raport Cloud Computing wpływ na konkurencyjność przedsiębiorstw i gospodarkę Polski

raport Cloud Computing wpływ na konkurencyjność przedsiębiorstw i gospodarkę Polski kwiecień 2011

Spis treści: Wprowadzenie 3 1. Definicja i rodzaje cloud computing 4 1.1. Czym jest cloud computing? 4 1.2. Rodzaje usług cloud computing 5 1.3. Chmura publiczna i prywatna 7 2. Efekty dla przedsiębiorstw 8 2.1. Model tradycyjny zarządzania zasobami IT a model cloud computing 8 2.2. Cechy cloud computing 10 3. Efekty dla całej gospodarki 14 4. Bariery we wdrażaniu cloud computing 16 4.1. Bariery techniczne 16 4.2. Bariery prawne 17 4.3. Bariery mentalnościowe 17 Podsumowanie 19 Załącznik 1 20 Wprowadzenie Cloud computing należy obecnie do najszybciej rozwijających się usług informatycznych. Stałe zapotrzebowanie na rozwiązania obniżające koszty prowadzenia działalności gospodarczej, ale także na zwiększanie zdolności obliczeniowych, sprzyja wzrostowi popularności tego modelu zarządzania zasobami IT. W pierwszej części raportu przedstawiono podstawowe pojęcia związane z cloud computing. Przede wszystkim zaprezentowano wybrane definicje przetwarzania w chmurze i podstawowe klasyfikacje tego rodzaju usług. W drugim rozdziale omówione zostały korzyści ekonomiczne, jakie może odnieść firma za sprawą migracji swoich zasobów informatycznych do chmury. Dokonano także prostego porównania dwóch modeli zarządzania zasobami IT tradycyjnego (własna infrastruktura informatyczna) oraz cloud computing (czyli infrastruktura wynajmowana). W kolejnym rozdziale przedstawiono, jak wzrost popularności przetwarzania w chmurze może wpływać na całą gospodarkę. Przedstawiono kierunkowy wpływ na tempo wzrostu PKB oraz na sytuację na rynku pracy. Ostatnia część raportu poświęcona została omówieniu barier technicznych, prawnych i mentalnościowych, utrudniających upowszechnianie modelu cloud computing. Krzysztof Łapiński Bohdan Wyżnikiewicz

1. Definicja i rodzaje cloud computing 1.1. Czym jest cloud computing? Pojęcie cloud computing, z racji, że dotyczy trendu/usługi stosunkowo nowego/ nowej, nie ma jak dotąd ustalonej jednej sztywnej definicji. W publikacjach o charakterze bardziej oficjalnym (artykuły naukowe, dokumenty rządowe) spotyka się definicję podawaną przez amerykański National Institute of Standards and Technology: Cloud computing is a model for enabling convenient, on-demand network access to a shared pool of configurable computing resources (e.g., networks, servers, storage, applications, and services) that can be rapidly provisioned and released with minimal management effort or service provider interaction 1. A zatem przetwarzanie w chmurze to takie przetwarzanie, które poprzez dogodny dostęp sieciowy dostarcza współdzielony zestaw konfigurowalnych zasobów przetwarzania, np. dostarcza sieci, serwery, przestrzeń do składowania danych, oprogramowanie i usługi. Zasoby te są dostarczane szybko (on-demand) z minimalnym wysiłkiem zarządzania i z minimalnym udziałem dostawcy. 2 Nieco bardziej przyjazną definicję cloud computing podaje Wikipedia: the provision of computational resources on demand via a network. Cloud computing 1 P. Mell, T. Grance, The NIST Definition of Cloud Computing, Version 15, 10-07-09, http://www.nist.gov/itl/cloud/upload/cloud-def-v15.pdf 2 Tłumaczenie za P. Dzwonkowski, Ryzyka związane z usługą przetwarzania danych w chmurze i metody ich łagodzenia, prezentacja na konferencję Bezpieczeństwo i Ochrona Danych w Modelu Cloud Computing z dnia 30 marca 2011 r. 4

can be compared to the supply of electricity and gas, or the provision of telephone, television and postal services. All of these services are presented to the users in a simple way that is easy to understand without the users needing to know how the services are provided. This simplified view is called an abstraction. Similarly, cloud computing offers computer application developers and users an abstract view of services that simplifies and ignores much of the details and inner workings. A provider s offering of abstracted Internet services is often called The Cloud. Cloud computing jest to zatem świadczenie określonych usług informatycznych za pośrednictwem infrastruktury sieciowej. W przytoczonej definicji przyrównuje się sposób dostawy tego rodzaju usług do dostaw gazu, prądu, telefonii, telewizji kablowej itp. Ponieważ cloud computing ma charakter mierzalny (liczba przesłanych bajtów, czas korzystania itp.), odbiorca płaci tylko za rzeczywiste korzystanie z zasobów (pay per use), tak samo jak za wodę, gaz, prąd itp. Usługobiorca nie ma zazwyczaj technicznej wiedzy o tym, w jaki sposób odbywa się cały proces dostarczania mediów, czy też gdzie fizycznie znajdują się poszczególne elementy całej infrastruktury wytwórczej i przesyłowej. Odbiorcę interesuje jedynie 1.2. Rodzaje usług cloud computing efekt końcowy. Podobnie jest też w przypadku cloud computing. Przeciętny użytkownik nie wie, z której elektrowni pochodzi prąd w jego mieszkaniu, czy też którędy biegnie wodociąg z wodą, która płynie u niego z kranu. Tak samo nie zdaje sobie sprawy, w której części globu znajdują się serwery z zasobami informacyjnymi, z których na co dzień korzysta. Całość tak rozproszonej, ale powiązanej ze sobą zaawansowanej technologicznie infrastruktury informatycznej nazywa się potocznie chmurą. Chmurą jest więc cały zbiór serwerów, oprogramowania, światłowodów itd., do którego uzyskuje się dostęp za pośrednictwem Internetu. Korzystanie z takiej chmury nazywa się właśnie cloud computing, czyli po prostu przetwarzaniem w chmurze. Użytkownik końcowy łączy się z całym tym skomplikowanym systemem informatycznym za pomocą zwykłego łącza sieciowego. Korzystanie z chmury od strony odbiorcy odbywa się więc w sposób bardzo uproszczony. W rzeczywistości jest to bardzo zaawansowany pod względem technicznym proces, o którym usługobiorca ma jedynie minimalną wiedzę i którego obsługa odbywa się całkowicie niezależnie od niego. W zależności od stopnia zaawansowania cloud computing rozróżnia się obecnie trzy podstawowe rodzaje/poziomy tej usługi: Infrastructure as a Service Platform as a Service Software as a Service Infrastructure as a Service (IaaS) polega na korzystaniu za pośrednictwem Internetu ze sprzętu informatycznego (hardware). Takim sprzętem może być przestrzeń na wirtualnym dysku internetowym przeznaczona do przechowywania danych albo też wydzierżawione na serwerze miejsce, w celu umieszczenia na nim na przykład strony internetowej. Do IaaS zalicza się także korzystanie z mocy obliczeniowej procesorów. W razie potrzeby przeprowadzenia jednorazowej operacji wymagającej ponadstandardowej mocy, użytkownik cloud computing posiada dostęp do wirtualnego superkomputera, na który składają się setki połączonych ze sobą procesorów. Platform as a Service (PaaS) jest bardziej zaawansowanym poziomem usługi cloud computing niż IaaS. Użytkownik oprócz dostępu do infrastruktury otrzymuje także dostęp do 5

środowiska (w tym platformy programistycznej), w którym może sobie instalować i uruchamiać mniej lub bardziej zaawansowane aplikacje informatyczne. Prostym przykładem takiego środowiska jest system operacyjny Windows. Użytkownik, który mógłby łączyć się poprzez Internet z komputerem, na którym byłby zainstalowany taki system ( jakikolwiek system operacyjny), miałby dostęp do usługi PaaS. W jego gestii natomiast leżałaby instalacja niezbędnych rozwiązań i aplikacji. W modelu tym instalowane rozwiązania i aplikacje są własnością usługobiorcy. Software as a Service (SaaS) jest najbardziej rozbudowanym poziomem cloud computing. W modelu tym, oprócz infrastruktury sprzętowej wraz z zawartym środowiskiem operacyjnym, użytkownik otrzymuje także dostęp do określonych aplikacji informatycznych. Mogą to być proste programy, jak np. edytor tekstu online, a także bardziej zaawansowane aplikacje, jak np. systemy do obsługi księgowości, poczty elektronicznej, rozliczania zamówień itp. W przeciwieństwie do modelu PaaS wykorzystywane oprogramowanie należy do jego dostawcy i on też odpowiada za jego aktualizację i bezawaryjne działanie. Decydując się na konkretny model cloud computing, usługobiorca jednocześnie określa podział kontroli między siebie a usługodawcę nad wykorzystywanymi zasobami IT. W modelu tradycyjnym użytkownik sprawuje niemal całkowitą kontrolę nad posiadaną przez siebie infrastrukturą i oprogramowaniem. W wielu przypadkach jednak, jego samowystarczalność jest w pewnym stopniu ograniczona koniecznością korzystania z usług dostawców łączy internetowych. Tabela 1. Podział kontroli w modelach cloud computing Model tradycyjny (On-premise) Infrastructure as a Service (IaaS) Platform as a Service (PaaS) Software as a Service (SaaS) Dane Dane Dane Dane Aplikacja Aplikacja Aplikacja Aplikacja Środowisko Środowisko Środowisko Środowisko wykonywalne wykonywalne wykonywalne wykonywalne Maszyna wirtualna Maszyna wirtualna Maszyna wirtualna Maszyna wirtualna Serwer Serwer Serwer Serwer Magazyn danych Magazyn danych Magazyn danych Magazyn danych Sieć Sieć Sieć Sieć Źródło: Microsoft Pod kontrolą użytkownika Pod wspólną kontrolą Pod kontrolą usługodawcy W modelu IaaS niemal cała zasadnicza część infrastruktury informatycznej (serwerownia, magazyny danych) jest wynajmowana na zewnątrz. Pod kontrolą użytkownika pozostają nadal jego dane i oprogramowanie. W modelu PaaS zwiększa się kontrola dostawcy nad wykorzystywanymi zasobami. Usługodawca wyposaża usługobiorcę także w środowisko operacyjne, wykonywalne, w którym użytkownik będzie operować na zainstalowanych przez siebie aplikacjach. W modelu SaaS pod kontrolą użytkownika znajdują się jedynie dane. Całość infrastruktury wraz z oprogramowaniem znajduje się pod kontrolą usługodawcy. On też odpowiada za ich jakość i niezawodność działania. 6

1.3. Chmura publiczna i prywatna Wybór modelu przetwarzania w chmurze to de facto wybór między stopniem kontroli zasobów informatycznych a stopniem efektywności ekonomicznej działania. Przedsiębiorstwo, decydując się na pełne wejście w chmurę, nie ponosi kosztów zakupów i utrzymania rozbudowanej infrastruktury informatycznej. Jednakże jego działalność operacyjna zostaje w dużym stopniu uzależniona od jakości usług dostawcy chmury. Dla części użytkowników przekazanie niemal całkowitej kontroli nad własnymi zasobami IT firmom zewnętrznym, nierzadko staje się warunkiem trudnym do zaakceptowania. Dlatego też użytkownicy często decydują się na model chmury prywatnej lub tzw. chmury hybrydowej. Chmura prywatna, oznacza iż całość infrastruktury informatycznej znajduje się fizycznie na terenie kontrolowanym przez usługobiorcę. Użytkownik posiada więc przez cały czas bezpośredni dostęp do serwerów (i magazynów danych), na których (w których) znajduje się oprogramowanie tworzące chmurę. Zainstalowane na tych serwerach środowisko i aplikacje są wtedy zazwyczaj opracowywane pod konkretnego odbiorcę. On też zwykle posiada wyłączny dostęp do oferowanych w chmurze usług. Użytkownicy, którzy w całości korzystają z zewnętrznych zasobów IT, korzystają wtedy z chmury publicznej. Użytkownik sam decyduje wtedy, z których usług oferowanych przez chmurę będzie korzystać. Możliwe jest też korzystanie za pośrednictwem dostawcy chmury z usług podmiotów trzecich, które nie są bezpośrednim dostawcą chmury, np. ze specjalnego oprogramowania, które instaluje się w udostępnionym środowisku operacyjnym. Sytuacja ta występuje wtedy, gdy użytkownikowi potrzebny jest dostęp do aplikacji, której dostawca przykładowo nie posiada w swojej ofercie. Podział usług cloud computing, zarówno pod względem stopnia zaawansowania nabywanych usług, jak również fizycznego umiejscowienia chmury, nie jest sztywny. Konieczność stałego dostosowywania się do potrzeb użytkownika powoduje bowiem, że często oferowane są rozwiązania mieszane. Jednym z takich rozwiązań jest chmura dedykowana. Korzystają z niej zazwyczaj odbiorcy, którzy chcą skorzystać z funkcjonalności chmury w sposób wysoce dopasowany do swoich potrzeb. Usługodawca wyodrębnia więc pewną część chmury (często są to specjalnie wydzielone serwery), do której wyłączny dostęp ma konkretny usługobiorca (np. rząd). Jest to rozwiązanie pośrednie między chmurą prywatną a publiczną, również pod względem kosztów. Innym spotykanym rozwiązaniem jest, wspomniana już chmura hybrydowa. Polega ono na wykorzystywaniu i lokowaniu części zasobów w chmurze prywatnej a części w chmurze publicznej. W chmurze prywatnej przetwarza się wtedy zwykle dane strategiczne z punktu widzenia przedsiębiorstwa lub dane prawnie chronione (np. dane niejawne). Z kolei do chmury publicznej przenosi się w takim modelu te aplikacje, za pośrednictwem których nie przetwarza się ważnych danych. 7

2. Efekty dla przedsiębiorstw 2.1. Model tradycyjny zarządzania zasobami IT a model cloud computing W modelu tradycyjnym przedsiębiorstwo, które decyduje się na posiadanie własnej infrastruktury informatycznej, już na samym początku swego działania zmuszone jest do poniesienia kosztów zakupu serwerów, infrastruktury sieciowej, oprogramowania itd. Zapewniany przez ten sprzęt potencjał (miejsce na dyskach, moc obliczeniowa) przez pewien okres może nie być w pełni wykorzystywany (np. faza początkowa projektu uruchamiania nowej usługi biznesowej). Użytkownik natomiast będzie ponosił przez cały ten okres koszty bieżącego utrzymania sprzętu (zasilanie, chłodzenie, serwisowanie itp.). Początkowy poziom niewykorzystania zasobów IT obrazuje na poniższym wykresie żółte pole. Wykres 1. Wykorzystanie zasobów IT w modelu tradycyjnym Źródło: Microsoft 8

W kolejnym okresie dalszy rozwój firmy (usługi) może wymuszać na użytkowniku konieczność zainwestowania w dodatkową infrastrukturę informatyczną. Może okazać się również, że rozwój firmy będzie szybszy, niż przewidywano i posiadane zasoby IT, nawet po zwiększeniu ich potencjału, okażą się niewystarczające do zapewnienia przedsiębiorstwu właściwego poziomu aktywności IT (czerwone pole). Niewydolność infrastruktury informatycznej naraża w takim przypadku przedsiębiorstwo na utratę dodatkowego popytu na wyroby lub usługi przedsiębiorstwa. Firma uzyska też niższe przychody i prawdopodobnie odnotuje pogorszenie wyników finansowych. Obserwując wzrost zapotrzebowania na zasoby IT, firma po raz kolejny ponosi niezbędne nakłady inwestycyjne. Reakcja firmy jest jednak nieco spóźniona, co może negatywnie wpłynąć na jej wizerunek rynkowy. Mając na względzie cykliczność, która występuje na rynku, można przyjąć, iż po pewnym okresie poziom popytu na produkt przedsiębiorstwa obniży się do poziomu sprzed szybkiego wzrostu. Potencjał zainstalowanej infrastruktury w dużym stopniu będzie niewykorzystywany, podczas gdy koszty operacyjne związane z utrzymaniem zasobów IT pozostaną w zasadzie bez zmian, na stosunkowo wysokim poziomie. Praktyka gospodarcza pokazuje, że firmy, które są w stanie w krótkim okresie dostosować się do zmieniających się warunków gospodarowania, zawsze będą w lepszej sytuacji od swoich konkurentów. Brak umiejętności dopasowania się do szybkiego wzrostu popytu, czyli zdolności obsłużenia w krótkim czasie większej liczby klientów, zwykle skutkuje ich utratą. Kontrahenci przechodzą wtedy do tych firm, które mogą sprostać ich potrzebom, a dla przedsiębiorstwa oznacza to zwykle pogorszenie jego pozycji rynkowej. Firmy opierające swą działalność operacyjną o model tradycyjny wykorzystania zasobów IT, mogą znaleźć się w opisanej wyżej sytuacji. Jednym ze sposobów na ograniczenie negatywnych efektów jest zmiana modelu zarządzania zasobami informatycznymi na model cloud computing. Wykres 2. Wykorzystanie zasobów IT w modelu cloud computing Źródło: Microsoft 9

Użytkownik, który przeniesie swoje zasoby informatyczne do chmury, już po krótkim czasie zaczyna uzyskiwać konkretne korzyści ekonomiczne. Przede wszystkim, rozpoczynając działalność, nie jest zmuszony do ponoszenia nakładów na rozbudowę infrastruktury informatycznej pojawiają się więc pierwsze wymierne oszczędności. Poniesione koszty początkowe zwracają się bardzo szybko, w przeciwieństwie do modelu tradycyjnego, gdzie inwestycja zwraca się zwykle w znacznie późniejszym okresie. Następnie, wraz ze wzrostem stopnia wykorzystania zasobów IT, nie ma konieczności inwestowania w kolejne serwery i oprogramowanie. Dostawca chmury oferuje usługobiorcy wysoką skalowalność połączoną z możliwością elastycznej alokacji zasobów wtedy, kiedy faktycznie istnieje na nie zapotrzebowanie. Nie jest więc możliwa taka sytuacja, jaka może mieć miejsce w modelu tradycyjnym, kiedy będące w posiadaniu użytkownika zasoby IT nie są w stanie sprostać gwałtownym, często niespodziewanym wzrostom popytu. Wdrożenie usługi cloud computing ogranicza zatem ryzyko utraty dodatkowych przychodów i utraty klientów. Elastyczność w reagowaniu pozwala zatem zachować firmie przewagę nad tymi konkurentami, którzy taką elastycznością nie dysponują. 2.2. Cechy cloud computing Przedsiębiorstwo, które zdecyduje się na przetwarzanie w chmurze, może osiągnąć szereg korzyści i poprawić jakość funkcjonowania firmy. Korzyści te wynikają bezpośrednio z podstawowych cech modelu cloud computing. Skalowalność Użytkownik decydujący się na korzystanie z usługi cloud computing uzyskuje automatycznie dostęp do zasobów informatycznych o wręcz nieograniczonej skali. Nie ma znaczenia przy tym, czy chodzi o dodatkowe miejsce na serwerach, czy też o moc obliczeniową procesorów. W razie potrzeby usługobiorca może dowolnie zwiększyć potencjał albo zrezygnować z części użytkowanych zasobów IT. Zmiana wielkości zasobów może też dotyczyć dowolnego okresu. Wyłącznie od użytkownika zależy, jakimi zasobami IT będzie dysponował i w jakim okresie. Dostępność Migracja części zasobów IT do chmury obliczeniowej zwiększa mobilność użytkownika. Wynajęte zasoby informatyczne są do dyspozycji usługobiorcy niezależnie od miejsca, w którym się znajduje. Dzięki temu pracownicy mogą wykonywać niektóre zadania, znajdując się poza siedzibą. Naturalnym ograniczeniem w dostępie do usług może być łącze internetowe o słabej przepustowości lub też jego całkowity brak. Przeniesienie zasobów IT do chmury zwiększa też możliwości rozwoju firmy. Ewentualna zmiana siedziby nie wymaga fizycznego przemieszczania całej infrastruktury informatycznej. Ponadto, za sprawą przetwarzania w chmurze, znacznie łatwiejsze staje się otwieranie nowych oddziałów firmy. Podłączenie nowej placówki do Internetu powoduje automatyczną integrację z całym systemem zarządzania przedsiębiorstwem. Mierzalność Cloud computing jest usługą, którą da się precyzyjnie wycenić. W zależności od zastosowanego rozwiązania (zastosowanej jednostki rozliczeniowej) można płacić: za 1h przetwarzania danych, za 1GB przechowanych danych przez określony okres, za utrzymywanie bazy danych, za liczbę wykonanych operacji itd. Sposoby wyceny usługi są różne i zależą tak naprawdę od indywidualnej umowy między dostawcą a usługobiorcą. Płacić można dokładnie za wielkość wykorzystanych zasobów lub, tak jak ma to miejsce w telefonii komórkowej, 10

na zasadzie pre-paid, czyli wcześniejszym wykupieniu dostępu do określonego potencjału usług. Niezależnie od zastosowanego sposobu rozliczania, przetwarzanie w chmurze zwiększa przewidywalność kosztów przedsiębiorstwa, a także optymalizuje ich wysokość poprzez dostosowanie do bieżących potrzeb użytkownika. Łatwość wdrożenia Wdrożenie systemu zarządzania przedsiębiorstwem za pośrednictwem chmury jest znacznie prostsze od budowy własnej serwerowni i samodzielnej instalacji oprogramowania na wszystkich podłączonych jednostkach. Użytkownik, decydując się na cloud computing, niemal automatycznie otrzymuje dostęp do gotowych już rozwiązań, a czynności związane z konfiguracją systemu zostają ograniczone do niezbędnego minimum. Prostota takiego rozwiązania wraz z relatywnie niskim kosztem wdrożenia sprawiają, że na cloud computing, w przeciwieństwie do rozwiązań on-premise, może sobie pozwolić każda firma. Firmy małe, o ograniczonym budżecie inwestycyjnym, mogą tym samym uzyskać dostęp do rozwiązań, które ze względu na wysoki koszt uruchomienia i obsługi były dotychczas zarezerwowane wyłącznie dla firm dużych takich, które mogły sobie pozwolić na tak kosztowne przedsięwzięcia. Szeroki dostęp do usługi cloud computing wyrównuje więc, przynajmniej częściowo, szanse małych i dużych podmiotów. Podnosi tym samym konkurencyjność słabszych kapitałowo przedsiębiorstw. Wydajność Zastosowanie modelu cloud computing w przedsiębiorstwie sprawia, że potencjał zasobów informatycznych będących do dyspozycji, w żaden sposób nie ogranicza możliwości operacyjnych i rozwojowych firmy. Dostęp do niemal nieograniczonej mocy obliczeniowej, nieograniczonej powierzchni dyskowej i zaawansowanej platformy programistycznej powoduje, że firma jest w stanie od strony technicznej sprostać praktycznie każdej skomplikowanej operacji (np. wymagającej skorzystania z procesorów o bardzo dużej mocy) oraz ich dowolnej liczbie. Od strony technicznej operacje te są przeprowadzane przez wysokowydajne centra przetwarzania. Warto też podkreślić, że automatyczny wzrost wydajności zasobów, jakimi firma dysponuje, nie tylko zwiększa ogólny jej potencjał, ale także pozwala szybko reagować na zmieniające się warunki gospodarcze. W rezultacie poprawia się cała efektywność ekonomiczna przedsiębiorstwa. Bezpieczeństwo Przeniesienie systemu zarządzania przedsiębiorstwem do chmury zmniejsza jego awaryjność i ogranicza ryzyko utraty danych. Dostawca chmury odpowiada za stabilność działania infrastruktury przechowywane informacje są kopiowane i znajdują się równolegle w dwóch (lub większej liczbie) centrach przetwarzania. W razie awarii któregokolwiek z nich, automatycznie uruchamiana jest kopia zapasowa. Dla użytkownika cała operacja jest niezauważalna, przez cały czas uzyskuje on stały dostęp do systemu. Dodatkowym czynnikiem, zwiększającym bezpieczeństwo zasobów IT przedsiębiorstwa, jest dywersyfikacja przez dostawcę geograficznych lokalizacji centrów przetwarzania. Lokowanie takich centrów w różnych strefach klimatycznych, geologicznych, czy też politycznych, w praktyce czyni zasoby informatyczne przedsiębiorstwa odpornymi na skutki katastrof, aktów terroryzmu, czy też kataklizmów ziemskich. Cloud computing oznacza także mniejszą awaryjność zasobów IT nie tylko od strony techniczno-mechanicznej (fizyczne uszkodzenia, pożar, brak zasilania itp.), ale także czysto informatycznej. Dostawca chmury zwykle gwarantuje, że wynajmowane oprogramowanie będzie stale aktualizowane (patche), a w szczególności będą na bieżąco instalowane rozwiązania zwiększające bezpieczeństwo całego systemu. Ma to istotne znaczenie w sytuacji, gdy firma przetwarza dane prawnie chronione bądź informa- 11

cje stanowiące tajemnice przedsiębiorstwa. Cloud computing zwiększa więc odporność zasobów IT na ataki hackerskie i ogranicza występowanie sytuacji, w których może nastąpić wyciek danych. Oszczędność Wdrożenie modelu cloud computing to oszczędność miejsca, czasu, a przede wszystkim kosztów. Budowa własnej rozbudowanej infrastruktury informatycznej wymaga specjalnie wydzielonego miejsca na serwerownię, magazyny danych, urządzenia zasilania itp. Utrzymanie tego miejsca oznacza wymierne koszty dla przedsiębiorstwa, jak np. podatek od gruntu, opłata za wynajem pomieszczeń itp. W dużych przedsiębiorstwach udział tej powierzchni może sięgać nawet 10 procent całkowitej powierzchni firmy. W naturalny sposób ogranicza się w ten sposób potencjał operacyjny firm. Zajmowane przez serwery pomieszczenia mogłyby być wykorzystane np. jako hala produkcyjna, powierzchnia sprzedażowa lub biurowa. W sytuacji, gdy zasoby IT przedsiębiorstwa znajdują się w chmurze, wskazane problemy nie występują. Cloud computing pozwala przedsiębiorstwu na szybkie dostosowywanie się do zmieniającej się sytuacji rynkowej (oszczędność czasu). Po pierwsze, firma, która zdecyduje się korzystać z zasobów IT umieszczonych w chmurze, jest w stanie szybciej rozpocząć działalność gospodarczą niż firma, która najpierw musi ponieść nakłady na infrastrukturę informatyczną, a potem ją uruchomić, skonfigurować, przetestować itp. Po drugie, w sytuacji, w której konieczna okazuje się rozbudowa potencjału informatycznego firmy, te podmioty, które korzystają z modelu cloud, automatycznie zaczynają nim dysponować. W tak dogodnej sytuacji nie są natomiast firmy, które ponownie muszą ponieść nakłady na dodatkową aparaturę, przetransportować ją we właściwe miejsce i zainstalować. Ogół tych czynności sprawia, że jest to operacja dość czasochłonna, a w przypadku, gdy sytuacja rynkowa zmienia się dość dynamicznie, reakcje firmy mogą okazać się mocno spóźnione i w rezultacie zupełnie niepotrzebne i ekonomicznie nieuzasadnione. Po trzecie, gdy dochodzi do awarii w infrastrukturze informatycznej, firma traci czas na jej usunięcie (wymiana zniszczonych elementów, restart systemu itp.). W skrajnych przypadkach tego rodzaju zdarzenie może znaleźć odzwierciedlenie w wynikach ekonomicznych przedsiębiorstwa. Z kolei w modelu cloud takie sytuacje właściwie nie występują, gdyż w razie jakiejkolwiek awarii serwerów użytkownik jest automatycznie przełączany do innego centrum obliczeniowego, a cała zmiana pozostaje dla niego praktycznie niezauważalna. Po czwarte, firma, która posiada ciągły, stabilny dostęp do nieograniczonych zasobów informatycznych, może podejmować się bardziej ambitnych a przez to bardziej intratnych zleceń, zadań, projektów. W sytuacji, w której nowe przedsięwzięcia wymagają dodatkowego potencjału IT (np. nowych serwerów), znaczną część prac przedprojektowych stanowi zwykle analiza opłacalności ekonomicznej dodatkowych inwestycji. Często więc aspektom techniczno-infrastrukturalnym poświęca się znacznie więcej czasu, co w pewnym stopniu odbywa się kosztem strony merytorycznej projektu. W przedsiębiorstwie, w którym zastosowano model przetwarzania w chmurze, menedżerowie mogą skupić się wyłącznie na kluczowych aspektach działalności operacyjnej (tzw. core business), gdyż problem ewentualnej niewydolności zasobów IT praktycznie nie istnieje. Wprowadzenie cloud computing oznacza także ograniczenie kosztów informatycznych przedsiębiorstwa. Przede wszystkim przetwarzanie w chmurze pozwala na dopasowanie kosztów zasobów informatycznych do stopnia ich rzeczywistego wykorzystania. Nie występuje sytuacja, w której ponosi się koszty utrzymywania niewykorzystywanych serwerów. W modelu cloud computing koszty obsługi infrastruktury informatycznej (zasilania chło- 12

dzenia, serwisowania) ponosi dostawca - lub inaczej: koszty te są rozłożone na wielu usługobiorców. Nie występuje także sytuacja, w której trzeba ponosić nakłady na dodatkowe urządzenia informatyczne, gdyż wielkość zasobów IT można dostosować do bieżących potrzeb/oczekiwań użytkownika. Istotną pozycję kosztów informatycznych stanowią koszty zakupu licencji na korzystanie z oprogramowania. W sytuacji, gdy istnieje konieczność zainstalowania kosztownej aplikacji na dziesiątkach czy setkach komputerów, taka pozycja stanowi wyraźne obciążenie budżetu IT przedsiębiorstwa. W takim przypadku bardziej opłacalne staje się wykupienie odpowiedniej liczby praw do korzystania z tej aplikacji (za znacznie mniejszą kwotę), której właścicielem w modelu cloud computing pozostaje dostawca chmury. Przetwarzanie w chmurze pozwala także na korzystniejsze rozliczanie i lepsze planowanie wydatków informatycznych w firmie. Rezygnując z zakupu rozbudowanej infrastruktury informatycznej, nie obciąża się dodatkowymi nakładami inwestycyjnymi zarówno obecnego, jak i przyszłego budżetu firmy. Wynika to z zasad księgowania tego rodzaju wydatków. Korzystanie z zasobów IT w chmurze kwalifikuje się jako koszty prowadzenia działalności operacyjnej (OPEX). Z kolei wydatki na infrastrukturę informatyczną stanowią już wydatki inwestycyjne (CAPEX). Jest to o tyle istotna różnica, że wydatki na środki trwałe pomniejszają podstawę opodatkowania jedynie poprzez odpisy amortyzacyjne, które mogą, w zależności od przyjętej stopy amortyzacji, być odliczane przez kilka /kilkanaście kolejnych okresów rozliczeniowych. Stanowić więc będą dodatkowe obciążenie przyszłych budżetów IT. Z kolei wydatki na zewnętrzne usługi informatyczne stanowią koszty bieżącej działalności firmy i są w całości uwzględniane przy ustalaniu bieżącego wyniku finansowego. Zaoszczędzone w ten sposób środki (brak wydatków inwestycyjnych na serwery, oprogramowanie itp.) można przeznaczyć na innego rodzaju inwestycje. Brak własnych serwerowni oznacza także dużą oszczędność w bieżących rachunkach za dostawy energii. Rozbudowana sieć urządzeń informatycznych odznacza się zwykle dużym zapotrzebowaniem na energię elektryczną. Do kosztów zasilania elementów informatycznych dochodzą także koszty zasilania układów chłodzących (zwykle wentylatorów), gdyż intensywnie pracujące elementy elektroniczne nagrzewają się i wydzielają duże ilości ciepła. Zbyt wysoka temperatura pracy obniża sprawność i może doprowadzić do całkowitego zniszczenia układów elektronicznych. Z tego też powodu (między innymi) konieczne staje się stałe chłodzenie tego rodzaju pomieszczeń. Koszty te oczywiście nie dotyczą użytkowników korzystających z chmury, gdyż techniczne i ekonomiczne aspekty funkcjonowania centrów obliczeniowych leżą po stronie dostawcy. 13

3. Efekty dla całej gospodarki Efekty powstania i rozwoju cloud computing są łatwiejsze do uchwycenia i oszacowania w sferze mikroekonomicznej, czyli w przypadkach pojedynczych przedsiębiorstw, niż w sferze makroekonomicznej, czyli na poziomie całej gospodarki. W skali ogólnogospodarczej można mówić raczej o tendencjach i mechanizmach, które zadziałają, niż o konkretnych szacunkach korzyści. Na aktualnym etapie rozwoju usługi przetwarzania w chmurze jest zbyt dużo niepewności, by projekcje odnoszące się do efektów dla wzrostu gospodarczego czy rynku pracy mogły być formułowane w odpowiedzialny sposób. Pojawiają się jednak opracowania i raporty zawierające szacunki korzyści w zwiększeniu PKB i zatrudnienia w różnych perspektywach czasowych. Do możliwości zrealizowania się rysowanych w takich raportach scenariuszy należy podchodzić z dozą sceptycyzmu, wynikającą ze świadomości istnienia barier i ryzyk związanych z rozwojem cloud computing. Z systemowego punktu widzenia można zidentyfikować kanały generujące korzyści makroekonomiczne. Pierwszym z nich jest bardziej racjonalna alokacja zasobów. Nastąpi eliminacja dość powszechnego dziś zjawiska wykorzystywania tylko niewielkiej części posiadanego potencjału informatycznego. Przejście na przetwarzanie w chmurze oznacza niższe koszty utrzymania zasobów IT, a także znaczące ograniczenie nakładów inwestycyjnych na infrastrukturę informatyczną. Powstałe oszczędności, które jednak należy pomniejszyć o koszty związane z wykorzystaniem usług w modelu cloud, będą mogły być przeznaczone na inwestycje poza sferą IT. Taka sytuacja otwiera możliwości tworzenia nowych miejsc pracy z powstałych oszczędności zarówno bezpośrednio w przedsiębiorstwach stosujących cloud computing, jak i pośrednio w innych sektorach gospodarki. W celu zachowania kompletności rachunku makroekonomicznego trzeba wziąć też pod uwagę zmiany w zatrudnieniu i wynikach finansowych firm świadczących tradycyjne usługi informatyczne, a także producentów oraz dystrybutorów hardware u i software u. Firmy te, w wyniku wzrostu popularności przetwarzania w chmurze, mogą odnotować spadek popytu na swoje produkty lub usługi, co może też w rezultacie doprowadzić do redukcji zatrudnienia. Wydaje się jednak, że taki stan powinien być mimo wszystko przejściowy, gdyż rynek usług informatycznych i rynek produkcji sprzętu komputerowego zmieniają 14

się bardzo dynamicznie, nawet w ciągu roku. Z tego też powodu znaczna część firm informatycznych ma już obecnie wyrobioną dużą zdolność dostosowania się do stale zmieniających się trendów rynkowych. Możliwe jest więc także, że firmy te część swojej działalności ulokują w segmencie związanym z przetwarzaniem w chmurze (np. dostawa serwerów, serwisowanie terminali itp.). W związku z tym wspomniane wyżej negatywne efekty będą ograniczone. Drugim ważnym kanałem generującym korzyści z cloud computing jest znacząca redukcja barier finansowych i organizacyjnych związanych z wykorzystaniem zasobów IT przez małe i średnie przedsiębiorstwa. Firmy z tego sektora będą miały realne szanse na szybki rozwój w skali, która nie byłaby osiągalna bez możliwości, jakie daje migracja zasobów IT do chmury. Początkowo z szansy rozwojowej, jaką stwarza przetwarzanie w chmurze, prawdopodobnie skorzystają jedynie nieliczni przedstawiciele sektora MSP, mimo podejmowania prób przez wiele podmiotów. Popularność cloud computing wśród małych i średnich przedsiębiorstw będzie się jednak zwiększała w miarę osiągania korzyści przez pierwsze firmy z tego sektora. Opublikowany w lutym 2011 roku raport 3 brytyjskiego Centre for Economic and Business Research (CEBR) podaje listę sektorów regionu EMEA (Europa, Bliski Wschód i Afryka), które miałyby najbardziej skorzystać ze stosowania przetwarzania w chmurze. Są to: usługi publiczne (szkolnictwo, służba zdrowia), sektor finansowy, handel detaliczny i hotelarstwo oraz przemysł przetwórczy. Według tego samego raportu korzyści w skali makro w latach 2010-2015 miałyby wynieść w tym regionie ponad 763 mld euro, a liczba nowych miejsc pracy miałaby wzrosnąć o 2,4 mln. Wadą projekcji CEBR jest, naszym zdaniem, daleko posunięty optymizm, wynikający m.in. z przedstawienia wyłacznie jednego scenariusza. Inny raport 4, przygotowany przez International Think-tank on Innovation and Competition w listopadzie 2010 roku, przedstawia dwa warianty efektów przechodzenia do cloud computing dla rynku pracy w Unii Europejskiej. W krótkim okresie na unijnym rynku pracy miałoby powstać 270 tys. nowych miejsc pracy w scenariuszu ostrożnym (stopniowego wchodzenia do chmury) oraz 1360 tys. miejsc pracy w scenariuszu szybkiego zyskiwania popularności przez cloud computing. Liczby dla Polski wynoszą odpowiednio 21,6 i 108,8 tys. nowych miejsc pracy. Wśród najważniejszych efektów makroekonomicznych rozwoju cloud computing na pierwszym miejscu należy wskazać wzrost inwestycji w gospodarce, który będzie możliwy dzięki powstałym w sektorze przedsiębiorstw oszczędnościom. Ważnym efektem, który pośrednio będzie też widoczny w skali makroekonomicznej, jest wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw w wyniku bardziej efektywnej alokacji zasobów. Wzrost konkurencyjności firm oznacza bowiem wzrost konkurencyjności całej gospodarki. Powinno to znaleźć pozytywne odzwierciedlenie chociażby w wynikach handlu zagranicznego. Podkreślić jednak należy, że makroekonomiczne efekty rozwoju cloud computing są trudno mierzalne, ponieważ nakłada się na nie szereg innych czynników, również wpływających na wyniki gospodarki w skali makro, a których znaczenie jest dużo większe. Można więc zatem mówić raczej o kierunkowej ocenie wpływu cloud computing na gospodarkę, niż o konkretnej kwantyfikacji tego wpływu. Gdyby jednak podjąć próbę kwantyfikacji wpływu cloud computing w skali makroekonomicznej, to, zdaniem Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową, polska gospodarka, w dużym przybliżeniu, może wzbogacić się o około 20 tys. nowych miejsc pracy w latach 2011-2012 w związku ze stosowaniem tego modelu, zaś łączne efekty dla tempa wzrostu produktu krajowego brutto będą rzędu 0,1 proc. 3 The 2011 Cloud Dividend report, http://uk.emc.com/microsites/2010/cloud-dividend/index.htm 4 Federico Etro, Introducing Cloud Computing. Results from a simulation study, International Think-tank on Innovation and Competition, November 2010 15

4. Bariery we wdrażaniu cloud computing 4.1. Bariery techniczne Ze względu na to, że z cloud computing korzysta się za pośrednictwem Internetu (poza chmurami prywatnymi), naturalną barierą, mogącą ograniczać rozwój tego rodzaju usług, jest niezadowalający dostęp do dobrych łączy internetowych. Przedsiębiorstwo, które będzie dysponować połączeniem internetowym o niskiej jakości, nie wykorzysta w pełni wszystkich możliwości, jakie daje migracja zasobów IT do chmury. Po pierwsze, łącze internetowe musi odznaczać się zgodnymi z zalecanymi przez dostawcę chmury wymaganiami. Duża liczba informacji przesyłanych między firmą a centrum obliczeniowym wymaga bowiem odpowiedniego transferu. Nie mogą też się pojawiać żadne zatory w obustronnej transmisji danych. Po drugie, łącza muszą odznaczać się niską awaryjnością połączenia z centrum obliczeniowym nie mogą być raptownie przerywane. Takie sytuacje mogą skutkować dla przedsiębiorstwa czasową utratą dostępu do swoich danych. W przypadku przetwarzania danych na własnych serwerach problem ten właściwie nie występuje, co oczywiście nie oznacza, że nie jest możliwa utrata dostępu do nich wskutek innych zdarzeń. Wysoka awaryjność może oznaczać, że przedsiębiorstwo będzie co pewien czas odłączane od swoich zasobów IT. Takie sytuacje będą destabilizować funkcjonowanie firmy, co z pewnością znajdzie swe odzwierciedlenie w wynikach ekonomicznych spółki. Pewną formą zabezpieczenia przed powyższymi sytuacjami jest równoległe korzystanie z usług co najmniej dwóch dostawców łączy internetowych. Dodatkowe podłączenia wyraźnie zwiększają odporność przedsiębiorstwa na ewentualne awarie połączeń z centrami obliczeniowymi. Zwiększają także łączną przepustowość łącza, jaką dysponuje firma. Innego rodzaju barierę techniczną może stanowić brak kompatybilności oprogramowania między dostawcą chmury a użytkownikiem. Taka sytuacja może mieć miejsce, gdy wdrożony został model PaaS. Teoretycznie może się okazać, że będących w posiadaniu usługobiorcy aplikacji nie można uruchomić w dostarczanym przez dostawcę środowisku operacyjnym. Jednym z powodów może być niezgodność, wynikająca chociażby z faktu, że środowisko operacyjne i aplikacja pochodzą od innych producentów. Innym ograniczeniem technicznym dla rozwoju cloud computing może być narzucanie przez dostawcę chmury pewnych rozwiązań. Niektóre aplikacje mogą być dostępne tylko w pakiecie z innymi rozwiązaniami, które użytkownik - mimo braku takiej potrzeby - będzie zmuszony zainstalować. Może też się okazać, że te zbędne dodatkowe funkcje będą niektórym użytkownikom wręcz utrudniać korzystanie z chmury. W modelu tradycyjnym użytkownik ma znacznie większą swobodę w doborze i konfigurowaniu oprogramowania. Ważne jest więc, aby zasadnicza część chmury, wspólna dla wszystkich użytkowników, była ograniczona do minimum. Możliwość jej precyzyjnego dostosowania do indywidualnych preferencji każdego użytkownika (duża swoboda w doborze funkcji i oprogramowania) będzie zachęcała do korzystania z cloud computing. 16

4.2. Bariery prawne Najważniejszym zagadnieniem prawnym, jakie wiąże się z cloud computing, jest konieczność zapewnienia prywatności i bezpieczeństwa przetwarzanych danych, a w szczególności ochrony danych osobowych. 4.3. Bariery mentalnościowe Przedsiębiorstwo, które zdecyduje się na przeniesienie choćby części swoich zasobów do chmury innej niż prywatna, musi być pewne, że przekazane dane są przez dostawcę należycie chronione. Przede wszystkim dostawca musi uściślić, gdzie fizycznie będą się znajdować przetwarzane informacje. Jest to o tyle istotna kwestia, że przekazywanie danych osobowych obywateli poza kraj podlega ścisłym regulacjom. W sytuacji, gdy przetwarzanie danych odbywa się na terenie Polski, czy też Unii Europejskiej, dostawca usługi zobowiązany jest przestrzegać zasad bezpieczeństwa panujących w obszarze wspólnotowym. W przypadku, gdy chmura znajduje się poza UE, dostawca chmury musi dochować wszelkich procedur bezpieczeństwa w stopniu adekwatnym do zasad unijnych. Ponadto procedury te w wielu przypadkach muszą zostać zaakceptowane przez Generalny Inspektorat Danych Osobowych, który podejmuje decyzję, czy tak zabezpieczone dane osobowe mogą być przetwarzane poza UE. Tego rodzaju regulacje z jednej strony zabezpieczają interes obywateli, z drugiej strony zaś w uprzywilejowanej pozycji stawiają tych dostawców chmury, którzy swoje centra przetwarzania mają na terenie Unii Europejskiej. Konieczność spełnienia wysokich standardów w zakresie przetwarzania danych osobowych eliminuje więc część firm pozaeuropejskich i ogranicza w pewien sposób dostępność usługi cloud computing. Mimo coraz większej popularności przetwarzania w chmurze, nadal w większości przedsiębiorstw stosowane są tradycyjne modele zarządzania zasobami IT. Część firm zauważa jednak korzyści, jakie może przynieść przejście na model cloud computing i jest w trakcie opracowywania optymalnego scenariusza takiego przejścia. Mimo to nadal niektóre firmy dość sceptycznie odnoszą się do pomysłu przekazywania części swojego systemu zarządzania przedsiębiorstwem do zewnętrznych operatorów. Z jednej strony taka niechęć jest podyktowana ograniczonym zaufaniem do nowych rozwiązań informatycznych i przywiązaniem do dotychczasowych modeli. Z drugiej strony zaś, jest wynikiem niepełnej wiedzy lub, wręcz przeciwnie, świadomego wyboru (po dokładnej analizie argumentów za i przeciw) jednak modelu opartego o własną infrastrukturę informatyczną. Wydaje się więc, że jednym ze sposobów na wzrost skłonności firm do migracji zasobów IT do chmury jest upowszechnianie ogólnej wiedzy na temat cloud computing. Rzetelne przedstawianie, na czym ta usługa polega, jakie są najczęściej stosowane rozwiązania oraz jakie wiążą się z tym modelem korzyści i ryzyka, z pewnością będzie sprzyjać wzrostowi popularności przetwarzania w chmurze. Ważne jest także, w szczególności w fazie rozwojowej tej usługi, aby była ona przez pewien okres dla przedsiębiorstw bezpłatna w formie testowej. Pozwoli to potencjalnym użytkownikom dokładniej zapoznać się z usługą, sprawdzić jej funkcjonalność i podjąć optymalną dla przedsiębiorstwa decyzję. Nie ulega także wątpliwości, że nie wszystkie firmy, nawet te posiadające pełną wiedzę o cloud computing, będą chciały z tej usługi korzystać. Powodem mogą być ograniczenia i ryzyka, jakie wiążą się z przejściem do chmury. Mogą to być oczywiście omówione wcześniej bariery techniczne lub prawne. 17

Wydaje się jednak, że najważniejszą przeszkodę mogą stanowić obawy związane z bezpieczeństwem informatycznym. Z jednej strony model cloud computing zapewnia większe bezpieczeństwo niż model tradycyjny (mniejsza awaryjność systemu, back-up danych). Z drugiej strony zaś przedsiębiorstwo rezygnuje w pewnej części z kontroli nad swoimi zasobami IT. Ten właśnie aspekt przetwarzania w chmurze rodzi u potencjalnych użytkowników największe obawy. Przede wszystkim sceptycznie nastawione przedsiębiorstwo może być przekonane, że samo jest w stanie zapewnić lepszą kontrolę nad dostępem do pomieszczeń, w których znajdują się serwery z danymi. W sytuacji, gdy serwery te znajdują się poza terenem kontrolowanym przez firmę, poza krajem czy nawet na innym kontynencie, przedsiębiorstwo nie ma bezpośredniego wpływu na to, kto wchodzi do takiego centrum obliczeniowego. Firmy obawiają się więc takich sytuacji, w których nieuprawnione osoby mogłyby nielegalnie uzyskać dostęp do danych, znajdujących się na serwerach w centrum przetwarzania. Przedsiębiorstwa obawiają się też, że mogą nawet nie być świadome, że takie zdarzenie miało miejsce, gdyż sam dostawca chmury może również nie być skłonny do informowania, że w jego centrum obliczeniowym nastąpiło naruszenie zasad bezpieczeństwa. Innym ważnym aspektem związanym z bezpieczeństwem danych są procedury czyszczenia lub niszczenia sprawnych lub zużytych elementów/dysków. W centrach obliczeniowych zazwyczaj wymienia się całe moduły serwerów, w sytuacji gdy stopień ich niesprawności osiągnie określony poziom. Firmy obawiają się więc sytuacji, w których dane nie zostałyby całkowicie wykasowane a dyski zniszczone w sposób uniemożliwiający pozyskanie z nich jakichkolwiek informacji. Obawy firm może też budzić współdzielenie zasobów IT między różnych użytkowników. Z jednej strony współdzielenie obniża koszty obsługi infrastruktury informatycznej. Z drugiej strony zaś, jakaś ewentualna niedoskonałość oprogramowania może sprawić, że użytkownicy teoretycznie będą mogli wejść w sposób zupełnie niezamierzony (lub zamierzony) w posiadanie analogicznych danych dotyczących innych firm. Powyższe sytuacje, związane z naruszeniem bezpieczeństwa danych, mają oczywiście charakter skrajny, ale budzą one obawy u wielu firm, dla których ze wskazanych powodów nie do zaakceptowania może być sytuacja, w której nie sprawują one bezpośredniej kontroli nad swoimi zasobami IT. Wymienione trzy rodzaje nieprawidłowości (nielegalne skopiowanie danych, niewłaściwa utylizacja dysków, luki w oprogramowaniu) mogą jednak zdarzyć się także w przypadku tradycyjnego modelu zarządzania zasobami IT. W każdej firmie może znaleźć się nieuczciwy pracownik, który skopiuje strategiczne dane i przekaże je konkurencji, albo też sprawne dyski z danymi firmy mogą zostać odnalezione na wysypisku śmieci. Wydaje się jednak, że przedsiębiorstwa zaczynają się bardziej zastanawiać nad tego rodzaju zagrożeniami w sytuacji, gdy rozważają wdrożenie modelu cloud computing. Nie zawsze też biorą pod uwagę fakt, że dostawcy chmury zwykle dysponują najnowszymi a przez to doskonalszymi zabezpieczeniami i technologiami niż przedsiębiorstwa spoza branży informatycznej. Warto też pokreślić, że sam proces przetwarzania w chmurze jest odpowiednio opisany w umowie pomiędzy usługobiorcą i usługodawcą, która określa m.in. aspekty związane z odpowiednim poziomem dostępu do zasobów oraz poziomem bezpieczeństwa. Poziom tych zabezpieczeń może być nawet bardziej restrykcyjny od wewnętrznych regulacji firmy. Ważne więc jest, aby cały proces przetwarzania w chmurze był możliwie transparentny, a także aby w umowach o świadczenie tego rodzaju usług zawierane były odpowiednie zapisy, które by jednocześnie zwiększały odpowiedzialność dostawcy 18

chmury i zabezpieczały interes usługobiorcy. Wtedy obawy, które towarzyszą przedsiębiorstwom, będą stopniowo malały, a model cloud computing będzie coraz częściej postrzegany jako ten, który może zapewnić wyższe bezpieczeństwo informatyczne niż model tradycyjny. Barierą mentalnościową dla rozwoju cloud computing może być także przekonanie, że dostawca chmury mógłby w przyszłości dopuszczać się nadużyć wobec uzależnionych de facto od siebie przedsiębiorstw. Najprostszym przykładem jest nieuzasadniony wzrost cen. Firma wtedy musi albo szukać innego dostawcy, na nowo wdrażać całe oprogramowanie (prawdopodobnie należące do innego producenta), przeszkolić pracowników itp., albo całkowicie zrezygnować z cloud computing. Rachunek ekonomiczny może wtedy wykazać, że jednak mimo wszystko najbardziej opłacalne będzie dalsze korzystanie z usług obecnego dostawcy. Warto jest więc przed migracją do chmury decydować się na wybór takiego dostawcy, który cieszy się odpowiednią renomą i ma ugruntowaną pozycję rynkową ryzyko ewentualnych nadużyć może wtedy zostać zminimalizowane. Podsumowanie Cloud computing stanowi niewątpliwie nowy paradygmat świadczenia usług informatycznych. Zmienia zupełnie dotychczasowy model zarządzania zasobami IT firmy nie ponoszą nakładów na własną infrastrukturę informatyczną, lecz korzystają z wynajętej za pośrednictwem Internetu. Zmienia się też rola komputerów stają się wyłącznie terminalami służącymi do prezentacji wyników operacji przeprowadzanych przez centra przetwarzania danych, dysponujące nieograniczonym miejscem i mocą obliczeniową. Zmienia się też rola pracowników działów IT stają się oni właściwie menedżerami, dla których jednym z głównych zadań jest optymalizacja struktury wynajmowanych zasobów informatycznych i dostarczanie (w razie potrzeby) elastycznego wsparcia dla działalności operacyjnej przedsiębiorstwa. Cloud computing poprawia konkurencyjność firm: zmniejsza koszty ich działania i pozwala na szybkie, elastyczne reagowanie przy dynamicznie zmieniających się warunkach gospodarowania. Wyrównuje także pod pewnymi względami szanse małych i dużych podmiotów, co w naturalny sposób przyczynia się do ogólnego wzrostu konkurencji. Wzrost konkurencji prowadzi z kolei do poprawy jakości oferowanych usług i tym samym do szybszego wzrostu gospodarczego. Korzyści z wdrażania cloud computing odnosi więc cała gospodarka. Wydaje się, że każde przedsiębiorstwo, zanim podejmie decyzję o zmianie modelu zarządzania zasobami informatycznymi z tradycyjnego na cloud computing, powinno przeprowadzić dokładną analizę za i przeciw takiego rozwiązania. Migracja części zasobów IT do chmury obliczeniowej oznacza bowiem wzrost efektywności ekonomicznej, ale także oddanie kontroli nad pewną częścią systemu informatycznego firmie zewnętrznej. Mniejsza kontrola nad zasobami oznacza zwykle większe korzyści ekonomiczne i na odwrót. Ważne jest więc, aby dokonać odpowiedniego wyważenia między obydwoma kryteriami. Ponadto usługa przetwarzania w chmurze jest usługą stosunkowo nową i wraz z jej stałym rozwojem oprócz nowych korzyści mogą pojawiać się także nowe zagrożenia. Konieczny jest więc ciągły monitoring, czy uzyskiwane efekty ekonomiczne nie będą osiągane przy zbyt wysokim poziomie ryzyka. Wydaje się także, że ewentualne obawy, jakie towarzyszą obecnie przechodzeniu do modelu cloud computing, będą stopniowo zanikać. Sprzyjać temu będzie rosnąca popularność tego rozwiązania, a także coraz doskonalsze procedury i zabezpieczenia, mające na celu ochronę danych a tym samym ochronę interesu usługobiorców. 19

Załącznik 1 Cloud Computing - studium przypadku na przykładzie Presspublica Klient: Presspublica Strona internetowa: www.rp.pl Wielkość firmy: średnia Kraj: Polska Branża: wydawnicza Profil klienta: Presspublica to spółka wydająca dzienniki: Rzeczpospolita, Życie Warszawy, Gazeta Giełda Parkiet oraz tygodnik Uważam Rze. Prowadzi także serwisy internetowe, m.in. www. zyciewarszawy.pl www.parkiet.com, www.rp.pl. Potrzeby biznesowe: Szybkie zbudowanie nowej, rozbudowanej o nowe funkcje wersji serwisu internetowego Rzeczpospolitej, w którym udostępniane są materiały wideo. Rozwiązanie miało być kompleksowe hostowane i rozwijane przez kompetentnego partnera, miało gwarantować wysoką wydajność, identyczną dostępność usług na całym świecie oraz gwarantować bezpieczeństwo przechowywanych danych. Korzyści: błyskawiczne uruchomienie serwisu, wysoka jakość usług dla użytkowników znajdujących się za granicą, skalowalność, bezpieczeństwo serwisu, niskie koszty utrzymania serwisu. Serwis multimedialny Rzeczpospolitej działa w chmurze Microsoft Na wyjątkowe tempo realizacji projektu złożyły się umiejętności i doświadczenie firmy Insys oraz dostępność gotowej do uruchomienia aplikacji platformy Microsoft. Natalia Węgrzyn, kierownik TV.RP, Presspublica Technologie i usługi Microsoft pozwoliły Presspublice, wydawcy m.in. dziennika Rzeczpospolita, na szybkie uruchomienie nowej wersji zyskującego coraz większą popularność serwisu internetowego. Potrzeby biznesowe TV.RP, czyli serwis internetowy, w którym umieszczane są materiały wideo tworzone przez redakcję Rzeczpospolitej, działa od 2009 roku. Jego wydawca, spółka Presspublica, początkowo nie planował, że będzie to istotna część jego działalności w Internecie. Dlatego jego budowę rozpoczęto przy użyciu tego samego systemu do zarządzania treściami, który służy do obsługi głównego serwisu Rzeczpospolitej (Rp.pl). Jednak szybko okazało się, że narzędzie to znacznie ogranicza rozwój TV.RP. Materiały wideo cieszą się w Sieci coraz większym zainteresowaniem, a stosowana przez nas do tej pory technologia nie spełniała naszych potrzeb. Rozwój strony polegał na przeklejaniu kolejnych fragmentów kodu. Było to bardzo czasochłonne opowiada Natalia Węgrzyn, kierownik TV.RP. Ponadto użytkownicy mieli problemy z odtwarzaniem dłuższych materiałów. Niska jakość transmisji dawała się we znaki zwłaszcza internautom z zagranicy dodaje Węgrzyn. Presspublica rozpoczęła więc przygotowania do wdrożenia nowego rozwiązania. Miało być łatwe w obsłudze i równocześnie dostarczyć nowe użyteczne funkcje dla redakcji i użytkowników (np. możliwość opisywania materiałów przy użyciu tagów, zautomatyzowanego wyświetlania treści powiązanych tematycznie, przewijania i zatrzymywania filmów czy też komentowania ich) oraz zapewnić niczym nieskrępowany rozwój serwisu w przyszłości. Wydawcy zależało też, żeby nowy serwis został uruchomiony jak najszybciej. Rozwiązanie Spośród przedstawionych ofert Presspublica wybrała propozycję partnera Microsoft, poznańskiej firmy Insys. Rozwiązanie zostało w całości oparte o technologie Microsoft. Nowy, dedykowany obsłudze wideo system CMS oraz serwis internetowy zostały zbudowane w technologii ASP.NET i Silverlight. Umieszczono 20

je na udostępnianej w formie usługi przez Microsoft platformie Windows Azure. Premiera nowego serwisu TV.RP miała miejsce 2 stycznia 2011. Na razie jest to wersja beta, jednak mamy do dyspozycji wszystkie potrzebne nam funkcje. Materiały wideo są udostępniane w bardzo wysokiej jakości. Zniknęły problemy z szybkością odtwarzania filmów. Użytkownicy mogą komentować i oceniać materiały. Jesteśmy też zintegrowani z Facebookiem wylicza zalety serwisu Natalia Węgrzyn. Serwis i filmy poprawnie wyświetlają się na wszystkich przeglądarkach. Wykorzystywany jest do tego Silverlight. Jeśli przeglądarka nie obsługuje tej technologii, to wykorzystywany jest HTML w wersji 5. Dla użytkownika takie zabiegi technologiczne są jednak przezroczyste tłumaczy Paweł Hołdak z działu informatyki Presspublica. Nowy serwis znacznie różni się od poprzedniego pod względem zastosowanych w nim technologii. Zmiana nie jest specjalnie odczuwalna. Wprawdzie wcześniej mieliśmy PHP, Javę i Flash, a teraz przeszliśmy w całości na technologie Microsoftu. Jednak korzystamy z pełnego outsourcingu, więc nie martwimy się o technologie. Wiemy, co się dzieje w serwisie w obszarze architektury, ale o wszelkie detale dbają już nasi partnerzy Microsoft i Insys. My pilnujemy tylko, żeby poziom usług utrzymywany był na odpowiednim poziomie mówi Hołdak. Korzyści Projekt został zrealizowany w rekordowym wręcz czasie: wersję beta serwisu uruchomiono bowiem po zaledwie 3 tygodniach. Z kolei pozostali wykonawcy deklarowali, że zrealizują projekt w okresie od 6 tygodni do 4 miesięcy. Oferta składająca się z technologii i usług Microsoftu okazała się bezkonkurencyjna nie tylko pod względem czasu, jaki potrzebny był do uruchomienia serwisu, ale także oferowanych przez nią funkcji, możliwości dalszego rozwoju oraz łącznych kosztów utrzymania i rozwoju serwisu. Platforma Microsoft spełniła także wszystkie oczekiwania Presspublica w kwestii bezpieczeństwa. Firma zyskała pewność, że w przypadku awarii dane zapisane w serwisie nie przepadną. Równocześnie osiągnięto dużą wydajność i szybki dostęp do obiektów o dużej objętości. Głównym celem biznesowym projektu było stworzenie nowej, bardziej przyjaznej i otwartej wersji portalu TV.RP.PL, która przyciągnie większą liczbę użytkowników. Od strony informatycznej było to poważne wyzwanie. Jako pierwsi w kraju zdecydowaliśmy się na wykorzystanie w tym obszarze tak innowacyjnych rozwiązań technologicznych. Jednak dzięki zaangażowaniu firm biorących udział w projekcie oraz ich otwartości na współpracę udało się nam stworzyć coś wyjątkowego mówi Artur Sawicki, kierownik działu IT w Presspublica. Presspublica bez obaw sięga po nowości technologiczne, jeśli ma to przynieść korzyści klientom. Po raz kolejny udowodniliśmy, że wykorzystanie technologii IT może tylko wspomóc realizację celów biznesowych firmy dodaje Artur Sawicki. 21