Efektywność środowiskowa produktów i organizacji Dlaczego warto wziąć udział w opracowaniu europejskiej metodologii w zakresie charakterystyki środowiskowej produktów i organizacji?
A: ADRESACI I CEL MATERIAŁU Niniejszy materiał jest skierowany przede wszystkim do przedsiębiorstw, izb branżowych, stowarzyszeń, instytucji naukowych, instytucji publicznych których działalność pośrednio lub bezpośrednio związana jest z następującymi grupami produktów: baterie i akumulatory (batteries and accumulators) farby dekoracyjne (decorative paints) rury zasilające w ciepłą i zimną wodę (hot and cold water supply pipes) środki czystości i piorące (household detergents) sprzęt IT (IT equipment - servers, magnetic disk ) artykuły skórzane (leather) płyty metalowe, blachy (metal sheets) buty nieskórzane (non-leather shoes) systemy fotowoltaiczne (photovoltaic electricity generation) artykuły biurowe (stationery) izolacje cieplne (thermal insulation) zasilacze (uninterruptible power supply) koszulki (T-shirt) (t-shirts) półprodukty z papieru (intermediate paper product) wyroby sanitarne i toaletowe (household sanitary goods and toiletries) produkcja metali (metal production) handel detaliczny (retail) produkty żywnościowe (feed, food, drink and related products) Adresatami materiału są również wszelkie instytucje oraz przedsiębiorstwa, których działalność pośrednio lub bezpośrednio związana jest z obliczaniem wpływu produkcji i konsumpcji na środowisko (w tym, przede wszystkim obliczania śladu środowiskowego produktów i organizacji w całym cyklu życia). Celem materiału jest udzielenie odpowiedzi na następujące pytania: 2
B: ŚLAD ŚRODOWISKOWY - DLACZEGO MOŻE BYĆ WAŻNY DLA MOJEJ FIRMY? Źródło: KE Na całym świecie stosuje się kilkaset rodzajów oznaczeń środowiskowych oraz kilkadziesiąt sposobów weryfikacji śladu węglowego mimo to nadal nie wiadomo, czym jest produkt ekologiczny i jak porównać poszczególne produkty biorąc pod uwagę ich wpływ na środowisko. Od przyjętego sposobu obliczania charakterystyki środowiskowej może zależeć pozycja konkurencyjna danego produktu i firmy w niedalekiej przyszłości. Celem Unii Europejskiej oraz jej państw członkowskich jest stworzenie konkurencyjnej gospodarki, która efektywnie wykorzystuje ograniczone zasoby środowiska. W związku z tym podejmowane będą działania, których celem będzie eliminowanie produktów o negatywnym wpływie na środowisko i wspieranie rynku produktów ekologicznych. Niemniej jednak, mimo kilkuset oznaczeń środowiskowych oraz metod obliczania śladu środowiskowego nie jest możliwe udzielenie odpowiedzi na pytanie, który produkt jest najbardziej optymalny biorąc pod uwagę jego wpływ na środowisko. Dodatkowo, ze względu na wielość oznaczeń w poszczególnych państwach członkowskich, przedsiębiorstwa, które planują uzyskać odpowiednie certyfikaty zmuszone są do kilkukrotnego pomiaru wytwarzanych produktów pod względem środowiskowym w każdym kraju z osobna, co wydłuża proces wprowadzenia poszczególnych dóbr na rynek oraz podnosi koszty dla przedsiębiorstw. Według Komisji Europejskiej (KE) rozwiązaniu tego problemu służy opracowanie ogólnoeuropejskiej metodologii/metodyki pomiaru efektywności środowiskowej produktów oraz organizacji. Źródło grafiki: Przez zrównoważoną konsumpcję do zrównoważonego rozwoju, Materiał informacyjny Grupy Roboczej ds. zrównoważonej konsumpcji 3
Propozycja takiej metodologii została przedstawiona przez KE w zaleceniach z dnia 9 kwietnia 2013 roku w sprawie stosowania wspólnych metod pomiaru efektywności środowiskowej w cyklu życia produktów i organizacji oraz informowania o niej (2013/179/UE). Zalecenia w języku polskim dostępne są na stronie internetowej Dziennika Urzędowego Unii Europejskiej na portalu eur-lex.europa.eu Natomiast wszelkie informacje dotyczące metodologii oraz najnowszych działań związanych z jej wdrażaniem dostępne są w języku angielskim na stronie Komisji Europejskiej http://ec.europa.eu/environment/eussd/smgp/product_footprint.htm Przykład 1: Przyszłe regulacje dotyczących zamówień publicznych w Unii Europejskiej mogą definiować ofertę najkorzystniejszą ekonomicznie nie tylko jako ofertę o najniższej cenie, ale również ofertę najkorzystniejszą biorąc pod uwagę rachunek kosztów cyklu życia (LCA, Life-Cycle Assessment). W wypadku przyjęcia obligatoryjnej ogólnoeuropejskiej metodologii/ metodyki obliczania śladu środowiskowego, Zamawiający chcący uwzględnić rachunek LCA będzie zobowiązany dokonać oceny na podstawie przyjętej na poziome UE metodologii. Przykład 2: W przyszłości możliwe jest wykorzystanie metodologii/metodyki pomiaru efektywności środowiskowej w konstrukcji instrumentów dotyczących wspierania poszczególnych przedsiębiorstw i branż, jak również uzależnienie wysokość ewentualnej pomocy od poziomu efektywności środowiskowej dóbr produkowanych przez poszczególnych przedsiębiorców. Coraz bardziej prawdopodobne jest również różnicowanie stawek podatkowych w zależności od wyniku analizy środowiskowej. Przedstawione przez Komisję Europejską w kwietniu 2013 r. zalecenia, nie są wiążące dla państw członkowskich. Opracowana przez KE metodologia/metodyka może jednak stać się częścią obligatoryjnych aktów prawnych z zakresu ochrony środowiska, efektywności energetycznej, zielonych zamówień publicznych, konkurencyjności oraz innych dziedzin przyczyniających się do budowy zielonej gospodarki. Stąd metodologia pomiaru efektywności środowiskowej może mieć bezpośredni wpływ na prowadzenie działalności gospodarczej w Polsce również dla Państwa branży. Źródło grafiki: Zrównoważony łańcuch dostaw, Materiał informacyjny Grupy Roboczej ds. zrównoważonej konsumpcji 4
C: JAK WZIĄĆ UDZIAŁ W PRACACH NAD METODYKĄ I DLACZEGO DALSZE PRACE SĄ KONIECZNE? FAZA PILOTAŻOWA Opracowana przez Komisję Europejską metodologia/metodyka składa się z dwóch części: metodologii pomiaru efektywności środowiskowej produktów; metodologii pomiaru efektywności środowiskowej organizacji. Zawiera ona zbiór podstawowych elementów oraz zasad postępowania w trakcie obliczania charakterystyki środowiskowej produktów i organizacji. Przedstawione metodologie/ metodyki wymagają uszczegółowienia, jak również dostosowania do poszczególnych kategorii produktów. Opracowane algorytmy postępowania wymagają ponadto przetestowania w warunkach biznesowych. Konieczne jest także odpowiedzenie na pytania: Czy zaproponowany sposób obliczania wpływu produktów na środowisko: o jest prawidłowy metodologicznie? o jest efektywny kosztowo? o nie prowadzi do zaburzeń konkurencji? o jest adekwatny do możliwości przedsiębiorstw, które mają go stosować? o uwzględnia różnice i specyfikę poszczególnych branż? o prowadzi do realizacji celu jakim jest wspieranie najbardziej efektywnych środowiskowo produktów? Jak wykorzystać dane pozyskane w trakcie badań w relacjach z klientem oraz konsumentem? W 2013 roku Komisja Europejska rozpoczęła wdrażanie fazy pilotażowej dla wybranych przez siebie grup produktów, które obejmują obecnie: baterie i akumulatory (batteries and accumulators) farby dekoracyjne (decorative paints) rury zasilające w ciepłą i zimną wodę (hot and cold water supply pipes) środki czystości i piorące (household detergents) sprzęt IT (IT equipment - servers, magnetic disk ) artykuły skórzane (leather) płyty metalowe, blachy (metal sheets) buty nieskórzane (non-leather shoes) systemy fotowoltaiczne (photovoltaic electricity generation) artykuły biurowe (stationery) izolacje cieplne (thermal insulation) zasilacze (uninterruptible power supply) koszulki (T-shirt) (t-shirts) półprodukty z papieru (intermediate paper product) wyroby sanitarne i toaletowe (household sanitary goods and toiletries) produkcja metali (metal production) handel detaliczny (retail) produkty żywnościowe (feed, food, drink and related products) (faza pilotażowa dla produktów żywnościowych rozpocznie się dopiero w 2014 r.) 5
Wszyscy zainteresowani, którzy chcą wziąć udział w opracowywaniu lub konsultacji metodyki obliczania śladu środowiskowego dla poszczególnych kategorii produktów mogą to zrobić konsultując się z sekretariatami poszczególnych grup produktowych. Szczegóły oraz instrukcja postępowania dostępne są na stronie internetowej Komisji Europejskiej: http://ec.europa.eu/environment/eussd/smgp/pef_pilots.htm lub http://ec.europa.eu/environment/eussd/smgp/oef_pilots.htm Poszczególne grupy produktów biorące udział w fazie pilotażowej zostały wybrane przez Komisję Europejską w odpowiedzi na zgłoszenia izb handlowych, przedsiębiorstw, instytucji pozarządowych, instytucji naukowych w trakcie call for volunteers, które zostały ogłoszone w 2013 r. Komisja wybrała 17 kategorii produktów z ponad 90 propozycji nadesłanych przez zainteresowane podmioty. Część z wnioskujących przyjęła rolę sekretariatu, który będzie koordynował prace nad opracowaniem metodologii dla poszczególnych kategorii produktów. Szczegółowa lista podmiotów pełniących rolę sekretariatów została opublikowana na stronach internetowych KE (adresy powyżej). INFORMACJE DLA SEKTORA ŻYWNOŚCIOWEGO Źródło grafiki: Przez zrównoważoną konsumpcję do zrównoważonego rozwoju, Materiał informacyjny Grupy Roboczej ds. zrównoważonej konsumpcji Komisja Europejska uruchomiła call for volunteers dla sektora obejmującego produkcję żywności, napojów oraz pozostałych produktów związanych z sektorem żywnościowym (the call for volunteers for feed, food, drink and related products). Wnioski dotyczące udziału w fazie pilotażowej należy wypełnić i przekazać do Komisji Europejskiej w terminie do 28 marca 2014 r. Aplikacje mogą być zgłaszane przez różnorodne grupy interesariuszy. Warto pamiętać, że wybór poszczególnych zgłoszeń będzie oparty o następujące kryteria: pokrycie różnych grup produktów i sektorów; złożoność łańcucha dostaw; geograficzne występowanie produkcji; rola MŚP; wolę przemysłu do współpracy; dostępność zastanych danych; dostępność dotychczasowych rozwiązań dotyczących pomiaru efektywności środowiskowej produktów i organizacji; kontekst środowiskowy. Szczegóły dotyczące fazy pilotażowej dla sektora żywnościowego dostępne są na stronie Komisji Europejskiej: http://ec.europa.eu/environment/eussd/smgp/product_footprint.htm 6
Schemat postępowania jak wziąć udział w pracach nad metodologią? Konsultacje projektów metodologii odbywają się zazwyczaj przy wykorzystaniu poczty elektronicznej oraz Environmental Footprint Wiki, specjalnej strony internetowej, na której poszczególni interesariusze mogą się zarejestrować i wziąć udział w konsultacjach. W uzasadnionych wypadkach, w trakcie bardziej zaawansowanych prac, zorganizowane może być spotkanie w Brukseli w celu omówienia najważniejszych wątpliwości. Źródło grafiki: Przez zrównoważoną konsumpcję do zrównoważonego rozwoju, Materiał informacyjny Grupy Roboczej ds. zrównoważonej konsumpcji 7
D: KOSZTY KORZYŚCI, CZYLI DLACZEGO WARTO SIĘ ZAANGAŻOWAĆ? Uwzględnienie specyfiki mojej branży w regulacji Źródło: Zrównoważony łańcuch dostaw, Materiał informacyjny Grupy Roboczej ds. zrównoważonej konsumpcji 8
E: KOORDYNACJA PROCESU DLACZEGO POTRZEBNA JEST WSPÓŁPRACA NA POZIOMIE KRAJOWYM? Proces opracowywania oraz testowania ogólnoeuropejskiej metodologii pomiaru efektywności środowiskowej prowadzony jest przez Komisję Europejską z udziałem przedstawicieli państw członkowskich UE, państw kandydujących do UE, państw EFTA, przedstawicieli biznesu, nauki oraz organizacji pozarządowych. Schemat przyjmowania poszczególnej metodologii na poziomie europejskim przedstawia poniższa grafika. Uczestnicy biorący udział w konsultacjach poszczególnych metodologii przekazują uwagi do Sekretariatu Technicznego, który opracowuje projekt metodologii dla poszczególnych grup produktów. Tak opracowany projekt zostaje przekazany do Doradczego Komitetu Technicznego złożonego z ekspertów, którzy rekomendują (bądź nie rekomendują) przyjęcie danej metodologii przez Komitet Sterujący. W skład Komitetu Sterującego wchodzą m.in. przedstawiciele KE, państw członkowskich i kandydujących do UW, wybranych organizacji pozarządowych. Decyzje w Komitecie Sterującym podejmowane są zwykłą większością głosów. Przedstawiciele przedsiębiorstw, środowiska naukowego i organizacji pozarządowych będą brać w pracach dotyczących metodologii dla poszczególnych grup produktów na etapie zaznaczonym na schemacie pomarańczowym kołem we współpracy w ramach poszczególnych sekretariatów technicznych. Bieżąca wymiana informacji pomiędzy przedsiębiorstwami uczestniczącymi w konsultacji poszczególnych metodologii a instytucjami publicznymi może doprowadzić do: 9
lepszej koordynacji działań w zakresie efektywności środowiskowej pomiędzy przedsiębiorstwami oraz sektorem publicznym; wzrostu zrozumienia wzajemnych potrzeb oraz oczekiwań; bardziej efektywnego reprezentowania interesów przedsiębiorstw działających w Polsce w ramach procesu; podjęcia dalszych działań mających na celu przygotowanie polskiej gospodarki do wyzwań płynących z transformacji w kierunku zielonej gospodarki. Biorąc pod uwagę złożoność zagadnienia (17 grup produktów oraz organizacji) oraz dodatkowe grupy żywnościowe, które zostaną wybrane na początku 2014 roku, proponujemy Państwu: 1. Przedstawienie szczegółów procesu w trakcie spotkania roboczego w dniu 17 lutego 2014 r. w godz. 9:30-12:30 w siedzibie Ministerstwa Gospodarki (sale A, B, C) 2. Utworzenie nieformalnych grup roboczych, które będą omawiać postępy prac w ramach procesu prowadzonego przez Komisję Europejską ze szczególnym uwzględnieniem ich skutków dla przedsiębiorstw działających w Polsce. 3. Bieżącego informowania o procesie w ramach okresowego newslettera. 4. Udział ekspertów MG w zakresie poruszanej tematyki w spotkaniach branżowych. Jeśli są Państwo zainteresowani problematyką pomiaru efektywności śladu środowiskowego oraz udziałem w spotkaniu informacyjnym 17 lutego 2014 r., uprzejmie prosimy o kontakt z Jarosławem Klonowskim (Departament Innowacji i Przemysłu Ministerstwa Gospodarki), tel.: 22-693 55 04; e-mail: jaroslaw.klonowski@mg.gov.pl Liczba miejsc w spotkaniu ograniczona Prosimy o rejestrację najpóźniej do dnia 12 lutego 2014 r. Źródło grafiki: Przez zrównoważoną konsumpcję do zrównoważonego rozwoju, Materiał informacyjny Grupy Roboczej ds. zrównoważonej konsumpcji 10