Krzysztof Zamajtys Metody oceny obciążeń dynamicznych i statycznych przy wykonywaniu ręcznych prac transportowych Warszawa, 16.06.2016 r. 1
PROGRAM WYSTĄPIENIA METODY OCENY OBCIĄŻEŃ DYNAMICZNYCH I STATYCZNYCH PRZY WYKONYWANIU RĘCZNYCH PRAC TRANSPORTOWYCH 1. Ręczne prace transportowe 2. Zagrożenia przy ręcznych pracach transportowych 3. Metody oceny obciążeń dynamicznych i statycznych przy wykonywaniu ręcznych prac transportowych 4. Metoda OWAS 5. Metoda KIM 6. Metoda RULA 7. Metoda REBA 8. Zastosowanie w praktyce metod oceny dynamicznych i statycznych przy wykonywaniu ręcznych prac transportowych 2
DEFINICJE ROZPORZĄDZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ z dnia 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych. (Dz. U. z 2000 r. Nr 26, poz. 313 ze zm. Dz. U. z 2000 r. Nr 82, poz. 930 oraz Dz. U. z 2009 r. Nr 56, poz. 462) RĘCZNE PRACE TRANSPORTOWE - Każdy rodzaj transportowania lub podtrzymywania przedmiotów, ładunków lub materiałów przez jednego lub więcej pracowników, w tym przemieszczanie ich poprzez: unoszenie, podnoszenie, układanie, pchanie, ciągnięcie, przenoszenie, przesuwanie, przetaczanie lub przewożenie. PRACA DORYWCZA - rozumie się przez to ręczne przemieszczanie przedmiotów, ładunków lub materiałów nie częściej niż 4 razy na godzinę, jeżeli łączny czas wykonywania tych prac nie przekracza 4 godzin na dobę, Sprzęt pomocniczy - rozumie się przez to środki mające na celu ograniczenie zagrożeń i uciążliwości związanych z ręcznym przemieszczaniem przedmiotów, ładunków lub materiałów oraz ułatwienie wykonywania tych czynności; do środków tych zalicza się w szczególności: pasy, liny, łańcuchy, zawiesia, dźwignie, chwytaki, rolki, kleszcze, uchwyty, nosze, kosze, legary, ręczne wciągniki i wciągarki, krążki i wielokrążki linowe, przestawne pochylnie, taczki i wózki. 3
OBOWIĄZKI PRACODAWCY Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (t.j. Dz. U. 2003, Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.) Pracodawca powinien zapewnić zastosowanie odpowiednich rozwiązań organizacyjnych i technicznych, zwłaszcza w zakresie wyposażenia technicznego, w celu wyeliminowania potrzeby ręcznego przemieszczania ciężarów. Jeśli nie ma możliwości uniknięcia ręcznego przemieszczania ciężarów, należy podjąć odpowiednie przedsięwzięcia, w tym wyposażyć pracowników w niezbędne środki w celu zmniejszenia uciążliwości i zagrożeń związanych z wykonywaniem tych czynności. Ręczne przemieszczanie i przewożenie ciężarów o masie przekraczającej ustalone normy jest niedopuszczalne. 4
OBOWIĄZKI PRACODAWCY ROZPORZĄDZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ z dnia 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych. (Dz. U. 2000 r. Nr 26, poz. 313 ze póżn. zm.) Pracodawca jest obowiązany stosować odpowiednie rozwiązania techniczne i organizacyjne zmierzające do wyeliminowania ręcznych prac transportowych. W razie braku możliwości wyeliminowania ręcznych prac transportowych, pracodawca - w celu zmniejszenia uciążliwości i zagrożeń związanych z wykonywaniem tych czynności - jest obowiązany organizować odpowiednio pracę i wyposażać pracowników w niezbędny sprzęt pomocniczy oraz środki ochrony indywidualnej. 5
OBOWIĄZKI PRACODAWCY ROZPORZĄDZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ z dnia 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych. (Dz. U. 2000 r. Nr 26, poz. 313 ze póżn. zm.) Pracodawca jest obowiązany oceniać ryzyko zawodowe występujące przy ręcznych pracach transportowych, w szczególności biorąc pod uwagę: 1) masę przemieszczanego przedmiotu, jego rodzaj i położenie środka ciężkości, 2) warunki środowiska pracy, w tym w szczególności temperaturę i wilgotność powietrza oraz poziom czynników szkodliwych dla zdrowia, 3) organizację pracy, w tym stosowane sposoby wykonywania pracy, 4) indywidualne predyspozycje pracownika, takie jak sprawność fizyczna, wiek i stan zdrowia. Ocena ryzyka powinna być dokonywana przy organizowaniu ręcznych prac transportowych, a także po każdej zmianie organizacji pracy. Na podstawie oceny ryzyka zawodowego pracodawca jest obowiązany podejmować działania mające na celu usunięcie stwierdzonych zagrożeń. 6
OBOWIĄZKI PRACODAWCY ROZPORZĄDZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ z dnia 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych. (Dz. U. 2000 r. Nr 26, poz. 313 ze póżn. zm.) Przed dopuszczeniem pracownika do ręcznych prac transportowych pracodawca jest obowiązany: 1) przeszkolić pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym w szczególności w zakresie prawidłowych sposobów wykonywania ręcznych prac transportowych, w trybie określonym w odrębnych przepisach, 2) zapewnić pracownikom informacje dotyczące przemieszczanego przedmiotu, w szczególności: jego masy i położenia jego środka ciężkości, zwłaszcza w przypadku, gdy masa jest nierównomiernie rozłożona, 3) informować pracowników o wszystkich aspektach bezpieczeństwa i higieny pracy oraz wymaganiach ergonomii, w tym o wynikach oceny ryzyka zawodowego oraz o środkach bezpieczeństwa zapobiegających urazom, a zwłaszcza urazom kręgosłupa. 7
OBOWIĄZKI PRACOWNIKA ROZPORZĄDZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ z dnia 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych. (Dz. U. 2000 r. Nr 26, poz. 313 ze póżn. zm.) Przy ręcznych pracach transportowych pracownik wskazane aby stosował w szczególności: 1) ograniczenie długotrwałego wysiłku fizycznego, w tym zapewnienie odpowiednich przerw w pracy na odpoczynek, 2) wyeliminowanie nadmiernego obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego pracownika, a zwłaszcza urazów kręgosłupa, związanego z rytmem pracy wymuszonym procesem pracy, 3) ograniczenie do minimum odległości ręcznego przemieszczania przedmiotów, Przy ręcznym przemieszczaniu przedmiotów - tam gdzie jest to możliwe - należy zapewnić sprzęt pomocniczy odpowiednio dobrany do ich wielkości, masy i rodzaju, zapewniający bezpieczne i dogodne wykonywanie pracy. 8
OBOWIĄZKI PRACOWNIKA ROZPORZĄDZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ z dnia 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych. (Dz. U. 2000 r. Nr 26, poz. 313 ze póżn. zm.) Przy ręcznych pracach transportowych pracownik wskazane aby stosował w szczególności: 4) uwzględnienie wymagań ergonomii. - przemieszczanie przedmiotów jak najbliżej ciała, - eliminowanie ryzyka urazów, a w szczególności urazów kręgosłupa. - wykluczenie przemieszczania przedmiotów, jeżeli: a) czynności te mogą być wykonywane tylko za pomocą skrętu tułowia, b) istnieje możliwość wystąpienia nagłych ruchów przemieszczanego przedmiotu, c) ciało pracownika znajduje się w niestabilnej pozycji, d) pochylenie tułowia pracownika przekracza 45. - nie ograniczanie pola widzenia pracownika podczas przemieszczania przedmiotów. - zapewnienie wystarczającej przestrzeni, zwłaszcza w płaszczyźnie poziomej, umożliwiającą zachowanie prawidłowej pozycji ciała. 9
ZAGROŻENIA PRZY RĘCZNYCH PRACACH TRANSPORTOWYCH Czynnikami zwiększającymi ryzyko urazu kręgosłupa są m.in.: śliskie, niestabilne podłoże; brak dostatecznej przestrzeni na ręczne przemieszczanie ciężarów; nieodpowiednie oświetlenie, co zwiększa ryzyko wypadku; wysoka temperatura powodująca zmęczenie i utrudnienia w wykonywanych czynnościach; brak komfortu wykonywanych czynności: - niewygodna pozycja zginanie tułowia, konieczność sięgania wysoko itp., - monotonia i uciążliwość czynności wykonywane bardzo często lub długo, wykonywane zadania, na które składa się wiele czynności powtarzających się. 10
ZAGROŻENIA PRZY RĘCZNYCH PRACACH TRANSPORTOWYCH Na ryzyko urazów wpływają także: brak doświadczenia pracowników przy ręcznych pracach transportowych (pracownicy nowozatrudnieni), złe nawyki lub brak wiedzy na temat wykonywanej pracy i związanych z nią zagrożeń (brak szkoleń bhp), możliwości fizyczne pracownika (niewielka masa ciała, niewielka siła mięśni i mniejsza wydolność organizmu - kobiety), przebyte w przeszłości choroby układu mięśniowo-szkieletowego, staż pracy w zawodzie (urazy kumulacyjne), wiek (naturalne starzenie się układów organizmu, w tym mięśniowo-szkieletowego), otyłość, palenie tytoniu. 11
ZAGROŻENIA PRZY RĘCZNYCH PRACACH TRANSPORTOWYCH Ryzyko urazu rośnie, jeżeli w miejscu pracy: brak jest dostatecznej przestrzeni na ręczne przemieszczanie ciężarów ( konieczność manewrowania ciężarem utrata stabilności ciężaru niebezpieczne, nagłe zmiany pozycji ciała podczas przenoszenia), droga transportowa jest nierówna, śliska, wysoka temperatura zwiększa potliwość dłoni utrudniając utrzymanie ciężaru, niska temperatura utrudnia krążenie krwi i usuwanie toksycznych produktów przemiany materii z mięśni ( szybsze zmęczenie), niedostateczne oświetlenie zmusza pracowników do przyjmowania skręconych lub pochylonych pozycji w celu dokładniejszej obserwacji wykonywanych czynności, duży hałas odwraca uwagę od wykonywanych czynności oraz powoduje napięcie psychiczne. 12
METODY OCENY OBCIĄŻEŃ DYNAMICZNYCH I STATYCZNYCH PRZY WYKONYWANIU RĘCZNYCH PRAC TRANSPORTOWYCH Obciążenie pracą fizyczną na stanowisku pracy dzieli się na dynamiczne i statyczne. Podział ten jest związany z charakterem pracy mięśni ich skurczem. Wysiłek dynamiczny przebiega w warunkach ruchu w związku z przemieszczeniem ciała ludzkiego lub jego części w przestrzeni i zachodzi przy udziale izotonicznych skurczów mięśni, podczas których następuje skrócenie włókien okresy skurczu i rozkurczu mięśni. Wysiłek statyczny jest wykonywany przy udziale skurczów izometrycznych, które powodują wzrost napięcia mięśni bez wyraźnego ich skrócenia. Praca statyczna przebiega w warunkach bezruchu, wiąże się przede wszystkim z koniecznością utrzymania niewygodnej i wymuszonej pozycji ciała. 13
METODA OWAS Ovako Working Posture Analysis System Analiza obciążenia metodą OWAS służy do oceny wielkości obciążenia statycznego na stanowiskach pracy. Jest powszechnie stosowanym systemem identyfikacji i oceny postawy całego ciała ludzkiego podczas pracy. ( opracowana w Finlandii ) W metodzie OWAS Ocena obciążenia statycznego oparta jest na znajomości takich czynników jak: rodzaju przyjętej postawy ciała w trakcie wykonywanych czynności, stopnia wymuszenia zajmowanej pozycji i pochylenia ciała, możliwości zmiany przyjętej pozycji ciała, położenia kończyn i ich czynności ruchowych, chronometrażu czasu pracy pracownika 14
METODA OWAS Do oceny przyjąć należy pozycję ciała o największym obciążeniu statycznym, jeżeli utrzymywana jest w czasie dłuższym od 3 godz./zmianę roboczą. Metoda bierze pod uwagę obciążenie pochodzące od czterech czynników: pozycja pleców położenie ramion praca nóg wielkość obciążenia zewnętrznego Nie uwzględnia częstości zmiany pozycji oraz rytmu pracy. 15
METODA OWAS Metoda OWAS umożliwia klasyfikację pozycji pleców, ramion i nóg oraz wartości obciążenia zewnętrznego. Położenie pleców może przybierać kod pozycji od 1 do 4, położenie kończyn górnych od 1 do 3 i położenie nóg od 1 do 7. 16
METODA OWAS Klasyfikacji takiej podlega również siła zewnętrzna. Zgodnie z metodą OWAS siła ta może być klasyfikowana jako 1, 2 lub 3. Dla potrzeb oceny ryzyka poprzez czynnik obciążenia statycznego zróżnicowano wartości siły dla mężczyzn, kobiet i młodocianych, opierając się na aktach prawnych Kod obciążenia Mężczyźni [kg] Kobiety i młodociani chłopcy [kg] Dziewczęta [kg] 1 < 10 < 5 < 2 2 10-20 5-10 2-6 3 > 20 > 10 > 6 17
METODA OWAS 18
METODA OWAS Na podstawie pełnego kodu pozycji ciała ludzkiego składającego się z czterech cyfr (po jednej od każdego czynnika obciążającego) należy odczytać typ kategorii z diagramu. 19
METODA OWAS Dokładny opis kategorii oraz zalecenia odnośnie ewentualnych zmian na stanowisku pracy przedstawiono w tabeli 20
METODA OWAS Ocena obciążenia związanego z wykonywaniem czynności określonej kategorii (OWAS) w trójstopniowym systemie oceny w oparciu o tabelę zawierającą interpretację wyników oceny obciążenia statycznego. Czas ten określany jest w odniesieniu do czasu pracy i wyrażany w % czasu pracy. Obciążenie Pozycja ciała przy pracy (kategorie OWAS) małe pozycja niewymuszona kategorii 1 do 70% pozycja wymuszona kategorii 1 lub niewymuszona kategorii 2 Czas utrzymywania jednej pozycji [% zmiany roboczej] do 50% pozycja wymuszona kategorii 2 do 30% średnie pozycja niewymuszona kategorii 1 powyżej 70% duże pozycja wymuszona kategorii 1 lub niewymuszona kategorii 2 od 50% do 70% pozycja wymuszona kategorii 2 od 30% do 50% pozycja wymuszona kategorii 3 lub 4 do 30% pozycja wymuszona kategorii 1 lub niewymuszona kategorii 2 powyżej 70% pozycja wymuszona kategorii 2 powyżej 50% pozycja wymuszona kategorii 3 lub 4 powyżej 30% 21
METODA KIM Key Item Method Metoda Pozycji Kluczowych (ang. Key Item Method KIM) została opracowana do oceny ryzyka na poziomie klasyfikacji dla ręcznego przemieszczania ciężarów (MHL). Metoda została opracowana przez Federalny Instytut Bezpieczeństwa i Higieny Pracy (BAuA) oraz Komitet Landowy ds. Bezpieczeństwa i Higieny Pracy (LASI) w ścisłej współpracy z pracownikami, specjalistami ds. bezpieczeństwa, lekarzami zakładowymi, pracodawcami, organizacjami pracowniczymi, instytucjami ubezpieczeniowymi i instytutami naukowymi. Projekt metody został opublikowany w 1996 r., po czym przeprowadzono pięcioletni program badań naukowych i praktycznych. Wersje końcowe opublikowano w 2001 i 2002 r. 22
METODA KIM Metoda dzieli się na: Metodę wskaźników kluczowych dla działań obejmujących przenoszenie, podnoszenie i trzymanie; Metodę wskaźników kluczowych dla działań obejmujących ciągnięcie i pchanie. Metoda opiera się na określeniu punktów klasyfikacji czasu, określeniu punktów klasyfikacji wskaźników kluczowych oraz ewaluacji (ocenie). 23
METODA KIM - Przenoszenie, podnoszenie i trzymanie Kluczowe wskaźniki dla przenoszenia, podnoszenia i trzymania Krok 1 wyznaczenie punktów klasyfikacji czasu w oparciu o poniższą tabelę. Przy wyznaczaniu punktów klasyfikacji należy wybrać tylko jedną kolumnę, a więc należy stworzyć oddzielne oceny dla trzech form przemieszczania ładunku. 24
METODA KIM - Przenoszenie, podnoszenie i trzymanie Kluczowe wskaźniki dla przenoszenia, podnoszenia i trzymania Krok 2 wyznaczanie punktów klasyfikacji obciążenia, postawy i warunków pracy Masa ładunku punkty wyznacza się w odniesieniu do tabeli, osobno dla kobiet i mężczyzn. Jeśli w trakcie zadania poddawanego ocenie, związanego z przemieszczaniem ręcznym, przemieszczane są różne ciężary, to można wyciągnąć wartość średnią, przy czym największe pojedyncze obciążenie nie może przekroczyć 40 kg dla mężczyzn i 25 kg dla kobiet. W przypadku działań związanych z podnoszeniem, trzymaniem, przenoszeniem, stawianiem należy wziąć pod uwagę obciążenie skuteczne. Obciążenie skuteczne to siła obciążenia, jaką musi zrównoważyć pracownik. Przy pchaniu lub ciągnięciu ładunków wymagana jest osobna ocena. 25
METODA KIM - Przenoszenie, podnoszenie i trzymanie Kluczowe wskaźniki dla przenoszenia, podnoszenia i trzymania Krok 2 wyznaczanie punktów klasyfikacji obciążenia, postawy i warunków pracy Postawa punkty wyznaczane są na podstawie piktogramów. Dla danej czynności należy wskazać charakterystyczną postawę 26
METODA KIM - Przenoszenie, podnoszenie i trzymanie Kluczowe wskaźniki dla przenoszenia, podnoszenia i trzymania Krok 2 wyznaczanie punktów klasyfikacji obciążenia, postawy i warunków pracy Warunki pracy należy wziąć pod uwagę warunki dla większości czasu pracy, nie uwzględnia się warunków sporadycznych. 27
METODA KIM - Przenoszenie, podnoszenie i trzymanie Kluczowe wskaźniki dla przenoszenia, podnoszenia i trzymania Krok 3 Ocena należy wprowadzić punkty klasyfikacji dla danej czynności do wzoru 28
METODA KIM - Przenoszenie, podnoszenie i trzymanie Kluczowe wskaźniki dla przenoszenia, podnoszenia i trzymania Następnie otrzymany wynik należy odnieść do tabeli: 29
METODA KIM - Ciągnięcie i pchanie Kluczowe wskaźniki dla ciągnięcia i pchania Krok 1 wyznaczenie punktów klasyfikacji czasu - wyznaczane są osobno dla ciągnięcia i pchania na krótkich dystansach z częstym zatrzymywaniem się, a osobno dla dłuższych dystansów. W pierwszym przypadku wyznaczenie odbywa się na podstawie częstości, w drugim na podstawie odległości. 30
METODA KIM - Ciągnięcie i pchanie Kluczowe wskaźniki dla ciągnięcia i pchania Krok 2 - ustalenie punktów klasyfikacji masy, dokładności ustawienia, postawy i warunków pracy - Wyznaczanie punktów klasyfikacji dla masy przy toczeniu 31
METODA KIM - Ciągnięcie i pchanie Kluczowe wskaźniki dla ciągnięcia i pchania Krok 2 - ustalenie punktów klasyfikacji masy, dokładności ustawienia, postawy i warunków pracy - Wyznaczania punktów klasyfikacji dla masy przy przesuwaniu 32
METODA KIM - Ciągnięcie i pchanie Kluczowe wskaźniki dla ciągnięcia i pchania Krok 2 - ustalenie punktów klasyfikacji masy, dokładności ustawienia, postawy i warunków pracy - Wyznaczania punktów klasyfikacji dla dla dokładności ustawienia 33
METODA KIM - Ciągnięcie i pchanie Kluczowe wskaźniki dla ciągnięcia i pchania Krok 2 - ustalenie punktów klasyfikacji masy, dokładności ustawienia, postawy i warunków pracy 34
METODA KIM - Ciągnięcie i pchanie Kluczowe wskaźniki dla ciągnięcia i pchania Krok 2 - ustalenie punktów klasyfikacji masy, dokładności ustawienia, postawy i warunków pracy 35
METODA KIM - Ciągnięcie i pchanie Kluczowe wskaźniki dla ciągnięcia i pchania Krok 3 Ocena w metodzie KIM przy toczeniu lub przesuwaniu 36
METODA KIM - Ciągnięcie i pchanie Kluczowe wskaźniki dla ciągnięcia i pchania Interpretacja wyniku w metodzie KIM dla toczenia i przesuwania 37
METODA RULA Rapid Upper Limb Assessment Ocena ryzyka zawodowego metodą RULA (Rapid Upper Limb Assessment) uwzględnia obciążenie całego układu mięśniowo-szkieletowego związane zarówno z użyciem siły dla potrzeb wykonania określonego zadania, jak i koniecznością utrzymania niezbędnej (często wymuszonej konstrukcją stanowiska) pozycji ciała (obciążenie posturalne). Ukierunkowana jest jednak szczególnie na obciążenie szyi, tułowia i kończyn górnych; sprawdza się doskonale w przypadku pracy wykonywanej w pozycji siedzącej (np. przy komputerze). Wynik końcowy uzyskiwany przy pomocy metody RULA określa wielkość ryzyka wystąpienia dolegliwości ze strony układu mięśniowo-szkieletowego a także zakres interwencji ergonomicznych niezbędnych do zmniejszenia tego ryzyka. 38
METODA RULA Schemat postępowania podczas stosowania metody RULA: 39
METODA RULA Następnie wartości dla ocenionych elementów układu ruchu podstawiane są do Tablicy RULA w celu uzyskania dla nich wartości sumarycznej Wynik A. Wskaźnik oceny łącznego obciążenia kończyny górnej przyjmowaną pozycją Nadgarstek Ramię 1 2 3 4 Przedra Skręcenie Skręcenie Skręcenie Skręcenie mię nadgarstka nadgarstka nadgarstka nadgarstka 1 2 1 2 1 2 1 2 1 1 2 2 2 2 3 3 3 1 2 2 2 2 2 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 4 4 1 2 3 3 3 3 4 4 4 2 2 3 3 3 3 3 4 4 4 3 3 4 4 4 4 4 5 5 1 3 3 4 4 4 4 5 5 3 2 3 4 4 4 4 4 5 5 3 4 4 4 4 4 5 5 5 1 4 4 4 4 4 5 5 5 4 2 4 4 4 4 4 5 5 5 3 4 4 4 5 5 5 6 6 1 5 5 5 5 5 6 6 7 5 2 5 6 6 6 6 6 7 7 3 6 6 6 7 7 7 7 8 1 7 7 7 7 7 8 8 9 6 2 8 8 8 8 8 9 9 9 3 9 9 9 9 9 9 9 9 40
METODA RULA Do wartości tej dodawane są odpowiednie liczby punktów charakteryzujących użycie mięśni oraz obciążenie lub siłę zewnętrzną działające na pracownika otrzymując w efekcie SUMĘ A. Użycie mięśni RULA wysiłek głównie statyczny (dłużej niż 1 min) czynność wykonywana jest 4 razy na min lub częściej + 1 pkt + 1 pkt Obciążenie lub siła zewnętrzna RULA jeśli brak obciążenia lub mniej niż 2 kg (przerywane obciążenie) jeśli obciążenie wynosi 2-10 kg (przerywane obciążenie) jeśli obciążenie wynosi 2-10 kg (obciążenie statyczne lub powtarzalne) jeśli obciążenie wynosi > 10 kg (obciążenie statyczne lub powtarzalne) + 0 pkt + 1 pkt + 2 pkt + 3 pkt 41
METODA RULA Korzystając z poniższej tabeli uzyskujemy wartość sumaryczną dla kończyn górnych otrzymuje się Wynik B Wskaźnik oceny łącznego obciążenia głowy, szyi, tułowia i kończyn dolnych Suma dla pozycji tułowia Suma 1 2 3 4 5 6 dla Nogi Nogi Nogi Nogi Nogi Nogi pozycji szyi 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 1 3 2 3 3 4 5 5 6 6 7 7 2 2 3 2 3 4 5 5 5 6 7 7 7 3 3 3 3 4 4 5 5 6 6 7 7 7 4 5 5 5 6 6 7 7 7 7 7 8 8 5 7 7 7 7 7 8 8 8 8 8 8 8 6 8 8 8 8 8 8 8 9 9 9 9 9 Do wartości tej dodawane są odpowiednie liczby punktów charakteryzujących użycie mięśni oraz obciążenie lub siłę zewnętrzną działające na pracownika dając w efekcie Sumę B. 42
METODA RULA W rezultacie podstawienia Sumy A i sumy B do Tablicy C otrzymuje się Wynik Końcowy RULA. Wskaźnik oceny całkowitego obciążenia ciała pozycją, używaną siłą i dynamiką ruchów. Suma B (szyja, tułów, nogi) 1 2 3 4 5 6 >6 Suma A (kończyny górne) 1 1 2 3 3 4 5 5 2 2 2 3 4 4 5 5 3 3 3 3 4 4 5 6 4 3 3 3 4 5 6 6 5 4 4 4 5 6 7 7 6 4 4 5 6 6 7 7 7 5 5 6 6 7 7 7 >7 5 5 6 7 7 7 7 43
METODA RULA Porównanie uzyskanego wyniku całkowitego RULA z wartościami zamieszczonymi w poniższej tabeli pozwala na ocenę ryzyka powstania dolegliwości ze strony układu ruchu jak również ocenę konieczności zastosowania interwencji ergonomicznej w celu zmniejszenia poziomu ryzyka. Określenie poziomu działania Poziom Suma działania końcowa Ryzyko Działanie 1 1-2 Małe Pozycja akceptowalna 2 3-4 Konieczne jest przeprowadzenie dokładniejszych Średnie badań, zmiany mogą być konieczne 3 5-6 Konieczne jest szybkie przeprowadzenie Wysokie dokładniejszych badań i wprowadzenie zmian 4 7 Bardzo Konieczne są natychmiastowe szczegółowe badania i wysokie zmiany 44
METODA REBA (Rapid Entire Body Assessment) Sukces metody RULA opracowanej, jak wspomniano, dla potrzeb oceny obciążenia podczas pracy ręcznej nie wymagającej nadmiernego wysiłku fizycznego wykonywanej często w pozycji siedzącej sprawił, że w roku 2000 S. Hognett i L. McAtamney opracowali jej modyfikację uwzględniającą obciążenie całego układu mięśniowo-szkieletowego związane zarówno z użyciem siły dla potrzeb wykonania określonego zadania, jak i koniecznością utrzymania niezbędnej (często wymuszonej konstrukcją stanowiska) pozycji ciała (obciążenie posturalne). Modyfikację tą nazwano REBA (Rapid Entire Body Assessment). Ocena ryzyka zawodowego metodą REBA jest szybką metodą ergonomicznej oceny stanowisk pracy, na których pracownicy skarżą się na dolegliwości ze strony układu ruchu. Uwzględnia obciążenie całego układu mięśniowo-szkieletowego związane zarówno z użyciem siły dla potrzeb wykonania określonego zadania, jak i koniecznością utrzymania niezbędnej pozycji ciała. 45
METODA REBA Schemat postępowania podczas stosowania metody REBA: 46
METODA REBA Następnie wartości dla ocenionych elementów układu ruchu podstawiane są do Tablicy REBA w celu uzyskania dla nich wartości sumarycznej: Wskaźnik oceny łącznego obciążenia pozycją tułowia, szyi i kończyn dolnych Szyja 1 1 1 Nogi 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 1 2 3 4 1 2 3 4 3 3 5 6 2 2 3 4 5 3 4 5 6 4 5 6 7 Tułów 3 2 4 5 6 4 5 6 7 5 6 7 8 4 3 5 6 7 5 6 7 8 6 7 8 9 5 4 6 7 8 6 7 8 9 7 8 9 9 47
METODA REBA Do wartości tej dodawana jest odpowiednia (zgodnie z tabelą zamieszczoną poniżej) liczba punktów charakteryzujących obciążenie lub siłę zewnętrzną działające na pracownika otrzymując w efekcie Wynik A. Wskaźnik obciążenia lub siły zewnętrznej działającej na pracownika Obciążenie / Siła 0 1 2 +1 < 5 kg. 5 10 kg. > 10 kg. Obciążenie gwałtowne, szybkonarastające 48
METODA REBA Korzystając z poniższej tabeli uzyskujemy wartość sumaryczną dla kończyn górnych, a po dodaniu punktów charakteryzujących jakość uchwytów z tabeli opublikowanej na dole strony, otrzymujemy Wynik B Wskaźnik oceny łącznego obciążenia pozycją przedramienia, nadgarstków i ramienia Przedramię 1 2 Nadgarstki 1 2 3 1 2 3 1 1 3 3 1 2 3 2 1 2 3 2 3 4 Ramię 3 3 4 5 4 5 5 4 4 5 5 5 6 7 5 6 7 8 7 8 8 6 7 8 8 8 9 9 Uchwyty 0 bardzo dobre 1- dobre 2 wystarczające 3 - nieakceptowalne Dobrze dopasowane uchwyty z elementem umożliwiającym wygodny chwyt Chwyt rękoma akceptowalny, ale nie idealny lub wygodne trzymanie przy wykorzystaniu innych części ciała Chwyt rękoma niewygodny lub niemożliwy Brak uchwytów, chwyt nie zapewniający bezpieczeństwa. Trzymanie nie jest możliwe nawet przy użyciu innych części ciała 49
METODA REBA W rezultacie podstawienia wartości A i B do poniższej tablicy otrzymuje się Wynik C który, po zwiększeniu o liczbę punktów charakteryzujących aktywność pracownika podczas wykonywania ocenianego zadania (tabela Aktywność) pozwala na uzyskanie końcowej wartości REBA. Wynik A Wynik B 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 1 1 1 1 2 3 3 4 5 6 7 7 2 1 2 2 3 4 4 5 6 6 7 7 3 2 3 3 3 4 5 6 7 7 8 8 4 3 4 4 4 5 6 7 8 8 9 9 5 4 4 4 5 6 7 8 8 9 9 9 6 6 6 6 7 8 8 9 9 10 10 10 7 7 7 7 8 9 9 9 10 10 11 11 8 8 8 8 9 10 10 10 10 10 11 11 9 9 9 9 10 10 10 11 11 12 12 12 10 10 10 11 11 11 11 11 12 12 12 12 11 11 11 11 11 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 50
METODA REBA Tabela charakteryzująca aktywność pracownika Aktywność +1 +1 +1 Jeżeli co najmniej jedna z części ciała pozostaje w warunkach statycznych dłużej niż1 min. Jeżeli powtarzanie niewielkiego zakresu czynności zachodzi częściej niż 4 razy na min (oprócz chodzenia) Jeżeli wykonywanie czynności powoduje nagłe duże zmiany pozycji ciała lub czynność wykonywana jest na niestabilnej podstawie 51
METODA REBA Porównanie uzyskanego wyniku całkowitego REBA z wartościami zamieszczonymi w tej tablicy pozwala na ocenę ryzyka powstania dolegliwości ze strony układu ruchu jak również ocenę konieczności zastosowania interwencji ergonomicznej w celu zmniejszenia poziomu ryzyka. Tabela charakteryzująca konieczne działanie ze względu na wynik REBA Poziom działania Wynik REBA Ryzyko Działanie 0 1 Niewielkie Nie jest potrzebne 1 2-3 Małe Może być potrzebne 2 4-7 Średnie Potrzebne 3 8-10 Wysokie Konieczne wkrótce 4 11-15 Bardzo wysokie Niezbędne natychmiast 52