Opracowanie nt. sektora rolno spożywczego we Włoszech oraz preferencji konsumentów włoskich

WYDZIAŁ PROMOCJI HANDLU I INWESTYCJI AMBASADY RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ W RZYMIE Rzym, 21 maja 2014 r. Opracowanie nt. sektora rolno spożywczego we Włoszech oraz preferencji konsumentów włoskich 1. Charakterystyka sektora rolno-spożywczego we Włoszech wraz z danymi za 2013 rok oraz wymiana polsko włoska w sektorze. Według Federacji Włoskiego Sektora Rolno-Spożywczego Federalimentare włoski sektor spożywczy stanowi 13% wartości przemysłu włoskiego ogółem. Jest to druga dla Włochów, po sektorze metalurgicznym, najważniejsza gałąź przemysłu o łącznej wartości 132 mld euro. W 2013 roku produkcja spadła względem roku poprzedniego o 0,7%, obroty jednak zwiększyły się o 1,5%. Wzrósł także eksport w sektorze o 5,8%, którego wartość stanowi 26,2 mld euro, a import wzrósł o 4,1% i stanowi 19,4 mld euro. W porównaniu z innymi danymi dotyczącymi wyników we włoskim przemyśle, gdzie obroty spadły o 3,4%, sektor spożywczy to jedyny sektor, który odnotował wzrost. W branży rolno spożywczej działa we Włoszech 6800 przedsiębiorstw, sa to głównie małe i duże firmy. Branża generuje 385 tys. miejsc pracy, z czego 43% produkcja, 19% w handlu żywnością. Najważniejsze grupy towarów eksportowych prezentuje Tabela numer 1 w Załączniku do niniejszego opracowania. Włoski sektor rolno - spożywczy pod względem produkcji jest bardzo zroznicowany z uwagi na różnice między północą a południem Włoch, które mają swoje odzwierciedlenie w klimacie, a co za tym idzie w rodzaju upraw, hodowli i produkcji. 1. W Piemoncie uprawia się zboża, ziemniaki, warzywa i owoce, buraki cukrowe i rośliny pastewne. W górzystych terenach Regionu uprawia się winorośl na wino. Piemont koncentruje się na hodowli bydła i trzody chlewnej. 2. Dolina Aosty ma raczej skromny wkład w gospodarkę rolną, rosną tu ziemniaki, jabłka, winogrona, jęczmień, a hoduje się bydło. 3. Trydent Górna Adyga Region ten słynie przede wszystkim z jabłek oraz win. 4. Rolnictwo Lombardii skupia się głównie na produkcji zbóż (kukurydza, soja, pszenica), warzyw, owoców (gruszki i melony) i wina. Znacznie rozwinęła się produkcja pasz wykorzystywanych do hodowli bydła i świń, ponieważ w Lombardii hoduje się bydło i bawoły, kozy, konie, owce i świnie. W licznych w Regionie jeziorach hoduje się ryby. Via Olona 2/4 00-198 Roma, tel.: (+39) 06 854 11 28, fax: ( +39) 06 855 33 91 e-mail: roma@trade.gov.pl, www.roma.trade.gov.pl

5. W Ligurii uprawia się drzewa owocowe (cytryny, brzoskwinie, morele) i warzywa, bazylię, fioletowe szparagi, karczochy, oliwki a także produkuje wina, głównie białe. Hoduje się tu bydło mięsne i mleczne. 6. W Wenecji Euganejskiej uprawia się pszenicę, kukurydzę, owoce, warzywa, a hoduje zwierzęta gospodarskie (bydło, świnie). Tak jak w większości Regionów Włoch, produkuje się również wino. 7. Friuli Wenecja Julijska. Rolnictwo jest tu wiodącym sektorem z zastosowaniem wysokiej technologii. Region słynie z produkcji wysokiej jakości win. Produkuje się tu także wysokiej jakości nabiał, sery oraz owoce i warzywa, w tym kukurydzę. 8. Emilia Romania jest najbardziej płodnym Regionem Włoch biorąc pod uwagę stosunek między siewem a zbiorami. Uprawia tu się zboże, szczególnie pszenicę oraz kukurydzę. Rozwinięte są również uprawy owoców: brzoskwiń i gruszek (pierwszy włoski producent); jabłek, moreli, śliwek i wiśni, drzew owocowych, sałat, kopru, pomidorów, rzepy, rzodkiewki, marchwi, ziemniaków, cukinii, papryki, ogórków i wielu innych. Region jest liderem krajowym w produkcji buraków cukrowych, W górach do 800 m wys. uprawia się winorośl winną. W Parmie działają włoskie globalne przedsiębiorstwa spożywcze jak Barilla i Parmalat. 9. Toskania słynie przede wszystkim z win, szczególnie z Rejonu Chianti oraz z oliwy. W obszarach górskich zbiera sie grzyby, kasztany i trufle. Na niższych wzgórzach uprawia się owoce i warzywa, rośliny pastewne, słoneczniki, kukurydzę, buraki i szafran. Hoduje się bydło na mięso bardzo dobrej jakości, jak bydło rasy Chianina czy Maremma. 10. Główne produkty upraw w Regionie Umbrii to winorośl, oliwa z oliwek, pszenica, a przede wszystkim jedno z głównych źródeł dochodu Regionu - czarne trufle. Rozwinięte jest winiarstwo, uprawa oliwek i produkcja oliwy. Poza tym uprawia się słoneczniki, buraki cukrowe i zboża. 11. W Regionie Marchii Ankońskiej najważniejsze w sektorze spożywczym jest rybołówstwo. To pierwszy Region Włoch w połowach przybrzeżnych. Co roku wyławia się tu około 30 ton ryb o wartości ponad 100 mln euro. 12. Lacjum słynie z oliwek, pszenicy durum, a także kiwi. Uprawia się tu też buraki cukrowe, jęczmień i owies. Hoduje bydło i trzodę chlewną oraz owce. 13. W Abruzji uprawia sie owoce, głównie brzoskwinie i figi, marchew i ziemniaki, pomidory oraz winorośl winną, ze zbóż uprawia się pszenicę, jęczmień, buraki cukrowe. Region słynie z szafranu ziemniaków, czerwonego czosnku, orkiszu, soczewicy, lukrecji. Hoduje się bydło mięsne i owce. 14. W Regionie Molise uprawia się ziemniaki, fasolę, zboże, oliwę z oliwek, owoce, winogrona, warzywa, buraki cukrowe i tytoń, hoduje się owce. Region słynie z serów. 15. Kampania słynie z karczochów, kasztanów, orzechów laskowych i cytryn. Jest jednym z regionów najbardziej zaangażowanych w tworzenie włoskiego dochodu rolniczego. Główne produkty uprawne w tym Regionie to ziemniaki, bakłażan, fasola i pomidory. Szczególne znaczenie ma również produkcja pszenicy na makaron. Wśród owoców należy wymienić także owoce cytrusowe, morele, brzoskwinie, jabłka, figi. Kampania jest znaczącym 2

producentem oliwy i win. Hoduje się tu bydło mleczne w celu produkcji nabiału, głownie serów, a najsłynniejszym produktem regionalnym jest mozzarella z mleka bawolego. 16. Apulia to Region o zasadniczym znaczeniu dla włoskiego sektora rolno-spożywczego, zarówno pod względem liczby przedsiębiorstw i pracowników, jak i produkcji towarów wysokiej jakości uznanej na całym świecie. Główne produkty uprawne to pszenica, oliwki, winorośl winna, warzywa, pomidory, wiśnie, klementynki, cytryny i pomarańcze. 17. W Regionie Bazylikaty największe uprawy to pszenica, a w dalszej kolejności owies, jęczmień, kukurydza oraz ziemniaki. Uprawia się tu także winogrona, drzewa oliwne, owoce cytrusowe, śliwki, brzoskwinie, gruszki i kiwi. Hoduje owce, świnie, kozy i bydło. 18. W Kalabrii rolnictwo rozwija się głównie dzięki uprawie drzew oliwnych (drugi, po Apulii, największy z producentów oleju), winorośli i owoców cytrusowych. Hoduje się owce i kozy. 19. Na Sycylii uprawia sie zboża - w tym pszenicę, zwłaszcza wysokiej jakości odmianę pszenicy durum, która jest niezbędna do produkcji najlepszej jakości makaronu. Jest to Region znany z uprawy owoców cytrusowych: pomarańcz, cytryn i mandarynek oraz grejpfrutów a także gruszek, arbuzów, kiwi, mango, czereśni, rożnych odmian śliwek, khaki. Z warzyw uprawia się pomidorki,,pachino, karczochy, marchewkę, oliwki, z bakaliów pistacje i orzechy laskowe, a także migdały. Tradycyjna uprawa winorośli pozwala na produkcję win, zarówno czerwonych i białych, które są coraz bardziej znane i cenione na całym świecie. Na Sycylii hoduje się owce, kozy, konie i bydło. Uprawia się w znacznej mierze rybołówstwo. 20. Obszar Sardynii jest wykorzystywany w 60% do hodowli, a w 20% do upraw. Sardynia specjalizuje się od tysięcy lat w hodowli owiec oraz, w mniejszym stopniu, kóz i bydła. Gleby Sardynii nie są sprzyjające dla rolnictwa, niemniej uprawia się tu owies, jęczmień i pszenice, a wśród warzyw karczochy i pomidory, z owoców cytrusy. Produkuje się na dużą skalę sery. Z rybołówstwa przeważa hodowla małży. 3

Wymiana handlowa sektora rolno spożywczego Włoch. Niemcy i Francja to główni partnerzy handlowi Włoch w Europie, Stany Zjednoczone w Ameryce Północnej, Argentyna w Ameryce Południowej, Turcja i Chorwacja w obszarze Morza Śródziemnego, a z krajów azjatyckich Japonia i Indonezja. Wartość eksportu włoskiego branży spożywczej do państw Unii Europejskiej wzrosła w 2013 roku o 5,8% i wyniosła 26,2 mld euro. Na eksport najwięcej włoskich produktów spożywczych trafia do Niemiec, Francji, Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych oraz Hiszpanii (udziały od 19,5% do 4% ). Tzw.,,Made in Italy, jak popularnie określa sie włoski sektor spożywczy, w Stanach Zjednoczonych stanowi 2,9 mld euro ( z 6% wzrostem względem roku 2012). Na rynki azjatyckie Włosi eksportują towary o wartości 2,8 mld euro w tym roku ze wzrostem 8%. Znacznie rośnie sprzedaż na rynki afrykańskie o 12 % (wartość 1,1 mld euro), a najbardziej w rejony Oceanii (wzrost 13%). Włochy natomiast, importują najwięcej produktów kolejno z Francji, Niemiec, Hiszpanii, krajów Beneluxu i Austrii ( udziały od 16% do 3%). Całkowita wartość importu to 19,4 mld euro. Najczęściej eksportowanym włoskim produktem spożywczym jest wino. Wartość eksportu wina plasuje się na poziomie 5,46 mln euro, a sprzedaż tego trunku wzrosła od 2012 roku o 7,3 %. W dalszej kolejności są słodycze o wartości 3,16 mln euro, przetwory mleczne i sery (2,38 mln euro z 6,8% wzrostem względem 2012 r.), makaron (2,16 mln euro) oraz warzywa i owoce warte 2 mln euro. Jeżeli chodzi o odbiorców włoskich produktów spożywczych pod względem narodowości, to wino (białe, czerwone i różowe) najchętniej kupują Francuzi (+11%), Amerykanie (+8%), Australijczycy (+21 %) oraz Chilijczycy (+66 %). Włoskie wina musujące natomiast są najczęściej wysyłane do Chin, gdzie eksport wzrósł w porównaniu z rokiem 2012 aż o 101 %. W dalszej kolejności zainteresowanie włoskimi winami musującymi wyrażają Brytyjczycy (+50%) oraz Rosjanie (+31%). Europejskie rynki północne zdobywa natomiast włoskie piwo. Eksport piwa do Niemiec wzrósł o 66 %, do Szwecji o 19%, a do Holandii o 9%. Na sukces sprzedaży włoskich produktów spożywczych utożsamianych z wysoką jakością i bezpieczeństwem wpływa niska zawartość substancji chemicznych (0,3%), gdzie Włosi osiągają doskonały wynik. Ilość tych substancji jest we włoskiej żywności 5 razy mniejsza niż przewiduje średnia europejska (1,5%) oraz 26 mniejsza niż w żywności spoza UE (7,9%). Włoska Organizacja Przedsiębiorców Rolnych,,Coldiretti wyraża jednak zaniepokojenie, iż za granicą szara strefa produktów,,made in Italy ma nadal wysoką wartość (60 mld euro), co oznacza, ze dwa na trzy produkty sprzedawane jako włoskie w rzeczywistości włoskie nie są. Jednym z problemów włoskiego sektora rolno-spożywczego są różnice gospodarcze między południem a północą Włoch, innym ekstremalne tendencje klimatyczne, charakteryzujące się coraz dłuższymi okresami suszy, także w sezonie jesienno-zimowym oraz gwałtownymi opadami deszczu czy falami ciepła. Włochy stoją w obliczu stałego zagrożenia hydro - geologicznego terytorium oraz integralności środowiska naturalnego, które szkodzi wieloletniej tradycji upraw w podziale na lokalizacje. Włoski system rolniczy musi dostosować się do tych zmian. Z jednej strony, konieczna jest renowacja infrastruktury wodnej, z drugiej przedsiębiorstwa powinny skupić się na doborze odpowiednich instrumentów ubezpieczeniowych, aby lepiej radzić sobie z kryzysami wynikającymi ze zjawisk naturalnych. Certyfikacja. Zapewnienie jakości i działanie zgodne z ochroną środowiska to pojęcia cieszące się stałym zainteresowaniem wśród firm z sektora spożywczego i rolnictwa. Jakość, zarządzanie i ochrona 4

środowiska to hasła pozwalające dokonać rozróżnienia firm działających na rynku, a postępowanie zgodnie z nimi są doceniane przez sektor dystrybucji. Według Narodowego Instytutu Gospodarki Rolnej, wśród najbardziej stosowanych systemów znajduje się STANDARD ISO, ISO 9001, który pozwala zdobyć certyfikat jakości, ISO 14001 promujący procesy środowiskowe oraz europejski EMAS, dostępny dla wszystkich tych firm i organizacji, które chcą osiągnąć konkretne cele zrównoważonego rozwoju. Mniej popularny natomiast wśród firm jest europejski program EMAS, który działa w zakresie zarządzania środowiskiem i przyznaje certyfikaty w zamian za obniżenie emisji gazów cieplarnianych UNIENISO 14064 01. Uwagi wśród przedsiębiorstw nie przyciąga system zarządzania energią SGE, system cyklu oceny życia produktów do oceny środowiska ISO 14040 LCA, deklaracje środowiskowe produktu, deklaracje dotyczące klimatu, z wyjątkiem najnowszych przepisów dotyczących zintegrowanych systemów produkcyjnych UNI 11233. Również prywatne firmy takie jak Global Gap, BRC i IFS proponujące certyfikat produkcji nie są popularne wśród włoskich przedsiębiorców. Prawo. 2011 i 2012 były we Włoszech latami intensywnej legislacji i zmian w już istniejących przepisach, które dotyczyły sektora rolno-spożywczego. Wśród najważniejszych zmian w prawie wymienić można wprowadzenie nowych narzędzi ochrony zasad konkurencji, uproszczenie i zniesienie niektórych obciążeń administracyjnych, zwiększenie funduszy na rzecz rozwoju rolnictwa i firm zajmujących się produkcją żywności, stworzenia nowych terenów uprawnych i co najważniejsze, wprowadzenie ulg podatkowych. Wśród ciekawych zmian, które dokonały się we włoskim ustawodawstwie wymienić można uzyskanie prawa pierwokupu ziemi należącej do skarbu państwa przez młodych rolników. Młodzi ludzie mogą ubiegać się również o użytkowanie terenu pod działalność rolniczą przez okres 20 lat (wcześniej było 5 lat). Fundusz na lata 2012-2014 przeznaczony na rzecz rozwoju rolnictwa wzrósł do sumy 400 milionów euro. Z kolei, niektóre firmy, spełniające warunki programów krajowych mogą liczyć na pomoc finansową. Przedsiębiorstwa zatrudniające kobiety poniżej 35 roku życia i młodzież, mogą liczyć na obniżenie progu podatkowego. Wśród zmian dostrzec też można mniej rygorystyczne podejście do kredytów udzielanych dla rozwoju rybołówstwa. Firmy skorzystać mogą również z uwolnienia się od homologacji maszyn rolniczych w zamian za przeprowadzanie badań na swoim terenie. Rolnicy mogą także ubiegać się, bez wymaganych dokumentów, o informacje dotyczące swoich beneficjentów, w celu ułatwienia wymiany gospodarczej Polsko włoska wymiana handlowa w sektorze. Wartość eksportu produktów spożywczych do Polski wyniosła w 2013 roku 366 mln euro, to o 13% więcej w porównaniu z rokiem 2012. Wartość polskiego eksportu do Włoch, natomiast 441 mln euro i wzrosła w porównaniu z poprzednim rokiem o ok. 22%. Natomiast włoski eksport towarów rolno-spożywczych wynosi 572 mln euro (7% wzrost względem 2012 r.), a eksport polski do Włoch 930 mln euro (25% wzrost w por. z 2012 r.). Włosi eksportują do Polski przede wszystkim owoce (brzoskwinie, jabłka, kiwi, winogrona) i warzywa (ziemniaki, pomidory, sałatę), mięso (wieprzowinę, drób), ryż, makaron, słodycze, wyroby czekoladowe, produkty mleczne (sery), wina, oliwę oraz kawę. Polska, natomiast, eksportuje do Włoch przede wszystkim produkty zbożowe, mięso (wołowinę, wieprzowinę, koninę), słodycze (wyroby cukiernicze, piekarnicze, czekoladowe), wędliny, ryby, skorupiaki, ryby wędzone, warzywa i owoce mrożone, soki, produkty mleczne (mleko, sery, jogurty, śmietanę). Szczegółowe dane przedstawiają Tabela nr 2 i 3 w Załączniku do Opracowania. 5

Polski eksport do Włoch. Według włoskiej klasyfikacji Ateco prowadzonej przez Agencję Italian Trade Agency, Polacy eksportują do Włoch w największej ilości zwierzęta żywe i produkty pochodzenia zwierzęcego (bydło mleczne, mleko krowie, produkty mleczne i wyroby mleczarskie z mleka krowiego, bydło mięsne, nasienie bydlęce, konie i koninę, owce i kozy, mleko kozie i owcze, produkty mleczne i wyroby mleczarskie z mleka koziego i owczego, wieprzowinę, jajka i drób, króliki, wosk pszczeli, miód i pszczoły, ale także zwierzęta futerkowe, skóry zwierzęce, jedwabniki i inne zwierzęta), mięso przetworzone i produkty na bazie mięsa (produkty masarskie, smalce, skóry, podroby, mięso ptactwa lotnego), produkty przemysłu mleczarskiego (mleko płynne pasteryzowane, sterylne, homogenizowane, przetworzone, UHT, o długiej przydatności do spożycia, pochodne mleka, śmietana, masło, jogurty itp., lody), produkty mączne i piekarnicze (świeży chleb i świeże wyroby piekarnicze, siwe ze wyroby cukiernicze, sucharki, biszkopty, herbatniki, wyroby cukiernicze konserwowane, inne produkty mączne), inne produkty spożywcze (cukier, kakao, czekoladę, cukierki i wyroby cukiernicze, kawę i herbatę przyprawy i dodatki, gotowe produkty i dania, produkty homogenizowane i dietetyczne, inne), tytoń i maszyny rolne. Dane przedstawia Tabela nr. 3. Dla porównania, według danych statystycznych Bazy Insigos, największą wartość włoskiego importu z Polski przedstawiają przetwory spożywcze, kakao i przetwory z kakao, warzywa, bulwy jadalne i korzenie, przetwory z mięsa, ryb, skorupiaków, mięczaków i bezkręgowców wodnych, przetwory ze zbóż, mąki, skrobi lub mleka, kawa, herbata i przyprawy, napoje alkoholowe, bezalkoholowe i ocet, przetwory owocowo-warzywne, owoce i orzechy, cukry i wyroby cukiernicze. Włoski eksport do Polski. Wśród towarów spożywczych eksportowanych do Polski znajdują się, według klasyfikacji produktowej,,ateco, produkty upraw rolnych nietrwałych (zboża, ryż, nasiona oleiste, warzywa strączkowe, inne warzywa, buraki cukrowe, ziemniaki, tytoń, trzcina cukrowa, rośliny pastewne produkty upraw trwałych, do której należą: winogrona, owoce tropikalne, cytrusy, owoce pestkowe, drzewa owocowe, owoce leśne, orzechy, owoce oleiste, rośliny do produkcji napojów, przyprawy, rośliny aromatyczne i farmaceutyczne, a także oliwa, olej surowy lub rafinowany, olej z nasion lub owoców oleistych, olej i tłuszcze zwierzęce, margaryna i inne tłuszcze spożywcze oraz maszyny rolne. Spośród produktów klasyfikacji Ateco warto zwrócić uwagę na produkt, którego Włosi z Polski (według rankingu najważniejszych dla Włochów 10 państw importerów i eksporterów opracowanych przez ITA) nie importują, którym jednak rośnie zainteresowanie. Są to owoce i warzywa przetworzone i konserwowane. Do grupy tej należą w szczególności: soki owocowe i warzywne, owoce i warzywa przetworzone oraz ziemniaki. Rośnie ich import do Włoch z innych krajów (3,8% wzrost miedzy 2012 a 2013 rokiem). Według danych statystycznych Bazy Insigos, największa wartość włoskiego eksportu do Polski mają następujące towary: owoce i orzechy jadalne, kakao wraz z przetworami, warzywa, korzenie i bulwy jadalne, przetwory owocowo-warzywne, różne przetwory spożywcze oraz zboża. 2. Kanały dystrybucji żywności we Włoszech oraz najważniejsze sieci tzw. produktów szybkozbywalnych (FMCG). 6

Spożywcza dystrybucja handlowa we Włoszech dzieli się na dystrybucję detaliczną, gdzie rozróżnia się wielką dystrybucję (grande distribuzione organizzata GDO) czyli wszelkiego rodzaju markety i małą dystrybucję czyli sklepy o niskich obrotach oraz dystrybucję hurtową. Dystrybucją detaliczną zajmują się głównie GDO. Systematycznie zmniejsza się obecność na rynku małej dystrybucji wypieranej przez GDO. W obrębie GDO, działają głównie grupy handlowe włoskie. Z dystrybutorów zagranicznych są obecne przede wszystkim grupy francuskie, takie jak Auchan i Carrefour. Udział we włoskim rynku dystrybucji 10 największych grup według danych opracowanych na podstawie informacji dostępnych na stronie internetowej zrzeszenia dystrybutorów przedstawia Wykres 1 stanowiący załącznik do opracowania. Dystrybucja wykorzystuje następujące kanały zaopatrzenia: bezpośredni (od producenta do konsumenta), długi (towar przechodzi parę etapów dostaw między pośrednikami/hurtownikami zanim dotrze do docelowego rynku zbytu) i krótki (towar jest dostarczany przez producenta do konsumenta z użyciem tylko jednego pośrednika/hurtownika). Należy podkreślić, że z inicjatywy GDO powstawały centrale zaopatrzenia (centrali di acquisto) w artykuły i produkty spożywcze i niespożywcze. Średni udział zakupów GDO w centralach wynosi około 50%, reszta towarów jest zakupywana na podstawie indywidualnych umów z producentami lub hurtownikami. Największe centrale zaopatrzenia we Włoszech to: Centrale Italiana (Coop, Il Gigante, Despar, Sigma, Conitcoop, Decò). Sma / Auchan (Auchan/Sma, Bennet, Gruppo Lombardini, Metro, Crai) Cieffea (Carrefour Italia, Agorà Network, Finiper, Sisa, Coralis, Sun) Sicon (Rewe, Interdis i Conad) ESD Italia (Selex Commerciale i Cedas) Dystrybucja dyskontowa. Zgodnie z danymi opracowanymi na podstawie informacji dostępnych na stronie internetowej zrzeszenia dystrybutorów, sklepy dyskontowe oferują towary pod znakiem własnym, ale po cenach niższych niż w innych sklepach. W większości przypadków sklepy dyskontowe zaopatrują się u tych samych producentów, co sprzedawcy produktów markowych. Sektor dystrybucji dyskontowej w ciągu ostatnich lat odnotował wzrost zysków. W okresie 2005/2012 zostały otwarte ponad 1223 punkty sprzedaży, co oznacza ponad 40% wzrost ilości sklepów dyskontowych w ciągu ostatnich 6 lat. Dla porównania, w tym samym okresie wzrost liczby nowo otwartych hipermarketów to 31% natomiast supermarketów tylko 10%. Aktualnie, udział systemu sprzedaży dyskontowej w rynku produktów spożywczych wynosi ponad 10%. Główne sieci dyskontowe to Lidl, Eurospin, Dico Discount Italia, i N s mercato, LD Market, MD DISCOUNT. 3. Lista najważniejszych instytucji otoczenia biznesu rolno-spożywczego. Federalimentare to Federacja Włoskiego Sektora Rolno-Spożywczego, która wchodzi w struktury Confindustrii. Zajmuje się rozwojem konkurencyjności i promocją przemysłu spożywczego we Włoszech i na świecie; wpływaniem na utrzymanie jakości i bezpieczeństwa w przemyśle spożywczym, wzmacnianiem międzynarodowego wymiaru przedsiębiorstw spożywczych dla rozwoju własnego sektora eksportowego, który ma największy potencjał wzrostu we Włoszech. Posiada 17 Stowarzyszeń: 7

1. AIDEPI Stowarzyszenie Przemysłu Cukierniczego i Makaroniarskiego 2. AIIPA - Stowarzyszenie Przemysłu Produktów Spożywczych 3. ANCIT - Stowarzyszenie Producentów Ryb Konserwowych i Tuńczyków 4. ANICAV - Stowarzyszenie Producentów Warzyw Konserwowych 5. ASSALZOO - Stowarzyszenie Producentów Żywności Zoologicznej 6. ASSICA - Stowarzyszenie Przemysłu Mięsnego i Wędliniarskiego 7. ASSITOL - Stowarzyszenie Przemysłu Olejowego 8. ASSOBIBE - Stowarzyszenie Przemysłu Napojów Bezalkoholowych 9. ASSOBIRRA - Stowarzyszenie Producentów Piwa i Maltu 10. ASSOCARNI - Stowarzyszenie Przemysłu i Handlu Mięsnego i Dziczyzny 11. ASSODISTIL - Stowarzyszenie Przemysłu Alkoholowego 12. ASSOLATTE - Stowarzyszenie Przemysłu Mleczarskiego 13. FEDERVINI Włoska Federacja Producentów, Eksporterów i Importerów Wina 14. ITALMOPA Stowarzyszenie Przemysłu Młynarskiego Włoch 15. MINERACQUA Włoska Federacja Przemysłu Wód Mineralnych, Źródlanych i Napojów Bezalkoholowych 16. UNA Unia Narodowa Hodowców Drobiu 17. UNIONZUCCHERO Unia Narodowa Przemysłu Cukrowego Confagricoltura to niewchodząca w struktury Confindustrii Włoska Konfederacja Rolnictwa organizacja, która reprezentuje włoskie gospodarstwa rolne. Obecność Confagricoltury na terytorium kraju jest realizowana przez federacje regionalne (19), związki wojewódzkie (95), biura i delegacje gminne (2.143), jak również za pośrednictwem stowarzyszeń producentów kategorii produktów lub konkretnych produktów. Główna siedziba znajduje się w Rzymie. Confagricoltura ma swoje przedstawicielstwo w Brukseli i państwach UE. Jest także częścią COPA - Komitetu Organizacji Rolniczych w Europie, GEOPA - Europejskiej Organizacji Pracodawców oraz ETUC - Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego. Zajmuje się również ochroną młodych rolników, kobiet - przedsiębiorców w rolnictwie i rolników starszych reprezentując ich przez odpowiednie organy - Młodych Rolników (ANGA), Confagricolturę Kobiet i Krajowy Związek Emerytów i Rencistów. W skład organizacji wchodzą przedsiębiorstwa rolne w liczbie 145.200, hodowcy i plantatorzy bezpośredni 222.000 oraz inni rolnicy (m.in. utrzymujący zieleń, osadnicy, dzierżawcy) w liczbie 301.000. 4. Lista najważniejszych targów i ekspozycji żywności i biznesu powiązanego z przemysłem rolno-spożywczym. Cibus, Parma, 5-8 maja 2014 r. Targi Cibus to jedna z najważniejszych imprez branży spożywczej odbywająca się we Włoszech co dwa lata, naprzemiennie z Targami Tutto Food w Mediolanie. Podczas ubiegłej edycji Cibus w roku 2012, targi te odwiedziło 63 tys. osób z 90 krajów. W imprezie uczestniczyło około 2300 wystawców, a tematycznie podzielono ją na sekcje: mleczno-serowa, mięsna, pomidorowa, makaronowa, olejowa, dań gotowych, produktów organicznych, słodyczy, a także produktów dietetycznych i suplementów diety. Podczas targów organizowane są także seminaria, debaty w formie okrągłego stołu poświęcone aktualnej tematyce żywieniowej oraz handlu w branży spożywczej. Targi są otwarte wyłącznie dla publiczności profesjonalnie związanej z żywnością, handlem oraz sektorem HoReCa zarówno na poziomie krajowym jak i międzynarodowym. 8

Macfrut, Cesena, 24-26 września 2014 r. Macfrut to targi branży spożywczej poświęcone tematyce warzyw i owoców w zakresie upraw, handlu, logistyki, pakowania, spedycji i dystrybucji. To również targi międzynarodowe. Organizator oferuje szerokie możliwości promocji od stoisk promocyjnych prze debaty, seminaria, spotkania biznesowe, naukowe i technologiczne. W 2013 na ponad 30.000 m2 powierzchni ekspozycyjnej wystawiło sie 819 firm w podziale narodowym 89% Włosi, 11% firmy zagraniczne. Targi Macfrut odwiedziło 24.788 osób z 102 państw, w tym, 80 oficjalnych delegacji zagranicznych. Doszło do 483 spotkań biznesowych, odbyło sie 30 seminariów. Salone del Gusto, Turyn, 23-27 października 2014 r. Salone del Gusto to największe na świecie targi branży spożywczej slow food. Odbywają się podobnie jak Cibus w formule co dwa lata. To jedyna impreza na świecie, gdzie spotyka się tylu. Podczas targów środowisko producentów żywności, rolników, wykładowców, szefów kuchni, winiarzy, dziennikarzy i smakoszy debatuje na temat zasad wdrażania polityki slow food w życie poruszając tematy świadomego i zdrowego żywienia, ekologii, oraz ochrony ginących gatunków zwierząt hodowlanych, warzyw i owoców. Poza tradycyjnymi seminariami, debatami czy spotkaniami b2b prowadzone sa warsztaty, pokazy gotowania najlepszych kucharzy i szefów kuchni nagradzanych i najlepiej notowanych restauracji na świecie z wykorzystaniem regionalnych produktów spożywczych państw. Targi maszyn rolniczych EIMA, Bolonia, 12-16 listopada 2015 roku To jedne z największych na świecie targi maszyn rolnych. Odbywająca się co dwa lata wystawa jest organizowana przez Targi Bolońskie i Włoskie Stowarzyszenie Producentów Maszyn Rolniczych Federunacoma. W 2012 roku wystawiło się na nich 1750 firm, a targi odwiedziło ponad 197 000 zwiedzających. Tutto Food, Mediolan, 3-6 maja 2015 roku Targi Tutto Food to jedna z najważniejszych imprez branży spożywczej odbywająca się we Włoszech, w Mediolanie co dwa lata, naprzemiennie z Targami Cibus w Parmie. Zorganizowane w formule B2B, otwarte są przede wszystkim na agentów handlowych, importerów, dystrybutorów czy przedstawicieli sieci szerokiej dystrybucji z całego świata. W roku 2013 Tutto Food odwiedziło ponad 50 210 handlowców prezentujących swoje produkty na około 120 tys. metrów kwadratowych powierzchni wystawienniczej. Powierzchnia wystawiennicza podzielona jest na tematyczne pawilony producentów: żywności ekologicznej, słodyczy, jedzenia i napojów, mrożonek, produktów mlecznych, mięsa i wędlin, ryb i owoców morza oraz produktów zróżnicowanych, Ho.Re.Ca i pawilon instytucjonalny, gdzie wystawiają się miedzy innymi włoskie regiony. Przyszła edycja tych targow rozpocznie się tuz po otwarciu Światowej Wystawy Expo 2015 w maju w Mediolanie. Targi SANA, Bolonia, 6-9 września 2014 r. Targi poświecone tematyce zdrowego życia, w tym także zdrowej, ekologicznej żywności. Odbywają się w Bolonii. Na powierzchni 45 tys. m2 wystawia się około tysiąca firm. Targi odwiedza ponad 30 tys. profesjonalistów z tej dziedziny. Targi Cosmofood, Vicenza, 4-11 listopada 2014 r. Cosmofood to targi żywności, napojów i technologii dla wszystkich graczy w branży spożywczej, zarówno w sektorze przemysłu jak i lokali i restauracji. Poza klasyczna formuła targowa, 9

Cosmofood oferuje uczestnikom ponad 20 wydarzeń jak lekcje gotowania, degustacje wina, seminaria, pokazy, warsztaty. Targi żywności bezglutenowej, Rimini, 14-17 listopada 2014 r. Na targach prezentowana jest żywności bezglutenowa, jak i dietetyczna. Międzynarodowe Targi Rolnictwa i Hodowli, Foggia, kwiecień/maj Sa to targi dedykowane sektorowi rolno spożywczemu oraz produkcji maszyn i urządzeń rolnych a także ogrodnictwu. Targi odwiedzają hodowcy wszystkich rodzajów zwierząt gospodarskich, producenci żywności, dilerzy maszyn rolniczych, weterynarze, przedsiębiorcy z sektora naftowego oraz użytkownicy sprzętu i produktów dla sektora enologii. Międzynarodowe Targi Bydła Mlecznego Expocasearia, Cremona, 22-25 października 2014 r. Expocasearia to targi poświecone tematyce przetwarzania mleka, które maja na celu tworzenie sieci kontaktów producentów z najlepszymi dostawcami technologii i urządzeń poprzez tradycyjny sposób ekspozycji, ale także za pomocą specjalnego program wydarzeń. Podczas poprzedniej edycji odbyło się 79 seminariów i 75 innych spotkań tematycznych, w których łącznie wzięło udział prawie 200 prelegentów. Na targach prezentuje się ponad 800 firm międzynarodowych, a uczestniczy w nich około 80 000 zwiedzających. Interpoma, Bolzano, 20-22 listopada 2014 r. To poświecone uprawie, przetwórstwu oraz handlowi jabłkami jedyne na swiecie Międzynarodowe Targi Jabłka. Odbywają sie w Bolzano, w Regionie Alto Adige słynącym we Włoszech z uprawy jabłek. Poprzednia edycja tych targów gościła 364 wystawców z 17 państw. Targi odwiedziło ok. 16 tys. profesjonalistow z 61 państw. Taste Firenze, Florencja, 7-9 marca 2015 r. Taste Firenze to Salon Smaku dedykowany przede wszystkim tematyce smaku żywności. Podczas tegorocznej edycji targi odwiedziło 15 tys. osób, 4600 kupców i ponad 600 dziennikarzy z całego świata. Na terenie targów znajduje sie także Taste Shop -ogromny supermarket smaku, w którym podczas 3 dni targów sprzedano ok 23 tys. produktów. Targi Private Label, Bolonia, 14-15 stycznia 2015 r. To jedyne wydarzenie targowe dedykowane marce handlowej, na którym spotykają się producenci z dystrybutorami włoskimi i międzynarodowymi. W edycji tych targów w 2013 roku udział wzięło ok. 5500 profesjonalnych operatorów, w tym 501 zagranicznych. 5. Zwyczaje żywieniowe we Włoszech wraz z analizą, jakie produkty polskie mogą wprowadzone na rynek włoski w wyniku promocji powiązanej z Expo. W powszechnej opinii konsumentów, kuchnia włoska jest jedną z najpopularniejszych kuchni w Europie i na świecie. Jest także uważana za jedną z najzdrowszych na świecie. Jest ona bardzo różnorodna, charakteryzuje się użyciem w potrawach dużej ilości warzyw i przypraw. Powszechnie stosowane są w niej oliwki, czosnek, cebula a przede wszystkim oliwa i pomidory. Większość dań kuchni włoskiej to potrawy mączne, często spotykane są także potrawy rybne oraz owoce morza. Współczesna kuchnia włoska jest bardzo zróżnicowana. W każdym Regionie wyrabia się lokalne 10

sery, wędliny, wypieka pieczywo. Każdy z 20 Regionów Włoch oraz wiele miast ma swoje własne kulinarne specjały, począwszy od faszerowanych pierożków z Emilii-Romanii, poprzez florenckie befsztyki, sycylijskie desery i bolońskie sosy mięsne, a skończywszy na tradycyjnej pizzy z Neapolu. Szynka parmeńska, ocet balsamiczny z Modeny, sery parmezan i mozzarella, wino z Chianti są dziś symbolami Włoch. Potrawy włoskie przyrządza się powszechnie w domach, gdyż produkty tej kuchni są tanie i łatwo dostępne, a sposób przygotowania bardzo prosty. Pierwsze miejsce na włoskiej liście potraw narodowych zajmuje makaron czyli po włosku pasta. I do dzisiaj nie stracił tej pozycji, czy to jako dodatek do dań w postaci świeżej, w puszce, czy to jako dodatek w formie suszonej, koncentratu bądź keczupu. Włoska kuchnia nie może obejść się bez wina. Włoska produkcja wina jest niezwykle zróżnicowana. Wpływają na to zarówno różnice klimatyczne, jak i bogactwo uprawianych szczepów winorośli. Na ogół pije się wino młode i pochodzące z niedalekiej okolicy. Włosi piją tylko przy jedzeniu, a posiłki poprzedza aperitivo. Każdemu daniu towarzyszy inne wino, a musujące rezerwuje się dla deseru. Wino Chianti classico jest jednym z najsłynniejszych win włoskich, zaś te najlepsze i najdroższe są oznaczone systemem DOC/DOCG ( kontrolowana nazwa i pochodzenie). Włosi przywiązują wagę do jakości produktów spożywczych. Wolą produkty sezonowe i to takie, jakie uprawia się w ich regionie. W miasteczkach i wioskach robi się codziennie zakupy na targu. O tym, co się znajdzie na stole decyduje aktualna oferta rynku. Tylko te produkty, które pięknie wyglądają, dobrze pachną i w dotyku są bez zarzutu mają szanse znaleźć się na stole. Nawet pospieszny rytm życia dużego miasta rzadko skłania Włochów do kupowania na zapas owoców, warzyw czy ryb. Zwyczaje kulinarne Włochów. Wyraźną różnicą pomiędzy stylem jedzenia,,zachodnim (w tym również i polskim) a włoskim jest podejście do jedzenia. Włosi celebrują każdy posiłek, gdyż uważają, że jedzenie jest jedną z największych przyjemności życia. Można zaryzykować stwierdzenie, że Włosi żyją, aby jeść. Włosi nie tylko lubią jeść, co przede wszystkim lubią wspólne biesiadowanie w gronie rodziny, przyjaciół, kompanów. Samo słowo,,kompania pochodzi od słów: con (z) i pane (chleb) i oznacza łamanie się chlebem z przyjaciółmi. Mimo wymogów współczesnego świata, wymuszających zmiany w zachowaniu ludzi, nie ma takiej włoskiej rodziny, która nie spotka się przynajmniej raz w miesiącu. Przy rodzinnym stole zasiadają wtedy wszystkie pokolenia, aby wspólnie zjeść, porozmawiać, razem spędzić trochę czasu. Każdy włoski posiłek, czy to obiad, czy kolacja, składa się zawsze z dwóch treściwych dań (primo i secondo piatto), z których każde jest równie ważne i obfite. W wieczornym posiłku primo to przeważnie zupa, w porze obiadu zaś makaron, gnocchi lub risotto, w zależności od regionu. Po tym następuje zwykle dania mięsne lub rybne z warzywami, jako dodatkiem. Sałata może zastąpić secondo piatto lub być podana po nim. Na deser mogą być świeże owoce lub ser, o ile nie jest to specjalna okazja. W takim przypadku podaje się jeszcze dodatkowa przekąskę na przystawkę. Może to być parę plastrów salami, miska oliwek, a jeśli przyjęcie ma być bardziej wystawne to obchodzi mieszanka marynowanych warzyw i pasztety. Do żadnego posiłku nie może zabraknąć świeżego chleba, którym bez skrępowania wyciera się talerz, aby nie uronić nic ze smakowitego sosu. Do jedzenia podaje się wino i lodowato zimna wodę. Dzieci dostają colę lub lemoniadę. Po jedzeniu pije się kawę, z reguły mocną i czarną- espresso, a do tego według uznania kieliszek likieru lub wódki, jako środek poprawiający trawienie, np. amaretto, grappa. Włosi z reguły nie jedzą śniadań lub ograniczają je do espresso i rogalika zwanego cornetto. Rano nie są jeszcze głodni po kolacji, która kończy się późnym wieczorem, zaś w południe czeka ich siesta, podczas której zjedzą sycący posiłek. Włochy to także jedyny kraj na świecie, w którym kampanie reklamowe McDonalda spotkały się z oporem,,ruchu na Rzecz Powolnego Jedzenia. 11

Historia kuchni włoskiej. Korzenie kuchni włoskiej sięgają czasów Etrusków. Na odnalezionych w Toskanii malowidłach ściennych z IV w. p.n.e. można rozpoznać stolnicę, wałek do ciasta, chochlę i dzbanek na wodę, worek na mąkę oraz metalowe kółko z rączką, jakiego obecnie używa się do krojenia ciasta. Najprawdopodobniej fresk przedstawia przybory kuchenne do wyrobu makaronu lub innego rodzaju etruskich klusek. Znacznie więcej wiadomo o menu starożytnych Rzymian. W pochodzącej z I w. n.e. książce Aspicjusza, rzymskiego smakosza i mistrza sztuki kulinarnej, można znaleźć przepisy na sosy, pulpety, kiszki, kiełbasy, pasztety, dania z grzybów, warzyw, drobiu, mięsa, ryb i owoców morza, czyli na większość potraw przyrządzanych dziś w kuchni europejskiej. Pożywienie ludzi ubogich było bardzo proste i zwykle ograniczało się do placków, kasz, kapusty. Rzymianie hodowali ryby morskie, a także dziczyznę. Z Brytanii sprowadzali ostrygi, ze Wschodu przyprawy, a z Europy Środkowej, w skrzyniach z lodem przywozili rydze. W średniowieczu znaczna część rzymskiej wiedzy kulinarnej popadła w zapomnienie. Powrót do tradycji antycznej, także w kuchni, nastąpił we Włoszech w dobie renesansu. Znowu jak w czasach starożytnego Rzymu, z Półwyspu Apenińskiego promieniowały idee kształtujące kulturę krajów ówczesnej Europy, a ślady tych wpływów są widoczne do dzisiaj. Na Etruskich płaskorzeźbach i w piśmiennictwie greckim oraz rzymskim zachowały się dowody na obecność makaronu w diecie tych starożytnych ludów. Wiadomo też, że zanim Marco Polo w roku 1292 wrócił z Chin z opowieściami o makaronie z soi, na obszarze Morza Śródziemnego znano już, a nawet suszono kluski ze zmielonego zboża zagniecionego z wodą. Jest wielce prawdopodobne, że Arabowie wprowadzili makaron do kuchni sycylijskiej około 1100. Arabowie przywieźli też przyprawy i wyroby cukiernicze oraz wprowadzili hodowle kóz i owiec. Pierwszymi makaronami były toczone w palcach cienkie wałeczki bądź kuleczki albo cięte nożem paseczki. Z czasem przybierały kształty coraz wymyślniejsze, aż po współczesne muszelki (conchiglie), kokardki (farfalle) czy świderki (fuscili), a także formy faszerowane, jak nasze uszka: ravioli i tortellini. Makarony są jeszcze wyrabiane w domach, zwłaszcza w Piemoncie i Emilii-Romanii. W dobie wielkich szesnastowiecznych wypraw zamorskich do Europy przybył pomidor. Z początku uważany za owoc magiczny, w dość krótkim czasie stał się niekwestionowanym hitem kulinarnym owych czasów. Bardzo ważny element kuchni włoskiej chleb - już w kuchni etruskiej i rzymskiej istniał pod postacią placka zwanego focaccią. W okresie renesansu był on spożywany jako danie pod koniec posiłku przez ludność ubogą. W XVII w jej smak został wzbogacony o pomidory, które przywieziono z Ameryki południowej. Wtedy focaccia została doceniona również przez klasy bogatsze. Istnieje błędne przekonanie, że pizza jest wynalazkiem neapolitańczyków. Jednak Pizza w swym obecnym kształcie- wypiekanego w piecu i rozmaicie przyprawianego dużego, okrągłego placka- pojawiła się w Neapolu dopiero w początkach XIX w. Wcześniej pożywiano się pizzeliami smażonymi na rogach ulic w przenośnych kuchenkach. Prawdziwą pizzę neapolitańską nazwaną Margherita na cześć królowej Włoch, zdobią trzy barwy włoskiej flagi narodowej - biel mozzarelli, czerwień pomidora, zieleń bazylii. Regionalizm w kuchni włoskiej. Nie ma jednej kuchni włoskiej. Włochy jako kraj, niegdyś królestwo, potem republika mają zaledwie 150 lat. Do połowy XIX w. Włochy składały się z autonomicznych regionów i państwmiast, których granice pod wieloma względami istnieją do dziś. Występuje silny regionalizm, są Rzymianie, Wenecjanie, Toskańczycy, Neapolitańczycy, Florentyńczycy itd. Każdy region wpaja swoi dzieciom od kołyski gorący patriotyzm. Ludzie są dumni z lokalnych tradycji i zwyczajów, architektury, historii, krajobrazów i kuchni. Lokalny patriotyzm dotyczy zarówno regionów, jak i małych miasteczek, a także wiosek. Rezultatem mocnego przywiązania do lokalnych tradycji kuchnia włoska, jak żadna inna w Europie jest głęboko zakorzeniona w regionie, a przyzwyczajenie Włochów do kupowania produktów z najbliższego sąsiedztwa tylko jeszcze wzmacnia rozmaite regionalne style kulinarne. Mimo tego stale wymyśla się nowe potrawy i wprowadza innowacje do 12

tradycyjnych przepisów, a dotyczy to przede wszystkim wielkich metropolii, takich jak: Rzym, Wenecja, Bolonia. Wszelkie zmiany i nowe impulsy nie przeszkadzają jednak Włochom w kultywowaniu tradycji. Najwyraźniejsza granica kulinarna przebiega między północną i południową częścią kraju, wynika ona po części z geograficznych, historycznych i kulinarnych uwarunkowań. Gospodarstwa mleczne na Północy, gdzie klimat jest chłodniejszy i wilgotniejszy produkują masło, śmietanę i sery, które znajdują zastosowanie w kuchni Włoch Północnych. Z rozległych upraw ryżu i kukurydzy pochodzą risotto i polenta chętnie jedzone przez mieszkańców Piemontu, Lombardii, Veneto i Ligurii. Za to Południe jest ojczyzną makaronów, oliwek, oliwy z oliwek, pomidorów, bakłażanów i owoców cytrusowych. Mimo ożywionej wymiany pomysłów kuchnia włoska pozostaje wierna swoim regionalnym tradycjom. Nie oznacza to w żadnym razie, że w Mediolanie nie dostanie się spaghetti, a w Kalabrii szynki, ale fakt pozostaje faktem- Włosi są przywiązani do tradycyjnych dań daleko bardziej niż większość Europejczyków i nigdy z nich w swojej kuchni nie zrezygnują. Źródła:,,Smaki swiata: Wlochy, L.Doeser, wyd. Parragon, 2005;,,Kuchnia śródziemnomorska, M.Lebkowski, Warszawa, 2008;,,Wszystkie włoskie makarony, C.Massina, wyd. SAMP; Warszawa, 2007;,,Włochy, wyd. Pascal, Bielsko Biała, 2000; http://kalorynka.pl) Polskie produkty na rynku włoskim. Biorąc pod uwagę włoskie tradycje kulinarne oraz doświadczenie WPHI w kontaktach z Włochami i obserwacje własne, zainteresowaniem cieszą się głownie polskie pierogi, wędliny, sery (oscypek, koryciński) oraz słodycze jak ptasie mleczko, pierniki, wafelki a także ciasta typu szarlotka, makowiec, rurki z kremem, kremówki. Z napojów Włosi doceniają polskie soki tłoczone i tzw. jednodniowe (marchewkowe, pomarańczowe, grejpfrutowe, czy warzywne), z alkoholi natomiast popularna jest wódka żołądkowa czy nasze polskie piwa. Ciekawostka jest fakt, ze Włosi spożywają ślimaki (trzy rodzaje: winniczki, szare małe i szare duże), których hodowla w Polsce staje się coraz bardziej popularna i może stanowić potencjalną niszę eksportową. Warto zauważyć także, że polskie truskawki mają zupełnie inny smak niż te włoskie i to nasz produkt ma szanse zasmakować Włochom o wiele bardziej. Zauważa się również całkowity brak jagód w sprzedaży. Włosi lubią grzyby, szczególnie prawdziwki i to ten rodzaj grzybów można w sprzedaży spotkać najczęściej. Nie ma natomiast kurek. Biorąc pod uwagę powyższe wskazówki, WPHI sugeruje rozważenie prezentacji w/w polskich produktów spożywczych na rynku włoskim w połączeniu z działaniami promocyjnymi związanymi z Expo 2015. 6. Załącznik do Opracowania. Tabela 1. Główne towary eksportowe sektora spożywczego Włoch. Główne produkty eksportowe Włoch Wartości w mln euro Ryż 503,0 Zboża 250,71 Makaron 2.166 Słodycze 3.162,112,1 Cukier 206,40,8 13

Mięso 1.387,15,3 Ryby i owoce morza 261,61,0 Warzywa przetworzone 2.001,37,6 Owoce przetworzone 1.024,53,9 Mleko i wyroby mleczarskie 2.382,49,1 Tłuszcze i oleje 1.899,87,3 Pokarm dla zwierząt 517,42,0 Wina, moszcz, ocet 5.461,620,9 Piwo 132,60,5 Alkohole i wyroby spirytusowe 728,62,8 Alkohol etylowy 58,90,2 Wody mineralne i gazowane 632,62,4 Kawa 1.059,64,0 Inne art. spożywcze 2.342,78,9 Wartość całkowita eksportu 26.179,7 Źródło: Italian Trade Agency, dane za okres styczeń- grudzień 2013 roku Tabela 2. Obroty towarowe Polska - Włochy sektora rolno - spożywczego w latach 2012-2013, wartości w euro. 2013 2012 Eksport Import Obroty Eksport Import Obroty Warzywa oraz niektóre korzenie i bulwy jadalne 33 969 339 44 462 514 78 431 853 31 199 907 39 193 763 70 393 670 Owoce i orzechy jadalne, skorki owoców cytrusowych lub melonów 13 007 224 109 344 664 122 351 888 12 820 685 133 089 032 145 909 717 14

Kawa, herbata, herbata paragwajska i przyprawy 15 784 863 11 483 192 27 268 055 15 385 304 10 629 344 26 014 648 Zboża 7 777 773 19 651 587 27 429 360 1 259 028 13 553 421 14 812 449 Produkty przemysłu młynarskiego, słód, skrobie, inulina, gluten pszenny Przetwory z mięsa, ryb, skorupiaków, mięczaków, bezkręgowców wodnych Cukry i wyroby cukiernicze Kakao i przetwory z kakao Przetwory ze zbóż, maki, skrobi lub mleka, pieczywa cukiernicze Przetwory z warzyw, owoców, orzechów lub innych części roślin Rożne przetwory spożywcze 2 395 773 3 319 022 5 714 795 503 514 2 934 548 3 438 062 30 571 028 3 735 858 34 306 886 29 576 210 3 584 816 33 161 026 8 588 568 9 389 682 17 978 250 5 398 855 9 194 455 14 593 310 41 244 074 56 754 581 97 998 655 9 170 081 55 193 553 64 363 634 30 043 905 46 236 752 76 280 657 19 269 179 35 794 715 55 063 894 13 694 228 38 488 005 52 182 233 11 278 262 43 721 202 54 999 464 43 294 859 38 220 981 81 515 840 27 126 931 41 562 976 68 689 907 15

Napoje bezalkoholowe, alkoholowe i ocet Pozostałości i odpady przemysłu spożywczego, gotowa pasza dla zwierząt 14 713 930 55 672 555 70 386 485 13 616 630 51 039 898 64 656 528 8 840 127 11 413 997 20 254 124 5 238 185 10 728 540 15 966 725 Źródło: Insigos Tabela 3. Polsko włoska wymiana handlowa grup produktów Ateco według Italian Trade Agency Grupa klasyfikacji Ateco Polski eksport Włoski eksport Uwagi Zwierzęta żywe i produkty pochodzenia zwierzęcego (bydło mleczne, mleko krowie, produkty mleczne i wyroby mleczarskie z mleka krowiego, bydło mięsne, nasienie bydlęce, konie i koninę, owce i kozy, mleko kozie i owcze, produkty mleczne i wyroby mleczarskie z mleka koziego i owczego, wieprzowinę, jajka i drób, króliki, wosk pszczeli, miód i pszczoły, ale także zwierzęta futerkowe, skóry zwierzęce, jedwabniki i inne zwierzęta) 55.180 tys. euro Polska nie znajduje się na liście największych 10. odbiorców w tej grupie produktów. Polska to 4 z 10 największych dostawców wg listy. 16

Mięso przetworzone i produkty na bazie mięsa (produkty masarskie, smalce, skóry, podroby, mięso ptactwa lotnego) Produkty przemysłu mleczarskiego (mleko płynne pasteryzowane, sterylne, homogenizowane, przetworzone, UHT, o długiej przydatności do spożycia, pochodne mleka, śmietana, masło, jogurty itp., lody) Produkty mączne i piekarnicze (świeży chleb i świeże wyroby piekarnicze, siwe ze wyroby cukiernicze, sucharki, biszkopty, herbatniki, wyroby cukiernicze konserwowane, inne produkty mączne) Inne produkty spożywcze (cukier, kakao, czekolada, cukierki i wyroby cukiernicze, kawa i herbata, przyprawy i dodatki, gotowe produkty i dania, produkty homogenizowane i dietetyczne, inne) 424.083 tys. euro na liście największych 10. odbiorców w tej grupie produktów. 119.181 tys. euro Polska nie znajduje się na liście największych 10. odbiorców w tej grupie produktów. 40.430 tys. euro Polska nie znajduje się na liście największych 10. odbiorców w tej grupie produktów. 142.452 tys. euro Polska jest na dziesiątym miejscu rankingu ITA pod względem eksportu tych produktów przez Włochów. Włoski eksport wyniósł w 2013 r. 127.560 tys. euro (w roku 2012 117.296 tys. euro). Polska to 5 z 10 największych dostawców wg listy. Wartość eksportu względem 2012 r. wzrosła z 324.907 tys. euro. Polska to 7 z 10 największych dostawców wg listy. Wartość eksportu względem 2012 r. wzrosła z 93.671 tys. euro. Polska to 6 z 10 największych dostawców wg listy. Wartość eksportu względem 2012 r. wzrosła z 38.683 tys. euro Polska to 7 z 10 największych dostawców wg listy. Wartość eksportu względem 2012 r. wzrosła z 108.744 tys. euro. Tytoń 164.854 tys. euro Polska nie znajduje się na liście największych 10. odbiorców w tej Polska to 5 z 10 największych dostawców wg listy. 17

grupie produktów. Wartość eksportu względem 2012 r. spadla z 213.890 tys. Maszyny rolne 23.311 tys. euro 195.197 tys. euro Wartość importu polskich maszyn do Włoch względem 2012 roku wzrosła ponad dwukrotnie (z 11.778 tys. euro do 23.311 tys. euro). Produkty upraw rolnych nietrwałych. Do tej grupy należą: zboża, ryż, nasiona oleiste, warzywa strączkowe, inne warzywa, buraki cukrowe, ziemniaki, tytoń, trzcina cukrowa, rośliny pastewne, ale także kwiaty cięte, nasiona kwiatów i rośliny do przygotowania włókien tekstylnych Grupa produktów upraw trwałych, do której należą: winogrona, owoce tropikalne, cytrusy, owoce pestkowe, drzewa owocowe, owoce leśne, orzechy, owoce oleiste, rośliny do produkcji napojów, przyprawy, rośliny aromatyczne i farmaceutyczne, ale także inne rośliny jak np. choinki Oleje i tłuszcze warzywne i zwierzęce. Polska nie znajduje się w pierwszej dziesiątce państw, z których Włosi importują produkty z tej grupy. Polska nie znajduje się w pierwszej dziesiątce państw, z których Włosi importują produkty z tej grupy. Polska nie znajduje się w pierwszej dziesiątce 55.180 tys. euro Włoski eksport wzrósł z 52.825 tys. euro w 2012 r. 119.286 tys. euro Włoski eksport spadł z 129.187 tys. euro w 2012 r. 48.472 tys. euro Włoski eksport wzrósł z.44.399 tys. w 2012 r. 18

Do grupy należą: oliwa, olej surowy lub rafinowany, olej z nasion lub owoców oleistych, olej i tłuszcze zwierzęce, margaryna i inne tłuszcze spożywcze. państw, z których Włosi importują produkty z tej grupy. Źródło: Italian Trade Agency Wykres 1. Udział we włoskim rynku 10 największych grup wielkiej dystrybucji Coop Italia 15,3% Conad 11,3% Selex 8,2% Esselunga 8,1% Gruppo Auchan 7,6% Gruppo Carrefour 6,4% Eurospin 4,2% Despar 4,1% Sigma 3,7% Gruppo Pam 3,4% Źródło: Zrzeszenie Dystrybutorów Włoskich Opracowała: Monika Wicińska, II sekretarz Zatwierdził: Michał Górski, radca, kierownik WPHI 19