. wyniósł 22,2%, a rok później 21,2%). Jakość tych należności w bankach spółdzielczych jest porównywalna z jakością w krajowych bankach komercyjnych i lepsza niż w bankach zrzeszających. Wykres 4.2 Banki spółdzielcze, wg podmiotów należności od sektora niefinansowego mld zł Wykres 4.3 Banki spółdzielcze jakość należności od sektora niefinansowego wg podmiotów (%) 1 1,9 2, 2,,8,9 1,1 1, Należności od rolników indywidualnych zachowywały się Przedsiębiorstwa Przedsiębiorcy Osoby prywatne Rolnicy indywidualni Instytucje Ogółem indywidualni niekomercyjne podobnie, jak należności od osób prywatnych. Dobra jakość 212.6 212.9 212.12 213.3 213.6 tych należności przesądza o niższym udziale należności zagrożonych od sektora niefinansowego w bankach spółdzielczych w porównaniu z krajowymi bankami komercyjnymi i bankami zrzeszającymi. 1 5 4 3 2 1 98 1 9 8 7 6 5 4 3 2 212.9 212.12 213.3 213.6 Przedsiębiorstwa Przedsiębiorcy indywidualni prywatne Osoby Rolnicy indywidualni Ogółem,4 14,5 1,4,4,4,4 14,7 14,8 14,7 1,6 1,5 1,4 8, 8,2 8,1 8,4 8,7 13,6 14,3 14,5 15,2 15,8 212.6 212.9 212.12 213.3 213.6 Przedsiębiorstwa Przedsiębiorcy indywidualni Osoby prywatne Rolnicy indywidualni Instytucje niekomercyjne 9,6 9,5 9,7 9,8 1,1 8,1 8,4 8,8 8,9 8,7 5,6 5,8 5,7 5,8 5,6 2, 2, 1,1 6,,4 15,1 1,8 6,1 6,3 6,4 6,4 1

4.2.1.2 Rodzajowy układ należności W układzie rodzajowym zauważyć można szybki wzrost kredytów na pozostałe nieruchomości (łącznie z komercyjnymi, które stanowią niewielki ich odsetek) oraz na nieruchomości mieszkaniowe. Kredyty na nieruchomości stanowią 25,3% należności od sektora niefinansowego. W obydwu przypadkach jakość tych należności jest porównywalna z ich jakością w komercyjnych bankach krajowych. Największe znaczenie pod względem udziału w portfelu od sektora niefinansowego mają inwestycyjne (32,9% portfela w czerwcu 213 r.). Odznaczają się one dobrą jakością. Również operacyjne mają duże znaczenie dla banków spółdzielczych (28,7% portfela). Ich jakość jest gorsza, niż wcześniej wymienionych, ale lepsza niż w bankach komercyjnych. Podobnie, jak w przypadku kredytów dla osób prywatnych, portfel kredytów konsumpcyjnych rośnie od marca 213 r., aczkolwiek nie osiągnął jeszcze poziomu z czerwca 212 r. Niezbędna jest staranna analiza potrzeb kredytowych terenu działania banków Analizy tego typu mogą wskazać kierunki specjalizacji banków oraz orientacyjną wielkość 14 12 aktywów możliwą do zaangażowania na danym 1 terenie. Niemniej, warunkiem wstępnym takiej 8 specjalizacji jest wspólna polityka banków wewnątrz 6 6,6 7,1 4, 3,9 4 zrzeszenia w zakresie płynności, która wyeliminuje 6,6 6,9 7,2 zbędne i kosztowne nadwyżki środków. Specjalizacja 2 4, 3,7 3,9 taka umożliwiłaby również ewentualne ograni- na czenie działalności kredytowej banków zrzeszających mieszkaniowe pozostałe nieruchomości odznaczającej się niższą jakością niż w bankach spółdzielczych co jest częstym postulatem banków zrzeszonych. Ekspansja dużych banków zdaje się wskazywać na wyczerpywanie się rynku kredytowego w ich tradycyjnych środowiskach Wykres 4.4 Banki spółdzielcze dynamika należności wg rodzajów 212.6 = 1 Wykres 4.5 Banki spółdzielcze należności wg rodzajów mld zł Wykres 4.6 Banki spółdzielcze jakość należności od sektora niefinansowego wg rodzajów (%) W tym kontekście badanie rynku ma istotne znaczenie. Wydaje się, że jak do tej pory banki zdobywają przede wszystkim rynek depozytowy, zwłaszcza w dużych środowiskach miejskich, niemniej, żeby ekspansja ta była opłacalna powinny również wejść na rynek kredytowy. 126 121 116 111 16 11 6 5 4 3 2 1 96 16 124,5 212.9 212.12 213.3 213.6 mieszkaniowe operacyjne inwestycyjne ogółem 1,1 16, 1,2 1,2 1,2 16,3 16,4 16,4 5,4 5,4 5,3 5,2 114,4 19,1 18,1 17,3 14,5 99,1 na pozostałe nieruchomości konsumpcyjne pozostałe należności 13,4 13,7 13,4 13,8 14,6 5,5 5,8 6,4 6,6 6,9 5,5 5,7 5,8 5,8 5,9 212.6 212.9 212.12 213.3 213.6 mieszkaniowe na pozostałe nieruchomości operacyjne konsumpcyjne inwestycyjne pozostałe należności 8,7 7,8 7,3 7,2 8,4 8,6 7,7 7,3 7,1 6,9 operacyjne konsumpcyjne 4,3 4,1 4,1 4,2 4,3 inwestycyjne 15,4 14,4 15,7 14,9 13,6 pozostałe należności 212.6 212.9 212.12 213.3 213.6 1,3 16,7 5,4 6,1 6,4 6, 6,3 6,4 ogółem 11

4.2.2 Banki zrzeszające 4.2.2.1 Podmiotowy układ należności Tempo wzrostu należności od sektora niefinansowego wyhamowało w II kwartale 213 r. Spowodowane to było zmniejszeniem dynamiki należności od przedsiębiorstw, które stanowią 67,3% portfela. Niepokojący jest szybszy przyrost należności zagrożonych, niż należności ogółem w bankach zrzeszających, tym bardziej, że poziom rezerw tworzonych przez te banki na należności zagrożone jest niższy niż w bankach zrzeszonych, zaś skuteczność zabezpieczeń, sądząc po wynikach działań windykacyjnych banków zrzeszających jest niewielka. Udział należności zagrożonych od przedsiębiorców indywidualnych wg stanu na 3.6.213 r. wyniósł 23,4% tego portfela (udział wszystkich należności od przedsiębiorców indywidualnych w portfelu ogółem wyniósł 8,1%). Oznacza to niską jakość kredytów udzielanych przedsiębiorcom indywidualnym, tym bardziej, że zabezpieczenie odpisami kredytów z utratą wartości udzielonych przedsiębiorcom indywidualnym wyniosło tylko 19,8%. Wykres 4.9 Banki zrzeszające jakość należności od sektora niefinansowego wg podmiotów (%) 3 25 2 15 1 5 11,9 13,2 17,5 18,1 16, Przedsiębiorstwa 24,5 25,1 23,9 23,4 2,8 Przedsiębiorcy indywidualni 9,6 8,3 8,6 7,7 6,7 16, 14,6 11,2 4,3 11,3 6,4 7,1 7,4 7,5 8,5 8,4 8,2 4,8 Osoby prywatne Rolnicy indywidualni Instytucje niekomercyjne 212.6 212.9 212.12 213.3 213.6 12,7 15,8 Ogółem Wykres 4.7 Banki zrzeszające, wg podmiotów - dynamika należności od sektora niefinansowego 212.6 = 1 112 11 18 16 14 12 1 98 Wykres 4.8 Banki zrzeszające, wg podmiotów należności od sektora niefinansowego mld zł 14 12 1 8 6 4 2 Podobnie, jak w przypadku banków spółdzielczych, należności od przedsiębiorstw i przedsiębiorców indywidualnych łącznie dominują w strukturze podmiotowej należności od sektora niefinansowego banków zrzeszających. Niemniej, należności od tych klientów są również najbardziej ryzykowne i w jednych i w drugich bankach, przy czym w bankach zrzeszających odznaczają się dużo gorszą jakością niż w spółdzielczych. Dużo gorszą jakością w bankach zrzeszających odznaczają się również należności od osób prywatnych i rolników indywidualnych. 111,6 17,9 15,3 11,1 212.9 212.12 213.3 213.6 Przedsiębiorstwa Przedsiębiorcy indywidualni Osoby prywatne Rolnicy indywidualni Ogółem, 1,9 1,1,9,,,, 1,8 1,9 1,9 1,9 1,1 1,1 1,2 1,2,9 1, 1, 1, 7,8 8,2 8,3 8,4 8,4 212.6 212.9 212.12 213.3 213.6 Przedsiębiorstwa Przedsiębiorcy indywidualni Osoby prywatne Rolnicy indywidualni Instytucje niekomercyjne 16,9 4.2.2.2 Rodzajowy układ należności W rodzajowym układzie należności banków zrzeszających dominują inwestycyjne i operacyjne. Duże znaczenie dla banków zrzeszających mają również mieszkaniowe i na pozostałe nieruchomości. 12

Wszystkie rodzaje kredytów odznaczają się dużymi wskaźnikami udziału należności zagrożonych. Wykres 4.12 Banki zrzeszające jakość należności od sektora niefinansowego wg rodzajów (%) 25 2 15 1 5 9,3 9,5 9,5 9,1 9,5 mieszkaniowe 14,9 16,4 22, 22,5 21,9 na pozostałe nieruchomości 1,8 12,5 17,5 17,4 14,5 operacyjne 19, 2,8 19,5 2, 16,6 konsumpcyjne 1,2 11,7 13,8 14,5 13,3 inwestycyjne 2,6 19,3 22,7 19,1 19,1 pozostałe należności 212.6 212.9 212.12 213.3 213.6 11,3 12,7 15,8 16, 14,6 ogółem Wykres 4.1 Banki zrzeszające dynamika należności wg rodzajów 212.6 = 1 112 11 18 16 14 12 1 98 16,9 15,5 12,7 12,7 11,8 11,6 212.9 212.12 213.3 213.6 mieszkaniowe operacyjne inwestycyjne ogółem Wykres 4.11 Banki zrzeszające należności wg rodzajów mld zł 14 11,1 na pozostałe nieruchomości konsumpcyjne pozostałe należności 4.2.3 Odpisy i zabezpieczenia Odpisy na należności zagrożone w bankach 8 stosujących PSR są mniejsze niż w bankach 6,3 stosujących MSR, ale w przypadku zabezpieczeń jest 4 odwrotnie. Suma kwoty odpisów oraz wartości 2 zabezpieczeń w relacji do wartości należności w przypadku banków spółdzielczych jest istotnie wyższa niż w bankach komercyjnych i świadczyłaby o zabezpieczeniu ryzyka prowadzonej działalności nie gorszym niż w przypadku banków komercyjnych.,3,3,3,3 3,7 3,9 3,9 3,8 3,9 1,1 1,2 1,2 1,2 1,2,9,9,9,9,9 Tabl. 4.1 Odpisy i zabezpieczenia w stosunku do należności zagrożonych sektor niefinansowy, 213.6.3 (odpisy + odpisy/zagrożone zabezpieczenia/zagrożone zabezpieczenia)/zagrożone (%) (%) (%) udział zagrożonych (%) Banki spółdzielcze (PSR) 29,2 125,6 154,8 6,4 banki spółdzielcze o aktywach 2 mln zł 26,1 133,6 159,6 8, banki spółdzielcze o aktywach 1 i < 2 mln zł 36,6 118,1 154,8 4,4 banki spółdzielcze o aktywach 5 i < 1 mln zł 4,5 7,9 111,4 3,8 banki spółdzielcze o aktywach < 5 mln zł 35,3 16,8 142, 4,1 banki spółdzielcze o funduszach własnych 5 mln euro 26,6 142,7 169,2 8, banki spółdzielcze o funduszach własnych < 5 mln euro 34,8 89,6 124,4 4,5 Banki zrzeszające (PSR) 16,7 131,2 147,8 15,9 Komercyjne banki PSR - bez zrzeszających 29,4 8,5 19,9 26,6 Komercyjne banki krajowe - MSR 58,1 28,4 86,5 8,3 Komercyjne banki krajowe 55,2 34,5 89,7 8,8 12 1,4 5,4,4,4,4,4 5,5 5,7 5,9 5,9 212.6 212.9 212.12 213.3 213.6 mieszkaniowe na pozostałe nieruchomości operacyjne konsumpcyjne inwestycyjne pozostałe należności W przypadku banków o aktywach między 5, a 1 mln zł, na wyraźnie inne kształtowanie się wskaźników niż w pozostałych bankach spółdzielczych dotyczących odpisów i zabezpieczeń wpłynęły dwie okoliczności, które łącznie sprawiają, że średnie relacje odpisów i zabezpieczeń do należności zagrożonych w tej grupie banków wyglądają inaczej niż w pozostałych bankach spółdzielczych. Pierwszą z nich jest to, że część banków nie korzysta z możliwości pomniejszania podstawy naliczania rezerw o otrzymane zabezpieczenia. Pomniejszenia takie mogą stosować tylko banki PSR. W tej grupie, 9 na 171 banków nie stosuje takich pomniejszeń (w ogóle takich banków spółdzielczych jest 21 na 572 działających). Banki spółdzielcze nie stosujące pomniejszeń podstawy naliczania rezerw o zabezpieczenia wykazują poziom odpisów na należności zagrożone wyższy niż banki stosujące MSR. 13

Drugą okolicznością jest to, że w grupie banków o aktywach między 5, a 1 mln zł i nie stosujących pomniejszeń, o których mowa, znajduje się 22,8% należności zagrożonych (relacja odpisów do należności zagrożonych wynosi 59,6%), a pozostałe banki o takich aktywach (77,2% należności zagrożonych) wykazują zabezpieczenia relatywnie niskie (relacja do należności zagrożonych wynosi 91,8%) przy poziomie odpisów 34,8% należności zagrożonych. 4.3 Należności od sektora instytucji rządowych i samorządowych Należności banków spółdzielczych od instytucji rządowych i samorządowych wzrosły od czerwca 212 r. o 9,9%, do 5, mld zł, z tego 98,3% stanowią należności instytucji samorządowych. Należności zagrożone zwiększyły się w niewielkim stopniu, ich udział nie zmienił się (,3%), czyli nie miały istotnego znaczenia, podobnie jak w bankach komercyjnych. Analogiczna sytuacja wystąpiła w bankach zrzeszających, przy czym znaczenie należności od sektora instytucji rządowych i samorządowych jest w tych bankach daleko mniejsze niż w spółdzielczych. Wyniosły one 1,2 mld zł i zmniejszyły się o,1 mld zł w stosunku do czerwca 212 r. 5 Źródła finansowania Zobowiązania banków spółdzielczych od trzech sektorów wyniosły w czerwcu 213 r. 81,1 mld zł i wzrosły w stosunku do czerwca 212 r. o 14,2%. Depozyty stanowiły 98,2% zobowiązań. 5.1 Banki spółdzielcze Depozyty w bankach spółdzielczych rosną począwszy od września 212 r., przy czym największy przyrost nastąpił w I kwartale 213 r. Najszybciej rosły depozyty osób prywatnych, co było skutkiem, w pierwszym rzędzie, wysokiego ich oprocentowania (por. tabl. 3.1). W II kwartale 213 r. tempo ich wzrostu zdecydowanie osłabło, co przyczyniło się do wyhamowania spadku wyniku finansowego. Wykres 5.1 Dynamika depozytów banków spółdzielczych 212.6 = 1 12 11 1 9 8 7 117,8 115,1 111,8 111,2 67,4 Polityka cen depozytów Wysokie oprocentowanie depozytów terminowych osób prywatnych, jakie banki spółdzielcze oferowały w 212 r. zdaje się mieć, co najmniej dwie przyczyny: w przypadku dużych banków, które zdecydowały się wejść na rynki dużych ośrodków miejskich być może chodziło o zaistnienie w świadomości klientów, a następnie wejście na rynek kredytów; Wykres 5.2 Depozyty banków spółdzielczych mld zł w przypadku mniejszych banków można sektor finansowy osoby prywatne przypuszczać, że pewną rolę mogła odegrać obawa przed konkurencją ze strony dużych banków spółdzielczych; 6 8 7 6 5 4 3 2 1 212.9 212.12 213.3 213.6 sektor finansowy osoby prywatne ogółem depozyty 6,7 7,1 45,1 46,1 6,6 48,3 sektor niefinansowy bez osób prywatnych instytucje rządowe i samorządowe 7,5 7,5 52,3 53,2 16,6 16,6 18, 19,2 18,5,8,8,7,5,5 212.6 212.9 212.12 213.3 213.6 sektor niefinansowy bez osób prywatnych instytucje rządowe i samorządowe 14

w przypadku wszystkich banków, które stosowały wysokie oprocentowanie depozytów chodziło również o ulokowanie ich w bankach zrzeszających, które również stosowały wysokie oprocentowanie, najczęściej wg stawek WIBOR/WIBID, które w 212 r. były dużo wyższe, niż obecnie. Niemniej, obecnie stawki WIBOR/WIBID są dużo niższe, zaś sądząc po powolnym spadku oprocentowania depozytów osób prywatnych, w wielu umowach zastosowano stałą stopę procentową (klasyczny przykład ryzyka stopy procentowej). Banki spółdzielcze musiały zaprzestać przyjmowania depozytów terminowych od osób prywatnych z tak wysokim oprocentowaniem i nastąpiło wyhamowanie wzrostu depozytów. Pozostaje jednak kwestia, że o ile duże banki mogą liczyć na zrekompensowanie poniesionych kosztów przez wejście na nowe rynki kredytowe, to małe banki raczej nie. 5.2 Banki zrzeszające Dominujące depozyty od banków spółdzielczych vs relacje wewnątrz zrzeszeń strategia rozwoju zrzeszeń Opisane w pkt 2 relacje pomiędzy bankami spółdzielczymi, a zrzeszającymi znajdują swoje odbicie w depozytach banków zrzeszających. Depozyty banków spółdzielczych stanowią 91,6% depozytów przyjętych przez banki zrzeszające. W zasadzie nie potrzebują one depozytów innych klientów. Potrzebują tylko, żeby depozyty te były tańsze, a jeśli nie, to powinno ich być mniej. W I półroczu 213 r. nastąpił zarówno spadek cen, jak i wartości portfela. Powraca zatem problem wspólnego zarządzania płynnością w ramach zrzeszenia. W kontekście ryzyka stopy procentowej (stosowanie stóp WIBOR/WIBID w obrocie między uczestnikami zrzeszeń) można tylko wyrazić zdziwienie, że w wewnętrznych relacjach zrzeszenia stosowane są stopy procentowe niezależne od banków i nie są podporządkowane spójnej strategii rozwoju. Wykres 5.3 Dynamika depozytów banków zrzeszających 212.6 = 1 16 15 14 13 12 11 1 9 212.9 212.12 213.3 213.6 sektor finansowy osoby prywatne ogółem depozyty Wykres 5.4 Depozyty banków zrzeszających mld zł 35 3 25 2 15 1 5 1,1,3,4 1,1,8,8 22,6 22,6 1,1,3,8 24,5 151,1 123,9 123,5 118,6 112,7 sektor niefinansowy bez osób prywatnych instytucje rządowe i samorządowe,4 1,2,9 29,9,4 1,2,9 212.6 212.9 212.12 213.3 213.6 sektor finansowy osoby prywatne 28, sektor niefinansowy bez osób prywatnych instytucje rządowe i samorządowe 15

6 Wyniki finansowe i efektywność Wynik finansowy netto banków spółdzielczych zmniejszył się w stosunku do I półrocza 212 r. o 28,1% (do 395,6 mln zł) i jest to już drugi kwartał spadku. Pięć banków poniosło stratę w łącznej kwocie 4,3 mln zł. Wskaźnik kosztów operacyjnych C/I przekroczył 8% w 141 bankach (w I kwartale w 94 bankach). Wynik netto banków zrzeszających zmniejszył się o 38,% (do 18,2 mln zł). W bankach spółdzielczych podstawowe przyczyny spadku wyniku netto były następujące: spadek przychodów odsetkowych o 4,9% i przyrost kosztów odsetkowych o 3,6% spowodowany wysokimi kosztami depozytów sektora niefinansowego, zwłaszcza osób prywatnych (ujemny wynik odsetkowy od osób prywatnych zwiększył się o 29,4% do minus 41,3 mln zł); wzrost kosztów operacyjnych o 1,4% oraz spadek wyniku działalności bankowej o 8,1%. Trzeba zwrócić uwagę, że banki, próbując ratować wyniki rozwiązują część rezerw celowych (por. załącznik nr 3). Wynik odsetkowy zwiększyły: - wynik od przedsiębiorstw (26,3 mln zł); - wynik od rolników (1,6 mln zł); - wynik od przedsiębiorców indywidualnych (4,1 mln zł); natomiast zmniejszyły: - wynik od sektora finansowego (minus 5,7 mln zł), w tym od banków minus 44,7 mln zł; - wynik od osób prywatnych (minus 93,1 mln zł); Wykres 6.1 Struktura wyniku odsetkowego I półrocze 213 r. (%) - zmniejszenie dopłat do oprocentowania kredytów preferencyjnych o 31,4% (minus 71,8 mln zł). W przypadku banków zrzeszających zasygnalizować trzeba duży spadek wyników finansowych brutto i netto (odpowiednio o 39,2% oraz 38,%) spowodowany przede wszystkim wysokimi kosztami odsetkowymi od depozytów banków spółdzielczych (wynik odsetkowy od banków stanowi minus 219,% wyniku odsetkowego). Koszty odsetkowe w obydwu bankach zmniejszały się szybciej (zmniejszenie oprocentowania depozytów banków zrzeszonych oraz w II kwartale zmniejszenie wolumenu tych depozytów) niż przychody odsetkowe. Spowodowało to wzrost wyniku działalności bankowej. Jednocześnie w obydwu bankach nastąpił spadek kosztów operacyjnych, którego skutkiem była poprawa wskaźnika C/I. Mimo to, wyniki finansowe nie wzrosły odpowiednio z powodu dużego przyrostu salda rezerw celowych (zwłaszcza w SGB-Banku SA) oraz strat jednostek zależnych w BPS SA. W konsekwencji wynik BPS SA w II kwartale 213 r. poprawił się istotnie, chociaż w dalszym ciągu za I półrocze 213 r. jest niższy niż w I półroczu 212 r. Natomiast wynik SGB-Banku SA za I półrocze 213 r. jest nawet niższy niż w I kwartale 213 r. 14 12 1 8 6 4 2-2 -4 4,1 18,3 1,8 36,3 11,1 27,9,1 14,9 24,3 22, 21,1 33, 16,6 18,5 2,4 11,7 12,1,7 1,5 1,9,4 31,6 3,8 32,3 33,4 3,4-26,3 15, 29,7-5,6 15,9 31,7 17,3 25,4-12,7-18,1 BK BS a < 5 5 a 1 1 a 2 a 2 banki pozostały sektor finansowy przedsiębiorstwa przedsiębiorcy indywidualni osoby prywatne instytucje niekomercyjne rolnicy indywidualni instytucje rządowe i samorządowe,4 13,2 2,8 24,1 48,5-37,1 16

Niemniej, opisane zmiany, zwłaszcza poprawa wskaźnika C/I (w tym redukcja kosztów) oraz dotworzenie rezerw należy ocenić pozytywnie mimo, że w przypadku SGB-Banku SA zwiększenie salda rezerw spowodowało dalsze zmniejszenie efektywności. 6.1 Efektywność banków spółdzielczych i zrzeszających Uwagi co do wyniku finansowego pozwalają na sformułowanie tezy o istotnym spadku efektywności. Tezy takie są prawdziwe, zarówno w przypadku marży, ROA i ROE netto oraz wskaźnika kosztów operacyjnych C/I. Wykres 6.2 Przychody odsetkowe, koszty, marża i wynik odsetkowy 8 7 6 5 4 3 2 1 5,6 5,5 4,8 4,6 przychody odsetkowe Krajowe banki komercyjne 2,8 2,8 2,4 2,4 2,8 2,2 2,7 2,3 koszty odsetkowe marża 1,9 I-VI 212 212 I-III 213 I-VI 213 1,9 1,6 1,7 wynik pozaodsetkowy 8 7 6 5 4 3 2 1 7,1 7,1 6,2 5,9 przychody odsetkowe 2,7 Banki spółdzielcze 2,8 2,7 2,5 koszty odsetkowe 4,3 4,3 3,5 marża 3,4 1,3 I-VI 212 212 I-III 213 I-VI 213 1,3 1,1 1,1 wynik pozaodsetkowy 8 7 6 5 4 3 2 1 5,5 5,6 4,7 4,4 przychody odsetkowe 4,2 Banki zrzeszające 4,1 3,4 3,2 koszty odsetkowe 1,3 1,4 1,2 marża 1,3 I-VI 212 212 I-III 213 I-VI 213,6,4,3,5 wynik pozaodsetkowy Spadek marży w bankach komercyjnych i spółdzielczych był podobny: o 1, pp, natomiast w bankach zrzeszających nastąpił jej wzrost. Wykres 6.3 Wskaźnik C/I oraz ROA i ROE netto 16 Krajowe banki komercyjne 16 14 14 13, 74 11,5 12 11,1 1,9 11, 12 1 1 64 8 8 Banki spółdzielcze 11,1 9,7 8,5 16 14 74 12 1 64 8 Banki zrzeszające 78,7 74 64 6 4 2 48,9 49,1 5, 5,7 1,3 1,2 1,2 1,2 I-VI 212 212 I-III 213 I-VI 213 54 44 6 4 2 7,6 68,3 65,8 63,5 1,4 1,2 1,,9 I-VI 212 212 I-III 213 I-VI 213 54 44 6 4 2 69,7 4,7 69,2 2,9 63,5 2,1 2,6,2,1,1,1 I-VI 212 212 I-III 213 I-VI 213 54 44 C/I (%) ROA (%) ROE (%) C/I (%) ROA (%) ROE (%) C/I (%) ROA (%) ROE (%) Banki komercyjne zawdzięczają mniejsze spadki wskaźników operacjom jednorazowym dokonanym w I półroczu 213 r. oraz zmniejszeniu salda rezerw. Niemniej, nawet po ich wyeliminowaniu dynamika wyniku netto banków komercyjnych wynosiłaby ok. 1%. Nie ulega zatem wątpliwości, że jakkolwiek sytuacja gospodarcza nie sprzyja bankom (niska inflacja, niskie stopy procentowe, spadek konsumpcji), to w ocenie nadzoru niewłaściwe zarządzanie bilansem banków spółdzielczych było bezpośrednią przyczyną tak dużego spadku wyników. Wysokie koszty działania banków spółdzielczych przy kurczącej się marży ograniczają ich bezpieczną przestrzeń działania. Jednocześnie można stwierdzić, że banki spółdzielcze nie radzą sobie z obecną sytuacją niskich stóp procentowych. Wykres 6.4 Wskaźnik C/I oraz ROA i ROE netto banków spółdzielczych wg grup aktywów 18 16 Banki spółdzielcze - a 2 mln zł 14,5 74 18 16 Banki spółdzielcze - 1 mln zł a < 2 mln zł 74 18 16 Banki spółdzielcze - 5 mln zł a < 1 mln zł 74 18 16 Banki spółdzielcze - a < 5 mln zł 74 14 12 1 8 6 4 61,3 12,5 63,6 1,2 66,9 9,1 68,9 14 64 12 1 8 54 6 4 12,8 65,2 1,9 67,5 9,9 69, 8,6 71,5 14 64 12 1 8 54 6 4 11,2 67, 9,2 9, 9,2 7,9 69,3 67,8 14 64 12 1 8 54 6 4 9,4 66,1 7,9 68,2 7,3 7,5 73,3 6,2 64 54 2 1,3 1,1,9,8 2 1,4 1,2 1,1,9 2 1,5 1,2 1,2,8 2 1,7 1,4 1,3 1,1 I-VI 212 212 I-III 213 I-VI 213 44 I-VI 212 212 I-III 213 I-VI 213 44 I-VI 212 212 I-III 213 I-VI 213 44 I-VI 212 212 I-III 213 I-VI 213 44 C/I (%) ROA (%) ROE (%) C/I (%) ROA (%) ROE (%) C/I (%) ROA (%) ROE (%) C/I (%) ROA (%) ROE (%) Powyższa konstatacja dotyczy przede wszystkim banków o aktywach mniejszych niż 5 mln zł (jest ich 114). 17

7,8 6,8 1,6 1,2 11,2 9,5 14,4 12,7 11,6 13,6 14,7 14,3 17,6 17,1 24,1 23, 14,1 13,7 13,9 13,5 13,2 12,1 14,4 13,6 16,1 15,6 19,8 18,7 19,5 18,6 18,2 17,7 23,9 22,3 24,2 22,5 24,5 22,9 liczba banków 7 Fundusze własne Na koniec czerwca 213 r. wszystkie banki spółdzielcze spełniały minimum kapitałowe w kwocie 1 mln euro 3. Również wszystkie banki spółdzielcze posiadały współczynnik wypłacalności większy niż 8%. Minimalny współczynnik wyniósł 8,2%, maksymalny 58,2%. Fundusze własne banków spółdzielczych wzrosły o 1,2% (do 9,5 mld zł) w stosunku do grudnia 212 r. Wyrażone w euro wzrosły o 4,1% (do 2,2 mld euro). Wykresy 7.2 i 7.3 obrazują kształtowanie się współczynnika wypłacalności według poszczególnych grup banków. Widać wyraźnie, że im mniejszy bank, tym wyższy współczynnik wypłacalności. Małe banki, w większym stopniu niż duże, lokują wolne środki w bankach zrzeszających, nie starając się o zwiększenie akcji kredytowej (lub nie mogąc jej zwiększyć), która jest obarczona wyższym ryzykiem i generuje większy wymóg kapitałowy, niż lokaty w banku zrzeszającym. Wykres 7.1 Rozkład liczby banków wg funduszy własnych 14 12 1 8 6 4 2 kurs PLN/EUR 212.12.31: 4,882 213.6.3: 4,3292 9 5 8 9 18 15 23 19 38 31 115114 14 134 89 83 42 39 fw<1, fw 1, fw 1,1 fw 1,2 fw 1,3 fw 1,4 fw 1,5 fw 2, fw 3, fw 4, fw 5, przedziały funduszy własnych (mln euro) 12.212 6.213 Wykres 7.2 Współczynnik wypłacalności (%) banków spółdzielczych według funduszy własnych 3.6.213 r. 25 2 15 1 1 113 Fundusze własne banków zrzeszających wzrosły o,3% (wyrażone w euro zmniejszyły się o 5,3%): fundusze BPS SA zmniejszyły się o 4,1%, wyrażone w euro o 9,4%. Powodem była amortyzacja pożyczek podporządkowanych oraz zmiana wyceny obligacji skarbowych odniesiona do kapitałów; fundusze SGB-Banku SA wzrosły o 7,6%, wyrażone w euro o 1,6%. 5 fw<1, fw 1, fw 1,1 fw 1,2 fw 1,3 fw 1,4 fw 1,5 fw 2, fw 3, fw 4, fw 5, razem przedziały funduszy własnych (mln euro) CAR Tier 1 Wykres 7.3 Współczynniki wypłacalności (%) 3.6.213 r. 25 2 15 1 5 banki zrzeszające BPS SA SGB-Bank SA banki spółdzielcze - duże 1 - duże 2 - średnie - małe CAR Tier1 3 Według danych sprawozdawczych. Niemniej, jeden z banków nieprawidłowo amortyzował pożyczkę podporządkowaną i powinien był wykazać fundusze własne w kwocie poniżej równowartości 1 mln euro. 18

8 Spis wykresów Wykres 2.1 Udział sektora spółdzielczego (banki spółdzielcze i zrzeszające) w sektorze bankowym (w %) 3.6.213 r.... 4 Wykres 2.2 Udziały grup banków w wybranych wielkościach wszystkich banków spółdzielczych (w %) 3.6.213 r.... 4 Wykres 2.3 Przeciętne zaangażowanie w funduszu udziałowym członków posiadających 5% lub więcej kwoty funduszu (tys. zł) 3.6.213 r.... 5 Wykres 2.4 Odsetek funduszu udziałowego przypadającego na członków posiadających 5% lub więcej kwoty funduszu (%) 3.6.213 r.... 5 Wykres 3.1 Struktura bilansu banków spółdzielczych i zrzeszających 3.6.213 r.... 6 Wykres 3.2 Aktywa i pasywa banków zrzeszających (mld zł)... 6 Wykres 3.3 Aktywa i pasywa banków spółdzielczych (mld zł)... 7 Wykres 3.4 Należności od sektora niefinansowego, zobowiązania wobec sektora niefinansowego oraz depozyty osób prywatnych w bankach spółdzielczych (mld zł) 213.6.3.... 7 Wykres 3.5 Stopy WIBID oraz stopa redyskonta weksli w 212 r. i w I półroczu 213 r. (%) stany na koniec miesiąca... 9 Wykres 4.1 Banki spółdzielcze, wg podmiotów - dynamika należności od sektora niefinansowego, 212.6 = 1... 1 Wykres 4.2 Banki spółdzielcze, wg podmiotów należności od sektora niefinansowego mld zł... 1 Wykres 4.3 Banki spółdzielcze jakość należności od sektora niefinansowego wg podmiotów (%)... 1 Wykres 4.4 Banki spółdzielcze dynamika należności wg rodzajów 212.6 = 1... 11 Wykres 4.5 Banki spółdzielcze należności wg rodzajów mld zł... 11 Wykres 4.6 Banki spółdzielcze jakość należności od sektora niefinansowego wg rodzajów (%)... 11 Wykres 4.7 Banki zrzeszające, wg podmiotów - dynamika należności od sektora niefinansowego 212.6 = 1... 12 Wykres 4.8 Banki zrzeszające, wg podmiotów należności od sektora niefinansowego mld zł... 12 Wykres 4.9 Banki zrzeszające jakość należności od sektora niefinansowego wg podmiotów (%)... 12 Wykres 4.1 Banki zrzeszające dynamika należności wg rodzajów 212.6 = 1... 13 Wykres 4.11 Banki zrzeszające należności wg rodzajów mld zł... 13 Wykres 4.12 Banki zrzeszające jakość należności od sektora niefinansowego wg rodzajów (%)... 13 Wykres 5.1 Dynamika depozytów banków spółdzielczych 212.6 = 1... 14 Wykres 5.2 Depozyty banków spółdzielczych mld zł... 14 Wykres 5.3 Dynamika depozytów banków zrzeszających 212.6 = 1... 15 Wykres 5.4 Depozyty banków zrzeszających mld zł... 15 Wykres 6.1 Struktura wyniku odsetkowego I półrocze 213 r. (%)... 16 Wykres 6.2 Przychody odsetkowe, koszty, marża i wynik odsetkowy... 17 Wykres 6.3 Wskaźnik C/I oraz ROA i ROE netto... 17 Wykres 6.4 Wskaźnik C/I oraz ROA i ROE netto banków spółdzielczych wg grup aktywów... 17 Wykres 7.1 Rozkład liczby banków wg funduszy własnych... 18 Wykres 7.2 Współczynnik wypłacalności (%) banków spółdzielczych według funduszy własnych 3.6.213 r.... 18 Wykres 7.3 Współczynniki wypłacalności (%) 3.6.213 r.... 18 9 Spis tablic Tabl. 2.1 Liczba banków z dużymi udziałowcami według wielkości aktywów 3.6.213 r.... 5 Tabl. 3.1 Przeciętne oprocentowanie depozytów osób prywatnych w bankach spółdzielczych według grup aktywów... 8 Tabl. 3.2 Przeciętne oprocentowanie depozytów banków spółdzielczych w bankach zrzeszających... 8 Tabl. 4.1 Odpisy i zabezpieczenia w stosunku do należności zagrożonych sektor niefinansowy, 213.6.3... 13 1 Spis załączników 1. Udziałowcy 2. Bilans 3. Rachunek wyników 4. Efektywność 19

5. Należności od sektora niefinansowego w układzie podmiotowym 6. Należności od sektora niefinansowego w układzie rodzajowym 7. Depozyty 8. Fundusze własne i wymogi kapitałowe Opracowano w Wydziale Analiz i Metodyk Departamentu Bankowości Spółdzielczej i Spółdzielczych Kas Oszczędnościowo-Pożyczkowych 2

ZAŁĄCZNIKI

Załącznik nr 1. Udziałowcy Wyszczególnienie 1) ogółem Liczba udziałowców osoby osoby 1fizyczne prawne marzec 212 Fundusz udziałowy opłacony (tys. zł) ogółem osoby fizyczne osoby prawne Fundusz udziałowy opłacony przypadający na 1 udziałowca (tys. zł) ogółem osoby fizyczne osoby prawne razem 1 68 22 1 64 172 4 3 71 396 637 561 72 835,67,6 18,7 w tym członkowie posiadający 5% lub więcej funduszu udziałowego opłaconego 549 378 171 112 84 67 5 45 79 25,54 177,38 267,78 udział członków posiadających 5% lub więcej funduszu udziałowego opłaconego (%),5,4 4,24 15,88 1,52 62,87 x x x czerwiec 212 razem 1 62 47 1 58 737 3 67 724 81 647 522 76 558,68,61 2,86 w tym członkowie posiadający 5% lub więcej funduszu udziałowego opłaconego 579 372 27 116 744 67 175 49 569 21,63 18,58 239,46 udział członków posiadających 5% lub więcej funduszu udziałowego opłaconego (%),5,4 5,64 16,12 1,37 64,75 x x x wrzesień 212 razem 1 6 542 1 56 541 4 1 731 64 65 138 81 466,69,62 2,36 w tym członkowie posiadający 5% lub więcej funduszu udziałowego opłaconego 543 373 17 114 316 64 635 49 681 21,53 173,28 292,24 udział członków posiadających 5% lub więcej funduszu udziałowego opłaconego (%),5,4 4,25 15,63 9,94 6,98 x x x grudzień 212 razem 1 51 897 1 48 261 3 636 73 718 646 67 84 48,69,62 23,12 w tym członkowie posiadający 5% lub więcej funduszu udziałowego opłaconego 526 367 159 115 77 65 146 49 931 218,78 177,51 314,3 udział członków posiadających 5% lub więcej funduszu udziałowego opłaconego (%),5,4 4,37 15,75 1,7 59,41 x x x marzec 213 razem 1 44 97 1 4 453 3 644 714 139 633 454 8 685,68,61 22,14 w tym członkowie posiadający 5% lub więcej funduszu udziałowego opłaconego 523 363 16 18 49 62 313 46 177 27,44 171,66 288,61 udział członków posiadających 5% lub więcej funduszu udziałowego opłaconego (5%),5,3 4,39 15,19 9,84 57,23 x x x czerwiec 213 razem 1 42 566 1 38 938 3 628 733 64 646 247 86 817,7,62 23,93 w tym członkowie posiadający 5% lub więcej funduszu udziałowego opłaconego 535 357 178 12 77 6 966 41 84 192,9 17,77 234,86 udział członków posiadających 5% lub więcej funduszu udziałowego opłaconego (5%) 1) dane z ankiet,5,3 4,91 14,2 9,43 48,15 x x x Strona 22 z 64

Załącznik nr 2. Bilans Banki zrzeszające mln zł dynamika struktura w % 212.6 212.9 212.12 213.3 213.6 212.6=1 212.12=1 212.6 212.9 212.12 213.3 213.6 aktywa Kasa i operacje z NBP 1 873,4 1 47,3 1 884,5 1 983, 1 245,5 66,5 66,1 6,8 5,3 6,3 5,6 3,7 Należności od sektora finansowego 1 413,3 1 3,2 1 389,6 1 296,5 1 245,3 88,1 89,6 5,1 4,7 4,6 3,7 3,7 Należności od sektora niefinansowego 11 412,5 11 823,5 11 977,3 12 97, 12 124, 16,2 11,2 41,3 42,6 39,9 34,2 36,2 Należności od instytucji rządowych i samorządowych 1 258,2 1 295, 1 326,7 1 264,3 1 22,7 97, 92, 4,6 4,7 4,4 3,6 3,6 Instrumenty dłużne i kapitałowe 11 62,6 11 324,4 12 71,6 18 123,9 17 65,4 154,3 134,4 4,1 4,8 42,3 51,2 5,9 Skarbu Państwa 5 7,6 5 45,6 5 115,2 5 39,3 5 74,5 1,7 112,2 2,6 19,5 17, 14,2 17,1 NBP 1 915,4 3 49,5 4 7,8 1 293,1 8 589,4 448,4 182,7 6,9 11, 15,7 29,1 25,6 Rzeczowe aktywa trwałe 221,8 218,2 215,7 212,3 27, 93,3 96,,8,8,7,6,6 Wartości niematerialne i prawne 58,6 58,2 59,4 58,8 59, 1,7 99,5,2,2,2,2,2 Inne 317,5 291,5 451,6 332,7 327,8 13,2 72,6 1,1 1, 1,5,9 1, Razem 27 618,1 27 781,3 3 6,3 35 368,5 33 494,7 121,3 111,6 1, 1, 1, 1, 1, pasywa Operacje z bankiem centralnym,,,,, 329,1 94,7,,,,, Zobowiązania wobec sektora finansowego 23 249,6 23 284,8 25 39,1 3 793,5 28 816,7 123,9 113,5 84,2 83,8 84,6 87,1 86, Zobowiązania wobec sektora niefinansowego 1 962,9 1 942,7 2 35,8 2 21,7 2 254,2 114,8 11,7 7,1 7, 6,8 6,2 6,7 Zobowiązania wobec sektora instytucji rządowych i samorządowych 277,3 398, 327,2 367,6 416,5 15,2 127,3 1, 1,4 1,1 1, 1,2 Kapitały 1 295,5 1 322,6 1 364,7 1 381,6 1 349,3 14,2 98,9 4,7 4,8 4,5 3,9 4, wynik roku bieżącego 29,3 54,9 37,1 7,3 18,2 62, 48,9,1,2,1,,1 Inne pasywa 832,8 833,2 888,5 624, 657,9 79, 74, 3, 3, 3, 1,8 2, Razem 27 618,1 27 781,3 3 6,3 35 368,5 33 494,7 121,3 111,6 1, 1, 1, 1, 1, Strona 23 z 64