dpowiedzi i schemat punktowania poziom rozszerzony DPWIEDZI I SEMAT PUNKTWANIA PZIM RZSZERZNY Zdający otrzymuje punkty tylko za poprawne rozwiązania, precyzyjnie odpowiadające poleceniom zawartym w zadaniach. dpowiedzi niezgodne z poleceniem (nie na temat) są traktowane jak brak odpowiedzi. Komentarze wykraczające poza zakres polecenia nie podlegają ocenianiu. Gdy do jednego polecenia zdający podaje kilka odpowiedzi (jedną prawidłową, inne nieprawidłowe), to nie otrzymuje punktów za żadną z nich. Jeżeli polecenie brzmi: Napisz równanie reakcji..., to w odpowiedzi zdający powinien napisać równanie reakcji chemicznej, a nie jej schemat. Dobór współczynników w równaniach reakcji może różnić się od przedstawionego w modelu (np. mogą być zwielokrotnione), ale bilans musi być prawidłowy. Niewłaściwy dobór lub brak współczynników powoduje utratę punktu za zapis tego równania. W rozwiązaniach zadań rachunkowych oceniane są: metoda, wykonanie obliczeń i podanie wyniku z jednostką. Błędny zapis jednostki lub jej brak przy ostatecznym wyniku liczbowym wielkości mianowanej powoduje utratę punktu. W obliczeniach wymagane jest poprawne zaokrąglanie wyników liczbowych. Należy zwrócić uwagę na zależność wartości wyniku końcowego od ewentualnych wcześniejszych zaokrągleń, oraz uznać za poprawne wszystkie wyniki, które są konsekwencją przyjętych przez zdającego poprawnych zaokrągleń. W obliczeniach pośrednich jednostki nie są wymagane, ale jeśli są to muszą być poprawne. Za poprawne obliczenia będące konsekwencją zastosowania niepoprawnej metody zdający nie otrzymuje punktów. Za poprawne spostrzeżenia i wnioski będące konsekwencją niewłaściwie zaprojektowanego doświadczenia zdający nie otrzymuje punktów. Za napisanie wzorów strukturalnych zamiast wzorów półstrukturalnych (grupowych) nie odejmuje się punktów. Zapis, w równaniach reakcji nie jest wymagany. Należy uznać jako oznaczenie podwyższonej temperatury. W równaniach reakcji, w których ustala się stan równowagi, brak nie powoduje utraty punktów. Elementy odpowiedzi umieszczone w nawiasach nie są wymagane.
dpowiedzi i schemat punktowania poziom rozszerzony Zadanie Kryteria oceniania Model odpowiedzi. - za uzupełnienie schematu przemiany jądrowej: lub 4 7 4 7 4 N + e p + 4 + N e + 7 8 7 8 Uwagi Należy uznać za poprawną odpowiedź, w której zdający doda znak plus przy symbolu protonu, np. p + lub +. Punktacja za czynność sumaryczna lub 4 4 N + p + 7 7 8 lub 4 4 7 N + + 7 8. - za ocenę prawdziwości wszystkich zdań: 3.a) 3.b). P. F 3. F - za wybór wzoru drobiny posiadającej w obrębie powłoki walencyjnej atomu centralnego wolną parę elektronową: 3 + - za wybór i napisanie wzorów wszystkich drobin, w których występuje wiązanie koordynacyjne: N 3 4
dpowiedzi i schemat punktowania poziom rozszerzony 4. - za napisanie równania reakcji: ( temp.) a 3 a + ( ) Należy uznać za poprawne podanie równania w postaci: ( temp.) a 3 + a a + ( ) 5. - za zastosowanie poprawnej metody obliczenia zawartości węglanu wapnia w mieszaninie - za podanie wyniku w % mas. z dokładnością do liczb całkowitych: 47 % (mas.) węglanu wapnia Przykłady rozwiązań: Sposób I: Zakładamy, że prażeniu poddano 00 gramów mieszaniny. Ubytek 0,75% masy (0,75 grama) spowodowany jest przez wydzielający się tlenek węgla(iv). 0,75 g n 0,47mola 44 g mol Ze stechiometrii reakcji wynika, że 0,47 mola powstaje z rozkładu 0,47 mola a 3. n n 0,47mola a3 ma 0,47 mola 00 g mol 47 g 3 47 g % a 3 00% 47% mas. 00 g Sposób II: 44 g 0,75% x 00% 44g 00% x g 0,75% 00 g % a 3 00% 47% mas. g 3
6.a) 6.b) Egzamin maturalny z chemii dpowiedzi i schemat punktowania poziom rozszerzony Sposób III: mmieszaniny ma ma 3 Ubytek masy mieszaniny jest spowodowany przez wydzielający się w reakcji tlenek węgla(iv). m 0, 075(m a m a ) 3 Ze stechiometrii reakcji wynika, że liczba moli powstającego jest równa liczbie moli a 3 w mieszaninie. m 0,075 (m a m a ) 3 n n a3 M 44g mol 0, 075 (ma m a ) m 3 a3 44 g mol 00 g mol 0,75 (m m ) 44 m a a3 a3 0,75 ma 3,5 ma 3 ma 3 0, 75 ma 3,5 0,75 % a 3 00% 47,6% 47% mas. 0,75 3,5 - za napisanie sumarycznego równania przemiany w formie jonowej skróconej i podanie nad strzałką wzoru katalizatora: Równanie reakcji: S 3 S 4 6 Wzór katalizatora: I - za napisanie wzorów produktów przejściowych przemiany: I, I lub I, I 7. - za napisanie, czy reakcja jest egzotermiczna czy endotermiczna: (reakcja) endotermiczna lub endoenergetyczna lub endo 4
dpowiedzi i schemat punktowania poziom rozszerzony 8. - za zastosowanie poprawnej metody obliczenia zmiany stężenia jonów wodorotlenkowych w roztworze - za podanie poprawnego wyniku: zmniejszyło się 0 6 (razy milion razy) lub zmalało 0 6 (razy milion razy) Przykład rozwiązania: Wodorotlenek sodu jest całkowicie zdysocjowany na jony, co oznacza, że stężenie jonów wodorotlenkowych w wyjściowym roztworze jest równe: [ ] = 0, mol. dm -3 = 0 mol. dm -3 Po zobojętnieniu roztworu wodorotlenku sodu kwasem solnym uzyskano roztwór o odczynie obojętnym, czyli: [ ] = 0 7 mol. dm -3. 0 moldm Stężenie molowe jonów wodorotlenkowych zmalało 0 moldm 9. - za przyporządkowanie reakcji spostrzeżeniom: 3 7 3 6 0 razy. pis spostrzeżeń Szarozielony osad roztwarza się i powstaje roztwór o barwie zielonej. Numer reakcji Zielony roztwór zmienia barwę na żółtą. 3 Wytrąca się szarozielony osad, a roztwór odbarwia się. 0. -za napisanie dwóch równań reakcji w formie jonowej skróconej: x Równanie reakcji.: r 3+ + 3 r() 3 ( ) Równanie reakcji.: r() 3 + r() 4 lub r() 3 + [r() ] 4 5
dpowiedzi i schemat punktowania poziom rozszerzony.b) - za napisanie jonowo-elektronowych równań połówkowych reakcji utleniania i reakcji redukcji: Równanie reakcji redukcji: + e ( ) Równanie reakcji utleniania: ( x3) lub + + + e ( ) ( x3) r() 4 + 4 r 4 + 4 + 3e ( ) ( x) - za dobranie i uzupełnienie współczynników stechiometrycznych w schemacie: r() - 4 + + -- 3 r 4 + 8 Za poprawne napisanie równań ale w niewłaściwym miejscu zdający otrzymuje 0 pkt. x 3. - za zastosowanie poprawnej metody obliczenia iloczynu stężeń jonów: - za poprawne obliczenie iloczynu stężeń jonów i sformułowanie wniosku: (sad BaS 4 ) wytrąci się (bo iloczyn stężeń jonów baru i jonów siarczanowych(vi) ma większą wartość niż iloczyn rozpuszczalności siarczanu(vi) baru). Przykład rozwiązania: bliczamy stężenie jonów Ba + - i jonów S 4 w mieszaninie pamiętając, że po zmieszaniu równych objętości obu roztworów ich stężenia zmaleją dwukrotnie. 3 3 0 moldm 3 3 Ba S 4 0 moldm sad siarczanu(vi) baru wytrąci się, ponieważ iloczyn stężeń kationów Ba + - i anionów S 4 w mieszaninie przekroczy wartość K so BaS 4. 3 3 6 Ba S 4 0 0 0 K so BaS 4 6
dpowiedzi i schemat punktowania poziom rozszerzony 3. - za uzupełnienie obu zdań:. Siarczan(VI) baru bardzo ( słabo / dobrze ) rozpuszcza się w wodzie i ( nie reaguje / reaguje ) z kwasem solnym zawartym w soku żołądkowym.. Węglan baru bardzo ( słabo / dobrze ) rozpuszcza się w wodzie i ( nie reaguje / reaguje ) z kwasem solnym zawartym w soku żołądkowym, a więc ( może / nie może ) być zastosowany jako kontrast zamiast siarczanu(vi) baru. 4. - za napisanie wzoru jonu i określenie roli Pb : Wzór jonu: Mn 4 Rola Pb : utleniacz lub jest utleniaczem lub utlenia jony Mn + (do jonów Mn 4 ) lub podwyższa stopień utlenienia manganu 5. - za odpowiedź: dodatni lub + lub większy od zera lub > 0 6. - za uzupełnienie tabeli: Masa zmalała: Masa wzrosła: Masa nie zmieniła się: II, III, VI V I, IV 7. - za napisanie równania reakcji w formie jonowej skróconej: Al 6 Al() 4 3 8. - za napisanie równania reakcji elektrodowej: o o e ( ) Za poprawne uzupełnienie jednego wiersza tabeli po pkt. 3x 3 7
dpowiedzi i schemat punktowania poziom rozszerzony 9. - za udzielenie poprawnej odpowiedzi i podanie wyniku: Zmalała o (mol). Przykład rozwiązania: Sposób I: W czasie pracy ogniwa jony wodoru redukują się na katodzie zgodnie z równaniem reakcji: + + e Przepłynięcie przez obwód ładunku moli elektronów spowoduje zużycie moli jonów wodoru z roztworu. 96500 mole 96500 n 96500 mole n mol 96500 Sposób II: m kit k Q M gmol 5 k 0 g z F 96500 mol 5 5 5 m 0 g 96500 0 0 g g m g n mol M gmol 0. - za określenie potencjału elektrody: ujemny lub minus lub mniejszy od 0 lub < 0 lub lub K( ) Zapis obliczeń nie jest wymagany, ale jeżeli jest, to musi być poprawny i wynikać z poprawnych założeń (poprawnie zapisanego równania reakcji redukcji jonów wodoru). 8
.a) - za napisanie obu równań reakcji: Anoda grafitowa: ( ) + 4 + + 4 e ( ) Anoda cynkowa: Zn Zn + + e ( ) Egzamin maturalny z chemii dpowiedzi i schemat punktowania poziom rozszerzony x 3.b) - za sformułowanie spostrzeżenia: Wydzielają się pęcherzyki (bezbarwnego) gazu. lub Wydziela się gaz. lub Roztwór się zakwasza.. - za zastosowanie poprawnej metody - za dokonanie poprawnych obliczeń i sformułowanie wniosku, np. Wniosek jest zależny od przyjętych (Więcej energii można uzyskać) ze spalania etenu. zaokrągleń przy obliczeniu liczby moli węglowodorów. Przykład rozwiązania: bliczamy liczbę moli etenu i etynu w 0 g tych substancji: 0g M 8g mol n 4 4 8g mol 0,743 mol 0g M 6g mol n 6g mol 0,769 mol bliczamy standardową entalpię spalania obliczonej liczby moli etenu i etynu: 0,743 mol ( 4,kJ mol ) 008,00 kj sp 4 sp 0, 769 mol ( 30,kJ mol ) 000,806 kj sp 4 sp 9
dpowiedzi i schemat punktowania poziom rozszerzony 3. - za napisanie dwóch równań reakcji: Równanie reakcji substytucji: l Za napisanie poprawnych równań ale w niewłaściwym miejscu, zdający nie uzyskuje punktu. + l (Fel 3 ) + l Równanie reakcji addycji: l + 3l (światło) l l l l 4. -za uzupełnienie schematu: l p 5 5 Br Br 3 3 lub każdy inny poprawny układ podstawników dla związku III 5. - za napisanie litery, którą oznaczono wzór bromopochodnej zawierającej w cząsteczce atom węgla na dodatnim stopniu utlenienia: IV 0
Egzamin maturalny z chemii dpowiedzi i schemat punktowania poziom rozszerzony 6. - za napisanie nazwy systematycznej bromopochodnej: -bromobutan - za uzupełnienie schematu: Jeżeli zdający poda wzór związku albo numer III, nie otrzymuje pkt. izomer cis izomer trans 3 3 3 3 7. - za napisanie wzorów półstrukturalnych (grupowych) dwóch alkoholi pierwszorzędowych: 3 3 8.a) 3 -za napisanie obu wzorów półstrukturalnych: Wzór 5 l l 3 3 3 Wzór ketonu 3 3 3 8.b) -za napisanie obu wzorów nazw systematycznych: Nazwa systematyczna 5 0 : 3-metylobut--en Nazwa systematyczna 5 : 3-metylobutan--ol
dpowiedzi i schemat punktowania poziom rozszerzony 9.a) - za napisanie dwóch równań reakcji: Równania reakcji:. (kat.) 3 + 3 3 3 3 Użycie wzoru lub wzorów sumarycznych organicznych reagentów skutkuje utratą punktów. x 3. 3 3 + u (temp.) 3 3 + u + 3 3 3 3 3 + u (temp.) 3 3 + u + 3 9.b) - za określenie typu i mechanizmu reakcji: Typ reakcji: addycja Mechanizm reakcji: elektrofilowy lub addycja elektrofilowa 30. - za uzupełnienie schematu, napisanie wzoru półstrukturalnego (grupowego) produktu dekarboksylacji histydyny: N N N dekarboksylacja N N N +
dpowiedzi i schemat punktowania poziom rozszerzony 3. - za zastosowanie poprawnej metody obliczenia standardowej molowej entalpii spalania etanolu - za podanie poprawnego wyniku z dokładnością do dwóch miejsc po przecinku i z właściwą jednostką: -357,4 kj. mol - ( 5 ) Przykład rozwiązania: 3.a) o o o sp tw. tw. produktów substratów Zgodnie z definicją, standardowa molowa entalpia tworzenia tlenu cząsteczkowego (g) ma wartość 0 kj. mol. ( 393,5) 3 ( 85,8) [ ( 87,0) 30] 357,4 kj mol o sp - za napisanie wzoru najsłabszej pierwszorzędowej aminy: 3 3.b) 3.c) 6 5 N - za podkreślenie oszacowanego rzędu wielkości stałej dysocjacji zasadowej N,N-dimetyloaniliny: rząd 0 rząd 0 9 - za uzupełnienie zdań:. W przypadku pochodnych amoniaku, których wartości stałej dysocjacji K b przedstawiono w tabeli, można stwierdzić, że im większa liczba atomów wodoru podstawiona jest grupami alkilowymi, tym ( silniejsze / słabsze ) są właściwości zasadowe związku.. Grupy arylowe związane z atomem azotu ( zmniejszają / zwiększają ) stałą dysocjacji zasadowej amin. 3
dpowiedzi i schemat punktowania poziom rozszerzony 33. - za zastosowanie poprawnej metody obliczenia p roztworu aminy - za podanie poprawnego wyniku: p (roztworu tej aminy) jest równe Przykład rozwiązania: RN 3 x RN c x K b 0 RN 3 x x x RN c x c x (ponieważ K b 0 x x x c b 0 0 c 0 K 0 0 0 0 4 0 400 więc c x c 4 4 0 0 b x K 0 0 mol dm 4 3 ) 3 0 moldm p log log0 p 4 p 4 34. - za sformułowanie poprawnej odpowiedzi: (Spowoduje) obniżenie lub zmniejszenie wartości stopnia dysocjacji (aminy). Nie jest wymagane uzasadnienie możliwości zastosowania równania uproszczonego. 4
dpowiedzi i schemat punktowania poziom rozszerzony 35a. - za napisanie równania reakcji alaniny z wodorotlenkiem potasu w formie jonowej skróconej: 3 N + + -N + 3-3 - lub N 3 + -N + - 3 35b. - za podkreślenie wzorów substancji, które reagują zarówno z roztworem wodorotlenku potasu jak i z kwasem solnym: 3 3 N Al() 3 Zn S 4 a 36. - za uzupełnienie zdań: ydrolizę związków organicznych można prowadzić w roztworach kwasów, wtedy jony + pełnią funkcję ( inhibitora / katalizatora ). Podobnie jak jony + działają enzymy typu hydrolaz, przyspieszając reakcje hydrolizy zachodzące w układach biologicznych. W ślinie znajduje się zaliczana do hydrolaz amylaza, która ułatwia rozszczepienie ( celulozy / skrobi ) m.in. na maltozę. 37. - za podkreślenie wzoru odczynnika: K (aq) AgN 3 (aq) Na 3 (aq) ( 3 ) Ba (aq) 38. - za napisanie równania reakcji: [ ] n + n 4n + n l + n l 5