raport Cloud computing: Elastyczność Efektywność Bezpieczeństwo Jak chmura podnosi konkurencyjność przedsiębiorstw? Wpływ modelu cloud na gospodarkę

Transkrypt

1 raport 2011 Cloud computing: Elastyczność Efektywność Bezpieczeństwo Jak chmura podnosi konkurencyjność przedsiębiorstw? Wpływ modelu cloud na gospodarkę Bariery, wyzwania, nowe rozwiązanie w praktyce badanie IBnGR Rekomendacje ekspertów dla czterech sektorów: ochrony zdrowia, edukacji, administracji państwowej oraz małych i średnich przedsiębiorstw. Jak skutecznie wdrażać narzędzia IT w modelu cloud.

2 cloud computing IT dane e-zdrowie zasoby chmura IT IaaS cloud backup bezpieczeństwo PaaS e-edukcja e-administracja rozwój zmiana SaaS innowacje e-gospodarka usługi na żądanie dostawca chmura wzrost standard innowacja efektywność ochrona poufność online aplikacje w chmurze centra danych CC zysk serwer elastyczność jakość

3 raport Rekomendacje instytutu BadaŃ nad gospodarką rynkową 1] Szerokie korzystanie z cloud computing jest korzystne z punktu widzenia gospodarki chmura pozwala na szybsze i tańsze uruchamianie innowacyjnych e-usług, pomaga przedsiębiorstwom elastycznie dostosować się do zmieniającej się sytuacji rynkowej, zwiększa ich konkurencyjność oraz obniża koszty działalności operacyjnej. Z kolei wdrożenie modelu cloud w administracji oznacza poprawę funkcjonowania urzędów oraz mniejsze wydatki publiczne. Dlatego też państwo powinno dążyć do usunięcia barier związanych z wdrażaniem cloud computing oraz ułatwiać korzystanie z tego narzędzia. 2] Jedną z głównych przeszkód, na którą zwracają dzisiaj uwagę praktycy, są kwestie prawne. Polski system prawny nie zawsze uwzględnia istnienie chmury, a część przepisów jest niejednoznaczna. Sytuacja ta utrudnia, a czasami wręcz uniemożliwia skorzystanie z wielu nowoczesnych rozwiązań informatycznych bazujących na modelu cloud. Ten problem w szczególności dotyczy sektora publicznego, ale również tych firm, które przetwarzają dane wrażliwe, jak np. dane medyczne. Odpowiednie organy państwa wraz z najbardziej zainteresowanymi podmiotami powinny wypracować procedury i regulacje pozwalające na sprawne, zgodne z prawem i bezpieczne wdrażanie cloud computing. 3] Wysoki poziom bezpieczeństwa może zagwarantować tylko wiarygodny i kompetentny dostawca chmury. Podmiot, który dysponuje odpowiednią infrastrukturą, korzysta z zaawansowanych zabezpieczeń systemu informatycznego, przestrzega restrykcyjnych procedur dotyczących kopii zapasowych i bezpieczeństwa wewnętrznego oraz zarządza wykwalifikowanym i doświadczonym zespołem IT, jest w stanie zapewnić wyższy poziom bezpieczeństwa danych niż firma, która decyduje się na przechowywanie ich na własnych serwerach. Podejmując decyzję o skorzystaniu z modelu cloud computing, należy szczególną uwagę poświęcić wyborowi odpowiedniego dostawcy usługi. Ograniczy się w ten sposób możliwość wystąpienia różnych rodzajów ryzyka związanych z przetwarzaniem w chmurze. 4] W przełamywaniu barier utrudniających wdrażanie modelu cloud mogą pomóc pozytywne doświadczenia przedsiębiorstw lub urzędów, które już z powodzeniem korzystają z rozwiązań chmurowych. Szeroka prezentacja przykładów wdrożeń zakończonych sukcesem, wraz z odpowiednią wymianą informacji związanych z aspektami prawnymi, technicznymi czy też bezpieczeństwem w modelu CC, będzie sprzyjać wzrostowi popularności przetwarzania w chmurze.

4 Model cloud szansa na rozwój Ani dzisiejsza gospodarka, ani administracja państwowa nie są w stanie funkcjonować bez wsparcia narzędzi informatycznych. W poszukiwaniu optymalnego modelu działania IT firmy oraz sektor państwowy coraz częściej sięgają po cloud computing. Jak wynika z przeprowadzonych badań, poprawa efektywności organizacji może być zauważalna w skali całej gospodarki, co ma niebagatelne znaczenie w czasach, kiedy szczególnie cenione i poszukiwane są tanie i wydajne rozwiązania.

5 raport 2 _ 3 Microsoft dostarcza nowoczesne technologie na polski rynek, ale również angażuje się w dyskusję o tym, co jest ważne w budowaniu państwa przyjaznego obywatelom, oraz o tym, co jest istotne dla podnoszenia konkurencyjności wybranych dziedzin życia społecznego i gospodarczego. Z tego powodu polski oddział firmy Microsoft wspomaga działania polskiego rządu skupione wokół trzech obszarów: edukacji, wsparcia dla małych i średnich przedsiębiorstw oraz wsparcia elektronizacji wymiaru sprawiedliwości. Jedną z form takiej działalności jest dyskusja o cloud computing (CC), czyli o przetwarzaniu danych w chmurze. Zjawisko to jest nie tylko interesujące z punktu widzenia technologii, ale ma też poważny wpływ na polską gospodarkę i administrację państwową. Cloud computing wpływa na konkurencyjność, efektywność i jakość usług zarówno przedsiębiorstw prywatnych, jak i sektora państwowego. Chmura to nie tylko ułatwienie pracy działów IT w organizacjach, ale także możliwy do oszacowania wzrost PKB oraz przyrost miejsc pracy. Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową wnikliwie przeanalizował w niniejszym raporcie wpływ ekonomiczny zjawiska cloud computing, a w badaniu ankietowym sprawdził stopień wykorzystania CC przez polskich przedsiębiorców oraz poziom ich wiedzy na ten temat. Okazuje się, że wiele firm już zna i docenia zalety modelu cloud. Dostrzegalna jest jednak także duża potrzeba wiedzy o CC, nawet wśród firm już korzystających z tego rozwiązania. W dalszej części raportu, opracowanej przez THINKTANK, zaprosiliśmy do dyskusji ekspertów: menedżerów, przedsiębiorców, naukowców i przedstawicieli administracji państwowej. Dzięki ich doświadczeniu we wdrażaniu i stosowaniu chmury, a także dzięki wiedzy, jaką mają na temat sektorów, w których pracują, powstał zestaw rekomendacji dla czterech obszarów: edukacji, systemu ochrony zdrowia, administracji państwowej oraz sektora małych i średnich przedsiębiorstw. Mamy nadzieję, że raport pomoże nie tylko przedstawicielom tych czterech sektorów w świadomym sięganiu po nowoczesne narzędzie, jakim jest cloud computing. Jacek Murawski, Dyrektor Generalny Microsoft Sp. z o.o.

6 raport spis treści REKOMENDACJE THINKTANK konkurencyjność 5 Cloud computing: nowy impuls do rozwoju gospodarki. Na temat wpływu modelu chmury na polską gospodarkę piszą Krzysztof ŁapiŃski i bohdan wyżnikiewicz Zastosowanie przetwarzania w chmurze w polskich przedsiębiorstwach wyniki badania IBnGR. praktyka 35 Nowe rozwiązanie w praktyce: zalety, wyzwania oraz rekomendacje związane z wdrożeniem chmury Jak implementować narzędzia IT w chmurze w sektorze ochrony zdrowia, wyjaśniają: Albert jarosz, adam koprowski, Krzysztof ŁapiŃski, andrzej strug, dariusz ŚpieWAK oraz bohdan wyżnikiewicz O tym, jak cloud computing wpływa na proces nauczania oraz organizację systemu edukacji, dyskutują: Michał Goliński, Krzysztof Łapiński, Krzysztof pawłowski, Maciej M. Sysło, Lesław Tomczak oraz Bohdan Wyżnikiewicz Czy sektor publiczny może stosować przetwarzanie w chmurze, zastanawiają się: Edwin Bendyk, Jan Maciej Czajkowski, Krzysztof Łapiński, Rafał Malujda, KajeTAN Wojsyk oraz Bohdan Wyżnikiewicz Wpływ chmury na sektor małych i średnich przedsiębiorstw analizują: Michał Goliński, Krzysztof Łapiński, Henryk Pietraszkiewicz, Grzegorz Skowron-moszkowicz oraz Bohdan Wyżnikiewicz. THINKTANK ul. Mińska 25, Warszawa tel , , faks biuro@mttp.pl; biuro@thinktankmagazine.pl Autorzy raportu (IBnGR): Krzysztof Łapiński, krzysztof.lapinski@ibngr.pl dr Bohdan Wyżnikiewicz, bohdan.wyznikiewicz@ibngr.pl Koordynator projektu ze strony THINKTANK: Krzysztof Piątek, kpiatek@mttp.pl Koordynator projektu ze strony Microsoft: Piotr Marczuk, piotr.marczuk@microsoft.com Koordynator wydawnictwa: Anna Chyckowska, achyckowska@mttp.pl Dyrektor artystyczny publikacji: Katarzyna Zbytniewska, kzbytniewska@mttp.pl Grafik: Monika Chylińska, mchylinska@mttp.pl Dyrektor biura i koordynator projektów: Julitta Kołodziejek, jkolodziejek@mttp.pl Biuro Reklamy i Fundraisingu THINKTANK Dyrektor: Marcin Dąbrowski mdabrowski@mttp.pl, tel. kom Urszula Borzym uborzym@mttp.pl, tel. kom Bartosz Piotrowski bpiotrowski@mttp.pl, tel. kom Patryk Wójcik pwojcik@mttp.pl, tel. kom Zakup prenumeraty magazynu THINKTANK i publikacji Justyna Budzyńska-Wasiak, jbudzynska@mttp.pl tel , tel. kom Relacje z klientami i Klub THINKTANK Patrycja Iwińska-Szpuda, piwinska@mttp.pl tel , tel. kom THINKTANK Sp. z o.o. KRS , NIP , REGON Zarząd: Paweł Rabiej (prezes), dr Małgorzata Bonikowska (członek zarządu), Paweł Rafał Kaczanowski (członek zarządu) Nakład: 1000 egzemplarzy, druk: Taurus Opinie wyrażone w magazynie są opiniami autorów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam i nie zwraca materiałów niezamówionych. Ilustracja na okładce: CORBIS

7 KONKuRENCyJNOŚĆ Chmura: ŹrÓdŁo przewagi rynkowej 6 ANALIZA: jaki wpływ na gospodarkę ma zastosowanie chmury? 24 WYNIKI BADAŃ: czy polscy przedsiębiorcy korzystają z modelu cloud computing?

8 Cloud computing Cloud computing Nowy impuls dla gospodarki

9 raport 6 _ 7 Na temat chmury powstało wiele opracowań analizujących jej wpływ na jakość oraz koszty zarządzania zasobami IT w przedsiębiorstwach. Ten raport jest próbą analizy efektów ekonomicznych koncepcji cloud computing zarówno dla firm, jak i dla całej gospodarki. TEKST> Krzysztof Łapiński, Bohdan Wyżnikiewicz Cloud computing (CC), czyli przetwarzanie w chmurze, należy obecnie do najszybciej rozwijających się usług informatycznych. Zapotrzebowanie na rozwiązania obniżające koszty prowadzenia działalności gospodarczej oraz zapewniające dostęp do większych mocy obliczeniowych sprzyja wzrostowi popularności takiego modelu zarządzania zasobami IT. Tendencja ta jest coraz częściej obserwowana również w Polsce, aczkolwiek ze strony potencjalnych użytkowników przetwarzania w chmurze daje się zauważyć pewną nieufność w powierzaniu usługodawcom zewnętrznym swoich zasobów informatycznych. Można dostrzec analogię do początkowego sceptycyzmu wobec bankowości elektronicznej, który w stosunkowo krótkim czasie został przełamany. NOWE SPOJRZENIE NA IT Cloud computing stanowi nowy paradygmat świadczenia usług informatycznych. Zupełnie zmienia dotychczasowy model zarządzania zasobami IT firmy nie ponoszą nakładów na własną infrastrukturę informatyczną, lecz korzystają z tej wynajętej za pośrednictwem sieci. Zmienia się także rola komputerów stają się wyłącznie terminalami służącymi do prezentacji wyników operacji przeprowadzanych przez centra przetwarzania danych dysponujące nieograniczoną z punktu widzenia użytkownika przestrzenią dyskową i mocą obliczeniową. Zmienia się też rola pracowników działów IT stają się oni menedżerami, dla których jednym z głównych zadań jest optymalizacja struktury wynajmowanych zasobów informatycznych i dostarczanie (w razie potrzeby) elastycznego wsparcia dla działalności operacyjnej przedsiębiorstwa. Niniejszy raport został poświęcony efektom ekonomicznym, jakie wdrażanie modelu cloud może przynieść polskim przedsiębiorcom i gospodarce jako całości. Pierwsze opublikowane w jego ramach artykuły mają charakter teoretyczny. Przedstawiono w nich podstawowe pojęcia związane z CC, zaprezentowano efekty mikroekonomiczne, czyli korzyści, jakie może odnieść firma za sprawą migracji własnych zasobów informatycznych do chmury, oraz omówiono bariery, które mogą utrudniać upowszechnianie modelu cloud computing. W artykułach wykazano również, jak wzrost popularności przetwarzania w chmurze może wpływać na całą gospodarkę. Przedstawiono kierunkowy wpływ na tempo wzrostu PKB, inwestycje oraz na sytuację na rynku pracy. Omówiono również kanały przepływu efektów na inne sektory. Artykuł Cloud computing. Wyniki badania polskich firm to z kolei prezentacja wyników badań na temat CC przeprowadzonych przez Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową wśród polskich przedsiębiorców. Badanie dotyczyło ogólnej wiedzy na temat CC, barier, obaw związanych z modelem cloud oraz potrzeb informacyjnych. Na podstawie wyników badania przedstawiono także oczekiwania co do dalszego rozwoju CC w Polsce. 100% Tyle przedsiębiorstw z sektora nieruchomości wykorzystuje w swojej działalności komputery. Źródło: Główny Urząd Statystyczny, 2011 r.

10 Korzystanie z internetu Odsetek osób w wieku lata korzystających z internetu % Ogółem W miejscu zamieszkania W mieszkaniu innych osób W pracy W szkole lub na uczelni W innym miejscu publicznym Źródło: Główny Urząd Statystyczny, 2011 r. SZANSE DZIĘKI CC Cloud computing poprawia konkurencyjność firm: zmniejsza koszty ich działania i pozwala na szybkie, elastyczne reagowanie przy dynamicznie zmieniających się warunkach gospodarowania. Wyrównuje także pod pewnymi względami szanse małych i dużych podmiotów, co przyczynia się do wzrostu konkurencji, a to prowadzi z kolei do poprawy jakości oferowanych usług i szybszego wzrostu gospodarczego. Korzyści z wdrażania cloud computing odnosi więc cała gospodarka. 89% Tyle przedsiębiorstw zatrudniających co najmniej dziewięć osób wykorzystywało internet do kontaktów z administracją publiczną w 2009 r. Najchętniej korzystają z niego firmy z branży wytwarzającej i zaopatrującej w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę (99 proc.), najniższy odsetek jest w sektorze zakwaterowania i gastronomii 81 proc. Źródło: Główny Urząd Statystyczny, 2011 r. Wydaje się, że każde przedsiębiorstwo, zanim podejmie decyzję o zmianie modelu zarządzania zasobami informatycznymi z tradycyjnego na cloud computing, powinno przeprowadzić dokładną analizę za i przeciw takiego rozwiązania. Migracja części zasobów IT do chmury obliczeniowej oznacza wzrost efektywności ekonomicznej, ale także oddanie kontroli nad pewną częścią systemu informatycznego firmie zewnętrznej. Mniejsza kontrola nad zasobami oznacza zwykle większe korzyści ekonomiczne i na odwrót. Ważne jest, aby dokonać odpowiedniego wyważenia między obydwoma kryteriami. Ponadto usługa przetwarzania w chmurze jest usługą stosunkowo nową i wraz z jej stałym rozwojem oprócz nowych korzyści mogą pojawiać się także nowe zagrożenia. Konieczny jest więc ciągły monitoring, czy uzyskiwane efekty ekonomiczne nie będą osiągane przy zbyt wysokim poziomie ryzyka. Wydaje się także, że ewentualne obawy, jakie towarzyszą obecnie przechodzeniu do modelu cloud computing, zaczną stopniowo zanikać. Sprzyjać temu będzie rosnąca popularność tego rozwiązania, a także coraz doskonalsze procedury i zabezpieczenia mające na celu ochronę danych, a tym samym ochronę interesu usługobiorców.

11 raport 8 _ 9 Na podstawie badania ankietowego przeprowadzonego przez Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową na losowej próbie 170 firm można wnioskować, że polscy przedsiębiorcy z rezerwą podchodzą do nowego modelu zarządzania zasobami IT, jakim jest cloud computing. Z jednej strony brak zainteresowania wynika z braku potrzeby korzystania z aplikacji chmurowych, z drugiej strony zaś jest podyktowany silnym przywiązaniem do dotychczasowych rozwiązań, które wciąż w wielu przypadkach się sprawdzają. NAJWAŻNIEJSZE JEST BEZPIECZEŃSTWO Firmy w Polsce cenią sobie bezpieczeństwo informatyczne i stawiają je wyżej od korzyści o charakterze czysto finansowym i ekonomicznym. Wydaje się, że skłonność do korzystania z modelu cloud computing będzie rosła, jeśli organizacje uda się przekonać, że zostanie zachowany odpowiedni poziom bezpieczeństwa ich danych. Dodatkowe oszczędności czy też poprawa efektywności operacyjnej firmy za cenę oddania kontroli nad zasobami IT firmie zewnętrznej bądź choćby nawet subiektywnego zmniejszenia poziomu bezpieczeństwa nie znajdują jeszcze szerokiej akceptacji wśród polskich przedsiębiorstw. Badanie przeprowadzone przez IBnGR wskazuje ponadto na potrzebę prowadzenia przez dostawców usług chmurowych kampanii informacyjnych i edukacyjnych dotyczących korzyści i zagrożeń związanych z przetwarzaniem w chmurze. Obecny stan wiedzy polskich przedsiębiorców na temat cloud computing trudno uznać za satysfakcjonujący. Z badania wynika też, że w ciągu najbliższych 12 miesięcy wzrost popularności cloud computing będzie w Polsce raczej ograniczony. W kolejnych latach tempo wzrostu będzie w dużej mierze zależało od tego, w jakim stopniu wejście w chmurę będzie pozwalało firmom uzyskiwać przewagę rynkową nad konkurentami. Krzysztof Łapiński: ekspert Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową, zajmuje się analizami sektorowymi i badaniem koniunktury gospodarczej. Doktorant w Instytucie Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk, absolwent Wydziału Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego. dr Bohdan Wyżnikiewicz: wiceprezes Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową, w latach prezes Głównego Urzędu Statystycznego, wiceprzewodniczący Rady Towarzystwa Ekonomistów Polskich, wykłada w Warszawskiej Wyższej Szkole Ekonomicznej i gościnnie na Uniwersytecie Gdańskim oraz w Collegium Civitas. Każde przedsiębiorstwo, zanim podejmie decyzję o zmianie modelu zarządzania zasobami informatycznymi z tradycyjnego na cloud computing, powinno przeprowadzić dokładną analizę za i przeciw takiego rozwiązania.

12 [1 [ Definicja i rodzaje cloud computing Pojęcie cloud computing z racji tego, że dotyczy stosunkowo nowego trendu, nie ma jak dotąd ustalonej definicji. W publikacjach o charakterze bardziej oficjalnym (artykuły naukowe, dokumenty rządowe) spotyka się definicję podawaną przez amerykański National Institute of Standards and Technology: Przetwarzanie w chmurze to takie przetwarzanie, które poprzez dogodny dostęp sieciowy dostarcza współdzielony zestaw konfigurowalnych zasobów przetwarzania, np. dostarcza sieci, serwery, przestrzeń do składowania danych, oprogramowanie i usługi. Zasoby te są dostarczane szybko (na żądanie) z minimalnym wysiłkiem zarządzania i z minimalnym udziałem dostawcy 1. Nieco bardziej przyjazną definicję cloud computing podaje Wikipedia 2. Według tego źródła CC to świadczenie określonych usług informatycznych za pośrednictwem infrastruktury sieciowej. W przytoczonej definicji przyrównuje się sposób dostawy tego rodzaju usług do dostaw gazu, prądu, telefonii, telewizji kablowej itp. Ponieważ cloud computing ma charakter mierzalny (liczba przesłanych bajtów, czas korzystania itp.), odbiorca płaci tylko za rzeczywiste korzystanie z zasobów (pay per use), tak samo jak za wodę, gaz, prąd itp. Usługobiorca nie ma zazwyczaj technicznej wiedzy o tym, w jaki sposób odbywa się cały proces dostarczania mediów, czy też gdzie fizycznie znajdują się poszczególne elementy całej infrastruktury wytwórczej i przesyłowej. Odbiorcę interesuje jedynie efekt. Podobnie jest też w przypadku cloud computing. Przeciętny użytkownik nie zdaje sobie sprawy, z której elektrowni pochodzi prąd w jego mieszkaniu czy którędy biegnie wodociąg do kranu. Tak samo nie wie, w której części globu znajdują się serwery z zasobami, z których na co dzień korzysta. Całość rozproszonej, ale powiązanej ze sobą zaawansowanej technologicznie infrastruktury informatycznej nazywa się potocznie chmurą. Chmurą jest więc cały zbiór serwerów, oprogramowania, światłowodów itd., do którego uzyskuje się dostęp za pośrednictwem internetu. Korzystanie z takiej chmury nazywa się właśnie cloud computing, czyli po prostu przetwarzaniem w chmurze. Użytkownik końcowy łączy się z tym skomplikowanym systemem informatycznym za pomocą zwykłego łącza sieciowego. Korzystanie z chmury od strony odbiorcy odbywa się zatem w sposób uproszczony. W rzeczywistości jest to bardzo zaawansowany pod względem technicznym proces, o którym usługobiorca ma jedynie minimalną wiedzę i którego obsługa odbywa się niezależnie od niego. RODZAJE usług cloud computing W zależności od stopnia zaawansowania usługi cloud computing rozróżnia się jej trzy podstawowe rodzaje lub poziomy: _ Infrastructure as a Service (IaaS Infrastruktura jako usługa); _ Platform as a Service (PaaS Platforma jako usługa); _ Software as a Service (SaaS Aplikacja jako usługa). Infrastructure as a Service (IaaS) polega na korzystaniu za pośrednictwem internetu ze sprzętu informatycznego (hardware). Może nim być przestrzeń na wirtualnym dysku internetowym przeznaczona do przechowywania danych albo też miejsce na serwerze wydzierżawione w celu wgrania tam własnego systemu operacyjnego. Do IaaS zalicza się także korzystanie z mocy obliczeniowej procesorów.

13 raport 10 _ 11 Kto kontroluje zasoby Podział kontroli w modelach CC Model tradycyjny (On-premise) Infrastructure as a Service (IaaS) Platform as a Service (PaaS) Software as a Service (SaaS) Dane Dane Dane Dane Aplikacja Aplikacja Aplikacja Aplikacja Środowisko wykonywalne Środowisko wykonywalne Środowisko wykonywalne Środowisko wykonywalne Maszyna wirtualna Maszyna wirtualna Maszyna wirtualna Maszyna wirtualna Serwer Serwer Serwer Serwer Magazyn danych Magazyn danych Magazyn danych Magazyn danych Sieć Sieć Sieć Sieć Źródło: Microsoft. Pod kontrolą użytkownika Pod wspólną kontrolą Pod kontrolą usługodawcy Platform as a Service (PaaS) jest bardziej zaawansowanym poziomem usługi cloud computing niż IaaS. Użytkownik oprócz dostępu do infrastruktury otrzymuje także dostęp do środowiska (w tym platformy programistycznej), w którym może sobie instalować i uruchamiać mniej lub bardziej zaawansowane aplikacje informatyczne. Platforma oferuje specyficzne usługi pozwalające traktować elementy infrastruktury razem i korzystać z jednego wirtualnego superkomputera, w którym dzięki specjalnym elementom programistycznym można budować skalowalne aplikacje. Software as a Service (SaaS) jest najbardziej rozbudowanym poziomem cloud computing. W modelu tym oprócz infrastruktury sprzętowej wraz z zawartym środowiskiem operacyjnym użytkownik otrzymuje dostęp do określonych aplikacji informatycznych. Mogą to być proste programy, jak np. edytor tekstu online, a także bardziej zaawansowane aplikacje, jak systemy do obsługi księgowości, poczty elektronicznej, rozliczania zamówień. W przeciwieństwie do modelu PaaS wykorzystywane oprogramowanie należy do jego dostawcy i on też odpowiada za jego aktualizację i bezawaryjne działanie. Decydując się na konkretny model cloud computing, usługobiorca jednocześnie określa podział kontroli między siebie a usługodawcę nad wykorzystywanymi zasobami IT. W modelu tradycyjnym użytkownik sprawuje niemal całkowitą kontrolę nad posiadaną infrastrukturą i oprogramowaniem. W wielu przypadkach jednak jego samowystarczalność jest w pewnym stopniu ograniczona koniecznością korzystania z usług dostawców łączy internetowych. W modelu IaaS niemal cała zasadnicza część infrastruktury informatycznej (serwerownia, magazyny danych) jest wynajmowana na zewnątrz. Pod kontrolą użytkownika pozostają nadal jego dane i oprogramowanie. W modelu PaaS zwiększa się rola dostawcy chmury wyposaża on usługobiorcę w środowisko operacyjne (wykonywalne), w którym użytkownik będzie operować na zainstalowanych przez siebie aplikacjach. W modelu SaaS pod kontrolą użytkownika znajdują się jedynie dane. Całość infrastruktury wraz z oprogramowaniem znajduje się pod kontrolą usługodawcy. On też odpowiada za ich jakość i niezawodność działania. Chmura publiczna i prywatna Wybór modelu przetwarzania w chmurze to de facto wybór między stopniem kontroli zasobów informatycznych a stopniem efektywności ekonomicznej działania. Duże przedsiębiorstwo, decydując się na pełne wejście w chmurę, nie ponosi kosztów zakupów

14 Decydując się na konkretny model cloud computing, usługobiorca jednocześnie określa podział kontroli między siebie a usługodawcę nad wykorzystywanymi zasobami IT. i utrzymania rozbudowanej infrastruktury informatycznej. Jednakże jego działalność operacyjna zostaje w dużym stopniu uzależniona od jakości usług dostawcy chmury. Dla części użytkowników przekazanie niemal całkowitej kontroli nad własnymi zasobami IT firmom zewnętrznym nierzadko staje się warunkiem trudnym do zaakceptowania. Dlatego też użytkownicy często decydują się na model chmury prywatnej lub tzw. chmury hybrydowej. W chmurze prywatnej całość infrastruktury informatycznej znajduje się fizycznie na terenie kontrolowanym przez usługobiorcę. Użytkownik ma fizyczny dostęp do serwerów i magazynów danych, na których zainstalowane jest oprogramowanie tworzące chmurę. Usługobiorcy, którzy w całości korzystają z zewnętrznych zasobów IT, korzystają z chmury publicznej. Użytkownik sam wybiera, z których z oferowanych usług będzie korzystać. Możliwe jest też korzystanie za pośrednictwem dostawcy chmury z usług podmiotów trzecich, które nie są bezpośrednim dostawcą chmury, np. ze specjalnego oprogramowania, które instaluje się w udostępnionym środowisku operacyjnym. Sytuacja ta występuje wtedy, gdy użytkownikowi potrzebny jest dostęp do aplikacji, której dostawca chmury nie ma w swojej ofercie. Podział usług cloud computing, zarówno pod względem stopnia zaawansowania nabywanych usług, jak i fizycznego umiejscowienia chmury, nie jest sztywny. Konieczność stałego dostosowywania się do potrzeb użytkownika powoduje, że często oferowane są rozwiązania mieszane. Jednym z takich rozwiązań jest chmura dedykowana. Zazwyczaj wybierają ją odbiorcy, którzy chcą skorzystać z funkcjonalności chmury w sposób wysoce dopasowany do własnych potrzeb. Usługodawca wyodrębnia dla nich pewną część chmury (często są to specjalnie wydzielone serwery), do której wyłączny dostęp ma konkretny usługobiorca (np. administracja państwowa). Jest to rozwiązanie pośrednie między chmurą prywatną a publiczną, również pod względem kosztów. Innym spotykanym rozwiązaniem jest wspomniana już chmura hybrydowa. Polega ona na wykorzystywaniu i lokowaniu części zasobów w chmurze prywatnej, a części w chmurze publicznej. W chmurze prywatnej przetwarzane są dane strategiczne z punktu widzenia przedsiębiorstwa lub dane prawnie chronione (np. informacje niejawne). Z kolei do chmury publicznej przenosi się te aplikacje, które służą do przetwarzania mniej istotnych danych. Dla potrzeb uproszczenia dyskusji na temat przetwarzania w chmurze obliczeniowej w dalszej części raportu omawiane są w przeważającej większości aspekty działania chmury publicznej, chyba że w danym kontekście wymieniana jest explicite chmura prywatna. PRZYPISY 1. W oryginale: Cloud computing is a model for enabling convenient, on-demand network access to a shared pool of configurable computing resources (e.g., networks, servers, storage, applications, and services) that can be rapidly provisioned and released with minimal management effort or service provider interaction P. Mell, T. Grance, The NIST Definition of Cloud Computing, wyd. 15, , (dostęp: r.). Przekład fragmentu za: P. Dzwonkowski, Ryzyka związane z usługą przetwarzania danych w chmurze i metody ich łagodzenia, prezentacja na konferencję Bezpieczeństwo i Ochrona Danych w Modelu Cloud Computing z 30 marca 2011 r. 2. [ ] the provision of computational resources on demand via a network. Cloud computing can be compared to the supply of electricity and gas, or the provision of telephone, television and postal services. All of these services are presented to the users in a simple way that is easy to understand without the users needing to know how the services are provided. This simplified view is called an abstraction. Similarly, cloud computing offers computer application developers and users an abstract view of services that simplifies and ignores much of the details and inner workings. A provider s offering of abstracted Internet services is often called The Cloud (dostęp: r.).

15 raport 12 _ 13 Efekty modelu CC dla przedsiębiorstw [2 [ W modelu tradycyjnym przedsiębiorstwo, które decyduje się na posiadanie własnej infrastruktury informatycznej, musi ponieść koszty zakupu serwerów, infrastruktury sieciowej, oprogramowania itd. Zapewniany przez ten sprzęt potencjał (miejsce na dyskach, moc obliczeniowa) przez pewien okres może nie być w pełni wykorzystywany (np. faza początkowa projektu uruchamiania nowej usługi biznesowej). Użytkownik natomiast będzie ponosił przez cały ten okres koszty bieżącego utrzymania sprzętu (zasilanie, chłodzenie, serwisowanie itp.). Początkowy poziom niewykorzystania zasobów IT obrazuje na wykresie ciemnoniebieskie pole (s. 12). W kolejnym okresie dalszy rozwój firmy lub oferowanej przez nią usługi albo produktu może wymuszać konieczność inwestycji w dodatkową infrastrukturę informatyczną. Może okazać się również, że rozwój firmy będzie szybszy, niż przewidywano, i posiadane zasoby IT nawet po zwiększeniu ich potencjału okażą się niewystarczające do zapewnienia przedsiębiorstwu właściwego poziomu aktywności (szare pole na wykresie). W takim przypadku niewydolność infrastruktury informatycznej naraża przedsiębiorstwo na utratę dodatkowego popytu na oferowane wyroby lub usługi. Firma uzyska też niższe przychody i prawdopodobnie odnotuje pogorszenie wyników finansowych. Obserwując wzrost zapotrzebowania na zasoby IT, przedsiębiorstwa po raz kolejny ponosi niezbędne nakłady inwestycyjne. Reakcja firmy jest jednak nieco spóźniona, co może niekorzystnie wpłynąć na jej wizerunek rynkowy. Mając na względzie cykliczność, która występuje na rynku, można przyjąć, iż po pewnym okresie poziom popytu na produkt przedsiębiorstwa obniży się do poziomu sprzed szybkiego wzrostu. Potencjał zainstalowanej infrastruktury w dużym stopniu będzie niewykorzystywany, podczas gdy koszty operacyjne związane z utrzymaniem zasobów IT pozostaną w zasadzie bez zmian, na stosunkowo wysokim poziomie. Przedsiębiorstwa, które są w stanie w krótkim okresie dostosować się do zmieniającego się otoczenia rynkowego, zawsze będą w lepszej sytuacji od swoich konkurentów. Brak umiejętności dopasowania się do szybkiego wzrostu popytu, czyli zdolności obsłużenia w krótkim czasie większej liczby klientów, zwykle skutkuje ich utratą. Kontrahenci przechodzą wtedy do tych firm, które mogą sprostać ich potrzebom, a dla przedsiębiorstwa oznacza to zwykle pogorszenie jego pozycji rynkowej. Przedsiębiorstwa opierające swą działalność operacyjną na modelu tradycyjnym wykorzystania zasobów IT mogą znaleźć się w opisanej wyżej sytuacji. Jednym ze sposobów na ograniczenie negatywnych efektów jest zmiana modelu zarządzania zasobami informatycznymi na model cloud computing. Użytkownik, który przeniesie swoje zasoby informatyczne do chmury publicznej, już po krótkim czasie zaczyna uzyskiwać konkretne korzyści ekonomiczne. Przede wszystkim, rozpoczynając działalność, nie jest zmuszony do ponoszenia nakładów na kupno i uruchomienie infrastruktury informatycznej pojawiają się więc pierwsze wymierne oszczędności. Poniesione koszty początkowe zwracają się bardzo szybko (w przypadku modelu tradycyjnego zaś inwestycja zwykle zwraca się w znacznie późniejszym okresie, o ile w ogóle się zwróci). Następnie wraz ze wzrostem stopnia wykorzystania zasobów IT nie ma konieczności inwestowania w kolejne serwery i oprogramowanie. Dostawca chmury oferuje usługobiorcy wysoką skalowalność użytkownik może szybko zwiększyć swoje zasoby informatyczne, gdy faktycznie istnieje takie zapotrzebowanie. Zmniejsza to ryzyko sytuacji, która może mieć miejsce w modelu tradycyjnym, kiedy posiadane przez przedsiębiorstwo zasoby IT nie są w stanie sprostać gwałtownym, często niespodziewanym wzrostom popytu. Wdrożenie usługi cloud 80% O tyle mogą spaść całkowite koszty korzystania (TCO) z 1 tys. serwerów dzięki wdrożeniu cloud computing. Źródło: Microsoft, 2010 r.