Komórka - budowa i funkcje
Komórka - definicja Komórka to najmniejsza strukturalna i funkcjonalna jednostka organizmów żywych zdolna do przeprowadzania wszystkich podstawowych procesów życiowych (takich jak przemiana materii, wzrost i rozmnażanie). Jest podstawową jednostką morfologiczno-czynnosciową ustroju.
Wszystkie organizmy, mimo że wyglądają odmiennie są zbudowane z podobnych cegiełek komórek. We wszystkich organizmach komórki zachowują ten sam plan budowy i tworzą je takie same podstawowe składniki.
Rodzaje komórek 1. Komórka roślinna 2. Komórka zwierzęca 3. Komórka bakteryjna 4. Komórka grzyba 5. Komórka pierwotniaka
Komórka roślinna
Komórka zwierzęca
Komórka bakteryjna
Komórka grzyba
Komórka pierwotniaka
Cytoplazma Jest to półprzeźroczysta, koloidalna (galaretowata) substancja, wypełniająca wnętrze komórki. W niej zanurzone są organella: jądro komórkowe chloroplasty, mitochondria, wakuole, siateczka śródplazmatyczna i inne. W niektórych typach cytoplazmy (np. u pierwotniaków) można zaobserwować wyraźnie rozróżnienie na dwa obszary: przylegającą do błony komórkowej ektoplazmę "bardziej wewnętrzną" endoplazmę.
Mitochondrium Są to twory wielkości kilku tysięcznych milimetra. Mają dwie błony - zewnętrzną i wewnętrzną oddzielające ich wnętrze od cytoplazmy. Błona zewnętrzna jest gładka, natomiast błona wewnętrzna tworzy liczne wpuklenia do środka mitochondrium, tworząc w ten sposób grzebień mitochondrialny. Wewnątz znajduje się płynna matriks Mitochondria utleniając związki organiczne dostarczają komórce energii. Reakcje, podczas których dochodzi do uwalniania energii potrzebnej komórce zachodzą w błonie wewnętrznej w trakcie oddychania.
Mitochondrium
Chloroplast Są to organella, które otacza podwójna błona, wewnątrz zaś znajduje się system pęcherzyków, poukładanych jeden na drugim, zwanych granami. Grana zanurzone są w płynnej substancji zwanej stromą. Najważniejszym składnikiem gran jest chlorofil, nadający zieloną barwę liściom. Chloroplasty podobnie jak mitochondria dostarczają komórce energii w procesie, który nazywa się fotosyntezą. Właśnie w chlorofilu energia świetlna zamieniana jest na energię chemiczną związków zapasowych.
Chloroplast
Jądro komórkowe Jądro otoczone jest podwójną błoną jądrową z licznymi porami jądrowymi. Wewnątrz jądra znajduje się materiał genetyczny (chromatyna) zbudowany z odcinków kwasu DNA, odpowiedzialny za przebieg wszystkich procesów życiowych w komórce. Jądro komórkowe dostarcza też rybosomom informację o białkach, jakie mają powstać w komórce.
Jądro komórkowe
Retikulum endoplazmatyczne Od jądra komórkowego odchodzi system błon plazmatycznych nazywany siateczką śródplazmatyczną. Na jej błonach osadzone są rybosomy. Typy retikulum to: gładkie (SER) nie zawiera rybosomów i bierze udział w syntezie tłuszczów szorstkie (RER) zawiera rybosomy i bierze udział w tworzeniu białek.
Retikulum endoplazmatyczne
Błona komórkowa - plazmalemma Znajduje się tuż pod ścianą komórkową. Otacza półprzeźroczystą galaretowatą substancję cytoplazmę. Jest skuteczną zaporą dla wielu dużych i małych cząsteczek, podczas gdy inne swobodnie przez nią przenikają. Zbudowana jest z fosfolipidów i protein. Ale błona nie tylko kontroluje ruch cząsteczek do wnętrza i na zewnątrz. Przez nią docierają też do komórki wszelkie sygnały z otoczenia. Służą temu wbudowane w błonę komórki odbiorniki, czyli receptory. Są to białka, które łączą się z cząsteczkami sygnałowymi, np. hormonami i przenoszą informację o ich obecności do wnętrza komórki.
Błona komórkowa - plazmalemma
Ściana komórkowa Jest ona charakterystyczna dla roślin (a występuje także u grzybów i bakterii). Nadaje kształt i wytrzymałość komórce. W komórkach roślinnych zbudowana jest z celulozy. W komórkach grzybów utworzona jest z chityny. W Komórkach bakterii utworzona jest z mureiny. Sztywna ściana komórkowa uniemożliwia ruch i ogranicza w pewnym stopniu komunikowanie się między komórkami. Stąd rośliny nigdy nie rozwinęły zdolności ruchu i reakcji na bodźce w takim stopniu jak zwierzęta.
Ściana komórkowa
Wakuola (wodniczka) Jest to struktura charakterystyczna dla komórek roślinnych. Stanowi ją pęcherzyk otoczony błoną cytoplazmatyczną (tonoplastem), w którym gromadzi się sok komórkowy. W nim rozpuszczonych jest wiele substancji: sole, substancje zapasowe, barwniki, produkty przemiany materii. A w niektórych są substancje chroniące je przed roślinożercami.
Wakuola (wodniczka)
Aparat Golgiego Jednostka każdego aparatu Golgiego - diktiosom - składa się ze stosu cystern oraz odpączkowujących pęcherzyków. Aparat Golgiego występuje w niemal wszystkich komórkach eukariotycznych. W strukturach Golgiego odbywa się: sortowanie i dojrzewanie białek i lipidów; modyfikacje reszt cukrowych glikoprotein i glikolipidów; synteza polisacharydów: glikozoaminoglikanów, hemicelulozy, pektyny;
Aparat Golgiego
Rybosom Rybosomy występują we wszystkich komórkach. Zbudowane są z dwóch podjednostek: dużej i małej. Na rybosomach zachodzi synteza łańcucha białkowego z aminokwasów.
Lizosom Lizosomy - niewielkie (0,05-0,5 μm) pęcherzyki zawierające enzymy rozkładające białka, kwasy nukleinowe, węglowodany i tłuszcze. Łącznie w lizosomach jest obecnych ok. 40 hydrolaz W lizosomie zachodzi nie tylko proces trawienia komórkowego wchłoniętych pokarmów, ale także rozkład niepotrzebnych już cząsteczek.
Peroksysom Jest to struktura otoczona jedną błoną i zawierająca enzymy, które uczestniczą w procesie utleniania związków organicznych. W procesie utleniania z wykorzystaniem tlenu powstaje często szkodliwy związek H 2 0 2. Do jego neutralizacji przyczynia się obecny w peroksysomach enzym - katalaza.