BUDOWA I FUNKCJE UKŁADU ODDECHOWEGO Autor: Paulina Duraj
UKŁAD ODDECHOWY Każdy człowiek od pierwszej chwili życia aż do śmierci oddycha bez przerwy. Jest to podstawowa czynność utrzymująca funkcjonowanie organizmu. Podczas oddychania pobierany jest z powietrza tlen a oddawany dwutlenek węgla.
ODDYCHANIE KOMÓRKOWE Jest procesem utleniania biologicznego, polegającego na rozkładzie substancji organicznych z wydzieleniem energii. Energia ta jest wykorzystywana na podstawowe procesy życiowe organizmu, np.: wzrost, ruch, utrzymanie stałej temperatury ciała. Komórki wytwarzają energię w procesie rozkładu związków organicznych, np. glukozy. Końcowym produktem tego procesu są dwutlenek węgla i woda.
ODDYCHANIE KOMÓRKOWE Przebieg oddychania komórkowego można zapisać w następujący sposób: C 6 H 12 O 6 + 6O 2 6CO 2 + 6H 2 O + energia Z cząsteczki glukozy i 6 cząsteczek tlenu powstaje 6 cząsteczek dwutlenku węgla, 6 cząsteczek wody i wyzwalana jest energia.
BUDOWA UKŁADU ODDECHOWEGO Układ oddechowy składa się z: dróg oddechowych- jama nosowa, gardło, krtań, tchawica, oskrzela właściwego narządu oddychania- płuca.
SCHEMAT BUDOWY ANATOMICZNEJ UKŁADU ODDECHOWEGO
NOS I JAMA NOSOWA Nos i jama nosowa oczyszcza, nawilża i ogrzewa wdychane powietrze, dzięki silnie ukrwionej i pokrytej rzęskami śluzówce. Dzięki temu powietrze zostaje oczyszczone z ewentualnych zanieczyszczeń i ogrzane przed dotarciem do płuc.
GARDŁO W gardle krzyżują się drogi oddechowe i pokarmowe. Ściany gardła zbudowane są z mięśni. Jego długość u dorosłego człowieka wynosi średnio 12-13 cm.
Jest to narząd złożony z 9 chrząstek oraz więzadeł i mięśni umożliwiających wydawanie dźwięków. Wejście do krtani ograniczone jest nagłośnią. W najwęższej części krtani znajdują się fałdy głosowepotocznie zwane strunami głosowymi. KRTAŃ
TCHAWICA Jest to sprężysta rura zbudowana z podkowiastych chrząstek. Z tyłu, gdzie tchawica sąsiaduje z przełykiem nie ma twardej chrząstki. Znajduje się tam elastyczna błona poddająca się uciskowi. Dzięki temu pokarm przesuwa się gładko przez przełyk. Tchawica dzieli się na 2 odcinki: piersiowy i szyjny. W klatce piersiowej tchawica rozgałęzia się na 2 oskrzela górne
OSKRZELA Budową przypominają tchawicę. Ich ściana zawiera elementy chrzęstne i mięśniowe. Ponadto są wysłane błoną śluzową. Dwa główne oskrzelaprawe i lewe dzielą się stopniowo na mniejsze oskrzela i oskrzeliki, które kończą się pęcherzykami płucnymi. Oskrzele główne lewe jest węższe i dwukrotnie dłuższe od prawego.
PŁUCA Są narządami o pęcherzykowatej budowie i stanowią główny narząd wymiany gazowej. Położone są w klatce piersiowej w jamach opłucnowych. Płuco prawe składa się z 3 płatów a lewe z dwóch płatów.
PĘCHERZYKI PŁUCNE Ściany pęcherzyków płucnych zbudowane są z cienkiego nabłonka, który z łatwością przepuszcza gazy. Oprócz tego pęcherzyki płucne otacza niezwykle rozbudowana sieć naczyń włosowatych.
Jest głównym mięśniem oddechowym oddzielającym klatkę piersiową od jamy brzusznej. PRZEPONA
ANIMACJA RUCHU PRZEPONY PODCZAS ODDYCHANIA
WYMIANA GAZOWA Odbywa się w pęcherzykach płucnych, między pęcherzykiem a naczyniem włosowatym. Gazy (tlen i dwutlenek węgla) przenikają przez ścianę pęcherzyka i naczynia. Cząsteczki tlenu dyfundują z pęcherzyków płucnych do krwi, w której stężenie tego gazu jest niższe. W odwrotnym kierunku wędruje dwutlenek węgla. Tempo dyfuzji zależy od ciśnień parcjalnych gazów. Tlen i dwutlenek węgla wędruje z miejsc o stężeniu większym do miejsc o stężeniu mniejszym zgodnie z gradientem stężeń.
WENTYLACJA PŁUC Polega na rytmicznych wdechach i wydechach. Wymianę powietrza w płucach powodują ruchy ssąco-tłoczące klatki piersiowej.
WDECH Skurcz mięśni oddechowych: przepony i mięśni międzyżebrowych powoduje rozciągnięcie klatki piersiowej we wszystkie możliwe strony. Efektem tego jest zwiększenie objętości płuc i wytworzenie podciśnienia zasysającego powietrze. Wdech jest aktem czynnym.
SCHEMAT MECHANIZMU WDECHU
WYDECH Jest procesem odwrotnym. Podczas wydechu następuje rozkurcz przepony oraz mięśni międzyżebrowych powodujących zmniejszenie objętości klatki piersiowej,,uciskającej płuca. Wydech jest aktem biernym.
SCHEMAT MECHANIZMU WYDECHU
TYPY ODDYCHANIA Typ oddychania piersiowy - podczas wdechu poszerzają się głównie górne obszary klatki piersiowej, następuje uniesienie ramion i łopatek, w dalszej fazie następuje podciągnięcie brzucha. Tor taki nie jest prawidłowy.
TYPY ODDYCHANIA Typ oddychania brzuszny - podczas wdechu rozszerzają się jedynie dolne partie płuc, część górna klatki piersiowej nie pracuje, brzuch wypychany jest na zewnątrz. Tor taki nie jest prawidłowy.
TYPY ODDYCHANIA Typ oddychania piersiowo-brzuszny (całościowy) - podczas wdechu następuje równomierne poszerzenie całej klatki piersiowej wspomagane niewielką pracą przepony. Tor taki jest optymalny dla prawidłowej pracy narządu głosu.
BIBLIOGRAFIA 1. Jastrzębska E.: Podręcznik-Bliżej Biologii. Wyd. WSiP. 2. Atlas Anatomiczny. Wyd. Literat. 3. Pyłka-Gutowska E.: Vademecum-Biologia. Wyd. Oświata. 4. Fuerst J.: Vademecum-Biologia. Wyd. Greg. 5. Michajlik A.: Anatomia i fizjologia człowieka. Wyd. PZWL.