BEZROBOTNI BĘDĄCY W SZCZEGÓLNEJ SYTUACJI NA RYNKU PRACY

OSOBY BEZROBOTNE POSIADAJĄCE STATUS W SZCZEGÓLNEJ SYTUACJI NA RYNKU PRACY W WIEKU 50 PLUS I ZAREJESTROWANE W STATYSTYKACH POWIATOWYCH URZĘDÓW PRACY W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM I. WSTĘP W związku z nowymi potrzebami informacyjnymi w zakresie aktualnego stanu i struktury bezrobotnych będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy, zgłaszanymi przez zainteresowane osoby i instytucje działające na regionalnym rynku pracy Wojewódzki Urząd Pracy w Rzeszowie opublikował informację na temat stanu i struktury osób bezrobotnych w wieku 50 plus. Niniejsza publikacja charakteryzuje zagadnienie na tle innych grup osób bezrobotnych będących również w szczególnej sytuacji na rynku pracy. 1 Informacje sygnalną opracowano na podstawie danych statystycznych zawartych w sprawozdaniu o rynku pracy MPiPS-01 i w załączniku nr 6 do sprawozdania MPiPS- 01, stanowiącego cenne źródło informacji na temat aktywnych programów runku pracy. II. BEZROBOTNI BĘDĄCY W SZCZEGÓLNEJ SYTUACJI NA RYNKU PRACY Osoby w wieku 50 plus zgodnie z aktualnie obowiązującą ustawą o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy należą do osób bezrobotnych będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy. Poszczególne udziały osób bezrobotnych w szczególnej sytuacji na rynku pracy w ogólnej liczbie zarejestrowanych w powiatowych urzędach pracy wg stanu na koniec września 2014 roku zostały zaprezentowane w poniższym zestawieniu. BEZROBOTNI W SZCZEGÓLNEJ SYTUACJI NA RYNKU PRACY. STAN NA 30 WRZEŚNIA 2014 ROKU LICZBA WYSZCZEGÓLNIENIE BEZRO- -BOTNYCH OGÓŁEM %* KOBIETY %** MĘŻCZYŹNI %** 1 2 3 4 5 6 7 Bezrobotni do 25 roku życia 25 749 19,5 12 826 9,7 12 923 9,8 Długotrwale bezrobotni 83 626 63,2 45 542 34,4 38 084 28,8 1 Zakres osób w szczególnej sytuacji na rynku pracy zawarty w niniejszym opracowaniu jest szerszy jak w definicji ustawowej i zawiera pewne subpopulacje osób bezrobotnych, które można wyodrębnić ze względu na podobną sytuację na rynku pracy i obowiązującą statystykę publiczną dotyczącą dostępu do zbiorczych danych statystycznych w tym zakresie. 1

Kobiety, które nie podjęły zatrudnienia po urodzeniu dziecka 2 --- --- 18 392 26,7 --- --- Bezrobotni powyżej 50 roku życia 26 930 20,4 10 679 8,1 16 251 12,3 Bezrobotni bez kwalifikacji zawodowych 34 959 26,4 17 594 13,3 17 365 13,1 Bezrobotni bez doświadczenia Zawodowego 39 233 29,7 22 252 16,8 16 981 12,8 Bezrobotni bez wykształcenia średniego Bezrobotni samotnie wychowujący co najmniej jedno dziecko do 18 r. życia Bezrobotni, którzy po odbyciu kary pozbawienia wolności nie podjęli zatrudnienia 66 045 49,9 26 739 20,2 39 306 29,7 7 667 5,8 6 274 4,7 1 393 1,1 1 849 1,4 61 0,05 1 788 1,4 Bezrobotni niepełnosprawni 6 123 4,6 2 927 2,2 3 196 2,4 Bezrobotni po zakończeniu 369 0,28 279 0,21 90 0,07 realizacji kontraktu socjalnego Źródło: Sprawozdanie o rynku pracy MPiPS 01 za wrzesień 2014 r. *Dane dotyczące udziału ogółu osób bezrobotnych będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy wyliczone zostały w stosunku do ogólnej liczby zarejestrowanych bezrobotnych. **Dane dotyczące udziału bezrobotnych kobiet oraz mężczyzn będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy zostały również obliczone w stosunku do ogólnej liczby zarejestrowanych bezrobotnych. Bezrobotni w wieku 50 plus 20,4 % to w przybliżeniu ⅕ ogólnej liczby bezrobotnych w statystykach PUP. Odpowiednie odsetki zbliżają grupę 50 plus w zakresie udziałów procentowych do grupy osób bezrobotnych będących w wieku do 25 roku życia, którzy to również stanowią prawie ⅕ ogółu osób bezrobotnych /tj. 19,5 %/. Wobec nowych rozwiązań ustawowych, obowiązujących od 1 lipca 2014 r. /w zakresie bezrobotnych będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy art. 49/ 3 poniżej zamieszczono zestawienie osób będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy. Warto wspomnieć o tym, iż ustawodawca poszerzył zakres osób będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy o grupę bezrobotnych korzystających ze świadczeń pomocy społecznej oraz zmienił zakres z osób bezrobotnych do 25 roku życia na bezrobotnych do 30 roku życia /pozostawiając w statystyce rynku pracy również bezrobotnych do 25 roku życia/. Zakres bezrobotnych samotnie wychowujących co najmniej jedno dziecko do 7 roku życia zmieniono na bezrobotnych, którzy posiadają co najmniej jedno dziecko do 6 roku życia. 4 2 W przypadku tej grupy bezrobotnych odsetki zostały zaprezentowane w stosunku do ogólnej liczby bezrobotnych kobiet zarejestrowanych w Powiatowych Urzędach Pracy w województwie podkarpackim, która to liczba stanowi całą grupę odniesienia bezrobocia rejestrowanego (N=68 774=100%). We wszystkich pozostałych grupach bezrobotnych n 1,2,3, N=132 267=100%. 3 Dz.U.2014 poz. 598, Źródło: http://isap.sejm.gov.pl/detailsservlet?id=wdu20140000598. 4 Zmiana taka nastąpiła wobec zjawiska akceleracji i odpowiedniej zmiany w systemie kształcenia. 2

Ustawodawca zdefiniował nową grupę osób bezrobotnych w szczególnej sytuacji na rynku pracy tj. bezrobotnych wychowujących co najmniej jedno dziecko niepełnosprawne do 18 roku życia. Zakres pozostałych trzech grup będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy pozostał bez zmian, co dotyczyło następujących: bezrobotnych długotrwale, bezrobotnych powyżej 50 roku życia i bezrobotnych niepełnosprawnych. Ustawodawca zrezygnował z uznania grupy wcześniej wymienionej jako będący w szczególnej sytuacji na rynku pracy tj. osób bezrobotnych bez kalifikacji zawodowych. Aktualnie w świetle nowych unormowań prawnych grupa ta nie jest uznawana jako posiadająca szczególny status na rynku pracy, czyli sam fakt braku kwalifikacji zawodowych lub doświadczenia zawodowego nie jest wystarczający do uzyskania statusu osoby będącej w szczególnej sytuacji na rynku pracy. BEZROBOTNI W SZCZEGÓLNEJ SYTUACJI NA RYNKU PRACY NIE UJĘCI W SPRAWOZDANIU MPiPS-01. STAN NA 30 WRZEŚNIA 2014 r. Nowe grupy, będące w szczególnej sytuacji na rynku pracy Stan na 30 września 2014 r. % w stosunku do ogólnej liczby bezrobotnych* 1 2 3 do 30 roku życia 48 036 36,3 korzystający ze świadczeń z pomocy społecznej 343 0,3 posiadający co najmniej jedno dziecko do 6 roku życia 31 322 23,7 posiadający co najmniej jedno dziecko niepełnosprawne do 18 roku życia 172 0,1 *Za ogólną liczbę bezrobotnych przyjmujemy stan na 30 września 2014 r. tj. N=132 267=100%. III. OSOBY BEZROBOTNE W WIEKU 50 PLUS W PUP W końcu września 2014 r. liczba bezrobotnych w wieku 50 plus dla województwa podkarpackiego wynosiła 26 930 osób i była niższa od liczby odnotowanej wg stanu na 30 września 2013 r. /27 078/ o 148 bezrobotnych. Najwyższą liczbę bezrobotnych w wieku 50 plus odnotowano w powiatach: m. Rzeszowie (2 337), powiecie jarosławskim (1 749), rzeszowskim (1 741), jasielskim (1 501), mieleckim (1 462), dębickim (1 304) oraz stalowowolskim (1 271). BEZROBOTNI W SZCZEGÓLNEJ SYTUACJI NA RYNKU PRACY WG POWIATÓW W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM. STAN NA 30 WRZEŚNIA 2014 r. Powiatowe Urzędy Pracy w województwie podkarpackim 3 bezrobotni ogółem w wieku 50 plus % z kol.2 w tym: kobiety 1 2 3 4 5 %

Bieszczadzki 380 1,4 145 1,4 Brzozowski 1 264 4,7 563 5,3 Dębicki 1 304 4,8 603 5,6 Jarosławski 1 749 6,5 675 6,3 Jasielski 1 501 5,6 646 6,0 Kolbuszowski 718 2,7 246 2,3 Krośnieński 1 124 4,2 431 4,0 Krosno 506 1,9 231 2,2 Leski 485 1,8 164 1,5 Leżajski 1 007 3,7 381 3,6 Lubaczowski 669 2,5 234 2,2 łańcucki 1 177 4,4 411 3,8 mielecki 1 462 5,4 566 5,3 niżański 1 137 4,2 441 4,1 przemyski 949 3,5 349 3,3 Przemyśl 1 188 4,4 546 5,1 przeworski 934 3,5 335 3,1 ropczycko-sędziszowski 810 3,0 306 2,9 rzeszowski 1 741 6,5 559 5,2 Rzeszów 2 337 8,7 985 9,2 sanocki 1 169 4,3 481 4,5 stalowowolski 1 271 4,7 525 4,9 strzyżowski 952 3,5 385 3,6 tarnobrzeski 519 1,9 205 1,9 Tarnobrzeg 577 2,1 266 2,5 Razem 26 930 100,0 10 679 100,0 Najniższą liczbę bezrobotnych w wieku 50 plus odnotowano w następujących powiatach: bieszczadzkim (380), leskim (485), m. Krośnie (506), powiecie tarnobrzeskim (519), m. Tarnobrzegu (577), powiecie lubaczowskim (669), kolbuszowskim (718), ropczycko-sędziszowskim (810), przeworskim (934), przemyskim (949) i strzyżowskim (952). IV. AKTYWNE FORMY PROMOCJI ZATRUDNIENIA W GRUPIE OSÓB BEZROBOTNYCH W WIEKU 50 PLUS Dla grupy osób w wieku 50 plus ustawodawca przewidział szereg form wsparcia z których korzystały osoby bezrobotne. W poniższym zestawieniu zostały zaprezentowane poszczególne formy aktywne w okresie 2013 roku. Dane dotyczą województwa podkarpackiego. AKTYWNE FORMY PROMOCJI ZATRUDNIENIA W GRUPIE OSÓB BEZROBOTNYCH BĘDĄCYCH W WIEKU 50 PLUS. DANE DOTYCZĄ 2013 r. Formy aktywizacji Osoby, które ukończyły daną 4 Osoby, które podjęły pracę po Efektywność kol. 3:2

formę aktywizacji** ukończeniu danej formy aktywizacji /w okresie do 3 miesięcy po ukończeniu/** 1 2 3 4 Szkolenia 619 205 33,1 Staże 2 201 1 266 57,5 Przygotowanie zawodowe 1 0 0,0 dorosłych Prace interwencyjne 552 374 67,8 Roboty publiczne 665 368 55,3 Prace społecznie użyteczne 438 79 18,0 Usługi poradnictwa --- 994 22,6* indywidualnego Kluby pracy 193 34 17,6 Zajęcia aktywizacyjne 964 158 16,4 * Efektywność obliczona w stosunku do osób, które skorzystały z poradnictwa indywidualnego. ** Dane statystyczne dotyczą osób bezrobotnych w wieku 50 plus. Aktywizacja dotyczyła następujących głównych form promocji zatrudnienia realizowanych przez poszczególne powiatowe urzędy pracy w okresie 2013 roku w województwie podkarpackim : Staże zatrudniono 1 266 z aktywizowanych 2 201 osób bezrobotnych w wieku 50 plus, Usługi poradnictwa indywidualnego zatrudniono 994 bezrobotnych z 4 389 osób bezrobotnych, które to rozpoczęły analizowaną formę aktywizacji, Prace interwencyjne zatrudniono 374 z 552 aktywizowanych (bezrobotnych w wieku 50 plus, którzy ukończyli opisywaną aktywną formę promocji zatrudnienia), Roboty publiczne - zatrudniono 368 bezrobotnych z aktywizowanych 665 bezrobotnych, którzy ukończyli tą formę aktywizacji. Z powodu przyznania dotacji na podjęcie działalności gospodarczej na rachunek własny w okresie 2013 r. wyłączono z ewidencji 185 osób bezrobotnych w wieku 50 plus (w 2012 r. 174, tj. w okresie 2013 roku odnotowano wzrost o 11 osób). W związku z udzieleniem pracodawcy refundacji kosztów zatrudnienia bezrobotnego, czyli wydatków związanych z utworzeniem nowego stanowiska pracy, rejestry osób bezrobotnych opuściło łącznie w okresie 2013 r. 326 bezrobotnych w wieku 50 plus 5

(w 2012 r. 261 i również nastąpił wzrost w okresie 2013 r. o 65 skierowanych na tą formę aktywizacji osób bezrobotnych). 5 V. NAJSKUTECZNIEJSZE FORMY WSPARCIA W ZAKRESIE EFEKTYWNOŚCI ZATRUDNIENIOWEJ W okresie 2013 roku najskuteczniejszymi formami wsparcia i aktywizacji zawodowej okazały się być w grupie osób bezrobotnych w wieku 50 plus: Prace interwencyjne najwyższa efektywność zatrudnieniowa /w zakresie rozpatrywanych aktywnych form / na poziomie 67,8 %, Staże 57,5 %, Roboty publiczne 55,3 %. 6 AKTYWNE FORMY PROMOCJI ZATRUDNIENIA W GRUPIE OSÓB BEZROBOTNYCH BĘDĄCYCH W WIEKU 50 PLUS. PORÓWNANIE W ZAKRESIE LAT 2012 2013. Formy aktywizacji osób bezrobotnych w wieku 50 plus Efektywność zatrudnieniowa w okresie 2012 r.* Efektywność zatrudnieniowa w okresie 2013 r.* wzrost/ lub spadek* 1 2 3 4 Szkolenia 28,5 33,1 4,6 Staże 59,6 57,5-2,1 Prace interwencyjne 73,3 67,8-5,6 Roboty publiczne 57,7 55,3-2,3 Prace społecznie użyteczne 27,1 18,0-9,1 Usługi poradnictwa indywidualnego 13,1 22,6 9,5 Kluby pracy 9,3 17,6 8,3 Zajęcia aktywizacyjne 17,8 16,4-1,4 * Z powodu zastosowania komputerowej metody obliczania odsetek mogą nastąpić zaokrąglenia od 0,1 do 0,2 %. Warto na zakończenie również nadmienić, że w porównaniu do 2012 r. wzrost efektywności nastąpił w przypadku: usług poradnictwa indywidualnego wzrost efektywności o 9,5 %, klubów pracy o 8,3 %, 5 Na podstawie artykułu 46 ustawy O promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z 20 kwietnia 2004 roku z późniejszymi zmianami (ustęp 1 punkt 1 i 1a oraz ustęp 1a). Przepis ten ogólnie określa zasady refundacji pracodawcom kosztów utworzenia nowego miejsca pracy dla osoby bezrobotnej w zakresie posiadanych przez powiatowe urzędy pracy środków finansowych. Natomiast ustęp 1 punkt 2 wyżej wymienionej ustawy określa zasady rozpoczęcia działalności gospodarczej przez osoby bezrobotne zarejestrowane w powiatowych urzędach pracy. 6 Dane dotyczące wskaźników efektywności zestawiono na podstawie sprawozdania MPiPS-01 załącznik nr 6 za 2012 i 2013 rok dotyczącego aktywnych programów rynku pracy. 6

szkoleń /również realizacji systemu przekwalifikowania w celu uzyskania innego niż dotychczas zawodu, który jest aktualnie na rynku pracy bardziej poszukiwany/ o 4,6 %. VI. PODSUMOWANIE Na zakończenie nadmieniamy, że każdą aktywną formę promocji zatrudnienia należy rozpatrywać oddzielnie, ponieważ działania powiatowych urzędów pracy mają zróżnicowany charakter i są precyzyjnie adresowane do konkretnych grup osób bezrobotnych, w tym pozostających w szczególnej sytuacji na rynku pracy. W nowych rozwiązaniach ustawowych powiatowe urzędy pracy dokonują segmentacji osób bezrobotnych pod kątem ich lepszego doboru do dalszej pracy i aktywizacji. 7 Należy zaznaczyć, że przy całej złożoności problematyki są określone aktywne formy, które wiążą się z mniejszą efektywnością w analizowanym zakresie. Miękkie formy promocji zatrudnienia wpływają pośrednio na poprawę efektywności twardych form promocji tj. subsydiowanego zatrudnienia oraz na skuteczność samozatrudnienia osób bezrobotnych /również w ramach nowo powstałych spółdzielni socjalnych/. Wszystkie aktywne działania realizowane na rynku pracy przyczyniają się do obniżenia poziomu bezrobocia i to zarówno rejestrowanego na terenach wiejskich jak i rejestrowanego w powiatowych urzędach pracy. Obserwujemy wzrost efektywności popularnych wśród zainteresowanych osób bezrobotnych różnorodnych form subsydiowanego zatrudnienia. Opracowanie : P. Kocaj Starszy Inspektor Wydział Informacji Statystycznej i Analiz Wojewódzki Urząd Pracy w Rzeszowie 7 Praca z osobami posiadającymi wysoką motywację wyjścia z bezrobocia jest łatwiejsza, ale nie zawsze pracownicy PUP mają możliwość styczności z takim petentem. Umiejętność sygnalizacji pewnych wymagań nie należy do zadań najłatwiejszych, ani o wysokiej skuteczności. Osoby z grup podwyższonego ryzyka zagrożeniem marginalizacji i wykluczenia społecznego bardzo niechętnie są skłonne do zmiany dotychczasowego trybu życia warunkującego wyjście z trudnej sytuacji życiowej w jakiej się aktualnie znajdują. Wiele działań nie tylko ze strony PUP, ale również instytucji pomocy społecznej i pracy socjalnej ukierunkowane jest na uświadomienie ograniczeń i minimalizację niekorzystnych wpływów zewnętrznych. 7