Obciążenie pracą. Obciążenie. Obciążenie. Zmęczenie. Postawa ciała. Skutki zmęczenia:

Transkrypt

1 Obciążenie Obciążenie pracą Wpływ każdego czynnika, który działa na organizm zmieniając jego parametry fizjologiczne Wywołane przez wysiłek Powoduje: zwiększony wysiłek metaboliczny Zmęczenie, spadek wydajności pracy Dolegliwości, Urazy, choroby i wypadki Obciążenie Zmęczenie Biomechaniczne Dynamiczne Statyczne Psychiczne odchylenie funkcji neurofizjologicznych od poziomu równowagi jest skutkiem adaptacji organizmu do stresorów zewnętrznych i wewnętrznych zjawisko odwracalne zjawisko nieuniknione, zawsze towarzyszy pracy ogranicza sprawność wykonywania pracy Skutki zmęczenia: Spadek sprawności psychicznej fizycznej i Znużenie, ospałość, niechęć do pracy Długotrwałe zmęczenie chorobowe - zmiany ból głowy, bezsenność nieuregulowane tętno napadowe pocenie się brak apetytu, pokarmowego zakłócenia układu Postawa ciała układ poszczególnych segmentów ciała w przestrzeni, przyjmowany w trakcie wykonywania zadania swobodna lub wymuszona 1

2 Postawa swobodna równoważenie siły grawitacji odpowiednim rozmieszczeniem środków ciężkości poszczególnych segmentów oraz całego ciała minimalny wysiłek mięśniowy najmniejsze obciążenie posturalne minimalna praca statyczna mięśni Postawa wymuszona zakłócenie stanu równowagi konieczność zaangażowania mięśni wzrasta praca statyczna mięśni rosną siły działające na stawy, więzadła i kości pochylenie tułowia skręcenie tułowia wyciągnięcie lub odwiedzenie kończyny Przyczyna wymuszenia postawy Stopień niedostosowania do wymiarów pracownika: lokalizacji obiektów pracy parametrów stanowiska Przyczyny niedostosowania Pierwotna przyczyna: nienaturalna praca i jej warunki Obciążenie - stresy fizyczne działające na struktury anatomiczne Tempo postępu technicznego Konsekwencje wymuszonej postawy ciała Najczęstsza uciążliwość w polskich zakładach pracy /raport Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi oraz Państwowej Inspekcji Sanitarnej z 2003 r. / Dolegliwości lędźwiowo-krzyżowego odcinka kręgosłupa to druga przyczyna odwiedzania lekarza w USA W USA straty około 100 mld dolarów rocznie Dolegliwości mięśniowo-szkieletowe pracowników budowlanych 42% - ramiona i szyja 43% - nadgarstki i dłonie 70% - dolny odcinek pleców 46% - kolana /The University of Iowa Construction Survey, 1996/ 2

3 Moment siły [Nm] Dolegliwości mięśniowo-szkieletowe pracowników biurowych 69% - ramiona i szyja Dolegliwości mięśniowo-szkieletowe kierowców Szyja 61% - plecy Ramiona 55% - przedramiona i dłonie Kark /J.Bugajska, Centralny Instytut Ochrony Pracy, 1994/ Odcinek lędźwiowy kręgosłupa Metody badania obciążenia biomechanicznego Rozkład normalny Obiektywne: Analiza momentów sił działających na segmenty ciała Analiza zasięgów i pola widzenia Listy kontrolne Subiektywne badanie pracowników Kwestionariusz bólu Metoda SOWA Wartości ograniczające - wartość progowa minimalna i maksymalna Analiza momentów sił działających na segmenty ciała System Antropos System Apolinex m5c m95c szyja krzyż bark prawy bark lewy łokieć prawy łokieć lewy nadgarstek prawy nadgarstek lewy biodro prawe biodro lewe kolano prawe kolano lewe kostka prawa kostka lewa 3

4 Analiza zasięgów i pola widzenia system Antropos Metoda subiektywna Kwestionariusz bólu Skala bólu 0 brak bólu odczuwania 1 ledwie odczuwalny ból 2 odczuwalny ból 3 odczucie bolesne 4 ból trudny do wytrzymania Aktywność fizyczna Metryczka Kwestionariusz bólu - wyniki Obciążenie dynamiczne Wydatek energetyczny wyrażany w kaloriach pracy na jednostkę czasu Metody pomiaru wydatku energetycznego Kalorymetria pomiar produkowanego ciepła Bezpośrednia pomiar ciepła w czasie Pośrednia pomiar innych parametrów fizjologicznych Metoda tabelaryczna (1966) pozycje obciążenie mięśni Czas pracy Güntera Lehmanna 4

5 Metody kalorymetrii pośredniej Wentylacja płuc Ilość zużytego tlenu Tętno częstość skurczów serca M= 4,0 * HR Stopień ciężkości pracy Bardzo lekka Lekka Średnia Ciężka Bardzo ciężka Krańcowo ciężka Częstość skurczów serca [liczba /min] < >175 Wentylacja płuc [l/min] >65 Zużycie tlenu [l/min] <0,5 0,5-1,0 1,0-1,5 1,5-2,0 2,0-2,5 >2,5 Metoda VO 2 max VO 2 max bezwzględna maks. ilość tlenu zużywana przez organizm podczas wysiłku Mężczyźni 3 6 l/min Kobiety l/min VO 2 max względna ml/min/kg Wiek, lata Wydolność, l/min ( ml/min/kg ) b. mała mała przeciętna duża b. duża Kobiety : <1,69 1,70-1,99 2,0-2,49 2,50-2,79 >2,80 (28) (29-34) (35-43) (44-48) (49) <1,59 1,60-1,89 1,90-2,39 2, >2,70 (27) (28-33) (34-41) (42-47) (48) <1,49 1,50-1,79 1,80-2,29 2,30-2,59 >2,60 (25) (26-31) (32-40) (41-45) (46) <1.29 1,30-1,59 1,60-2,09 2,10-2,39 (21) (22-28) (29-36) (37-41) Mężczyźni : <2,79 2,80-3,09 3,10-3,69 3,70-3,99 >4,00 (38) (39-43) (44-51) (52-56) (57) <2,49 2,50-2,79 2,80-3,39 3,40-3,69 >3,70 (34) (35-39) (40-47) (48-51) (52) <2,19 2,20-2,49 2,50-3,09 3,10-3,39 >3,40 (30) (31-35) (36-43) (44-47) (48) <1,89 1,90-2,19 2,20-2,79 2,80-3,09 >3,10 (25) (26-31) (32-39) (40-43) (44) <1,59 1,60-1,89 1,90-2,49 2,50-2,79 >2.80 (22) (22-26) (27-35) (36-39) (40) Metabolizm podstawowy Wiek Płeć Aktywność fizyczna Mikroklimat Sen Procesy trawienne Obciążenie dynamiczne metodą Lehmanna Podstawa - rejestracja przebiegu i czasu dnia roboczego (fotografia dnia) Ocena bez wpływu na przebieg czynności pracownika błąd niewielki stopień ciężkości pracy. Wydatek energetyczny liczony na 8 h 5

6 Metoda Lehmanna Metoda Lehmanna Obciążenie statyczne napięcie statyczne mięśnia (skurcz izometryczny) charakteryzowane jest poprzez czas trwania napięcia dla określonego poziomu siły Metoda Elektromiografia OWAS (Ovako Working Posture Analysis System) Praca dynamiczna i statyczna mięśni praca dynamiczna: skurcze o charakterze izotonicznym zapotrzebowanie na tlen i substraty energetyczne równoważone zwiększonym przepływem krwi zmieniający cyklicznie swoje wymiary mięsień współpracuje z układem krążenia wyzwalane większe siły maksymalne w dłuższych okresach czasu, krótsze czasy regeneracji praca statyczna: skurcze o charakterze izometrycznym zmniejszony przepływ krwi na skutek stałego napięcia zwiększone obciążenie układu krążenia mniejsze siły maksymalne, bardzo długie okresy regeneracyjne (dług tlenowy) Skutki wysiłku statycznego c.d. 6

7 Elektromiografia Pomiar aktywności elektrycznej i termicznej mięśni Obciążenie statyczne - skutki zmniejsza lub całkowicie zamyka przepływ krwi przez ściśnięcie naczyń. lokalne objawy bólu i zmęczenia mięśniowego prowadzi do stanów zapalnych wskutek gromadzenia kwasu mlekowego Bóle krzyża Zaburzenia ukrwienia nerwów oraz upośledzenie przewodnictwa nerwowego. Przykłady pozycji neutralnych i nieneutralnych Ocena obciążenia statycznego metoda OWAS Ocena obciążenia statycznego metoda OWAS 1. Wybrać czynność (pozycję przy pracy) przeważającą w ciągu zmiany roboczej. 2. Ustalić kod wybranej pozycji 3. Odczytać kategorię obciążenia (1, 2, 3 lub 4). 4. Odczytać interpretację kategorii (obciążenie małe, średnie lub duże) w zależności od tego, jaki procent czasu zmiany roboczej utrzymywana jest dana pozycja ciała 7

8 Ocena obciążenia statycznego metoda OWAS Ocena obciążenia statycznego metoda OWAS Ocena obciążenia statycznego metoda OWAS Monotypowość Powtarzalność ruchów roboczych ciągłe napięcie tych samych mięśni szybsze zmęczenie monotonia czynności, w których ponad połowę zmiany roboczej wykorzystywane są te same mięśnie z częstością min. 2 razy / min Ocena monotypowości Podnoszenie Liczba powtórzeń stereotypowych ruchów na zmianę roboczą Stopień uciążliwości Siła >10 kg Siła < 10 kg Słownie < >1600 < >3200 Mały Średni Duży Bardzo duży Robotni ludzie dźwigają jako bydlęta, czego się z słusznym politowaniem napatrzył, zwłaszcza przy dozorcach niebacznych, którzy ludzi słabych i chorych zwykli nająć do dźwigania ciężarów srogich, nie dołożywszy słusznej liczby dźwigających... Stanisław Solski

9 Dlaczego? Technika podnoszenia Przyczyny wypadków wywołujących absencję > 3 dni Pozioma odległość obiektu od ciała Koszt metaboliczny Tempo podnoszenia Asymetryczna postawa ciała Inne Upadki (4%) Podróż (23%) Uderzenie pojazdem Podnoszenie Uderzenie spadającym przedmiotem Budowa kręgosłupa Krążki międzykręgowe - budowa kręgi solidność konstrukcji 24 krążki międzykręgowe zdolność ruchu Kanał kręgowy (rdzeń kręgowy oraz korzenie nerwów) informacje z mózgu i do mózgu szyjny piersiowy lędźwiowy kość krzyżowa kość guziczna Brak naczyń krwionośnych Bardzo mała ilość komórek nerwowych galaretowate jądro pierścień włóknisty 6 zasad prawidłowego podnoszenia Czynniki decydujące o obciążeniu kręgosłupa podczas podnoszenia masa obiektu pozioma odległość między środkiem ciężkości obiektu a pracownikiem wysokość podnoszenia częstotliwość podnoszenia 1. Pomyśl 2. Ustaw stopy 3. Postawa 4. Uchwyt 5. Podnieś 6. Odłóż przyjmowana postawa ciała zastosowana technika podnoszenia 9

10 Podstawowe techniki podnoszenia ciężarów Technika pośrednia, często stosowana w praktyce podnoszenie nogami przy wyprostowanym grzbiecie podnoszenie grzbietem przy wyprostowanych nogach podnoszenie nogami styl wolny podnoszenie grzbietem Dopuszczalne obciążenie - odległość Różnice wysokości czynności podnoszenia i opuszczania są jedną z głównych przyczyn powstawania wąskich gardeł ręczne podnoszenie to ryzyko wystąpienia urazów kręgosłupa i przeciążenia pracą Strefy podnoszenia Strefy podnoszenia 10

11 Dopuszczalne obciążenie a powtarzalność Rodzaj pracy MŁODOCIANE KOBIETY Wiek lat Wiek od 18 lat Praca stała 8 kg 12 kg Praca dorywcza 14 kg 20 kg MŁODOCIANI Wiek lat MĘŻCZYŹNI Wiek od 18 lat Praca stała 12 kg 30 kg Praca dorywcza 20 kg 50 kg Praca stała Praca dorywcza PRZENOSZENIE ZESPOŁOWE 25 kg 42 kg 2. Ustaw stopy Umieść stopy szeroko, tworząc stabilną podstawę podnoszenia. Zwróć uwagę na strój i obuwie. Jeśli nie możesz podejść blisko ciężaru, przesuń go do siebie. 3. Postawa 4. Uchwyt Ugnij kolana tak by ręce sięgały do ciężaru na poziomie pasa. Nie klękaj i nie zginaj nadmiernie kolan. Trzymaj proste plecy, zachowując ich naturalną krzywiznę. Lekko pochyl się do przodu, aby mieć lepszy chwyt. Utrzymuj ramiona i głowę w takim kierunku, jak biodra. Utrzymuj ramiona wewnątrz przestrzeni między nogami. Uchwyt od dołu (tzw. hakowy) jest mniej męczący niż utrzymywanie prostych palców. Jeśli musisz zmienić chwyt podczas podnoszenia, zrób to spokojnie. 5. Podnieś 6. Odłóż Podnoś spokojnie ciężar i całe ciało, zaczynając głowy, nie zadzierając brody Nie skręcaj tułowia. Jeśli wymagane jest precyzyjne umieszczenie ciężaru, najpierw go odłóż a potem ustaw w wymaganym położeniu. Trzymaj ciężar blisko ciała. Najcięższą stronę ciężaru trzymaj przy tułowiu. 11

12 Zalecenia ergonomiczne Zalecenia ergonomiczne Umożliwić częste zmiany postawy i pozycji ciała Unikać pochylenia tułowia i głowy ku przodowi Zapewnić przerwy odpowiednie Unikać utrzymywania uniesionych ramion Zalecenia ergonomiczne Unikać skręceń i asymetrycznych pozycji Unikać nienaturalnej pozycji ręki w stosunku do przedramienia Ograniczenia wymiarów Unikać niedostosowania przestrzeni pracy do wymiarów użytkownika Dostosowanie stanowiska pracy do użytkownika Korzystać z możliwości regulacji Uwaga na ilość stopni swobody 12