NAUKOMETRYCZNA CHARAKTERYSTYKA POZIOMU BADAŃ NAUKOWYCH PROWADZONYCH W DYSCYPLINIE INŻYNIERIA ŚRODOWISKA Lucjan Pawłowski Politechnika Lubelska, Wydział Inżynierii Środowiska, ul. Nadbystrzycka 40B, 20-618 Lublin, e-mail: l.pawlowski@pollub.pl W ostatnim czasie nasilały się nieprzychylne publikacje dla środowisk naukowych. Pisze się o słabej pozycji Polskiej Nauki. Prawda jest taka, że rzeczywiście finansowanie zarówno badań naukowych jak i szkolnictwa wyższego w Polsce jest na katastrofalnie niskim poziomie. Jak to ilustruje tabela 1 niższe nakłady na badania naukowe przeznacza tylko Turcja. Jeszcze gorzej sytuacja wygląda z finansowaniem szkolnictwa wyższego (patrz tabela 2). Taki stan rzeczy grozi zapaścią cywilizacyjną. Pomimo tak żałośnie niskiego finansowania badań naukowych i szkolnictwa wyższego. Uzyskiwane wyniki przez środowisko naukowe Polskiej Inżynierii Środowiska nie wyglądają źle. Posługując się bazą Scopus przedstawiam charakterystykę produktywności naszej dyscypliny na tle międzynarodowym mierzoną parametrami naukometrycznymi. Dane przedstawiłem w tabelach 3-17. Co z nich wynika? Po pierwsze pod względem wydajności produkcji naukowej wypadamy jako dyscyplina całkiem przezwoicie, bo powyżej średniej. O ile grupa prac najlepszych, mających przyzwoity współczynnik Hirscha wypada całkiem dobrze, to pod względem cytowań już jest gorzej. Wynika to z tego, że w ostatnim czasie powstała duża liczba czasopism, których odbiór jest mizerny. Pomimo, że znajdują się na tzw. liście filadelfijskiej, to z uwagi na wyjątkowo niską rangę czasopisma te zaniżają średnią liczbę cytowań. Wymaga to innego, bardziej racjonalnego spojrzenia na tzw. listę filadelfijską. Mimo tej krytycznej uwagi na podkreślenie zasługuje to, że nawet pod względem średniej liczby cytowań przypadających na jedną indeksowaną pracę, zespoły polskie pracujące w obszarze różnych subdyscyplin z zakresu ochrony środowiska uzyskują w większości dużo lepsze wyniki niż to by wynikało z poziomu finansowania. Przytoczone przeze mnie dane świadczą jednoznacznie o bardziej efektywnym wykorzystaniu środków przeznaczonych na badania naukowe w Polsce w porównaniu z szeregiem innych krajów Unii Europejskiej. Oznacza to, że opinie głoszone w Polsce na temat upadku Nauki Polskiej nie znajdują potwierdzenia w danych naukometrycznych. Przedstawiam te dane celem dostarczenia argumentów w dyskusji o jakości badań prowadzonych w obszarze dyscypliny inżynieria środowiska i dyscyplin pośrednich.
6 Tabela 1. Charakterystyka nakładów na B+R jako procent PKB. (Stenogram z dnia 13.01.2011, konwersatorium Czwartki u ekonomistów ). Lp. Procent PKB 1. Szwecja 4,3 2 Finlandia 3,4 3 Japonia 3,1 4 Korea Południowa 3,0 5 USA 2,8 6 Niemcy 2,5 7 Dania 2,4 8 Średnia OECD 2,3 9 Francja 2,3 10 Wielka Brytania 1,9 11 Holandia 1,9 12 Czechy 1,3 13 Węgry 1,0 14 Polska 0,7 15 Grecja 0,7 16 Turcja 0,6
7 Tabela 2. Charakterystyka nakładów na szkolnictwo wyższe na 1 studenta. (Stenogram z dnia 13.01.2011, konwersatorium Czwartki u ekonomistów ). Lp. Nakład na 1 studenta w tys. USD 1 USA 23,0 2 Średnia OECD 18,0 3 Szwajcaria 17,5 4 Norwegia 11,0 5 Austria 10,5 6 Brazylia 10,0 7 Holandia 10,0 8 Wielka Brytania 10,0 9 Szwecja 9,8 10 Belgia 9,8 11 Irlandia 9,8 12 Francja 9,8 13 Nowa Zelandia 9,8 14 Niemcy 9,8 15 Finlandia 9,8 16 Hiszpania 9,8 17 Portugalia 9,7 18 Słowenia 9,7 19 Czechy 9,7 20 Włochy 5,1 21 Meksyk 5,1 22 Słowacja 5,1 23 Węgry 5,0 24 Turcja 4,9 25 Polska 4,8
8 Tabela 3. Charakterystyka produktywności w dyscyplinie inżynieria środowiska dla krajów Unii Europejskiej w latach 1996-2010 Lp. Ilość artykułów 1 Wlk. Brytania 4 061 2 Niemcy 2 382 3 Hiszpania 2 002 4 Francja 1 912 5 Szwecja 1 575 6 Włochy 1 558 7 Holandia 1 511 8 Polska 1 076 9 Dania 826 10 Belgia 817 Średnia 808,26 11 Grecja 723 12 Finlandia 666 13 Rumunia 616 14 Portugalia 492 15 Czechy 327 16 Austria 261 17 Litwa 221 18 Irlandia 168 19 Węgry 140 20 Słowacja 124 21 Słowenia 114 22 Bułgaria 100 23 Estonia 72 24 Cypr 38 25 Łotwa 27 26 Luksemburg 9 27 Malta 5
Tabela 4. Charakterystyka współczynników Hirscha polskich naukowców w dyscyplinie inżynieria środowiska dla krajów Unii Europejskiej w latach 1996-2010 1 Wlk. Brytania 91 2 Niemcy 82 3 Holandia 76 4 Szwecja 68 5 Francja 65 6 Hiszpania 60 7 Dania 59 8 Włochy 55 9 Belgia 48 10 Finlandia 40 11 Grecja 36 Średnia 34,63 12 Portugalia 31 13 Austria 28 14 Czechy 28 15 Polska 28 16 Rumunia 18 17 Słowenia 17 18 Węgry 17 19 Irlandia 16 20 Słowacja 15 21 Estonia 13 22 Bułgaria 13 23 Litwa 10 24 Cypr 8 25 Luksemburg 6 26 Łotwa 6 27 Malta 1 Współczynnik Hirscha 9
10 Tabela 5. Charakterystyka cytowań w dyscyplinie inżynieria środowiska dla krajów Unii Europejskiej w latach 1996-2010 1 Dania 21,82 2 Holandia 21,08 3 Niemcy 19,55 4 Słowenia 19,33 5 Szwecja 18,64 6 Francja 17,51 7 Hiszpania 17,03 8 Portugalia 16,49 9 Belgia 16,37 10 Luksemburg 16,25 11 Wlk. Brytania 16,05 12 Rumunia 15,66 13 Włochy 15,4 14 Finlandia 14,71 15 Austria 14,7 Średnia 13,26 16 Grecja 12,76 17 Czechy 12,61 18 Węgry 10,92 19 Estonia 10,58 20 Irlandia 10,36 21 Łotwa 9,11 22 Słowacja 8,66 23 Bułgaria 7,15 24 Polska 6,13 25 Cypr 5,81 26 Litwa 3,07 27 Malta 0,2 Liczba cytowań przypadająca na 1 artykuł
Tabela 6. Charakterystyka produktywności w dyscyplinie ochrona środowiska dla krajów Unii Europejskiej w latach 1996-2010 1 Wlk. Brytania 62 062 2 Niemcy 49 877 3 Francja 36 428 4 Hiszpania 26 110 5 Włochy 24 055 6 Holandia 20 887 7 Szwecja 17 020 8 Polska 11 852 Średnia 11 849 9 Finlandia 10 806 10 Dania 10 064 11 Belgia 9 909 12 Grecja 7 060 13 Austria 6 155 14 Portugalia 5 993 15 Czechy 5 055 16 Słowacja 2 814 17 Irlandia 2 599 18 Węgry 2 547 19 Rumunia 2 206 20 Słowenia 1 624 21 Estonia 1 574 22 Bułgaria 1 165 23 Litwa 1 114 24 Cypr 297 25 Luksemburg 291 26 Łotwa 273 27 Malta 81 Liczba artykułów 11
12 Tabela 7. Charakterystyka cytowań w dyscyplinie ochrona środowiska dla krajów Unii Europejskiej w latach 1996-2010 1 Dania 21,86 2 Szwecja 20,92 3 Holandia 20,85 4 Malta 18,64 5 Wlk. Brytania 18,55 6 Finlandia 18,16 7 Belgia 17,86 8 Austria 17,74 9 Irlandia 17,65 10 Francja 17,41 11 Hiszpania 17,31 12 Portugalia 16,08 13 Niemcy 15,99 14 Włochy 14,92 Średnia 14,65 15 Estonia 14,26 16 Luksemburg 14,15 17 Grecja 13,52 18 Czechy 12,65 19 Węgry 12,38 20 Słowenia 12,04 21 Litwa 11,21 22 Łotwa 10,64 23 Cypr 10,25 24 Bułgaria 9,85 25 Polska 7,62 26 Rumunia 7,58 27 Słowacja 5,45 Liczba cytowań przypadająca na 1 artykuł
13 Tabela 8. Charakterystyka współczynników Hirscha w dyscyplinie ochrona środowiska dla krajów Unii Europejskiej w latach 1996-2010 1 Wlk. Brytania 213 2 Niemcy 186 3 Francja 175 4 Holandia 164 5 Szwecja 149 6 Hiszpania 135 7 Włochy 129 8 Dania 128 9 Finlandia 114 10 Belgia 111 11 Austria 99 Średnia 89,00 12 Grecja 85 13 Portugalia 80 14 Polska 79 15 Czechy 73 16 Irlandia 70 17 Węgry 58 18 Estonia 57 19 Słowenia 47 20 Rumunia 44 21 Słowacja 42 22 Bułgaria 39 23 Litwa 32 24 Luksemburg 27 25 Łotwa 25 26 Cypr 23 27 Malta 19 Współczynnik Hirscha
14 Tabela 9. Charakterystyka produktywności w dyscyplinie gospodarka i unieszkodliwianie odpadów dla krajów Unii Europejskiej w latach 1996-2010 Liczba artykułów 1 Wlk. Brytania 1 498 2 Francja 1 429 3 Niemcy 1 252 4 Hiszpania 790 5 Włochy 754 6 Holandia 578 7 Szwecja 479 Średnia 356 8 Finlandia 342 9 Belgia 315 10 Dania 313 11 Grecja 254 12 Polska 162 13 Austria 156 14 Portugalia 154 15 Węgry 151 16 Czechy 123 17 Rumunia 98 18 Irlandia 91 19 Bułgaria 85 20 Litwa 70 21 Słowenia 65 22 Słowacja 48 23 Cypr 15 24 Estonia 15 25 Łotwa 7 26 Luksemburg 6
Tabela 10. Charakterystyka cytowań w dyscyplinie gospodarka i unieszkodliwianie odpadów dla krajów Unii Europejskiej w latach 1996-2010 Liczba cytowań przypadająca na 1 artykuł 1 Portugalia 30,26 2 Holandia 22 3 Dania 21,84 4 Hiszpania 21,42 5 Irlandia 16,54 6 Austria 16,12 7 Grecja 15,59 8 Niemcy 15,14 9 Włochy 14,92 10 Wlk. Brytania 14,01 11 Polska 13,21 12 Finlandia 13,06 Średnia 12,71 13 Belgia 12,38 14 Szwecja 12,34 15 Luksemburg 12,17 16 Francja 11,58 17 Bułgaria 10,74 18 Czechy 8,7 19 Słowenia 7,96 20 Estonia 7,37 21 Litwa 7,05 22 Rumunia 6,75 23 Cypr 6,7 24 Słowacja 6,17 25 Węgry 5,75 26 Łotwa 0,67 15
16 Tabela 11. Charakterystyka współczynników Hirscha w dyscyplinie gospodarka i unieszkodliwianie odpadów dla krajów Unii Europejskiej w latach 1996-2010 Współczynnik Hirscha 1 Wlk. Brytania 59 2 Hiszpania 55 3 Niemcy 53 4 Francja 51 5 Holandia 49 6 Włochy 45 7 Dania 40 8 Grecja 34 9 Szwecja 34 10 Finlandia 33 11 Belgia 31 12 Portugalia 29 Średnia 26,38 13 Austria 26 14 Polska 24 15 Irlandia 22 16 Czechy 15 17 Bułgaria 14 18 Słowenia 14 19 Węgry 14 20 Rumunia 11 21 Litwa 9 22 Słowacja 8 23 Cypr 6 24 Estonia 5 25 Luksemburg 3 26 Łotwa 2
Tabela 12. Charakterystyka produktywności w dyscyplinie technologia wody dla krajów Unii Europejskiej w latach 1996-2010 1 Niemcy 11 616 2 Wlk. Brytania 10 977 3 Francja 9 043 4 Włochy 5 300 5 Hiszpania 4 384 6 Holandia 4 223 7 Szwecja 2 527 8 Polska 2 440 Średnia 2 359 9 Belgia 2 097 10 Dania 1 714 11 Finlandia 1 555 12 Grecja 1 524 13 Austria 1 449 14 Portugalia 1 016 15 Czechy 870 16 Wegry 579 17 Estonia 457 18 Irlandia 450 19 Slowenia 387 20 Slowacja 289 21 Rumunia 230 22 Bułgaria 173 23 Litwa 126 24 Luksemburg 122 25 Cypr 70 26 Łotwa 44 27 Malta 18 Liczba artykułów 17
18 Tabela 13. Charakterystyka cytowań w dyscyplinie technologia wody dla krajów Unii Europejskiej w latach 1996-2010. Liczba cytowań przypadająca na 1 artykuł 1 Malta 29,81 2 Holandia 17,42 3 Francja 16,46 4 Bułgaria 15,84 5 Wlk. Brytania 15,82 6 Dania 15,61 7 Austria 15,04 8 Włochy 14,71 9 Irlandia 14,57 10 Portugalia 14,54 11 Grecja 14,53 12 Szwecja 14,12 13 Belgia 13,79 14 Hiszpania 13,63 15 Niemcy 13,46 16 Finlandia 12,76 Średnia 12,72 17 Czechy 10,58 18 Węgry 10,21 19 Słowacja 10,2 20 Luksemburg 9,04 21 Estonia 8,85 22 Łotwa 8,08 23 Słowenia 7,79 24 Rumunia 7,37 25 Polska 6,5 26 Litwa 6,46 27 Cypr 6,16
19 Tabela 14. Charakterystyka współczynników Hirscha w dyscyplinie technologia wody dla krajów Unii Europejskiej w latach 1996-2010 Współczynnik Hirscha 1 Niemcy 115 2 Wlk. Brytania 113 3 Francja 110 4 Holandia 86 5 Włochy 79 6 Hiszpania 69 7 Szwecja 65 8 Dania 63 9 Belgia 62 10 Austria 56 11 Finlandia 54 12 Grecja 51 Średnia 47,56 13 Polska 45 14 Portugalia 42 15 Czechy 35 16 Irlandia 35 17 Wegry 33 18 Estonia 27 19 Slowacja 23 20 Bułgaria 23 21 Slowenia 20 22 Rumunia 18 23 Luksemburg 16 24 Litwa 14 25 Cypr 10 26 Łotwa 10 27 Malta 10
20 Tabela 15. Charakterystyka produktywności w dyscyplinie zarządzanie, monitoring, polityka i prawo dla krajów Unii Europejskiej w latach 1996-2010 1 Wlk. Brytania 3 559 2 Niemcy 1 327 3 Francja 1 194 4 Holandia 1 146 5 Szwecja 956 6 Hiszpania 854 7 Włochy 692 8 Finlandia 635 9 Rumunia 550 Średnia 537 10 Dania 382 11 Belgia 371 12 Austria 353 13 Grecja 321 14 Portugalia 209 15 Polska 176 16 Litwa 171 17 Irlandia 146 18 Węgry 96 19 Estonia 88 20 Czechy 78 21 Słowenia 50 22 Słowenia 25 23 Słowacja 19 24 Cypr 15 25 Łotwa 6 Liczba artykułów
Tabela 16. Charakterystyka cytowań w dyscyplinie zarządzanie, monitoring, polityka i prawo dla krajów Unii Europejskiej w latach 1996-2010 Liczba cytowań przypadająca na 1 artykuł 1 Francja 25,3 2 Austria 25,04 3 Belgia 21,56 4 Hiszpania 20,68 5 Estonia 19,91 6 Rumunia 19,64 7 Włochy 19,4 8 Dania 19,31 9 Szwecja 18,94 10 Portugalia 17 11 Finlandia 16,83 12 Holandia 16,75 13 Niemcy 15,03 Średnia 14,72 14 Polska 13,72 15 Litwa 13,66 16 Grecja 12,89 17 Wlk. Brytania 12,51 18 Irlandia 12,3 19 Węgry 11,32 20 Czechy 9,28 21 Słowenia 8,7 22 Słowacja 7,22 23 Cypr 5,18 24 Łotwa 3,5 25 Słowenia 2,22 21
22 Tabela 17. Charakterystyka współczynnika Hirscha w dyscyplinie zarządzanie, monitoring, polityka i prawo dla krajów Unii Europejskiej w latach 1996-2010 1 Wlk. Brytania 69 2 Francja 54 3 Holandia 51 4 Niemcy 50 5 Szwecja 49 6 Hiszpania 48 7 Finlandia 45 8 Dania 44 9 Włochy 42 10 Austria 35 11 Belgia 31 Średnia 27,40 12 Portugalia 23 13 Grecja 22 14 Estonia 19 15 Irlandia 16 16 Polska 14 17 Węgry 13 18 Czechy 13 19 Rumunia 10 20 Litwa 9 21 Słowenia 9 22 Słowacja 7 23 Cypr 5 24 Słowenia 4 25 Łotwa 3 Współczynnik Hirscha