INFORMATOR dla studentów kierunku ROLNICTWO, I rok przedmiot: Gleboznawstwo Program wykładów Lp. Data Temat 1. 23 II Światowe problemy żywnościowe i rola gleby w ich rozwiązywaniu 2. 2 III Gleba jako element ekosystemów 3. 9 III Czynniki glebotwórcze 4. 16 III Procesy glebotwórcze 5. 23 III Profil glebowy i pedon 6. 30 III Systematyka gleb Polski, cz.i 7. 6 IV Systematyka gleb Polski, cz.ii 8. 20 IV Gleba jako utwór trójfazowy faza stała 9. 27 IV Gleba jako utwór trójfazowy faza ciekła i faza gazowa 10. 4 V Właściwości fizykochemiczne gleby 11. 11 V Zasobność, żyzność i urodzajność gleby i siedliska 12. 18 V Bonitacja gleb 13. 25 V Rolnicza przydatność gleb 14. 1 VI Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej 15. 8 VI Degradacja i rekultywacja gleb Strona 1/5
Lp. Data Temat i zakres ćwiczeń 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 24 26 II 3 5 III 10 12 III 17 19 III 24 26 III 31 III 2 IV 7, 8, 16 IV 21 23 IV 28 30 IV 5 7 V 12 14 V Program ćwiczeń Minerały skałotwórcze. Skały magmowe i metamorficzne. Zapoznanie z najważniejszymi minerałami skałotwórczymi. Właściwości minerałów twardość, barwa, rysa. Skład chemiczny, odporność minerałów na wietrzenie. Minerały jako źródło pierwiastków pokarmowych dla roślin. Zapoznanie z wybranymi skałami magmowymi i przeobrażonymi (metamorficznymi). Rodziny skał magmowych przedstawiciele, skład mineralny, wartość glebotwórcza. Skały metamorficzne przedstawiciele, skład mineralny, skały pierwotne, wartość glebotwórcza. Skały osadowe. Skały macierzyste gleb Polski. Zapoznanie z przedstawicielami skał osadowych okruchowych, chemicznych i biochemicznych (organogenicznych). Charakterystyka najważniejszych skał osadowych skład mineralny, wartość glebotwórcza. Występowanie skał osadowych na terenie Polski. Skład granulometryczny. Oznaczanie składu granulometrycznego gleby metodą areometryczną wg Boyucossa i Casagrande a w modyfikacji Prószyńskiego. Organoleptyczne rozpoznawanie utworów glebowych. Właściwości fizyczne cz. I. Oznaczanie gęstości stałej fazy gleby i gęstości gleby. Zadania obliczeniowe gęstość gleby, porowatość gleby. Właściwości fizyczne cz. II. Zadania obliczeniowe ocena wodno-powietrznych właściwości gleby. Kolokwium (Geologia, skład granulometryczny, właściwości fizyczne). Właściwości chemiczne cz. I. Zadania obliczeniowe węgiel organiczny i próchnica w glebie. Oznaczanie odczynu gleby (w H 2 O i 1 mol dm 3 r-rze KCl) metodą elektrometryczną (pehametrycznie). Oznaczanie odczynu gleby metodą Helliga. Określanie zawartości węglanów w glebie. Właściwości chemiczne cz. II. Oznaczanie kwasowości hydrolitycznej wg Kappena. Oznaczanie sumy kationów wymiennych wg Kappena. Morfologia gleb. Systematyka genetyczna. Cechy morfologiczne profilu glebowego. Zapoznanie z podstawami systematyki gleb Polski. Rozpoznawanie gleb monolity. Charakterystyka najważniejszych gleb Polski. Rysowanie i opisywanie profilów glebowych. Systematyka gleb. Kolokwium (Właściwości chemiczne, morfologia i systematyka gleb). Kolokwia poprawkowe. Strona 2/5
Lp. Data Temat i zakres ćwiczeń 12 13 14 15 19 21 V 26 28 V 2 6 VI 9 10 VI Waloryzacja gleb. Kartografia gleboznawcza. Zapoznanie z najważniejszymi mapami wykorzystywanymi w gleboznawstwie mapy glebowo-przyrodnicze, mapy glebowo-rolnicze, mapy tematyczne. Kompleksy rolniczej przydatności gleb dobór roślin uprawnych. Zapoznanie z podstawami waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Kolokwia poprawkowe. Ćwiczenia terenowe Zapoznanie z wybranymi glebami Wyżyny Lubelskiej, Roztocza Zachodniego i Kotliny Sandomierskiej. Ćwiczenia uzupełniające. Wykłady z gleboznawstwa odbywają się w poniedziałki w godz. 11 13, w sali 101 w budynku Agro II. Wykładowcą i egzaminatorem jest prof. dr hab. Anna Słowińska-Jurkiewicz. Ćwiczenia odbywają się w salach 238 lub 204 Instytutu Gleboznawstwa i Kształtowania Środowiska przy ul. Leszczyńskiego 7. Ćwiczenia prowadzą: dr Maja Bryk (p. 11), dr Jan Hodara (p. 9), dr Monika Jaroszuk-Sierocińska (p. 11), dr Beata Kołodziej (p. 11), dr Małgorzata Kawecka-Radomska (p. 205), mgr Justyna Jendrzejewska (p.237). Ćwiczenia terenowe prowadzą: prof. dr hab. Anna Słowińska-Jurkiewicz, dr Jan Hodara. Studentów obowiązuje teoretyczne przygotowanie się do wykonania zaplanowanego w programie ćwiczenia (z notatek wykładowych i podręczników). Każde wykonane ćwiczenie jest opisywane w zeszycie i zaliczane podpisem prowadzących. Studenci na ćwiczeniach obowiązani są do przestrzegania zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Na ćwiczeniach laboratoryjnych wymagane są fartuchy ochronne. Nieobecność na ćwiczeniach należy usprawiedliwić zwolnieniem lekarskim lub równoważnym dokumentem, nie później niż na następnych zajęciach. Postępy w nauce będą oceniane na podstawie pisemnych kolokwiów, obejmujących materiał z ćwiczeń. Oceny niedostateczne będą mogły być poprawiane WYŁĄCZNIE w godzinach zajęć lub konsultacji i do dnia rozpoczęcia letniej sesji egzaminacyjnej. Zaliczenie całości ćwiczeń dokonane będzie na podstawie wykonanych ćwiczeń i średniej z ocen z kolokwiów. Studenci, którzy nie spełnią w/w warunków w wymaganym terminie nie zostaną dopuszczeni do egzaminu. Wykaz zalecanych podręczników: 1. Gleboznawstwo, praca zbiorowa pod redakcją S. Zawadzkiego, PWRiL, wydanie z 1993 r. i późniejsze 2. Zarys gleboznawstwa podręcznik dla studentów wydziałów ogrodniczych, R. Turski i wsp., Wyd. AR w Lublinie, 1999 3. Gleboznawstwo rolnicze, H. Uggla, PWN 1983 4. Gleboznawstwo ćwiczenia dla studentów wydziałów rolniczych, praca zbiorowa pod redakcją R. Turskiego, Wyd. AR w Lublinie (skrypt, różne wydania) Strona 3/5
Zagadnienia na kolokwium z geologii, składu granulometrycznego i właściwości fizycznych 1. Definicje: minerał, skała 2. Sposoby powstawania minerałów 3. Nazwy minerałów skałotwórczych 4. Główne pierwiastki uwalniane w trakcie wietrzenia 5. Odporność minerałów na wietrzenie 6. Podział skał ze względu na genezę 7. Powstawanie skał magmowych, przedstawiciele 8. Powstawanie skał przeobrażonych, przedstawiciele 9. Powstawanie skał osadowych, przedstawiciele 10. Charakterystyka i występowanie najważniejszych skał osadowych w Polsce (piaski, gliny, utwory pyłowe, lessy, iły, torfy, skały wapienne) 11. Wietrzenie fizyczne warunki zachodzenia, procesy 12. Wietrzenie chemiczne warunki zachodzenia, procesy 13. Definicje: skład granulometryczny, frakcja granulometryczna 14. Charakterystyka frakcji (wymiary, skład mineralny, wpływ na właściwości gleby) 15. Charakterystyka utworów glebowych o składzie granulometrycznym: glin, iłów, piasków, pyłów 16. Nazywanie utworów glebowych na podstawie zawartości frakcji piasku, pyłu i części spławialnych (składu granulometrycznego) 17. Wyjaśnić pojęcia: porowatość, gęstość gleby, gęstość stałej fazy gleby 18. Czynniki: a) zwiększające, b) zmniejszające wartość: porowatości, gęstości gleby i gęstości stałej fazy gleby 19. Zakresy wartości, jednostki: porowatości, gęstości gleby, gęstości stałej fazy gleby 20. Podział porów ze względu na wymiary 21. Charakterystyka makro-, mezo- i mikroporów 22. Źródła wody w glebie 23. Wilgotność gleby definicja, jednostki 24. Wyjaśnić pojęcia: pełna pojemność wodna, polowa pojemność wodna, wilgotność trwałego więdnięcia roślin, retencja wody produkcyjnej, retencja wody użytecznej, polowa pojemność powietrzna 25. Kategorie wody w glebie 26. Woda dostępna dla roślin 27. Woda niedostępna dla roślin Strona 4/5
Zagadnienia na kolokwium: właściwości chemiczne gleby, morfologia i systematyka gleb 1. Sorpcja glebowa definicja 2. Sorpcja chemiczna, fizyczna, wymienna, biologiczna, mechaniczna charakterystyka 3. Pojemność sorpcyjna definicja, jednostki 4. Kompleks sorpcyjny 5. Kwasowość gleby definicja 6. Kwasowość czynna i potencjalna (wymienna i hydrolityczna) charakterystyka 7. Odczyn gleby definicja 8. Podział gleb ze względu na odczyn w 1 mol dm 3 roztworze KCl 9. Źródła węglanów w glebie 10. Wpływ węglanów na właściwości gleby 11. Próchnica glebowa, substancja organiczna, materia organiczna definicje 12. Znaczenie i rola próchnicy w glebie 13. Humifikacja, mineralizacja charakterystyka 14. Średnia zawartość próchnicy w najważniejszych glebach Polski 15. Działy oraz odpowiadające im rzędy i typy w systematyce gleb Polski 16. Dział, rząd, typ, podtyp, rodzaj, gatunek definicje 17. Czynniki glebotwórcze (klimat, biosfera, skała macierzysta, hydrosfera, człowiek, czas, relief) charakterystyka 18. Procesy glebotwórcze 19. Profil glebowy, poziom glebowy (genetyczny), warstwa glebowa definicje 20. Nazwy, symbole i charakterystyka głównych poziomów genetycznych 21. Cechy morfologiczne profilu glebowego 22. Zastosowanie map glebowo-rolniczych 23. Treść map glebowych i glebowo-rolniczych 24. Zasady waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej Strona 5/5