EGZAMIN MATURALNY Z CHEMII POZIOM ROZSZERZONY MODEL ODPOWIEDZI I SCHEMAT OCENIANIA

Transkrypt

1 EGZAMIN MATURALNY Z EMII PZIM RZSZERZNY MDEL DPWIEDZI I SEMAT ENIANIA Zdający otrzymuje punkty tylko za poprawne rozwiązania, precyzyjnie odpowiadające poleceniom zawartym w zadaniach. dpowiedzi niezgodne z poleceniem (nie na temat) są traktowane jako błędne. Komentarze wykraczające poza zakres polecenia nie podlegają ocenianiu. Rozwiązania zadań, uwzględniające inny tok rozumowania niż podany w schemacie punktowania, oceniane są zgodnie z zasadami punktacji. Gdy do jednego polecenia zdający podaje kilka odpowiedzi (jedną prawidłową, inne nieprawidłowe), to nie otrzymuje punktów za żadną z nich. Jeżeli polecenie brzmi: Napisz równanie reakcji..., to w odpowiedzi zdający powinien napisać równanie reakcji chemicznej, a nie jej schemat. Niewłaściwy dobór lub brak współczynników w równaniu reakcji powoduje utratę punktu za zapis tego równania. W rozwiązaniach zadań rachunkowych oceniane są: metoda, wykonanie obliczeń i podanie wyniku z jednostką. Błędny zapis jednostki lub jej brak przy ostatecznym wyniku liczbowym wielkości mianowanej powoduje utratę punktu. W obliczeniach wymagane jest poprawne zaokrąglanie wyników liczbowych. Za poprawne obliczenia będące konsekwencją zastosowania niepoprawnej metody zdający nie otrzymuje punktów. Za poprawne spostrzeżenia i wnioski będące konsekwencją niewłaściwie zaprojektowanego doświadczenia zdający nie otrzymuje punktów. Za napisanie wzorów strukturalnych zamiast wzorów półstrukturalnych (grupowych) nie odejmuje się punktów. Zapis, w równaniach reakcji nie jest wymagany. W równaniach reakcji, w których ustala się stan równowagi, brak nie powoduje utraty punktów. Elementy odpowiedzi umieszczone w nawiasach nie są wymagane.

2 Numer zadania Kryteria oceniania czekiwana odpowiedź Za narysowanie klatkowego modelu konfiguracji elektronów walencyjnych: (s ) (p ) Za podanie symbolu pierwiastka Y oraz wartości liczby masowej jego izotopu: Symbol pierwiastka Y: Liczba masowa A : Za dokończenie obu zdań:. W cząsteczce amoniaku atomowi azotu przypisuje się hybrydyzację ( sp / sp / sp ).. Spośród ( dwóch / trzech / czterech ) zhybrydyzowanych orbitali atomu azotu jeden jest obsadzony przez ( wiążącą / niewiążącą ) parę elektronową. a) Za określenie stanu skupienia wodorków: X gazowy lub gaz Y gazowy lub gaz b) Za określenie położenia pierwiastków i wskazanie bloku energetycznego: Pierwiastek X leży w okresie trzecim lub lub III, pierwiastek Y leży w okresie piątym lub 5 lub V Blok energetyczny: p 5 Za wybór i podkreślenie wzorów wszystkich substancji niejonowych: N Na Na N N l Uwagi Zwroty strzałek na podpowłoce p mogą być przeciwne niż na rysunku, ale wszystkie muszą być takie same. Po p. za uzupełnienie każdego zdania. Punktacja za umiejętność x sumaryczna 6 Za metodę rozwiązania uwzględniającą zmianę stężeń substratu A i B Za obliczenia i wynik z jednostką: 0 mol dm s

3 7 Przykład rozwiązania: 0 ca = 0, mol dm 0 cb = 0, mol dm ' 0 ca = ca = 0, mol dm = 0, mol dm Z równania reakcji wynika, że n A = n B, więc n B zmniejszy się o 0, mola w dm roztworu ' cb = 0, mol dm ' ' ' więc v = k ca cb = 0, dm mol s 0, mol dm 0, mol dm ' ' v = 0 mol dm s lub v mol = 0,00 dm s ' ' lub v = 0,00 mol dm s lub v 0 mol = dm s a) Za określenie.: (reakcja) egzotermiczna b) Za ustalenie wartości i jednostki standardowej entalpii tworzenia: 5,9 kj/mol lub 5,9 kj mol lub 6 kj mol 8 Za napisanie równań reakcji: Po p. za każde x Etap : (Pt lubkatalizator, T) N + 7 N + 6 równanie. Etap : N + N + N Etap : N + N N N lub N + N N N + 9 Za wskazanie drobin tworzących sprzężone pary: Sprzężona para Kwas : Zasada : Sprzężona para Kwas : N + Zasada : N Kolejność par jest dowolna.

4 0 Za podanie stosunku objętości kwasu solnego: Vk 00 Vk = lub 00 V V = p p Przykłady rozwiązań: I sposób Wzrost p o jednostki to zmniejszenie stężenia jonów + 0 = 00 razy, więc objętość końcowa musiała być większa 00 razy lub trzeba zwiększyć objętość 00-krotnie. II sposób l mocny kwas, więc [ + ] = c l = 0, mol/dm Zdający nie musi zapisać obliczeń i działań na jednostkach, ale jeżeli obliczenia i działania na jednostkach są, to muszą być poprawne. p = log [ + ] = log 0, = log 0 = p = p + = + =, więc [ + ] = 0 mol/dm, więc c l = 0 mol/dm = 0,00 mol/dm i n l = const, więc Vk 00 = V p Za metodę rozwiązania prowadzącą do powiązania szukanej z danymi Za obliczenia i wynik z jednostką podany z dokładnością do dwóch miejsc po przecinku:, mol dm mol lub, dm Przykład rozwiązania: I sposób M N = 6 g mol c p =,00% d =, g cm =, 0 g dm ( c m = n V m m r n = V = ) M d c d,00%, 0 g dm p m,mol dm c = = = M 00% 6g mol 00% Należy zwrócić uwagę na zależność wartości wyniku końcowego od ewentualnych wcześniejszych zaokrągleń. Należy uznać za poprawne wszystkie wyniki, będące konsekwencją przyjętych przez zdającego poprawnych zaokrągleń.

5 II sposób M N = 6 g mol c p =,00% d =, g cm =, 0 g dm dm roztworu, 0 g 00 g roztworu,00 g N 0 g roztworu x x = 7,6 g N mol N 6 g x 7,6 g x =, mola c =, mol dm m a) Za uzupełnienie schematu doświadczenia: (nadmiar) l I (nadmiar) Na II Wybrane odczynniki mogą być odwrotnie przyporządkowane probówkom I i II. zawiesina świeżo wytrąconego osadu Zn() b) Za podanie obserwowanych zmian, np.: W obu probówkach osad rozpuści się lub roztworzy lub zniknie. c) Za napisanie równań reakcji odpowiednio do uzupełnienia schematu w części a) zadania: Probówka I: Zn() + + Zn + + Probówka II: Zn() + [Zn() ] lub Zn() + Zn() a) Za dokończenie równania reakcji: a 0 (P ) 6 () a + + 6P + x 5

6 b) Za określenie wpływu, np.: zmniejsza lub szkliwo wolniej ulega odwapnieniu lub hamuje proces odwapnienia szkliwa zwiększa lub szkliwo szybciej ulega odwapnieniu lub przyspiesza odwapnienie szkliwa Za napisanie równań reakcji elektrodowych: Równanie reakcji katodowej: + e + lub + e - Równanie reakcji anodowej: l l + e lub l e - l dpowiedź typu będzie powstawało więcej/mniej szkliwa jest niepoprawna. lub l l + e - (i l l ) 5 6 a) Za zapis równania reakcji: Fe + + Sn + Fe + + Sn + b) Za zapis schematu ogniwa: Pt Sn +, Sn + Fe +, Fe + Pt c) Za obliczenie SEM ogniwa podanie wartości liczbowej z jednostką: (SEM = 0,77 V 0,5 V = )0,60 V lub 0,6 V a) Za napisanie równań procesu redukcji i procesu utleniania po p. za każde równanie: Równanie procesu redukcji: l e - l + /(x ) lub l e - l + /(x ) Równanie procesu utleniania: r() r + + e - /(x ) b) Za uzupełnienie równania: r() + l + r + l + 5 Zapis powoduje utratę punktu. Jeśli zdający zapisze obliczenia, to muszą być one poprawne. c) Za określenie funkcji anionów chloranowych(i): utleniacz x 6

7 7 Za ustalenie objętości roztworu substancji B: 5,0 (cm ) 8 Za określenie barwy fenoloftaleiny, np.: malinowa lub różowa 9 Za wybór związków: Substancja A: N Substancja B: K 0 a) Za wybór odczynnika X: K S K S KN b) Za uzupełnienie tabeli: Zaobserwowane zmiany po dodaniu wybranego odczynnika Numer probówki Jeżeli zdający błędnie wybierze odczynnik w p. a), otrzymuje 0 p. za całe zadanie. Roztwór w probówce stał się zielony. Roztwór w probówce odbarwił się. II I c) Za określenie czynnika, np.: środowisko (reakcji) lub p środowiska (reakcji) lub odczyn środowiska (reakcji) lub p roztworu (reakcji) lub odczyn roztworu (reakcji) kreślenie musi jednoznacznie wskazywać na środowisko reakcji (p roztworu). Za określenie stopni utlenienia: Wzory związków organicznych Stopnie utlenienia atomów węgla II 0 II Użycie cyfr arabskich (, ) oraz zapis +II lub + nie powoduje utraty punktów. 7

8 Za napisanie równań reakcji : x Równanie reakcji I: + l lub = l Równanie reakcji II: l n (p, T, katalizator) l l n lub n = l (p, T, katalizator) l n Za uzupełnienie schematu reakcji: Na + Na + benzenokarboaldehyd alkohol sól kwasu karboksylowego lub Na + 8

9 a) Za podanie nazwy systematycznej: (kwas) -metylopropanowy b) Za narysowanie wzoru: 5 Za napisanie wzoru sumarycznego tymolu: 6 0 lub każdy inny zapis, w którym podano właściwe liczby atomów, i w dowolnej kolejności a) Za ocenę prawdziwości zdań:. Karwakrol i tymol to izomery, ponieważ mają taki sam wzór sumaryczny, ale różnią się wzorami strukturalnymi.. W cząsteczkach obu związków sześciu atomom węgla można przypisać hybrydyzację sp, a czterem atomom węgla hybrydyzację sp. P P. ząsteczki karwakrolu i tymolu są chiralne. F b) Za ocenę prawdziwości zdań:. Karwakrol i tymol są fenolami, tworzą więc z roztworem chlorku żelaza(iii) kompleksy o charakterystycznym zabarwieniu. P. Karwakrol i tymol nie wykazują zdolności tworzenia estrów. F. Karwakrol i tymol nie ulegają reakcji nitrowania. F 9

10 7 Za napisanie wzorów po p. za każdy wzór: Produkt organiczny reakcji I: Na lub - Na + Produkt organiczny reakcji II: x 8 Za uzupełnienie tabeli: Właściwość Numer wzoru II. dwodnienie (dehydratacja) tej substancji jest laboratoryjną metodą otrzymywania etenu (etylenu).. Związek ten ulega reakcji hydrolizy zasadowej i kwasowej. IV. W warunkach laboratoryjnych związek ten jest gazem o charakterystycznym zapachu, który bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie, tworząc roztwór o odczynie zasadowym.. Związek ten reaguje z wodnym roztworem Na, tworząc sól, a nie reaguje z kwasem solnym. 5. Addycja wody do tej substancji (wobec gs i S ) stanowi ważną metodę otrzymywania etanalu. V III I za 5 poprawnych odpowiedzi p. lub odpowiedzi p. lub mniej odpowiedzi 0 p. 9 a. Za podanie wzoru i nazwy związku X: Wzór związku X: Nazwa systematyczna związku X: -metylopropan--ol Jeśli zdający napisze poprawny wzór i poda poprawną nazwę produktu ubocznego (-metylopropan-- olu), należy przyznać punkt. 0

11 b. Za określenie typu reakcji i : Typ reakcji : eliminacja Typ reakcji : addycja c. Za określenie mechanizmu reakcji : Mechanizm reakcji : elektrofilowy 0 Za metodę rozwiązania prowadzącą do powiązania szukanej z danymi Za obliczenia i podanie wzoru sumarycznego: 6 Przykład rozwiązania: I sposób M + M n n M n n 6 =, x+ =, x = 0, x = 58 x n + n + 6 = 58 n= II sposób n =, n + 6 = 0, n + 6 n= 6

12 Za uzupełnienie równań reakcji po p. za każde równanie: N + - N N + - N + - x Za uzupełnienie tabeli po p. za każdy wzór, np.: Para enancjomerów: Należy ocenić jako poprawne wzory, w których pominięto atomy wodoru, np.: x Para diastereoizomerów: lub Razem: 60

13