Wykaz skrótów... XI Bibliografia... XV Przedmowa... XXXV Rozdział I. Traktatowe podstawy regulacji stosunków pracy i polityki społecznej w Unii Europejskiej... 1 1. Wprowadzenie... 1 2. Traktat Rzymski... 3 3. Jednolity Akt Europejski... 7 4. Traktat z Maastricht i Protokół w sprawie polityki socjalnej... 8 5. Wspólnotowa Karta Podstawowych Praw Socjalnych... 11 6. Europejski Model Socjalny... 14 7. Traktat z Nicei i Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej... 18 8. Podsumowanie... 23 Rozdział II. Przedmiot, źródła i funkcje prawa pracy Unii Europejskiej... 27 1. Przedmiot prawa pracy Unii Europejskiej... 27 I. Wertykalny zakres obowiązywania norm; zasady: pomocniczości i proporcjonalności... 27 II. Horyzontalny zakres obowiązywania norm... 32 III. Otwarta metoda koordynacji... 33 IV. Zakres przedmiotowy indywidualnego prawa pracy UE... 34 V. Zakres przedmiotowy zbiorowego prawa pracy UE... 35 2. Źródła prawa pracy Unii Europejskiej... 36 I. Normy prawne... 36 II. Unijna strategia zatrudnienia... 37 1. Flexicurity... 39 2. Strategia UE 2020... 47 3. Funkcje prawa pracy UE... 50 I. Wprowadzenie... 50 II. Funkcja rozdzielcza (dystrybutywna)... 51 III. Funkcje ochronna i organizatorska... 54 Rozdział III. Swoboda przepływu pracowników i pracodawców w ramach wspólnego rynku Unii Europejskiej... 55 1. Zakres podmiotowy swobody przemieszczania się... 55 I. Pracownicy, zatrudnieni i samozatrudnieni... 55 V
II. Autonomiczna definicja pracownika... 57 2. Zakres swobody przepływu pracowników... 58 I. Wprowadzenie... 58 II. Zasada równego traktowania... 60 1. Uprawnienia członków rodzin obywateli UE... 66 2. Uprawnienia pracowników w sprawach regulowanych przepisami zbiorowego prawa pracy UE... 69 3. Ograniczenia swobody przepływu osób zatrudnionych w administracji publicznej... 70 4. Swoboda przemieszczania się pracodawców... 73 5. Swoboda przemieszczania się w celu wykonywania pracy i/lub świadczenia usług przez obywateli państw trzecich... 74 Rozdział IV. Równe traktowanie i zakaz dyskryminacji w zatrudnieniu... 77 1. Wprowadzenie... 77 2. Równość szans oraz równe traktowanie kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia i pracy... 80 I. Wprowadzenie... 80 II. Cel dyrektywy... 82 III. Podstawowe definicje... 83 IV. Dyskryminacja bezpośrednia... 83 V. Dyskryminacja pośrednia... 83 VI. Molestowanie... 86 VII. Dylemat równouprawnienia... 87 VIII. Jednakowe wynagrodzenie... 91 IX. Zasięg podmiotowy zakazu dyskryminowania... 96 X. Zakres przedmiotowy zakazu dyskryminowania... 97 XI. Kontratyp dyskryminacji... 99 XII. Dochodzenie roszczeń przez dyskryminowanych... 101 XIII. Actio popularis w sprawach o dyskryminację... 103 XIV. Sankcje... 104 XV. Specyficzny rozkład ciężaru dowodu w sprawach o dyskryminację... 106 XVI. Równouprawnienie a uprawnienia macierzyńskie... 108 XVII. Podsumowanie... 111 3. Ogólne warunki ramowe równego traktowania w zatrudnieniu... 115 I. Wprowadzenie... 115 II. Cel dyrektywy... 115 III. Rozumienie zasady równouprawnienia... 116 IV. Prawnie zabronione przesłanki (kryteria) różnicowania... 123 1. Religia... 123 2. Niepełnosprawność... 123 3. Wiek... 124 VI
4. Orientacja seksualna... 125 V. Zakres zastosowania dyrektywy 2000/78... 127 VI. Równe traktowanie niepełnosprawnych... 132 VII. Wiek jako dozwolona podstawa (kryterium) dyferencjacji... 134 VIII. Uprzywilejowane traktowanie dyskryminowanych... 142 IX. Uprawnienia proceduralne dyskryminowanych... 143 4. Równe traktowanie osób bez względu na pochodzenie rasowe lub etniczne... 146 I. Wprowadzenie... 146 II. Zakres regulacji prawnej. Kazus Feryn... 148 Rozdział V. Informacja o warunkach pracowniczego zatrudnienia... 153 1. Cele dyrektywy... 153 2. Zakres oddziaływania dyrektywy... 154 3. Granice obowiązku pracodawcy... 155 I. Obowiązek powiadomienia pracownika... 157 II. Obowiązki wobec pracowników delegowanych... 159 4. Obowiązek powiadomienia o zmianie warunków zatrudnienia... 160 5. Dyrektywa 91/533 a treść materialnego i procesowego prawa pracy państw członkowskich UE... 162 Rozdział VI. Nietypowe formy zatrudnienia... 167 1. Pracownicy delegowani... 167 I. Wprowadzenie... 167 II. Ochrona krajowego rynku pracy czy ochrona uprawnień delegowanych pracowników?... 168 III. Zakres zastosowania... 175 IV. Równe warunki zatrudnienia i minimalnego wynagrodzenia... 178 V. Wyjątki od zasady równego traktowania... 186 VI. Materialne i proceduralne obowiązki władz państw członkowskich... 187 2. Umowy terminowe... 194 I. Cel i zakres Porozumienia ramowego oraz dyrektywy... 194 II. Konstrukcja prawna zasady równego traktowania... 198 III. Legalna dyferencjacja... 202 IV. Obowiązki państw członkowskich... 204 3. Zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy... 211 I. Cel dyrektywy... 211 II. Zakres zastosowania... 214 III. Konstrukcja prawna... 216 IV. Problemy z wykorzystaniem zasady pro rata temporis... 219 V. Podsumowanie... 226 4. Praca tymczasowa... 228 VII
I. Wprowadzenie... 228 II. Cel dyrektywy... 229 III. Koncepcja i konstrukcja prawna pracy tymczasowej... 230 IV. Zakres zastosowania... 238 V. Wyłączenia zastosowania dyrektywy... 243 VI. Uprawnienia pracowników i obowiązki pracodawców... 248 VII. Obowiązki państw członkowskich... 250 Rozdział VII. Ochrona pracowników... 253 1. Bezpieczeństwo i higiena pracy... 253 I. Wprowadzenie... 253 II. Dyrektywa ramowa podstawa prawa bhp Unii... 254 III. Zakres zastosowania... 257 IV. Obowiązki stron stosunku pracy w sprawach bhp... 259 1. Obowiązki pracodawcy... 260 2. Obowiązki pracowników... 275 V. Obowiązki państwa członkowskiego... 276 VI. Zakończenie... 276 2. Czas pracy i okresy wypoczynku... 277 I. Cel dyrektywy... 277 II. Koncepcja prawna dyrektywy... 279 III. Urlop wypoczynkowy... 281 IV. Czas pracy i okres wypoczynku... 286 V. Wyjątki od zasady... 290 3. Ochrona macierzyństwa... 291 I. Praca jako ryzyko... 291 II. Okres ochronny... 294 III. Obowiązki pracodawcy... 295 IV. Zakazy zatrudniania... 298 V. Urlop macierzyński i inne uprawnienia... 300 VI. Charakter prawny ochronnych przepisów... 308 VII. Obowiązki państw członkowskich... 310 4. Rodzicielskie urlopy wychowawcze... 311 I. Wprowadzenie... 311 II. Cele Porozumienia ramowego i dyrektywy... 314 III. Urlop rodzicielski... 316 IV. Status prawny pracowników korzystających z urlopów rodzicielskich... 323 V. Postanowienie końcowe... 328 5. Ochrona niepełnoletnich: zakaz zatrudniania dzieci, ochrona pracy młodocianych... 328 I. Wprowadzenie... 328 II. Cel i zakres zastosowania dyrektywy... 330 VIII
III. Obowiązki pracodawcy... 333 IV. Maksymalne normy czasu pracy młodocianych... 335 V. Obowiązki państw członkowskich... 338 Rozdział VIII. Ochrona praw pracowników w razie restrukturyzacji zakładu pracy... 341 1. Przejście zakładu pracy... 341 I. Wprowadzenie... 341 II. Cel dyrektywy ochrona praw pracowników... 342 III. Zakres zastosowania dyrektywy i definicje pojęć prawnych... 346 IV. Wyjątki i ograniczenia zastosowania dyrektywy... 359 V. Ochrona praw pracowników... 365 VI. Obowiązki pracodawców... 373 VII. Obowiązki państw członkowskich... 375 2. Zwolnienia grupowe... 376 I. Wprowadzenie... 376 II. Definicja zwolnień grupowych... 377 III. Wyłączenie zastosowania dyrektywy... 392 IV. Konsultacje... 396 1. Czasowe ramy konsultacji... 398 2. Cel, treść i sposób realizacji obowiązku konsultacji... 403 V. Obowiązek pracodawcy zawiadomienia krajowego organu władzy publicznej o planowanym zwolnieniu grupowym... 405 VI. Obowiązki państw członkowskich... 409 3. Upadłość pracodawcy... 411 I. Wprowadzenie... 411 II. Zakres zastosowania dyrektywy... 412 III. Wyjątki... 414 IV. Obowiązki i uprawnienia państw członkowskich... 415 1. Ustalenie gwarancji majątkowych... 415 2. Określenie ram prawnych, finansowych i administracyjnych funkcjonowania instytucji gwarancyjnych... 417 3. Wyznaczenie okresu i wysokości gwarantowanych świadczeń majątkowych... 418 V. Normy kolizyjne... 425 VI. Zakres gwarancji świadczeń ubezpieczeniowych... 426 VII. Postanowienia końcowe... 429 Rozdział IX. Partycypacja pracowników... 431 1. Dialog społeczny... 431 I. Wprowadzenie: idea, funkcje i formy dialogu społecznego... 431 1. Idea... 431 2. Funkcje... 433 IX
3. Autonomiczny dialog społeczny... 435 4. Trójstronny dialog społeczny... 436 II. Początki i rozwój idei dialogu społecznego... 438 III. Unijna koncepcja dialogu społecznego... 442 2. Europejskie rady zakładowe... 445 I. Wprowadzenie... 445 II. Założenia dyrektywy 2009/38... 447 1. Zwiększenie efektywności procedur informacyjnokonsultacyjnych... 447 2. Określenie płaszczyzn dialogu społecznego... 449 III. Zakres przedmiotowy dialogu społecznego... 453 1. Informacja i konsultacja... 453 2. Procedury dialogu społecznego... 455 3. Gwarancje udziału reprezentatywnych związków zawodowych. 456 IV. Umowy regulujące treść dialogu społecznego... 457 V. Koordynowanie dialogów społecznych: ponadnarodowego i lokalnego... 462 VI. Problemy prawne funkcjonowania i wdrożenia idei dialogu społecznego... 465 1. Funkcjonowanie... 465 2. Wdrożenie... 466 3. Informacja i konsultacja... 467 I. Zakres obowiązywania... 467 II. Prawne niejasności... 470 III. Procedury informacyjno-konsultacyjne... 471 IV. Obowiązki państw członkowskich... 475 Indeks rzeczowy... 477 X