PRZEPISY PUBLIKACJA NR 88/P WYTYCZNE DOTYCZĄCE BEZPIECZEŃSTWA INSTALACJI DLA SILNIKÓW ZASILANYCH GAZEM ZIEMNYM NA STATKACH

PRZEPISY PUBLIKACJA NR 88/P WYTYCZNE DOTYCZĄCE BEZPIECZEŃSTWA INSTALACJI DLA SILNIKÓW ZASILANYCH GAZEM ZIEMNYM NA STATKACH 2012 Publikacje P (Przepisowe) wydawane przez Polski Rejestr Statków są uzupełnieniem lub rozszerzeniem Przepisów i stanowią wymagania obowiązujące tam, gdzie mają zastosowanie. GDAŃSK

PRZEPISY PUBLIKACJA NR 88/P WYTYCZNE DOTYCZĄCE BEZPIECZEŃSTWA INSTALACJI DLA SILNIKÓW ZASILANYCH GAZEM ZIEMNYM NA STATKACH 2012 GDAŃSK

Publikacja Nr 88/P Wytyczne dotyczące bezpieczeństwa instalacji dla silników zasilanych gazem ziemnym na statkach, 2012 została zatwierdzona przez Zarząd PRS S.A. w dniu 20 czerwca 2012 r. i wchodzi w życie z dniem 1 lipca 2012 r. Copyright by Polski Rejestr Statków S.A., 2012 PRS/AW, 06/2012 ISBN 978-83-7664-085-3

SPIS TREŚCI str. TWstęp T... 5 T T1 Postanowienia ogólne... 7 1.1 Zastosowanie... 7 1.2 Zagrożenia... 7 1.3 Definicje... 7 2 Rozplanowanie statku i projektowanie systemów... 10 2.1 Zasady ogólne... 10 2.2 Wymagania materiałowe... 11 2.3 Położenie i rozdział przestrzeni... 11 2.4 Rozmieszczenie wejść i innych otworów... 12 2.5 Ogólne zasady projektowania rurociągów... 13 2.6 Układ rurociągów... 17 2.7 Instalacja zasilania gazem w przedziałach maszynowych... 19 2.8 Magazynowanie paliwa gazowego... 21 2.9 Instalacja bunkrowania paliwa i instalacja dystrybucji paliwa na zewnątrz przedziałów maszynowych... 24 2.10 Instalacja wentylacyjna... 25 3 Ochrona przeciwpożarowa... 29 3.1 Zasady ogólne... 29 3.2 Konstrukcyjna ochrona przeciwpożarowa... 29 3.3 Gaszenie pożarów... 30 3.4 Instalacje wykrywania i sygnalizacji pożaru... 32 4 Systemy elektryczne... 32 4.1 Postanowienia ogólne... 32 4.2 Klasyfikacja rejonów... 33 4.3 Definicje stref rejonów niebezpiecznych... 34 5 Systemy sterowania, monitoringu i bezpieczeństwa... 35 5.1 Postanowienia ogólne... 35 5.2 Monitoring zbiorników gazu... 35 5.3 Monitoring sprężarek gazu... 35 5.4 Monitoring silników zasilanych gazem... 35 5.5 Wykrywanie gazu... 36 5.6 Funkcje bezpieczeństwa instalacji zasilania gazem... 36 6 Sprężarki i silniki zasilane gazem... 43 6.1 Sprężarki gazu... 43 6.2 Zasady projektowania silników zasilanych gazem... 43 6.3 Wymagania dotyczące silników na dwa rodzaje paliwa... 45 6.4 Wymagania dla silników tylko na paliwo gazowe... 45

7 Produkcja, jakość wykonania i próby... 46 7.1 Zasady ogólne... 46 7.2 Zbiorniki gazu... 46 7.3 Instalacje rurociągów gazowych... 46 7.4 Kanały osłonowe... 48 7.5 Zawory... 48 7.6 Mieszki kompensacyjne... 48 8 Wymagania eksploatacyjne i szkoleniowe... 49 8.1 Wymagania eksploatacyjne... 49 8.2 Szkolenie gazowe... 49 8.3 Obsługa i konserwacja... 51

WSTĘP 1. Niniejsza Publikacja została opracowana w oparciu o wytyczne zawarte w rezolucji IMO MSC.285(86) dla instalacji silników zasilanych gazem ziemnym i dotyczy statków innych niż te, do których mają zastosowanie wymagania Kodeksu IGC. 2. Celem niniejszych wytycznych jest określenie kryteriów dotyczących wykonania i montażu urządzeń maszynowych do napędu i celów pomocniczych, zasilanych gazem ziemnym jako paliwem, które zapewnią równoważny poziom bezpieczeństwa i niezawodności do tego, który można osiągnąć przez nowe i porównywalne konwencjonalne silniki główne i mechanizmy pomocnicze zasilane paliwem olejowym. 3. Dla osiągnięcia tego celu, w odpowiednich częściach niniejszej Publikacji zostały zawarte poniższe wymagania funkcjonalne dotyczące etapu projektowania:.1 zredukowanie do możliwego minimum rejonów zagrożonych w celu zmniejszenia potencjalnego ryzyka mogącego mieć wpływ na bezpieczeństwo statku, personelu i wyposażenia;.2 zredukowanie do minimum zakresu wyposażenia instalowanego w rejonach zagrożonych, tj. do takiego, który jest niezbędny ze względów eksploatacyjnych. Wyposażenie instalowane w rejonach zagrożonych powinno być właściwe i odpowiednio certyfikowane;.3 zaprojektowanie rejonów zagrożonych w taki sposób, aby nie mogły gromadzić się poduszki gazu w warunkach normalnych i przewidywalnych awarii;.4 rozplanowanie zespołów napędowych i prądotwórczych tak, aby były one zdolne do długotrwałego lub przywracalnego działania w przypadku awarii ważnych urządzeń zasilanych paliwem gazowym;.5 zapewnienie wentylacji w celu ochrony ludzi w przypadku braku atmosfery tlenowej spowodowanej wyciekiem gazu;.6 zredukowanie do minimum ilości źródeł zapłonu w rejonach zagrożonych poprzez zastosowanie właściwych rozwiązań konstrukcyjnych i dobór odpowiedniego wyposażenia;.7 zapewnienie urządzeń do bunkrowania oraz bezpiecznego i właściwego magazynowania paliwa gazowego, umożliwiających przyjęcie na statek i magazynowanie paliwa gazowego w wymaganym stanie bez wystąpienia wycieków i nadmiernego wzrostu ciśnienia;.8 zapewnienie instalacji rurociągów gazowych i urządzeń do składowania oraz urządzeń zapobiegających nadmiernemu wzrostowi ciśnienia, zaprojektowanych, wykonanych i zainstalowanych zgodnie z ich przeznaczeniem;.9 zaprojektowanie, wykonanie, zainstalowanie, eksploatacja i zabezpieczenia urządzeń maszynowych zasilanych paliwem gazowym, systemów rurociągów gazowych oraz elementów systemu gazowego tak, aby zapewnić osiągnięcie takiego poziomu bezpiecznej i niezawodnej eksploatacji, jak w przypadku urządzeń maszynowych zasilanych paliwem olejowym; 5

.10 zapewnienie takiego rozplanowania i lokalizacji pomieszczeń zbiorników gazowych i przedziałów maszynowych, aby ani pożar, ani wybuch w którymkolwiek z tych pomieszczeń nie spowodował zatrzymania urządzeń maszynowych lub urządzeń w innych pomieszczeniach;.11 zapewnienie bezpiecznego i niezawodnego systemu sterowania dla paliwa gazowego na takim poziomie, jak w przypadku urządzeń maszynowych zasilanych paliwem olejowym;.12 dokonanie odpowiedniego wyboru certyfikowanego wyposażenia i materiałów właściwych do zastosowania w systemach gazowych;.13 zapewnienie odpowiednich systemów wykrywczych dla rozpatrywanych przestrzeni włącznie z systemami monitoringu, alarmu i zatrzymania;.14 zapewnienie ochrony przed potencjalnymi skutkami wybuchu paliwa gazowego;.15 zastosowanie odpowiednich środków w celu zapobieżenia wybuchom i wynikającym z nich zagrożeniom;.16 zapewnienie środków wykrywania pożaru, ochrony i systemów gaśniczych stosownych do występującego zagrożenia;.17 zapewnienie poziomu niezawodności działania zespołu zasilanego paliwem gazowym równoważnego niezawodności zespołu zasilanego paliwem olejowym;.18 zagwarantowanie, aby uruchomianie, próby i obsługa urządzeń maszynowych wykorzystujących gaz, spełniały kryteria niezawodności, sprawności i bezpieczeństwa;.19 stworzenie procedur zawierających szczegółowe zalecenia dotyczące bezpiecznego wykonywania planowanych oraz nieplanowanych przeglądów i konserwacji;.20 zapewnienie bezpieczeństwa eksploatacji przez właściwe szkolenia i udokumentowane potwierdzenia kwalifikacji załogi;.21 przedłożenie dokumentacji technicznej w celu oceny zgodności systemu i jego elementów z wymaganiami odpowiednich przepisów i zaleceń. 4. Niniejsze wytyczne dotyczą bezpieczeństwa statku wykorzystującego gaz ziemny jako paliwo. 5. Gaz ziemny (suchy) jest zdefiniowany jako gaz nie zawierający skroplin przy zwyczajnym ciśnieniu roboczym i temperaturze roboczej, gdzie składnikiem dominującym jest metan z pewną ilością etanu oraz niewielką ilością cięższych węglowodorów (głównie propanu i butanu). 6. Skład gazu może się różnić, zależnie od źródła pochodzenia gazu ziemnego oraz technologii przetwarzania gazu. Typowy skład objętościowy gazu jest następujący: Metan (C 1 ) 94,0% Etan (C 2 ) 4.7% Propan (C 3 ) 0,8% Butan (C 4 +) 0,2% 6

Azot 0,3% Gęstość gazu 0,73 kg/m 3 Gęstość gazu ciekłego 0,45 kg/dm 3 Wartość opałowa (dolna) 49,5 MJ/kg Liczba metanowa 83 Gaz może być magazynowany i dystrybuowany jako gaz ziemny sprężony (CNG) lub gaz ziemny skroplony (LNG). 1 POSTANOWIENIA OGÓLNE 1.1 Zastosowanie 1.1.1 Niniejsza Publikacja ma zastosowanie do instalacji silników spalinowych na statkach stosujących jako paliwo gaz ziemny. Silniki mogą używać jeden rodzaj paliwa (gaz) lub dwa rodzaje paliwa (gaz i paliwo olejowe), a gaz może być magazynowany w stanie gazowym lub ciekłym. 1.1.2 Niniejsza Publikacja jest uzupełnieniem Przepisów klasyfikacji i budowy statków morskich, Część V Ochrona przeciwpożarowa, Część VI Urządzenia maszynowe i chłodnicze i Część VIII Instalacje elektryczne i systemy sterowania. 1.1.3 Niniejsza Publikacja ma zastosowanie do statków nowych. Zastosowanie jej do statków istniejących podlega decyzji PRS w takim zakresie, jaki uzna on za konieczny. 1.2 Zagrożenia Niniejsza Publikacja dotyczy zagrożeń związanych z urządzeniami do przechowywania, dystrybucji i zastosowania gazu jako paliwa. 1.3 Definicje Dla celów niniejszej Publikacji mają zastosowanie definicje podane w Przepisach klasyfikacji i budowy statków morskich, Część I Zasady działalności nadzorczej, a także w rozdziale II-2 Konwencji SOLAS, o ile poniżej nie postanowiono inaczej. Wypadki niekontrolowane zdarzenia, które mogą spowodować utratę życia, obrażenia, szkody wobec środowiska naturalnego lub utratę majątku i stratę finansową. Certyfikowany bezpieczny typ typ wyposażenia elektrycznego, które jest certyfikowane jako bezpieczne przez uznane instytucje, w oparciu o uznane standardy 1. Certyfikacja wyposażenia elektrycznego powinna odpowiadać kategorii i grupie dla metanu w stanie gazowym. 1 Patrz normy z serii PN-EN 60079-..: Atmosfery wybuchowe i IEC 60092-502:1999: Electrical installations in ships Part 502: Tankers Special features. 7

CNG gaz ziemny sprężony. Stanowiska sterowania przestrzenie określone w rozdziale II-2 Konwencji SOLAS i, dodatkowo dla potrzeb niniejszej Publikacji, centrala manewrowo-kontrolna (CMK). Podwójny zawór odcinający i zawór wentylacyjny gazu zespół trzech zaworów automatycznych umieszczonych na rurociągu doprowadzającym paliwo do każdego silnika zasilanego gazem. Silniki na dwa rodzaje paliwa silniki, które mogą spalać równocześnie gaz ziemny i paliwo olejowe lub pracować z zastosowaniem tylko paliwa olejowego lub tylko gazowego. Przestrzeń zamknięta każda przestrzeń, w obrębie której w przypadku braku sztucznej wentylacji przewietrzanie będzie ograniczone, a atmosfera stanowiąca zagrożenie wybuchem nie jest w sposób naturalny rozpraszana 2. ESD układ zatrzymania awaryjnego. Wybuch zdarzenie szybkiego spalania w wyniku niekontrolowanego zapłonu. Upust ciśnienia wybuchowego środki zabezpieczające przed ciśnieniem wybuchowym poprzez upust nadciśnienia przez przeznaczone do tego otwory w zbiornikach lub zamkniętych przestrzeniach z ciśnieniem przekraczającym maksymalne nadciśnienie projektowe. Gaz płyn mający absolutną prężność par większą niż 0,28 MPa przy temperaturze 37,8 o C. Rejon zagrożony (niebezpieczny) rejon, w którym jest lub można spodziewać się obecności wybuchowej atmosfery gazowej lub gazu palnego (temperatura zapłonu mniejsza niż 60 o C) w takich ilościach, które wymagają szczególnych środków ostrożności pod względem wykonania, montażu i wykorzystania aparatury elektrycznej. Rejony zagrożone dzielą się na strefy, określone poniżej 3 : Strefa 0 rejon, w którym atmosfera gazu wybuchowego lub gazu palnego z temperaturą zapłonu mniejszą niż 60 o C występuje stale lub w długich okresach. Strefa 1 rejon, w którym w warunkach normalnej pracy istnieje prawdopodobieństwo pojawienia się atmosfery gazu wybuchowego lub gazu palnego z temperaturą zapłonu mniejszą niż 60 o C. Strefa 2 rejon, w którym w warunkach normalnej pracy występuje niewielkie prawdopodobieństwo pojawienia się atmosfery gazu wybuchowego lub gazu palnego z temperaturą zapłonu mniejszą niż 60 o C w normalnych warunkach pracy, a jeżeli pojawi się, to sporadycznie i na krótki czas. 2 3 Patrz także definicja w IEC 60092-502:1999. Patrz także obszary klasyfikacji określone w PN-EN 60079-10-1:2009: Atmosfery wybuchowe, Część 10-1: Klasyfikacja przestrzeni Gazowe atmosfery wybuchowe, rozdział 2.5. 8

Rejon niezagrożony (bezpieczny) rejon, który nie jest uważany za rejon zagrożony, tzn. gazobezpieczny, pod warunkiem że będą spełnione pewne wymagania. Rurociągi wysokiego ciśnienia rurociągi paliwa gazowego o maksymalnym ciśnieniu roboczym większym niż 1 MPa. IEC Międzynarodowa Komisja Elektrotechniczna. Kodeks IGC aktualny tekst Międzynarodowego kodeksu budowy i wyposażenia statków przewożących skroplone gazy luzem. LEL dolna granica wybuchowości. LNG gaz ziemny skroplony. Główny zawór zbiornika zdalnie sterowany zawór na wylocie gazu ze zbiornika zapasowego gazu, umieszczony możliwie najbliżej wylotu ze zbiornika. MARVS maksymalna dopuszczalna wartość nastawy zaworu nadmiarowego zbiornika gazowego. Główny zawór paliwa gazowego automatyczny zawór umieszczony na zewnątrz przedziału maszynowego na rurociągu doprowadzającym gaz do każdego silnika zasilanego paliwem gazowym jak najbliżej podgrzewacza gazowego (jeżeli jest zastosowany). Gaz ziemny gaz nieskroplony, przy zwyczajnym ciśnieniu roboczym i temperaturze roboczej, w którym głównym składnikiem jest metan z pewną ilością etanu oraz niewielką ilością cięższych węglowodorów (głównie propanu i butanu). Pokład otwarty pokład, który jest otwarty na obu końcach lub jest otwarty na jednym końcu oraz jest wyposażony w odpowiednią wentylację naturalną przez stałe otwory rozmieszczone w płytach burtowych lub w pokładzie powyżej, skuteczną na całej długości pokładu. Ryzyko zagrożenia wyrażenie niebezpieczeństwa, które jako niepożądane zdarzenie stwarza zagrożenie dla osób, środowiska naturalnego oraz mienia. Ryzyko zagrożenia wyraża się prawdopodobieństwem i skutkami wypadku. Uznane normy mające zastosowanie międzynarodowe lub krajowe normy akceptowane przez PRS lub normy stworzone i stosowane przez instytucję, która spełnia standardy przyjęte przez Międzynarodową Organizację Morską (IMO) i jest uznana przez PRS. System zarządzania bezpieczeństwem międzynarodowy system zarządzania bezpieczeństwem opisany w Kodeksie ISM. Bariera wtórna rozwiązanie techniczne, które zabezpiecza przed wystąpieniem zagrożenia, jeżeli pierwsza bariera ulegnie uszkodzeniu, np. drugi korpus zbiornika chroniący przed skutkami wycieku w zbiorniku. 9

Przestrzeń półzamknięta przestrzeń ograniczona pokładami i/lub grodziami w taki sposób, że warunki naturalnej wentylacji w znacznym stopniu różnią się od warunków stworzonych na pokładzie otwartym 4. Silnik na paliwo gazowe silnik zdolny do pracy tylko z zastosowaniem paliwa gazowego, który nie może być przełączony na pracę z zastosowaniem paliwa olejowego. Konwencja SOLAS aktualny tekst Międzynarodowej konwencji o bezpieczeństwie życia na morzu, 1974. Źródło upustu każdy zawór, rozłączne połączenie rurociągów, uszczelka rurociągów, uszczelnienie sprężarki lub uszczelnienie pompy w instalacji paliwa gazowego. Pomieszczenie zbiornika gazoszczelna przestrzeń otaczającą zbiornik do bunkrowania, w której znajdują się wszystkie podłączenia i wszystkie zawory zbiornika. 2 ROZPLANOWANIE STATKU I PROJEKTOWANIE SYSTEMÓW 2.1 Zasady ogólne 2.1.1 Dla każdej nowej lub zmienionej koncepcji lub konfiguracji statku powinna być przeprowadzona analiza ryzyka, uwzględniająca zagrożenie wynikające z zastosowania silników zasilanych paliwem gazowym na wytrzymałość konstrukcyjną i bezpieczeństwo statku. Zagrożenie związane z montażem, eksploatacją i obsługą techniczną w następstwie dających się przewidzieć awarii podlega rozpatrzeniu przez PRS. 2.1.2 Przede wszystkim, analiza zagrożeń przeprowadzana z zastosowaniem dopuszczalnych i uznanych metod analizy ryzyka i niezawodności powinna obejmować takie zagadnienia jak: uszkodzenie elementów, pożar, wybuch i porażenie elektryczne. Analiza ta powinna zapewnić, że zagrożenie zostało wykluczone wszędzie tam, gdzie jest to możliwe. Zagrożenia, których nie można wyeliminować, powinny być koniecznie zmniejszone. Szczegóły dotyczące zagrożeń i środki, przy zastosowaniu których mogą być one zmniejszone, powinny znajdować się w instrukcji obsługi i działania. 2.1.3 Wybuch w każdej przestrzeni zawierającej otwarte źródła gazu nie powinien:.1 spowodować uszkodzenia w jakiejkolwiek innej przestrzeni, niż ta, w której doszło do zdarzenia,.2 przerwać prawidłowego funkcjonowania innych stref,.3 uszkodzić statku w taki sposób, aby nastąpiło zalanie wodą przedziałów poniżej pokładu głównego lub inne postępujące zalanie, 4 Patrz także IEC 60092-502:1999: Electrical installations in ships Part 502: Tankers Special features. 10

.4 uszkodzić rejonów roboczych lub pomieszczeń mieszkalnych w taki sposób, aby ludzie przebywający w tych przestrzeniach w warunkach normalnej eksploatacji nie odnieśli obrażeń,.5 przerwać prawidłowego funkcjonowania stanowisk sterowania i pomieszczeń rozdzielnic elektrycznych niezbędnych do dystrybucji mocy,.6 uszkodzić sprzętu ratunkowego i urządzeń do jego wodowania,.7 przerwać prawidłowego funkcjonowania sprzętu pożarniczego umieszczonego na zewnątrz przestrzeni uszkodzonej wybuchem,.8 oddziaływać na inne obszary na statku w taki sposób, aby mogły wywołać reakcje łańcuchowe z udziałem, między innymi, ładunku, gazu i oleju bunkrowego. 2.2 Wymagania materiałowe 2.2.1 Materiały stosowane na zbiorniki gazu, rurociągi gazowe, procesowe zbiorniki ciśnieniowe i inne elementy mające styczność z gazem powinny być zgodne z wymaganiami zawartymi w rozdziale 6 Kodeksu IGC, Materiały konstrukcyjne. W przypadku zbiorników CNG, stosowanie materiałów, których nie obejmuje Kodeks IGC, w każdym przypadku podlega rozpatrzeniu przez PRS. 2.2.2 Materiały dla instalacji rurociągów gazów skroplonych powinny spełniać wymagania podrozdziału 6.2 Kodeksu IGC. Można jednak dopuścić pewne złagodzenie wymagań, dotyczące jakości materiału dla otwartych rurociągów odpowietrzających, pod warunkiem że temperatura gazu przy ciśnieniu atmosferycznym wynosi 55 o C lub jest wyższa i nie nastąpi wypływ gazu skroplonego do rurociągu odpowietrzającego. W zasadzie materiały powinny spełniać wymagania uznanych norm. 2.2.3 Materiały, których temperatura topnienia jest niższa niż 925 o C nie powinny być stosowane dla rurociągów na zewnątrz zbiorników gazowych, z wyjątkiem krótkich odcinków rurociągów zamocowanych na zbiornikach gazowych, w przypadku których materiały o niskiej temperaturze topnienia powinny być pokryte izolacją klasy A-60. 2.3 Położenie i rozdział przestrzeni 2.3.1 Rozplanowanie i położenie przestrzeni Rozplanowanie i położenie przestrzeni do magazynowania paliwa gazowego, jego dystrybucji i wykorzystania powinno być takie, aby ilość i wielkość rejonów zagrożonych była ograniczona do minimum. 2.3.2 Pomieszczenia sprężarek gazu 2.3.2.1 Pomieszczenia sprężarek, jeżeli je przewidziano, powinny znajdować się powyżej pokładu wolnej burty, chyba że pomieszczenia te są rozmieszczone i wyposażone zgodnie z wymaganiami dla pomieszczeń zbiorników, określonymi w niniejszej Publikacji. 11

2.3.2.2 Jeżeli sprężarki są napędzane przez wał przechodzący przez gródź, przejście wału przez gródź powinno być typu gazoszczelnego. 2.3.3 Przedziały maszynowe z silnikami zasilanymi gazem 2.3.3.1 Jeżeli jest wymagany więcej niż jeden przedział maszynowy dla silników zasilanych paliwem gazowym i przedziały te są rozdzielone pojedynczą grodzią, rozmieszczenie silników powinno być takie, aby skutki wybuchu w którymkolwiek z tych przedziałów ograniczyły się tylko do tego przedziału lub mogły być usunięte nie wywierając wpływu na integralność sąsiedniego przedziału i wyposażenia w tym przedziale. 2.3.3.2 Przedziały maszynowe chronione przez układ zatrzymania awaryjnego (ESD) silników zasilanych paliwem gazowym powinny mieć jak najprostszy kształt geometryczny. 2.3.4 Pomieszczenia zbiorników 2.3.4.1 Przegrody ograniczające pomieszczenia zbiorników oraz drzwi wejściowe do tych pomieszczeń powinny być gazoszczelne. 2.3.4.2 Pomieszczenie zbiorników nie powinno sąsiadować z przedziałami maszynowymi kategorii A. Jeżeli pomieszczenie zbiorników jest oddzielone od przedziałów maszynowych kategorii A przy pomocy koferdamu, to powinien on mieć co najmniej 900 mm szerokości, a przegrody oddzielające pomieszczenie zbiorników od maszynowni powinny mieć od strony maszynowni izolację klasy A-60. 2.4 Rozmieszczenie wejść i innych otworów 2.4.1 W zasadzie nie dopuszcza się drzwi gazoszczelnych bezpośredniego dostępu lub innych drzwi z przestrzeni gazo-bezpiecznej do przestrzeni gazo-niebezpiecznej. Jeżeli takie otwory są niezbędne ze względów eksploatacyjnych, powinna być zastosowana śluza powietrzna spełniająca wymagania rozdziału 3.6 (punkty od 2 do 7) Kodeksu IGC. 2.4.2 Jeżeli zatwierdzono umiejscowienie pomieszczenia sprężarek poniżej pokładu, pomieszczenie takie powinno posiadać niezależny dostęp bezpośrednio z pokładu otwartego, gdy nie jest to kłopotliwe. Jeżeli oddzielny dostęp z pokładu jest kłopotliwy, powinna być zastosowana śluza powietrzna spełniająca wymagania rozdziału 3.6 (punkty od 2 do 7) Kodeksu IGC. 2.4.3 Wejście do pomieszczenia zbiorników powinno być wykonane z progiem o wysokości co najmniej 300 mm. 2.4.4 Dostęp do pomieszczenia zbiornika powinien być niezależny, o ile nie jest to kłopotliwe, i bezpośrednio z pokładu otwartego. Jeżeli pomieszczenie zbiornika tylko częściowo obejmuje zbiornik, wymaganie to powinno dotyczyć pomieszczenia 12

otaczającego zbiornik oraz pomieszczenia, w którym znajduje się otwór do pomieszczenia zbiornika. Jeżeli oddzielny dostęp z pokładu jest kłopotliwy, powinna być zastosowana śluza powietrzna spełniająca wymagania rozdziału 3.6 (punkty od 2 do 7) Kodeksu IGC. Szyb dostępu powinien być wyposażony w oddzielną wentylację. Należy uniemożliwić dostęp osób nieupoważnionych do pomieszczenia zbiornika w czasie normalnej eksploatacji systemu gazowego. 2.4.5 Jeżeli dostęp do przedziału maszynowego chronionego przez układ zatrzymania awaryjnego (ESD) jest możliwy z innej przestrzeni zamkniętej na statku, to wejścia powinny być wyposażone w drzwi samozamykające. Należy przewidzieć alarmowe urządzenie dźwiękowe i świetlne w stałym miejscu przebywania załogi. Jeżeli drzwi są otwarte dłużej niż przez 1 minutę, to powinien być wyemitowany sygnał alarmowy. Alternatywnie można dopuścić rozwiązanie z dwojgiem drzwi zamontowanych szeregowo. 2.5 Ogólne zasady projektowania rurociągów 2.5.1 Wymagania tego podrozdziału dotyczą rurociągów gazowych. PRS może dopuścić złagodzenie tych wymagań dla rurociągów gazowych przebiegających wewnątrz zbiorników gazowych i dla rurociągów o otwartych końcach, po dokonaniu oceny związanych z tym zagrożeń. 2.5.2 Rurociągi gazowe powinny być zabezpieczone przed uszkodzeniami mechanicznymi i powinny być zdolne do kompensacji odkształceń cieplnych nie wywołując przy tym znacznych naprężeń. 2.5.3 W układzie rurociągów należy stosować połączenia spawane, a liczba złączy kołnierzowych powinna być jak najmniejsza. 2.5.4 Grubość ścianek rurociągów powinna być nie mniejsza niż: t0 + b + c t = [mm] (2.5.4-1) a 1 100 gdzie: t grubość minimalna, [mm], t 0 grubość teoretyczna, [mm], t 0 = pd/(20ke + p) gdzie: p ciśnienie obliczeniowe, [MPa], (patrz punkt 2.5.5); D średnica zewnętrzna, [mm]; K naprężenia dopuszczalne, [MPa], (patrz punkt 2.5.6); e współczynnik równy 1 dla rur bez szwu oraz dla rur spawanych wzdłużnie lub spiralnie, dostarczonych przez uznanych producentów rur spawanych, uważanych za równoważne rurom bez szwu w wyniku 13

badań nieniszczących spoin wykonanych zgodnie z wymaganiami uznanych norm. W innych przypadkach PRS może wymagać współczynnika o wartości innej niż 1, w zależności od stosowanej technologii wytwarzania rur; a ujemna tolerancja wykonania dla grubości ścianki rury, [%], b naddatek na gięcie, [mm]. Wielkość b powinna być tak dobrana, aby obliczone naprężenia w miejscu gięcia, wynikające wyłącznie z ciśnienia wewnętrznego, nie przekroczyły naprężeń dopuszczalnych. W przypadku braku takich obliczeń, b należy obliczyć wg poniższego wzoru: Dt0 b = [mm] (2.5.4-2) 2,5r gdzie: r średni promień gięcia, [mm], c naddatek na korozję, [mm]. Jeżeli istnieje możliwość wystąpienia korozji lub erozji, to grubość ścianki rurociągu powinna być zwiększona powyżej wartości, przy wyznaczaniu której uwzględniono inne wymagania projektowe. Wielkość naddatku na korozję powinna uwzględniać zakładaną żywotność rurociągu. Minimalna grubość ścianki rurociągu powinna być zgodna z uznanymi normami. 2.5.5 Dla rurociągów, instalacji rurociągów i ich elementów należy przyjmować odpowiednio najostrzejsze z poniższych warunków:.1 ciśnienie oparów przegrzanych w temperaturze 45 o C albo wyższej, albo niższej dla instalacji rurociągów lub ich elementów, które mogą zostać odcięte od swoich zaworów nadmiarowych i w których zawsze znajdują się opary skroplonego gazu po uzgodnieniu z Centralą PRS (patrz punkt 4.2.6.2 Kodeksu IGC), zakładając stan początkowy oparów nasyconych gazu przy ciśnieniu roboczym i temperaturze roboczej w instalacji, lub.2 wartość MARVS zbiorników gazowych i instalacji obróbki gazu, lub.3 nastawa ciśnienia zaworu nadmiarowego na tłoczeniu współpracującej pompy bądź sprężarki, jeśli ma on wystarczającą przepustowość, lub.4 maksymalne całkowite ciśnienie wyładunku lub załadunku rurociągów instalacji gazowej, lub.5 nastawa zaworu nadmiarowego instalacji rurociągów, jeśli ma on wystarczającą przepustowość, lub.6 wartość ciśnienia 1 MPa, z wyjątkiem rurociągów z otwartymi końcami, dla których nie powinno być ono niższe niż 0,5 MPa. 2.5.6 Dla rurociągów wykonanych ze stali, w tym również ze stali nierdzewnej, wartość naprężeń dopuszczalnych K, które należy przyjąć we wzorze 2.5.4-1, powinna być wartością mniejszą z podanych niżej: 14

lub R m (2.5.6-1) A R e (2.5.6-2) B gdzie: R m minimalna wytrzymałość na rozciąganie w temperaturze pokojowej, [MPa], R e wyraźna granica plastyczności lub umowna granica plastyczności R 0,2 w temperaturze pokojowej, [MPa], A = 2,7 B = 1,8 W przypadku rur wykonanych z materiału innego niż stal, wielkość dopuszczalnego naprężenia podlega odrębnemu rozpatrzeniu przez PRS. 2.5.7 Biorąc pod uwagę wytrzymałość mechaniczną rur oraz konieczność zapobieżenia uszkodzeniu, zgnieceniu, nadmiernemu ugięciu lub wyboczeniu rur pod wpływem nakładających się obciążeń pochodzących od uchwytów, odkształceń kadłuba statku lub innych przyczyn, należy zwiększyć grubość ścianki ponad wartość wymaganą w punkcie 2.5.4 lub, jeżeli jest to kłopotliwe bądź spowodowałoby nadmierne naprężenia miejscowe, należy zastosować inne rozwiązania, które ograniczą te obciążenia, zabezpieczą przed ich skutkami lub je wyeliminują. 2.5.8 Rurociągi instalacji gazowych powinny posiadać wystarczającą wytrzymałość konstrukcyjną. Dla wysokociśnieniowych instalacji gazowych powinno to być potwierdzone przez wykonanie obliczeń wytrzymałościowych uwzględniających:.1 naprężenia wywołane ciężarem instalacji rurociągów,.2 obciążenia wywołane przyspieszeniami, jeżeli są one znaczne,.3 ciśnienie wewnętrzne i obciążenia wywołane odkształceniami kadłuba w warunkach przegięcia i ugięcia. 2.5.9 Kołnierze, zawory, armatura itp. powinny spełniać wymagania uznanych norm, biorąc pod uwagę ciśnienie projektowe określone w punkcie 2.5.5. Dla mieszków kompensacyjnych i złączy elastycznych stosowanych w obsłudze oparów gazu mogą zostać dopuszczone niższe minimalne wartości ciśnienia projektowego od określonych w punkcie 2.5.5. 2.5.10 Wszystkie zawory oraz złącza elastyczne stosowane w wysokociśnieniowych instalacjach gazowych powinny być uznanego typu. 2.5.11 Dopuszcza się następujące rodzaje połączeń odcinków rurociągów (bez kołnierzy):.1 złącza doczołowe z pełnym przetopem w grani mogą być stosowane we wszystkich przypadkach. Dla temperatur projektowych niższych niż 10 o C, złącza doczołowe powinny być wykonane albo jako spoiny doczołowe 15

dwustronne lub równoważne doczołowej spoinie dwustronnej. Można to osiągnąć przez stosowanie pierścieniowych podkładek spawalniczych, spawanie z wkładką łatwo topliwą tworzącą grań spoiny lub stosując osłonę gazową grani podczas wykonywania pierwszej warstwy spoiny. Dla ciśnień projektowych większych niż 1 MPa oraz temperatur projektowych 10 o C lub niższych, podkładki pierścieniowe należy usuwać;.2 złącza spawane nakładkowe o wymiarach zgodnych z wymaganiami PRS, powinny być stosowane tylko dla rurociągów z otwartymi końcami o średnicy zewnętrznej 50 mm lub mniejszej i dla temperatur projektowych nie niższych niż 55 o C;.3 złącza gwintowane powinny być stosowane tylko dla rurociągów pomocniczych i rurociągów oprzyrządowania o średnicy zewnętrznej 25 mm lub mniejszej. 2.5.12 W połączeniach kołnierzowych należy stosować przyspawane kołnierze z szyjką, kołnierze nasuwkowe lub z gniazdem. W odniesieniu do wszystkich rurociągów (z wyjątkiem rurociągów z otwartymi końcami) obowiązują następujące ograniczenia:.1 dla temperatury projektowej niższej niż 55 o C powinny być stosowane tylko kołnierze z szyjką,.2 dla temperatury projektowej niższej niż 10 o C nie należy stosować kołnierzy nasuwkowych dla średnic nominalnych większych niż 100 mm, a przyspawanych kołnierzy z gniazdem nie należy stosować dla średnic nominalnych większych niż 50 mm. 2.5.13 Połączenia rurociągów inne niż wymienione w punktach 2.5.11 i 2.5.12 podlegają w każdym przypadku odrębnemu rozpatrzeniu przez PRS. 2.5.14 Wszystkie doczołowe złącza spawane rur ze stali węglowych, węglowomagnezowych i niskostopowych należy poddać obróbce cieplnej. W zależności od temperatury projektowej i ciśnienia projektowego dla danej instalacji rurociągów, Centrala PRS może odstąpić od wymogu wyżarzania odprężającego rur o grubości ścianki mniejszej niż 10 mm. 2.5.15 W przypadku temperatur projektowych 110 o C lub niższych, dla każdego odgałęzienia rurociągu należy przedstawić PRS pełną analizę naprężeń, uwzględniającą wszystkie naprężenia wywołane ciężarem rurociągów (łącznie z obciążeniami od przyspieszeń, jeżeli są one znaczne), ciśnienie wewnętrzne, skurcz cieplny i naprężenia spowodowane ruchami statku. W przypadku temperatur wyższych niż 110 o C, PRS może wymagać przedstawienia obliczeń wytrzymałościowych. W każdym przypadku należy zwrócić uwagę na naprężenia cieplne, nawet jeżeli przedstawienie obliczeń nie jest wymagane. Obliczenia te powinny być wykonane zgodnie z ogólnie przyjętą praktyką. 16

2.5.16 Rurociągi powinny być umiejscowione w odległości nie mniejszej niż 760 mm od burty statku. 2.5.17 Rurociągów gazowych nie należy prowadzić przez inne pomieszczenia maszynowe. Alternatywnie, można dopuścić rurociągi o podwójnych ściankach, pod warunkiem że niebezpieczeństwo uszkodzenia mechanicznego jest znikome, rurociągi gazowe nie mają źródeł wypływu gazu, a pomieszczenie jest wyposażone w sygnalizację alarmową. 2.5.18 Rurociągi ładunkowe gazu oraz gazowe rurociągi zasilające powinny być wyposażone w urządzenia do przedmuchu rurociągów azotem (tylko do podwójnego zaworu odcinającego i zaworu upustowego gazu, jeżeli umieszczone są one w pobliżu silnika). 2.5.19 Rurociągi gazowe powinny być zainstalowane z wystarczającą elastycznością. Odpowiednie rozplanowanie zapewniające konieczną elastyczność powinno jednocześnie zapewnić szczelność instalacji we wszystkich przewidywanych warunkach eksploatacyjnych. 2.5.20 Rurociągi gazowe powinny być oznaczone kolorem zgodnie z uznaną normą 5. 2.5.21 Jeżeli paliwo gazowe zawiera cięższe składniki, które mogą wykraplać się w instalacji, należy zainstalować osuszacze lub urządzenia równoważne w celu bezpiecznego usunięcia cieczy. 2.5.22 Wszystkie rurociągi i elementy zawierające ciekły gaz, które mogą zostać odcięte, powinny być wyposażone w zawory nadmiarowe. 2.5.23 Gdy zbiorniki lub rurociągi są oddzielone od konstrukcji kadłuba przy pomocy izolacji termicznej, należy zapewnić uziemienie do konstrukcji kadłuba zarówno dla rurociągów jak i zbiorników. Wszystkie złącza rurociągów zawierające uszczelki oraz złącza elastyczne powinny być elektrycznie połączone dla zapewnienia przewodności elektrycznej na całej długości rurociągu (patrz Przepisy klasyfikacji i budowy statków morskich, Część VI Urządzenia maszynowe i urządzenia chłodnicze). 2.6 Układ rurociągów 2.6.1 Alternatywne układy instalacji rurociągów Dopuszcza się dwa alternatywne układy instalacji rurociągów:.1 gazobezpieczne przedziały maszynowe: rozwiązania w przestrzeniach maszynowych są takie, że przestrzenie są uznane jako gazobezpieczne przy wszystkich warunkach pracy, prawidłowych jak również nieprawidłowych, tzn. jako naturalnie gazobezpieczne. 5 Patrz EN ISO 14726:2008: Ships and marine technology Identification colours for the content of piping systems. 17

.2 przedziały maszynowe chronione przez układ zatrzymania awaryjnego (ESD): rozwiązania w przedziałach maszynowych są takie, że przedziały są uznane jako niezagrożone w normalnych warunkach, ale przy pewnych warunkach nienormalnych mogą stać się potencjalnie zagrożonymi. W przypadku zaistnienia warunków nienormalnych, pociągających za sobą zagrożenie gazowe, powinno nastąpić automatyczne awaryjne zatrzymanie urządzeń niebezpiecznych (źródeł zapłonu) oraz mechanizmów, przy założeniu, że urządzenia lub mechanizmy, które w tych warunkach są w użyciu lub w stanie czynnym, są certyfikowane jako bezpiecznego typu. 2.6.2 Gazobezpieczne przedziały maszynowe 2.6.2.1 Wszystkie gazowe rurociągi zasilające w obrębie przedziałów maszynowych powinny być zamknięte w gazoszczelnej osłonie, tj. powinny to być rurociągi o podwójnych ściankach lub rurociągi biegnące w kanałach osłonowych. 2.6.2.2 W przypadku wystąpienia nieszczelności w gazowym rurociągu zasilającym, powodującej konieczność zamknięcia dopływu gazu, powinien być dostępny dodatkowy niezależny układ zasilania paliwem. Alternatywnie, w przypadku instalacji wielosilnikowych, dopuszcza się niezależne i oddzielone od siebie instalacje doprowadzające gaz do każdego silnika lub grupy silników. 2.6.2.3 Dla instalacji na jeden rodzaj paliwa (tylko gaz), magazynowanie paliwa gazowego powinno być podzielone pomiędzy dwa lub więcej zbiorników o zbliżonej wielkości. Zbiorniki te powinny być umieszczone w oddzielnych pomieszczeniach. 2.6.3 Przedziały maszynowe bronione przez układ zatrzymania awaryjnego (ESD) 2.6.3.1 W przedziałach maszynowych dopuszcza się gazowe rurociągi zasilające bez gazoszczelnej osłony, przy spełnieniu następujących warunków:.1 silniki napędowe i silniki agregatów prądotwórczych powinny być usytuowane w jednym lub więcej przedziałach maszynowych nie posiadających wspólnych przegród, o ile nie zostanie udokumentowane, że wspólna przegroda wytrzyma wybuch w jednym z pomieszczeń. Rozdział silników pomiędzy różnymi przedziałami maszynowymi powinien być taki, aby w przypadku zatrzymania zasilania paliwem w którymkolwiek przedziale maszynowym było możliwe utrzymanie przynajmniej 40% mocy napędowej statku i normalnej mocy zasilania ważnych urządzeń podczas podróży morskiej. Spalarki, wytwornice gazu obojętnego lub inne kotły zasilane paliwem olejowym nie powinny być umieszczone w przestrzeniach maszynowych chronionych przez układ zatrzymania awaryjnego (ESD);.2 w przedziałach maszynowych, w których znajdują się mechanizmy zasilane gazem, zbiornik gazu i instalacje zaworów gazowych, powinny znajdować się tylko takie niezbędne urządzenia, elementy i instalacje, jakie są wymagane, aby zapewnić, że każde urządzenie w każdej osobnej przestrzeni zachowa swoją zasadniczą funkcję; 18

.3 ciśnienie w niskociśnieniowych rurociągach zasilania gazem w przedziałach maszynowych powinno być mniejsze niż 1 MPa;.4 przedziały maszynowe powinny być wyposażone w instalację wykrywczą gazu, umożliwiającą automatyczne odcięcie zasilania gazem (także zasilania paliwem, w przypadku wykorzystywania dwóch rodzajów paliwa) i odłączenie wszelkich urządzeń lub instalacji, o których mowa w podrozdziałach 5.5 i 5.6. 2.6.3.2 Dla instalacji na jeden rodzaj paliwa (tylko gaz), magazynowanie paliwa gazowego powinno być rozdzielone na dwa lub więcej zbiorników o zbliżonej wielkości. Zbiorniki te powinny być umieszczone w oddzielnych pomieszczeniach. 2.7 Instalacja zasilania gazem w przedziałach maszynowych 2.7.1 Instalacja zasilania gazem gazobezpiecznych przedziałów maszynowych 2.7.1.1 Rurociągi zasilania gazem, przechodzące przez przestrzenie zamknięte, powinny być całkowicie osłonięte przez drugi rurociąg lub biec w kanale osłonowym. Taki rurociąg lub kanał osłonowy powinien spełniać jedno z poniższych wymagań:.1 rurociąg gazowy powinien mieć podwójne ścianki, gdzie paliwo gazowe płynie w rurze wewnętrznej. Przestrzeń między współśrodkowymi rurami powinna być wypełniona gazem obojętnym o ciśnieniu wyższym od ciśnienia paliwa gazowego. Należy przewidzieć odpowiednią sygnalizację alarmową spadku ciśnienia gazu obojętnego między rurami. W przypadku gdy rurociąg wewnętrzny zawiera gaz o wysokim ciśnieniu, instalacja powinna być tak wykonana, aby rurociąg pomiędzy głównym zaworem gazu i silnikiem był automatycznie przedmuchiwany gazem obojętnym, gdy główny zawór gazowy jest zamknięty, lub.2 rurociąg gazowy powinien być zainstalowany wewnątrz wentylowanej rury lub kanału. Wypełniona powietrzem przestrzeń między rurociągiem paliwa gazowego i ścianką zewnętrznego rurociągu lub kanału powinna być wyposażona w ciśnieniową wentylację mechaniczną o wydajności przynajmniej 30 wymian powietrza na godzinę. Wydajność ta może być zmniejszona do 10 wymian powietrza na godzinę, pod warunkiem że zostanie zapewnione automatyczne napełnianie kanału azotem po wykryciu gazu przez zastosowaną instalację wykrywczą gazu. Silniki wentylatora powinny spełniać wymagania ochrony przeciwwybuchowej w miejscu ich zainstalowania. Wylot wentylacji powinien być zabezpieczony siatką ochronną i usytuowany w miejscu, gdzie palna mieszanina gazowo-powietrzna nie może ulec zapłonowi. 19

2.7.1.2 Podłączenie rurociągu gazowego i kanału do zaworów wtryskowych gazu powinno być takie, aby kanał zapewniał ich całkowitą osłonę. Rozwiązanie takie powinno umożliwić wymianę i/lub przegląd zaworów wtryskowych i pokryw cylindrów. Kanał osłonowy jest także wymagany dla osłony rurociągów gazowych bezpośrednio na silniku oraz w ich całym przebiegu, aż do miejsca wtrysku gazu do komory spalania 6. 2.7.1.3 Ciśnienie obliczeniowe kanałów osłonowych dla rurociągów wysokociśnieniowych powinno być określone jako wyższa wartość z podanych poniżej:.1 maksymalne nagromadzone ciśnienie: ciśnienie statyczne gazu w miejscu pęknięcia, będące wynikiem przedostania się gazu do przestrzeni pierścieniowej,.2 miejscowe chwilowe ciśnienie szczytowe (p * ) w miejscu pęknięcia: ciśnienie to powinno być przyjmowane jako ciśnienie krytyczne wyrażone poniższym wzorem: p * 2 = p0 k + 1 k k 1 (2.7.1.3) gdzie: p 0 maksymalne ciśnienie robocze w rurociągu wewnętrznym, k = C P /C v ciepło właściwe przy stałym ciśnieniu podzielone przez ciepło właściwe przy stałej objętości, k = 1,31 dla CH 4 Styczne naprężenie błonowe prostego odcinka rurociągu nie powinno przekraczać wytrzymałości na rozciąganie podzielonej przez 1,5 (R m /1,5), gdy jest on poddany powyższym ciśnieniom. Wartości nominalne ciśnień dla wszystkich innych elementów rurociągu powinny odpowiadać takiemu samemu poziomowi wytrzymałości, jak rurociągowi prostemu. Alternatywnie, zamiast ciśnienia szczytowego w powyższym wzorze, można przyjąć wartość ciśnienia szczytowego z reprezentatywnych prób. W takim przypadku należy przedstawić protokoły z takich prób. 2.7.1.4 W przypadku rurociągów niskociśnieniowych, kanał osłonowy powinien mieć wymiary dla ciśnienia obliczeniowego nie mniejszego niż maksymalne ciśnienie robocze w rurociągach gazowych. Kanał powinien być także poddany próbom ciśnieniowym, aby wykazać, że wytrzyma przewidywane ciśnienie maksymalne w miejscu pęknięcia rurociągu gazowego. 6 Jeżeli gaz jest dostarczany do wlotu powietrza silnika niskociśnieniowego, to kanał osłonowy może być pominięty na rurociągu wlotowym powietrza, pod warunkiem że nad silnikiem zostanie zainstalowany wykrywacz gazu. 20

2.7.1.5 Układ i wykonanie rurociągów gazowych wysokociśnieniowych powinny zapewnić konieczną elastyczność gazowych rurociągów zasilających dla złagodzenia oddziaływania ruchów oscylacyjnych silnika głównego w celu uniknięcia ryzyka wystąpienia problemów związanych ze zmęczeniem materiałów. Z tego względu ważnymi czynnikami są długość i konfiguracja rurociągów rozgałęźnych. 2.7.2 Instalacja zasilania gazem w przedziałach maszynowych chronionych przez układ zatrzymania awaryjnego (ESD) 2.7.2.1 Ciśnienie w instalacji zasilania gazem nie powinno być większe niż 1 MPa. 2.7.2.2 Rurociągi zasilania gazem powinny mieć ciśnienie obliczeniowe nie mniejsze niż 1 MPa. 2.8 Magazynowanie paliwa gazowego 2.8.1 Zbiorniki zapasowe gazu skroplonego 2.8.1.1 Zbiornik zapasowy dla gazu skroplonego powinien być zbiornikiem niezależnym zaprojektowanym zgodnie z wymaganiami rozdziału 4 Kodeksu IGC. 2.8.1.2 Podłączenia rurociągów do zbiornika normalnie powinny być zamontowane powyżej najwyższego poziomu cieczy w zbiornikach. Jednak można dopuścić podłączenia poniżej najwyższego poziomu cieczy, po każdorazowym rozpatrzeniu przez PRS. 2.8.1.3 Należy zainstalować ciśnieniowe zawory nadmiarowe, zgodnie z wymaganiami rozdziału 8 Kodeksu IGC. 2.8.1.4 Wylot z ciśnieniowego zaworu nadmiarowego zasadniczo powinien być umieszczony przynajmniej w odległości B/3 lub 6 m (przyjmując większą z tych wartości) powyżej pokładu otwartego i 6 m powyżej rejonu roboczego i schodni, gdzie B jest największą szerokością statku w metrach na wodnicy konstrukcyjnej. Wyloty zasadniczo powinny być umieszczone przynajmniej 10 m od najbliższego:.1 poboru powietrza, wylotu powietrza lub otworu do pomieszczeń mieszkalnych, służbowych i sterowniczych lub innych pomieszczeń gazobezpiecznych,.2 wylotu gazów spalinowych z urządzeń maszynowych lub instalacji kotłowej. 2.8.1.5 Zbiorniki zapasowe gazu skroplonego nie powinny być napełnione więcej niż w 98% przy temperaturze odniesienia określonej w punkcie 15.1.4 Kodeksu IGC. Krzywa granicznego napełnienia dla rzeczywistych temperatur załadunku powinna być określona ze wzoru 15.1.2 Kodeksu IGC. Jednakże, gdy z uwagi na zastosowaną izolację zbiornika i jego usytuowanie istnieje małe prawdopodobieństwo podgrzania zawartości zbiornika z powodu pożaru na zewnątrz zbiornika, można dopuścić wyższe graniczne wartości napełnienia niż obliczone przy temperaturze odniesienia, ale nie więcej niż napełnienie w 95%. 21

2.8.1.6 Należy zapewnić środki do opróżniania zbiorników zapasowych gazu skroplonego, niezależne od instalacji gazowej urządzeń maszynowych. 2.8.1.7 Powinno być możliwe opróżnianie, przedmuchiwanie gazem i odpowietrzanie zbiorników zapasowych paliwa przy pomocy instalacji rurociągów gazowych. W tym celu należy opracować odpowiednie procedury. Aby uniknąć wytworzenia się niebezpiecznej atmosfery wybuchowej w zbiornikach, przed ich odpowietrzaniem należy do zbiorników wprowadzić gaz obojętny np. azot, CO 2 lub argon. 2.8.2 Zbiorniki zapasowe gazu sprężonego 2.8.2.1 Zbiorniki zapasowe gazu sprężonego powinny być typu uznanego przez PRS. 2.8.2.2 Zbiorniki zapasowe gazu sprężonego powinny być wyposażone w ciśnieniowe zawory nadmiarowe z wartością nastawy mniejszą niż wartość ciśnienia obliczeniowego dla zbiornika i z wylotem umieszczonym zgodnie z wymaganiami określonymi w punkcie 2.8.1.4. 2.8.3 Magazynowanie na pokładzie otwartym 2.8.3.1 Można dopuścić magazynowanie gazów, zarówno sprężonych jak i skroplonych, na pokładzie otwartym. 2.8.3.2 Zbiorniki zapasowe lub baterie zbiorników powinny być usytuowane w odległości przynajmniej B/5 od burty statku. Dla statków innych niż pasażerskie można dopuścić umieszczenie zbiornika w odległości mniejszej niż B/5, ale nie mniejszej niż 760 mm od burty statku. 2.8.3.3 Zbiorniki zapasowe gazu lub baterie zbiorników i ich wyposażenie powinny być umieszczone tak, aby była zapewniona wentylacja naturalna celem zapobieżenia gromadzeniu się ulatniającego się gazu. 2.8.3.4 Zbiorniki gazu skroplonego, mające podłączenie rurociągu poniżej najwyższego poziomu cieczy (patrz 2.8.1.2), powinny być wyposażone w wanienki ściekowe poniżej zbiornika, o pojemności wystarczającej do zgromadzenia objętości, która może wydostać się w przypadku uszkodzenia rurociągu. Wanienka ściekowa powinna być wykonana ze stali nierdzewnej i powinna być skutecznie odizolowana lub oddzielona od konstrukcji kadłuba lub konstrukcji pokładu, aby nie zostały one nadmiernie schłodzone w przypadku wycieku gazu skroplonego. 2.8.4 Magazynowanie w przestrzeniach zamkniętych 2.8.4.1 Gaz w stanie skroplonym może być magazynowany w przestrzeniach zamkniętych, pod maksymalnym dopuszczalnym ciśnieniem roboczym 1 MPa. Magazynowanie gazu sprężonego w przestrzeniach zamkniętych i umieszczenie zbiorników gazu o ciśnieniu większym niż 1 MPa w przestrzeniach zamkniętych 22

jest zasadniczo niedopuszczalne, ale może być dopuszczone po każdorazowym rozpatrzeniu i zatwierdzeniu przez PRS, pod warunkiem że oprócz wymagań zawartych w punkcie 2.8.4.3, dodatkowo są spełnione następujące wymagania:.1 zapewniono odpowiednie środki do dekompresji zbiornika w przypadku pożaru mogącego stworzyć zagrożenie dla zbiornika,.2 wszystkie powierzchnie w pomieszczeniu zbiornika posiadają odpowiednią izolację cieplną zabezpieczającą przed jakimkolwiek wyciekiem sprężonego gazu, a w konsekwencji jego wykraplaniem się, o ile grodzie nie są zaprojektowane na najniższe temperatury, które mogą powstać w wyniku rozprężania się wyciekającego gazu, oraz.3 w pomieszczeniu zbiornika zainstalowano stałą instalację gaśniczą. 2.8.4.2 Zbiorniki zapasowe gazu powinny być usytuowane jak najbliżej płaszczyzny symetrii statku, w odległości:.1 co najmniej mniejszej spośród wartości B/5 i 11,5 m od burty statku,.2 co najmniej, mniejszej spośród wartości B/15 i 2 m od poszycia dna,.3 nie mniejszej niż 760 mm od poszycia burty. Dla statków innych niż statki pasażerskie i statki wielokadłubowe, może być zaakceptowane umieszczenie zbiornika w odległości mniejszej niż B/5 od burty statku. 2.8.4.3 Zbiornik zapasowy oraz związane z nim zawory i rurociągi powinny być umieszczone w przestrzeni przewidzianej jako druga bariera, w przypadku wycieku gazu skroplonego lub gazu sprężonego. Materiał grodzi w tych przestrzeniach powinien mieć taką samą temperaturę obliczeniową jak zbiornik gazowy i przestrzeń ta powinna być zaprojektowana tak, aby wytrzymać wytworzone w ten sposób maksymalne ciśnienie. Alternatywnie, można zapewnić odpowietrzenie z zaworu ciśnieniowego nadmiarowego, wyprowadzone do bezpiecznego miejsca (maszt). Przestrzeń ta powinna umożliwiać zgromadzenie wycieków gazu i powinna posiadać taką izolację cieplną, aby nie nastąpiło nadmierne schłodzenie otaczającego kadłuba w przypadku wycieku gazu skroplonego lub gazu sprężonego. W innych częściach niniejszej Publikacji ta druga przestrzeń oddzielająca jest określana jako pomieszczenie zbiornika. Gdy zbiornik posiada podwójne ścianki i poszycie zbiornika zewnętrznego jest wykonane z materiału odpornego na niskie temperatury, pomieszczenie zbiornika może stanowić skrzynię spawaną w całości do poszycia zewnętrznego zbiornika, obejmującą wszystkie podłączenia do zbiornika i zawory, ale niekoniecznie wszystkie z zewnętrznego poszycia zbiornika. 2.8.4.4 Dopuszcza się pomieszczenie zbiornika stanowiące poszycie zewnętrzne zbiornika izolowanego przestrzenią, w której jest podciśnienie i wykonanego ze stali nierdzewnej, wspólnie ze skrzynią ze stali nierdzewnej spawanej do poszycia zewnętrznego, i zawierające wszystkie podłączenia rurociągów, zawory, rurociągi itp. W tym przypadku wymagania dotyczące wentylacji i systemu wykrywania gazu powinny odnosić się do skrzyni, a nie do podwójnej bariery zbiornika. 23

2.8.4.5 Rurociągi zasysające instalacji zęzowej z pomieszczenia zbiornika, jeżeli występują, nie powinny być podłączone do innej instalacji zęzowej statku. 2.9 Instalacja bunkrowania paliwa i instalacja dystrybucji paliwa na zewnątrz przedziałów maszynowych 2.9.1 Stacja bunkrowania paliwa 2.9.1.1 Stacja bunkrowania paliwa powinna być tak usytuowana, aby zapewnić skuteczną naturalną wentylację. Stacje zamknięte lub półzamknięte podlegają specjalnemu rozpatrzeniu przez PRS. Stacja bunkrowania paliwa powinna być fizycznie oddzielona lub konstrukcyjnie ekranowana od pomieszczeń mieszkalnych, pokładu ładunkowego/roboczego i stanowisk sterowania. Podłączenia i rurociągi powinny być tak usytuowane i rozmieszczone, aby jakiekolwiek uszkodzenie rurociągu gazowego nie spowodowało uszkodzenia instalacji zbiorników zapasowych gazu na statku, prowadzącego do niekontrolowanego wypływu gazu. 2.9.1.2 Poniżej podłączeń ładunkowych gazu ciekłego oraz w miejscach, w których może wystąpić przeciek gazu, powinny być zainstalowane wanienki ściekowe. Wanienki ściekowe powinny być wykonane ze stali nierdzewnej, a ścieki powinny być odprowadzane za burtę statku przy pomocy rurociągu ściekowego wyprowadzonego w pobliżu linii wodnej. Rurociąg ten może być tymczasowo instalowany do operacji bunkrowania. W rejonie stacji bunkrowania, kadłub lub konstrukcja pokładu nie powinny być narażone na nadmierne schłodzenie w przypadku wycieku skroplonego gazu. Stacje bunkrowania gazu sprężonego powinny być wyposażone w ekrany ze stali niskotemperaturowej, zapobiegające możliwemu uderzeniu ulatniających się zimnych strumieni gazu w otaczającą konstrukcję kadłuba. 2.9.1.3 Sterowanie załadunkiem powinno być możliwe z miejsca bezpiecznego z uwagi na operacje bunkrowania. W miejscu tym powinno być monitorowane ciśnienie w zbiorniku oraz poziom cieczy w zbiorniku, a także znajdować się sygnalizacja przepełnienia zbiornika oraz automatycznego odcięcia bunkrowania. 2.9.2 Instalacja bunkrowania 2.9.2.1 Instalacja bunkrowania powinna być tak wykonana, aby w czasie napełniania zbiorników zapasowych gaz nie wydostawał się do atmosfery podczas operacji załadunku. 2.9.2.2 Na każdym rurociągu bunkrowania/załadunku w pobliżu miejsca podłączenia z brzegu powinny być szeregowo zainstalowane: ręcznie sterowany zawór zaporowy oraz zdalnie sterowany zawór odcinający lub zawór mający możliwość sterowania ręcznego i zdalnego. Należy zapewnić możliwość zwolnienia zaworu zdalnie sterowanego z miejsca sterowania załadunkiem lub z innego bezpiecznego miejsca. 24

2.9.2.3 W przypadku zatrzymania się wentylacji w kanale otaczającym rurociągi do bunkrowania powinien być wygenerowany ostrzegawczy sygnał świetlny i dźwiękowy na stanowisku sterowania załadunkiem. 2.9.2.4 W przypadku wykrycia gazu w kanale otaczającym rurociągi do bunkrowania powinien być wygenerowany ostrzegawczy sygnał świetlny i dźwiękowy na stanowisku sterowania załadunkiem. 2.9.2.5 Należy zapewnić możliwość spustu cieczy z rurociągów ładunkowych po zakończeniu operacji bunkrowania. 2.9.2.6 Należy zapewnić możliwość odprowadzania paliwa gazowego z rurociągów ładunkowych i napełniania ich gazem obojętnym. W czasie eksploatacji statku rurociągi ładunkowe powinny być wolne od gazu. 2.9.3 Dystrybucja paliwa gazowego poza przedziałami maszynowymi 2.9.3.1 Rurociągi paliwa gazowego nie powinny być prowadzone przez pomieszczenia mieszkalne, pomieszczenia służbowe i stanowiska sterowania. 2.9.3.2 Jeśli rurociągi gazowe przechodzą przez zamknięte przestrzenie statku, to powinny być osłonięte kanałem. Kanał ten powinien posiadać mechaniczną wentylację zapewniającą 30 wymian powietrza na godzinę oraz instalację wykrywczą gazu zgodnie z wymaganiami podrozdziału 5.5. 2.9.3.3 Kanał powinien posiadać wymiary zgodne z wymaganiami punktów 2.7.1.3 i 2.7.1.4. 2.9.3.4 Wlot wentylacji do kanału, zawsze powinien być umieszczony na otwartym powietrzu z dala od źródeł zapłonu. 2.9.3.5 Rurociągi gazowe usytuowane na wolnym powietrzu powinny być tak prowadzone, aby nie zachodziło prawdopodobieństwo uszkodzenia w wyniku przypadkowego uderzenia mechanicznego. 2.9.3.6 Wysokociśnieniowe rurociągi gazowe na zewnątrz przedziałów maszynowych, w których znajdują się silniki zasilane gazem, powinny być tak wykonane i zabezpieczone, aby do minimum ograniczyć ryzyko obrażeń personelu w przypadku ich pęknięcia. 2.10 Instalacja wentylacyjna 2.10.1 Zasady ogólne 2.10.1.1 Każdy kanał zastosowany do wentylacji przestrzeni zagrożonych powinien być oddzielony od kanałów używanych do wentylacji przestrzeni niezagrożonych. Wentylacja powinna działać we wszystkich warunkach temperaturowych, 25