WYDZIAŁ PROMOCJI HANDLU I INWESTYCJI W RZYMIE SEKTOR ROLNO-SPOŻYWCZY WE WŁOSZECH, 2015 Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Rzymie, www.roma.trade.gov.pl 1
SPIS TREŚCI 1. Charakterystyka sektora rolno-spożywczego we Włoszech...3 2. Wymiana handlowa sektora rolno spożywczego Włoch...5 3. Polsko włoska wymiana handlowa w sektorze.6 4. Kanały dystrybucji żywności we Włoszech oraz najważniejsze sieci tzw. produktów szybkozbywalnych (FMCG) 6 5. Certyfikacja..7 6. Prawo...7 7. Lista najważniejszych instytucji otoczenia biznesu rolno-spożywczego.8 8. Lista najważniejszych targów i ekspozycji żywności i biznesu powiązanego z przemysłem rolno-spożywczym w 2015 i 2016 roku...9 9. Możliwość promocji poprzez włoskie centra kulinarne -,,Gambero Rosso i,,eataly.11 10. Zwyczaje żywieniowe we Włoszech i produkty polskie na rynku włoskim..12 11. Załączniki do Opracowania 14 Via Olona 2/4 00-198 Roma, tel.: (+39) 06 854 11 28, fax: ( +39) 06 855 33 91 e-mail: roma@trade.gov.pl, www.roma.trade.gov.pl
1. Charakterystyka sektora rolno-spożywczego we Włoszech Według Federacji Włoskiego Sektora Rolno-Spożywczego Federalimentare włoski sektor spożywczy stanowi 13% wartości przemysłu włoskiego ogółem. Jest to druga dla Włochów, po sektorze metalurgicznym, najważniejsza gałąź przemysłu o łącznej wartości 132 mld euro. W 2013 roku produkcja w sektorze spadła względem roku poprzedniego o 0,7%, obroty jednak zwiększyły się o 1,5%. Wzrósł także eksport o 5,8%, którego wartość stanowiła 26,2 mld euro. Import wzrósł o 4,1% i stanowił 19,4 mld euro. W porównaniu z innymi danymi dotyczącymi wyników we włoskim przemyśle, gdzie obroty spadły o 3,4%, sektor spożywczy to jedyny sektor, który odnotował wzrost. W 2014 r. produkcja rolno-spożywcza wzrosła o 0,6%, a eksport 3,1% osiągając wartość 34,3 mld euro. Zatrudnienie w rolnictwie wzrosło o 1,5%. Obecnie we włoskiej branży rolno-spożywczej działa 58 tys. firm i generuje ona 385 tys. miejsc pracy, a osób pracujących w produkcji rolnej jest 850 tys. Prognozy na 2015 rok przewidują wzrost produkcji o 1,1%, konsumpcji o 0,3%, natomiast eksportu o 5,5%. Pod względem produkcji, sektor jest bardzo zróżnicowany z uwagi na różnice miedzy Północą a Południem Włoch, które maja swoje odzwierciedlenie w klimacie, a co za tym idzie w rodzaju upraw, hodowli i produkcji. 1. W Piemoncie uprawia się zboża, ziemniaki, warzywa i owoce, buraki cukrowe i rośliny pastewne. W górzystych terenach Regionu uprawia się winorośl na wino. Piemont koncentruje się na hodowli bydła i trzody chlewnej. 2. Dolina Aosty ma raczej skromny wkład w gospodarkę rolną, rosną tu ziemniaki, jabłka, winogrona, jęczmień, a hoduje się bydło. 3. Trydent Górna Adyga Region ten słynie przede wszystkim z jabłek oraz win. 4. Rolnictwo Lombardii skupia się głównie na produkcji zbóż (kukurydza, soja, pszenica), warzyw, owoców (gruszki i melony) i wina. Znacznie rozwinęła się produkcja pasz wykorzystywanych do hodowli bydła i świń, ponieważ w Lombardii hoduje się bydło i bawoły, kozy, konie, owce i świnie. W licznych w Regionie jeziorach hoduje się ryby. 5. W Ligurii uprawia się drzewa owocowe (cytryny, brzoskwinie, morele) i warzywa, bazylię, fioletowe szparagi, karczochy, oliwki a także produkuje wina, głownie białe. Hoduje się tu bydło mięsne i mleczne. 6. W Wenecji Euganejskiej uprawia się pszenicę, kukurydzę, owoce, warzywa, a hoduje zwierzęta gospodarskie (bydło, świnie). Tak jak w większości Regionów Włoch, produkuje się również wino. 7. Friuli Wenecja Julijska. Rolnictwo jest tu wiodącym sektorem z zastosowaniem wysokiej technologii. Region słynie z produkcji wysokiej jakości win. Produkuje się tu także wysokiej jakości nabiał, sery oraz owoce i warzywa, w tym kukurydzę. 8. Emilia Romania jest najbardziej płodnym Regionem Włoch biorąc pod uwagę stosunek między siewem a zbiorami. Uprawia tu się zboże, szczególnie pszenicę oraz kukurydzę. Rozwinięte są również uprawy owoców: brzoskwiń i gruszek (pierwszy włoski producent); jabłek, moreli, śliwek i wiśni, drzew owocowych, sałat, kopru, pomidorów, rzepy, 3
rzodkiewki, marchwi, ziemniaków, cukinii, papryki, ogórków i wielu innych. Region jest liderem krajowym w produkcji buraków cukrowych, W górach do 800 m wys. uprawia się winorośl winną. W Parmie działają włoskie globalne przedsiębiorstwa spożywcze jak Barilla i Parmalat. 9. Toskania słynie przede wszystkim z win, szczególnie z Rejonu Chianti oraz z oliwy. W obszarach górskich zbiera sie grzyby, kasztany i trufle. Na niższych wzgórzach uprawia się owoce i warzywa, rośliny pastewne, słoneczniki, kukurydzę, buraki i szafran. Hoduje się bydło na mięso bardzo dobrej jakości, jak bydło rasy Chianina czy Maremma. 10. Główne produkty upraw w Regionie Umbrii to winorośl, oliwa z oliwek, pszenica, a przede wszystkim jedno z głównych źródeł dochodu Regionu - czarne trufle. Rozwinięte jest winiarstwo, uprawa oliwek i produkcja oliwy. Poza tym uprawia się słoneczniki, buraki cukrowe i zboża. 11. W Regionie Marchii Ankońskiej najważniejsze w sektorze spożywczym jest rybołówstwo. To pierwszy Region Włoch w połowach przybrzeżnych. Co roku wyławia się tu około 30 ton ryb o wartości ponad 100 mln euro. 12. Lacjum słynie z oliwek, pszenicy durum, a także kiwi. Uprawia się też buraki cukrowe, jęczmień i owies. Hoduje bydło i trzodę chlewną oraz owce. 13. W Abruzji uprawia sie owoce, głównie brzoskwinie i figi, marchew i ziemniaki, pomidory oraz winorośl winną, ze zbóż pszenicę, jęczmień, buraki cukrowe. Region słynie z szafranu ziemniaków, czerwonego czosnku, orkiszu, soczewicy, lukrecji. Hoduje się bydło mięsne i owce. 14. W Regionie Molise uprawia się ziemniaki, fasolę, zboże, oliwę z oliwek, owoce, winogrona, warzywa, buraki cukrowe i tytoń, hoduje się owce. Region słynie z serów. 15. Kampania słynie z karczochów, kasztanów, orzechów laskowych i cytryn. Jest jednym z regionów najbardziej zaangażowanych w tworzenie włoskiego dochodu rolniczego. Główne produkty uprawne w tym Regionie to ziemniaki, bakłażan, fasola i pomidory. Szczególne znaczenie ma również produkcja pszenicy na makaron. Wśród owoców należy wymienić także owoce cytrusowe, morele, brzoskwinie, jabłka, figi. Kampania jest znaczącym producentem oliwy i win. Hoduje się tu bydło mleczne w celu produkcji nabiału, głownie serów, a najsłynniejszym produktem regionalnym jest mozzarella z mleka bawolego. 16. Apulia to Region o zasadniczym znaczeniu dla włoskiego sektora rolno-spożywczego, zarówno pod względem liczby przedsiębiorstw i pracowników, jak i produkcji towarów wysokiej jakości uznanej na całym świecie. Główne produkty uprawne to pszenica, oliwki, winorośl winna, warzywa, pomidory, wiśnie, klementynki, cytryny i pomarańcze. 17. W Regionie Bazylikaty największe uprawy to pszenica, a w dalszej kolejności owies, jęczmień, kukurydza oraz ziemniaki. Uprawia się tu także winogrona, drzewa oliwne, owoce cytrusowe, śliwki, brzoskwinie, gruszki i kiwi. Hoduje owce, świnie, kozy i bydło. 4
18. W Kalabrii rolnictwo rozwija się głównie dzięki uprawie drzew oliwnych (drugi, po Apulii, największy z producentów oleju), winorośli i owoców cytrusowych. Hoduje się owce i kozy. 19. Na Sycylii uprawia sie zboża - w tym pszenicę, zwłaszcza wysokiej jakości odmianę pszenicy durum, która jest niezbędna do produkcji najlepszej jakości makaronu. Jest to Region znany z uprawy owoców cytrusowych: pomarańcz, cytryn i mandarynek oraz grejpfrutów a także gruszek, arbuzów, kiwi, mango, czereśni, rożnych odmian śliwek, khaki. Z warzyw uprawia się pomidorki,,pachino, karczochy, marchewkę, oliwki, z bakaliów pistacje i orzechy laskowe, migdały. Tradycyjna uprawa winorośli pozwala na produkcję win, zarówno czerwonych i białych, które są coraz bardziej znane i cenione na całym świecie. Na Sycylii hoduje się owce, kozy, konie i bydło. Uprawia się w znacznej mierze rybołówstwo. 20. Obszar Sardynii jest wykorzystywany w 60% do hodowli, a w 20% do upraw. Sardynia specjalizuje się od tysięcy lat w hodowli owiec oraz, w mniejszym stopniu, kóz i bydła. Gleby Sardynii są w dużej mierze nie bardzo owocne dla rolnictwa, niemniej uprawia się tu owies, jęczmień i pszenice, a wśród warzyw karczochy i pomidory, z owoców cytrusy. Produkuje się na dużą skalę sery. Z rybołówstwa przeważa hodowla małży. 2. Wymiana handlowa sektora rolno spożywczego Włoch. Niemcy i Francja to główni partnerzy handlowi Włoch w Europie, Stany Zjednoczone w Ameryce Północnej, Argentyna w Ameryce Południowej, Turcja i Chorwacja w obszarze Morza Śródziemnego, a z krajów azjatyckich Japonia i Indonezja. Wartość eksportu włoskiego branży spożywczej do państw Unii Europejskiej wzrosła w 2013 roku o 5,8% i wyniosła 26,2 mld euro. Na eksport najwięcej włoskich produktów spożywczych trafia do Niemiec, Francji, Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych oraz Hiszpanii (udziały od 19,5% do 4% ). Tzw.,,Made in Italy, jak popularnie określa sie włoski sektor spożywczy, w Stanach Zjednoczonych stanowi 2,9 mld euro ( z 6% wzrostem względem roku 2012). Na rynki azjatyckie Włosi eksportują towary o wartości 2,8 mld euro w tym roku ze wzrostem 8%. Znacznie rośnie sprzedaż na rynki afrykańskie o 12 % (wartość 1,1 mld euro), a najbardziej w rejony Oceanii (wzrost 13%). Włochy impottuja natomiast najwięcej produktów kolejno z Francji, Niemiec, Hiszpanii, krajów Beneluxu i Austrii ( udziały od 16% do 3%). Całkowita wartość importu to 19,4 mld euro. Najczęściej eksportowanym włoskim produktem spożywczym jest wino. Wartość eksportu wina plasuje się na poziomie 5,46 mln euro, a sprzedaż tego trunku wzrosła od 2012 roku o 7,3 %. W dalszej kolejności są słodycze o wartości 3,16 mln euro, przetwory mleczne i sery (2,38 mln euro z 6,8% wzrostem względem 2012 r.), makaron (2,16 mln euro) oraz warzywa i owoce warte 2 mln euro. Jeżeli chodzi o odbiorców włoskich produktów spożywczych pod względem narodowości, to wino (białe, czerwone i różowe) najchętniej kupują Francuzi (+11%), Amerykanie (+8%), Australijczycy (+21 %) oraz Chilijczycy (+66 %). Włoskie wina musujące natomiast są najczęściej wysyłane do Chin, gdzie eksport wzrósł w porównaniu z rokiem 2012 aż o 101 %. W dalszej kolejności zainteresowanie włoskimi winami musującymi wyrażają Brytyjczycy (+50%) oraz Rosjanie (+31%). Europejskie rynki północne zdobywa natomiast włoskie piwo. Eksport piwa do Niemiec wzrósł o 66 %, do Szwecji o 19%, a do Holandii o 9%. Na sukces sprzedaży włoskich produktów spożywczych utożsamianych z wysoką jakością i bezpieczeństwem wpływa niska zawartość substancji chemicznych (0,3%), gdzie Włosi osiągają 5
doskonały wynik. Ilość tych substancji jest we włoskiej żywności 5 razy mniejsza niż przewiduje średnia europejska (1,5%) oraz 26 mniejsza niż w żywności spoza UE (7,9%). Włoska Organizacja Przedsiębiorców Rolnych,,Coldiretti wyraża jednak zaniepokojenie, iż za granicą szara strefa produktów,,made in Italy ma nadal wysoką wartość (60 mld euro), co oznacza, ze dwa na trzy produkty sprzedawane jako włoskie w rzeczywistości włoskie nie są. Jednym z problemów włoskiego sektora rolno-spożywczego są różnice gospodarcze miedzy Południem a Północą Włoch, innym ekstremalne tendencje klimatyczne, charakteryzujące się coraz dłuższymi okresami suszy, także w sezonie jesienno-zimowym oraz gwałtownymi opadami deszczu czy falami ciepła. Włochy stoją w obliczu stałego zagrożenia hydro - geologicznego terytorium oraz integralności środowiska naturalnego, które szkodzi wieloletniej tradycji upraw w podziale na lokalizacje. Włoski system rolniczy musi dostosować się do tych zmian. Z jednej strony, konieczna jest renowacja infrastruktury wodnej, z drugiej przedsiębiorstwa powinny skupić się na doborze odpowiednich instrumentów ubezpieczeniowych, aby lepiej radzić sobie z kryzysami wynikającymi ze zjawisk naturalnych. 3. Polsko włoska wymiana handlowa w sektorze. Włochy są piątym partnerem w polskim eksporcie produktów rolno-spożywczych i dziewiątym w imporcie. Według danych Agencji Rynku Rolnego, wartość polskiego eksportu w sektorze do Włoch, natomiast 1.153 mln euro (1065 mln euro w 2013 r.), a wartość eksportu włoskich produktów spożywczych do Polski 539 mln euro (520 mln euro w 2013 r,). Polska eksportuje do Włoch przede wszystkim mięso czerwone, podroby i ich przetwory, tytoń i wyroby tytoniowe oraz produkty mleczarskie i ryby. Włosi, natomiast, owoce, orzechy, warzywa, grzyby, przetwory zbożowo-mączne, wina, oraz wyroby cukiernicze i tłuszcze roślinne. 4. Kanały dystrybucji żywności we Włoszech oraz najważniejsze sieci tzw. produktów szybkozbywalnych (FMCG). Spożywcza dystrybucja handlowa we Włoszech dzieli się na dystrybucję detaliczną, gdzie rozróżnia się wielką dystrybucję (grande distribuzione organizzata GDO) czyli wszelkiego rodzaju markety i małą dystrybucję czyli sklepy o niskich obrotach oraz dystrybucję hurtową. Dystrybucją detaliczną zajmują się głównie GDO. Systematycznie zmniejsza się obecność na rynku małej dystrybucji wypieranej przez GDO. W obrębie GDO, działają głównie grupy handlowe włoskie. Z dystrybutorów zagranicznych są obecne przede wszystkim grupy francuskie takie jak Auchan i Carrefour. Udział we włoskim rynku dystrybucji 10 największych grup według danych opracowanych na podstawie informacji dostępnych na stronie internetowej zrzeszenia dystrybutorów przedstawia Wykres 1 stanowiący załącznik do opracowania. Dystrybucja wykorzystuje następujące kanały zaopatrzenia: bezpośredni (od producenta do konsumenta), długi (towar przechodzi parę etapów dostaw między pośrednikami/hurtownikami zanim dotrze do docelowego rynku zbytu) i krótki (towar jest dostarczany przez producenta do konsumenta z użyciem tylko jednego pośrednika/hurtownika). Należy podkreślić, że z inicjatywy GDO powstawały centrale zaopatrzenia (centrali di acquisto) w artykuły i produkty spożywcze i niespożywcze. Średni udział zakupów GDO w centralach wynosi około 50%, reszta towarów jest zakupywana na podstawie indywidualnych umów z producentami lub hurtownikami. 6
Największe centrale zaopatrzenia we Włoszech to: Centrale Italiana (Coop, Il Gigante, Despar, Sigma, Conitcoop, Decò). Sma / Auchan (Auchan/Sma, Bennet, Gruppo Lombardini, Metro, Crai) Cieffea (Carrefour Italia, Agorà Network, Finiper, Sisa, Coralis, Sun) Sicon (Rewe, Interdis i Conad) ESD Italia (Selex Commerciale i Cedas) Dystrybucja dyskontowa. Zgodnie z danymi opracowanymi na podstawie informacji dostępnych na stronie internetowej zrzeszenia dystrybutorów, sklepy dyskontowe oferują towary pod znakiem własnym, ale po cenach niższych niż w innych sklepach. W większości przypadków sklepy dyskontowe zaopatrują się u tych samych producentów, co sprzedawcy produktów markowych. Sektor dystrybucji dyskontowej w ciągu ostatnich lat odnotował wzrost zysków. W okresie 2005/2012 zostały otwarte ponad 1223 punkty sprzedaży, co oznacza ponad 40% wzrost ilości sklepów dyskontowych w ciągu ostatnich 6 lat. Dla porównania, w tym samym okresie wzrost liczby nowo otwartych hipermarketów to 31% natomiast supermarketów tylko 10%. Aktualnie, udział systemu sprzedaży dyskontowej w rynku produktów spożywczych wynosi ponad 10%. Główne sieci dyskontowe to Lidl, Eurospin, Dico Discount Italia, i N s mercato, LD Market, MD DISCOUNT. 5. Certyfikacja. Zapewnienie jakości i działanie zgodne z ochroną środowiska to pojęcia cieszące się stałym zainteresowaniem wśród firm z sektora spożywczego i rolnictwa. Jakość, zarządzanie i ochrona środowiska to hasła pozwalające dokonać rozróżnienia firm działających na rynku, a postępowanie zgodnie z nimi są doceniane przez sektor dystrybucji. Według Narodowego Instytutu Gospodarki Rolnej, wśród najbardziej stosowanych systemów znajduje się STANDARD ISO, ISO 9001, który pozwala zdobyć certyfikat jakości, ISO 14001 promujący procesy środowiskowe oraz europejski EMAS, dostępny dla wszystkich tych firm i organizacji, które chcą osiągnąć konkretne cele zrównoważonego rozwoju. Mniej popularny natomiast wśród firm jest europejski program EMAS, który działa w zakresie zarządzania środowiskiem i przyznaje certyfikaty w zamian za obniżenie emisji gazów cieplarnianych UNIENISO 14064 01. Uwagi wśród przedsiębiorstw nie przyciąga system zarządzania energią SGE, system cyklu oceny życia produktów do oceny środowiska ISO 14040 LCA, deklaracje środowiskowe produktu, deklaracje dotyczące klimatu, z wyjątkiem najnowszych przepisów dotyczących zintegrowanych systemów produkcyjnych UNI 11233. Również prywatne firmy takie jak Global Gap, BRC i IFS proponujące certyfikat produkcji nie są popularne wśród włoskich przedsiębiorców. 6. Prawo. 2011 i 2012 były we Włoszech latami intensywnej legislacji i zmian w już istniejących przepisach, które dotyczyły sektora spożywczo - rolniczego. Wśród najważniejszych zmian w prawie wymienić można wprowadzenie nowych narzędzi ochrony zasad konkurencji, uproszczenie i zniesienie niektórych obciążeń administracyjnych, zwiększenie funduszy na rzecz rozwoju rolnictwa i firm zajmujących się produkcją żywności, stworzenia nowych terenów uprawnych i co najważniejsze, 7
wprowadzenie ulg podatkowych. Wśród ciekawych zmian, które dokonały się we włoskim ustawodawstwie wymienić można uzyskanie prawa pierwokupu ziemi należącej do skarbu państwa przez młodych rolników. Młodzi ludzie mogą ubiegać się również o użytkowanie terenu pod działalność rolniczą przez okres 20 lat (wcześniej było 5). Fundusz na lata 2012-2014 przeznaczony na rzecz rozwoju rolnictwa wzrósł do sumy 400 milionów euro. Z kolei, niektóre firmy, spełniające warunki programów krajowych mogą liczyć na pomoc finansową. Przedsiębiorstwa zatrudniające kobiety poniżej 35 roku życia i młodzież, mogą liczyć na obniżenie progu podatkowego. Wśród zmian dostrzec też można mniej rygorystyczne podejście do kredytów udzielanych dla rozwoju rybołówstwa. Firmy skorzystać również mogą z uwolnienia się od homologacji maszyn rolniczych w zamian za przeprowadzanie badań na swoim terenie. Rolnicy mogą również ubiegać się bez wymaganych dokumentów o informacje dotyczące swoich beneficjentów, w celu ułatwienia wymiany gospodarczej 7. Lista najważniejszych instytucji otoczenia biznesu rolno-spożywczego. Federalimentare to Federacja Włoskiego Sektora Rolno-Spożywczego, która wchodzi w struktury Confindustrii. Zajmuje się rozwojem konkurencyjności i promocją przemysłu spożywczego we Włoszech i na świecie; wpływaniem na utrzymanie jakości i bezpieczeństwa w przemyśle spożywczym, wzmacnianiem międzynarodowego wymiaru przedsiębiorstw spożywczych dla rozwoju własnego sektora eksportowego, który ma największy potencjał wzrostu we Włoszech. Posiada 17 Stowarzyszeń: 1. AIDEPI Stowarzyszenie Przemysłu Cukierniczego i Makaroniarskiego 2. AIIPA - Stowarzyszenie Przemysłu Produktów Spożywczych 3. ANCIT - Stowarzyszenie Producentów Ryb Konserwowych i Tuńczyków 4. ANICAV - Stowarzyszenie Producentów Warzyw Konserwowych 5. ASSALZOO - Stowarzyszenie Producentów Żywności Zoologicznej 6. ASSICA - Stowarzyszenie Przemysłu Mięsnego i Wędliniarskiego 7. ASSITOL - Stowarzyszenie Przemysłu Olejowego 8. ASSOBIBE - Stowarzyszenie Przemysłu Napojów Bezalkoholowych 9. ASSOBIRRA - Stowarzyszenie Producentów Piwa i Maltu 10. ASSOCARNI - Stowarzyszenie Przemysłu i Handlu Mięsnego i Dziczyzny 11. ASSODISTIL - Stowarzyszenie Przemysłu Alkoholowego 12. ASSOLATTE - Stowarzyszenie Przemysłu Mleczarskiego 13. FEDERVINI Włoska Federacja Producentów, Eksporterów i Importerów Wina 14. ITALMOPA Stowarzyszenie Przemysłu Młynarskiego Włoch 15. MINERACQUA Włoska Federacja Przemysłu Wód Mineralnych, Źródlanych i Napojów Bezalkoholowych 16. UNA Unia Narodowa Hodowców Drobiu 17. UNIONZUCCHERO Unia Narodowa Przemysłu Cukrowego Confagricoltura to niewchodząca w struktury Confindustrii Włoska Konfederacja Rolnictwa organizacja, która reprezentuje włoskie gospodarstwa rolne. Obecność Confagricoltury na terytorium kraju jest realizowana przez federacje regionalne (19), związki wojewódzkie (95), biura i delegacje gminne (2.143), jak również za pośrednictwem stowarzyszeń producentów kategorii produktów lub konkretnych produktów. Główna siedziba znajduje się w Rzymie. Confagricoltura 8
ma swoje przedstawicielstwo w Brukseli i państwach UE. Jest także częścią COPA - Komitetu Organizacji Rolniczych w Europie, GEOPA - Europejskiej Organizacji Pracodawców oraz ETUC - Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego. Zajmuje się również ochroną młodych rolników, kobiet - przedsiębiorców w rolnictwie i rolników starszych reprezentując ich przez odpowiednie organy - Młodych Rolników (ANGA), Confagricolturę Kobiet i Krajowy Związek Emerytów i Rencistów. W skład organizacji wchodzą przedsiębiorstwa rolne w liczbie 145.200, hodowcy i plantatorzy bezpośredni 222.000 oraz inni rolnicy (m.in. utrzymujący zieleń, osadnicy, dzierżawcy) w liczbie 301.000. 8. Lista najważniejszych targów i ekspozycji żywności i biznesu powiązanego z przemysłem rolno-spożywczym w 2015 i 2016 roku Targi SANA, Bolonia, 12-15 września 2015 r. Targi poświecone tematyce zdrowego życia, w tym także zdrowej, ekologicznej żywności. Odbywają się w Bolonii. Na powierzchni 45 tys. m2 wystawia się około tysiąca firm. Targi odwiedza ponad 30 tys. profesjonalistów z tej dziedziny. Macfrut, Rimini, 23-25 września 2015 r. Macfrut to targi branży spożywczej poświęcone tematyce warzyw i owoców w zakresie upraw, handlu, logistyki, pakowania, spedycji i dystrybucji. To również targi międzynarodowe. Organizator oferuje szerokie możliwości promocji od stoisk promocyjnych prze debaty, seminaria, spotkania biznesowe, naukowe i technologiczne. W 2014 na ponad 30.000 m2 powierzchni ekspozycyjnej wystawiło sie 896 firm w podziale narodowym 86,5% Włosi, 13,5% firmy zagraniczne. Targi Macfrut odwiedziło 24.895 osób. Doszło do 513 spotkań biznesowych, odbyły sie 24 seminaria. Targi Agrilevante, Bari, 15-18 października 2015 r. Są to międzynarodowe targi maszyn rolnych i technologii dla rolnictwa. Targi odbywają się na powierzchni 50 tys. m2, wystawia się 300 firm. W 2013 roku Agrileevante odwiedzilo ponad 50 tys. osób. Międzynarodowe Targi Bydła Mlecznego Expocasearia, Cremona, 28-31 października 2015 r. Expocasearia to targi poświecone tematyce przetwarzania mleka, które maja na celu tworzenie sieci kontaktów producentów z najlepszymi dostawcami technologii i urządzeń poprzez tradycyjny sposób ekspozycji, ale także za pomocą specjalnego program wydarzeń. Na targach prezentuje się ponad 800 firm międzynarodowych, a uczestniczy w nich około 80 000 zwiedzających Targi Maszyn rolnych EIMA, Bolonia, 9-13 listopada 2015 r. To jedne z największych na świecie targi maszyn rolnych. Odbywająca się co dwa lata wystawa jest organizowana przez Targi Bolońskie i Włoskie Stowarzyszenie Producentów Maszyn Rolniczych Federunacoma. W 2014 roku wystawiło się na nich 1809 firm, a targi odwiedziło ponad 235 000 osób. 9
Targi Cosmofood, Vicenza, 14-17 listopada 2015 r. Cosmofood to targi żywności, napojów i technologii dla wszystkich graczy w branży spożywczej, zarówno w sektorze przemysłu jak i lokali i restauracji. Poza klasyczna formuła targowa, Cosmofood oferuje uczestnikom ponad 20 wydarzeń jak lekcje gotowania, degustacje wina, seminaria, pokazy, warsztaty. Targi Gluten Free Expo, Rimini, 14-17 listopada 2015 r. Na targach prezentowana jest żywności bezglutenowa, jak i dietetyczna. Targi Marca - Private Label, Bolonia, 13-14 stycznia 2016 r. To jedyne wydarzenie targowe dedykowane marce handlowej, na którym spotykają się producenci z dystrybutorami włoskimi i międzynarodowymi. W edycji tych targów było 581 wystawców, a w targach udział wzięło ok. 6900 profesjonalnych operatorów. Taste Firenze, Florencja, 12-14 marca 2016 r. Taste Firenze to Salon Smaku dedykowany przede wszystkim tematyce smaku żywności. Podczas tegorocznej edycji targi odwiedziło 10 tys. osób, 4500 kupców i ponad 500 dziennikarzy z całego świata. Na terenie targów znajduje sie także Taste Shop -ogromny supermarket smaku, w którym podczas 3 dni targów sprzedano ok 23 tys. produktów. Cibus, Parma, 9-12 maja 2016 r. Targi Cibus to jedna z najważniejszych imprez branży spożywczej odbywająca się we Włoszech co dwa lata, naprzemiennie z Targami Tutto Food w Mediolanie (kolejna edycja w 2017 r.). Podczas ubiegłej edycji Cibus w roku 2014, targi te odwiedziło 67 tys. osób z 90 krajów. W imprezie uczestniczyło około 2700 wystawców, a tematycznie podzielono ją na sekcje: mleczno-serowa, mięsna, pomidorowa, makaronowa, olejowa, dań gotowych, produktów organicznych, słodyczy, a także produktów dietetycznych i suplementów diety. Podczas targów organizowane są także seminaria, debaty w formie okrągłego stołu poświęcone aktualnej tematyce żywieniowej oraz handlu w branży spożywczej. Targi są otwarte wyłącznie dla publiczności profesjonalnie związanej z żywnością, handlem oraz sektorem HoReCa zarówno na poziomie krajowym jak i międzynarodowym. Interpoma, Bolzano, 24-26 listopada 2016 r. To poświecone uprawie, przetwórstwu oraz handlowi jabłkami jedyne na świecie Międzynarodowe Targi Jabłka. Odbywają sie w Bolzano, w Regionie Alto Adige słynącym we Włoszech z uprawy jabłek. Poprzednia edycja tych targów gościła 423 wystawców z 21 państw. Targi odwiedziło ok. 18 tys. profesjonalistów z 73 państw. 10
Salone del Gusto, Turyn, 2016 r. Salone del Gusto to największe na świecie targi branży spożywczej slow food. Odbywają się podobnie jak Cibus w formule co dwa lata. To jedyna impreza na świecie, gdzie spotyka się tylu. Podczas targów środowisko producentów żywności, rolników, wykładowców, szefów kuchni, winiarzy, dziennikarzy i smakoszy debatuje na temat zasad wdrażania polityki slow food w życie poruszając tematy świadomego i zdrowego żywienia, ekologii, oraz ochrony ginących gatunków zwierząt hodowlanych, warzyw i owoców. Poza tradycyjnymi seminariami, debatami czy spotkaniami b2b prowadzone są warsztaty, pokazy gotowania najlepszych kucharzy i szefów kuchni nagradzanych i najlepiej notowanych restauracji na świecie z wykorzystaniem regionalnych produktów spożywczych państw. 9. Możliwość promocji poprzez włoskie centra kulinarne -,,Gambero Rosso i,,eataly. Propozycje współpracy z Gambero Rosso. Gambero Rosso to włoski holding zajmujący się promocją sektora żywności i wina we Włoszech założony w 1986 roku. Głowna siedziba znajduje się w Rzymie. Prowadzi swój przewodnik po najlepszych włoskich restauracjach przyznając oceny. To także multimedialna grupa wydawnicza wydająca przewodniki, comiesięczny magazyn oraz produkująca kulinarne programy telewizyjne. Holding Gambero Rosso z siedzibą w Rzymie proponuje współpracę pod postacia partnerstwa kulinarnego Włoch i Polski oraz organizacji kolacji bądź cyklu kolacji w tzw. Teatrze Kulinarnym poświęconych kuchni polskiej i polskim produktom spożywczym. Jednocześnie możliwa jest produkcja filmu nt. polskiej kuchni wraz z jego emisją podczas kolacji organizowanych w Teatrze Kulinarnym i innych wydarzeń, a także wymiana międzyprogramowa polskich i włoskich telewizyjnych programów kulinarnych. W ofercie promocyjnej holdingu znajdują się kursy gotowania potraw kuchni polskiej dla Włochów oraz włoskiej dla Polaków mieszkających w Rzymie oraz kursy profesjonalne, tematyczne, publikacje w magazynie, realizacja przewodnika poświęconego Polsce wraz z płytą dvd zawierajaca przepisy kulinarne dla Włochów i turystyczne wskazówki kulinarne, tłumaczone na język polski oraz personalizowanie pod kątem udzialu Polski w Expo Wydawnictwa Gambero Rosso czy wdrożenie aplikacji w języku polskim produktów wydawniczych Gambero Rosso. Organizator jest również otwarty na wszelkie sugestie ze strony polskiej. Propozycja organizacji Tygodnia kuchni polskiej w Eataly. Eataly to centrum włoskich kulinariów w całych Włoszech, którego konsultantem i doradcą jest stowarzyszenie Slow Food Italia. To największe centrum eno-gastronomiczne w Rzymie, które główną siedzibę ma w Turynie, a swoje sklepy w Bolonii, Turynie, Mediolanie, Genui, Bari, a także poza Włochami (Stany Zjednoczone, Rosja, Japonia). Powierzchnia rzymskiego Eataly to: 4 kondygnacje, 17 tyś m. kw i aż 23 punkty restauracyjno-gastronomiczne oferujące tradycyjne dania, głównie kuchni regionalnych wykonane wyłącznie z produktów, które można kupić na miejscu a które to zostały starannie dobrane w konsultacji ze Slow Food Italia. Eataly w Rzymie zostało otwarte 21 czerwca 2012 r. Znajduje się na obszarze terminalu Ostiense, jednego z kluczowych węzłów komunikacyjnych miasta. W ciągu tygodnia odwiedzane jest przez 15-22 tyś osób, w weekendy przez 35 tyś osób. Eataly proponuje organizacje Jedzenie bez granic Tygodnia Kuchni Polskiej polegające na realizacji nastepujacych punktów promocyjnych: 11
1. Ustawienie przy wejściu do gmachu standu z polskimi doskonałościami z jednoczesną możliwością reklamy krajowej turystyki, rzemiosła, folkloru itp. (przykładowe zdjęcie w załączniku); 2. We wszystkich restauracjach (mięsa, ryby, warzywa, makaron, wędliny, sery, kanapki, ciasta, kawa) sprzedaż jednego typowego dania polskiego widocznie oznakowanego w menu; 3. Sprzedaż we wszystkich restauracjach wina, piwa oraz wysokoprocentowego alkoholu polskiego; 4. Organizacja odpłatnej dla publiczności lekcji gotowania po polsku ; 5. Zakup przez Eataly polskich produktów użytych do przygotowania dań; Eataly w ramach promocji inicjatywy Jedzenie bez granic zorganizuje konferencję prasową w formie uroczystej kolacji z udziałem władz lokalnych, prasy, mas mediów (80-85 gości) oferując dania krajów uczestniczących w projekcie. Jednocześnie Eataly zobowiązuje się do promowania projektu, głównie poprzez środki masowego przekazu, a także przy pomocy serwisów społecznościowych. Firma jest jednak otwarta na wszelkie propozycje ze strony polskiej. 10. Zwyczaje żywieniowe we Włoszech i produkty polskie na rynku włoskim. W powszechnej opinii konsumentów, kuchnia włoska jest jedną z najpopularniejszych kuchni w Europie i na świecie. Jest także uważana za jedną z najzdrowszych na świecie. Jest ona bardzo różnorodna, charakteryzuje się użyciem w potrawach dużej ilości warzyw i przypraw. Powszechnie stosowane są w niej oliwki, czosnek, cebula a przede wszystkim oliwa i pomidory. Większość dań kuchni włoskiej to potrawy mączne, często spotykane są także potrawy rybne oraz owoce morza. Współczesna kuchnia włoska jest bardzo zróżnicowana. W każdym Regionie wyrabia się lokalne sery, wędliny, wypieka pieczywo. Każdy z 20 Regionów Włoch oraz wiele miast ma swoje własne kulinarne specjały, począwszy od faszerowanych pierożków z Emilii-Romanii, poprzez florenckie befsztyki, sycylijskie desery i bolońskie sosy mięsne, a skończywszy na tradycyjnej pizzy z Neapolu. Szynka parmeńska, ocet balsamiczny z Modeny, sery parmezan i mozzarella, wino z Chianti są dziś symbolami Włoch. Potrawy włoskie przyrządza się powszechnie w domach, gdyż produkty tej kuchni są tanie i łatwo dostępne, a sposób przygotowania bardzo prosty. Pierwsze miejsce na włoskiej liście potraw narodowych zajmuje makaron, czyli po włosku pasta. I do dzisiaj nie stracił tej pozycji, czy to jako dodatek do dań w postaci świeżej, w puszce, czy to jako dodatek w formie suszonej, koncentratu bądź keczupu. Włoska kuchnia nie może obejść się bez wina. Włoska produkcja wina jest niezwykle zróżnicowana. Wpływają na to zarówno różnice klimatyczne, jak i bogactwo uprawianych szczepów winorośli. Na ogół pije się wino młode i pochodzące z niedalekiej okolicy. Włosi piją tylko przy jedzeniu, a posiłki poprzedza aperitivo. Każdemu daniu towarzyszy inne wino, a musujące rezerwuje się dla deseru. Wino Chianti classico jest jednym z najsłynniejszych win włoskich, zaś te najlepsze i najdroższe są oznaczone systemem DOC/DOCG ( kontrolowana nazwa i pochodzenie). Włosi przywiązują wagę do jakości produktów spożywczych. Wolą produkty sezonowe i to takie, jakie uprawia się w ich regionie. W miasteczkach i wioskach robi się codziennie zakupy na targu. O tym, co się znajdzie na stole decyduje aktualna oferta rynku. Tylko te produkty, które pięknie wyglądają, dobrze pachną i w dotyku są bez zarzutu mają szanse znaleźć się na stole. Nawet pospieszny rytm życia w dużego miasta rzadko skłania Włochów do kupowania na zapas owoców, warzyw czy ryb. 12
Wyraźną różnicą pomiędzy stylem jedzenia,,zachodnim (w tym również i polskim) a włoskim jest podejście do jedzenia. Włosi celebrują każdy posiłek, gdyż uważają, że jedzenie jest jedną z największych przyjemności życia. Można zaryzykować stwierdzenie, że Włosi żyją, aby jeść. Włosi nie tylko lubią jeść, co przede wszystkim lubią wspólne biesiadowanie w gronie rodziny, przyjaciół, kompanów. Samo słowo,,kompania pochodzi od słów: con (z) i pane (chleb) i oznacza łamanie się chlebem z przyjaciółmi. Mimo wymogów współczesnego świata, wymuszających zmiany w zachowaniu ludzi, nie ma takiej włoskiej rodziny, która nie spotka się przynajmniej raz w miesiącu. Przy rodzinnym stole zasiadają wtedy wszystkie pokolenia, aby wspólnie zjeść, porozmawiać, razem spędzić trochę czasu. Każdy włoski posiłek, czy to obiad, czy kolacja, składa się zawsze z dwóch treściwych dań (primo i secondo piatto), z których każde jest równie ważne i obfite. W wieczornym posiłku primo to przeważnie zupa, w porze obiadu zaś makaron, gnocchi lub risotto, w zależności od regionu. Po tym następuje zwykle dania mięsne lub rybne z warzywami, jako dodatkiem. Sałata może zastąpić secondo piatto lub być podana po nim. Na deser mogą być świeże owoce lub ser, o ile nie jest to specjalna okazja. W takim przypadku podaje się jeszcze dodatkowa przekąskę na przystawkę. Może to być parę plastrów salami, miska oliwek, a jeśli przyjęcie ma być bardziej wystawne to obchodzi mieszanka marynowanych warzyw i pasztety. Do żadnego posiłku nie może zabraknąć świeżego chleba, którym bez skrępowania wyciera się talerz, aby nie uronić nic ze smakowitego sosu. Do jedzenia podaje się wino i lodowato zimna wodę. Dzieci dostają colę lub lemoniadę. Po jedzeniu pije się kawę, z reguły mocną i czarną- espresso, a do tego według uznania kieliszek likieru lub wódki, jako środek poprawiający trawienie, np. amaretto, grappa. Włosi z reguły nie jedzą śniadań lub ograniczają je do espresso i rogalika zwanego cornetto. Rano nie są jeszcze głodni po kolacji, która kończy się późnym wieczorem, zaś w południe czeka ich siesta, podczas której zjedzą sycący posiłek. Włochy to także jedyny kraj na świecie, w którym kampanie reklamowe Mc Donalda spotkały się z oporem,,ruchu na Rzecz Powolnego Jedzenia. Polskie produkty na rynku włoskim. Biorąc pod uwagę włoskie tradycje kulinarne oraz doświadczenie WPHI w kontaktach z Włochami i obserwacje własne, zainteresowaniem cieszą się głownie polskie pierogi, wędliny, sery (oscypek, koryciński) oraz słodycze jak ptasie mleczko, pierniki, wafelki a także ciasta typu szarlotka, makowiec, rurki z kremem, kremówki. Z napojów Włosi doceniają polskie soki tłoczone i tzw. jednodniowe (marchewkowe, pomarańczowe, grejpfrutowe, czy warzywne), z alkoholi natomiast popularna jest wódka żołądkowa czy nasze polskie piwa. Ciekawostka jest fakt, ze Włosi spożywają ślimaki (trzy rodzaje: winniczki, szare małe i szare duże), których hodowla w Polsce staje się coraz bardziej popularna i może stanowić potencjalną niszę eksportową. Warto zauważyć także, że polskie truskawki mają zupełnie inny smak niż te włoskie i to nasz produkt ma szanse zasmakować Włochom o wiele bardziej. Zauważa się również całkowity brak jagód w sprzedaży. a Włosi lubią grzyby, szczególnie prawdziwki i to ten rodzaj grzybów można w sprzedaży spotkać najczęściej. 13
mln EUR 11. Załączniki do Opracowania. Obroty handlowe Polski z Włochami Obroty handlu zagranicznego produktami rolno-spożywczymi Polski z Włochami w latach 2009-2014 1200 1153 1065 1000 879 800 766 781 677 600 614 522 536 546 539 485 400 396 520 343 200 281 282 259 0 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Eksport Import Saldo Import według kraju wysyłki. Źródło: opracowanie ARR na podstawie danych Ministerstwa Finansów, za 2014 r.- dane wstępne. Ze względu na zaokrąglenia danych, w niektórych przypadkach saldo podane na wykresie może się różnić od wyniku odejmowania wartości importu od eksportu. Struktura towarowa eksportu rolno-spożywczego z Polski do Włoch w 2014 r. zwierzęta żywe (bez drobiu) 3% wyroby cukiernicze 3% warzywa (w tym grzyby) i przetwory 4% mięso i podroby z drobiu 1% piwo 1% kawa, herbata, kakao 2% przetwory zbożowo-mączne 4% pozostałe artykuły 13% 1153 mln EUR mięso czerwone podroby i przetwory 34% ryby i przetwory 6% produkty mleczarskie 10% tytoń i wyroby tytoniowe 19% Źródło: opracowanie ARR na podstawie wstępnych danych Ministerstwa Finansów. 14
mln EUR Wartość eksportu wybranych artykułów z Polski do Włoch 500 400 394 374 300 200 100 274 252 228 239 230 218 180 191 188 157 71 87 106 99 113 117 0 mięso, podroby i przetwory (bez drobiu) tytoń i wyroby tytoniowe produkty mleczarskie 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Źródło: opracowanie ARR na podstawie danych Ministerstwa Finansów, za 2014 r.- dane wstępne. produkty paszowe 2% ryż 2% kawa, herbata, kakao 3% Struktura towarowa importu rolno-spożywczego z Włoch do Polski w 2014 r. ryby i przetwory 2% pozostałe artykuły 15% 539 mln EUR owoce (w tym orzechy) i przetwory 19% warzywa (w tym grzyby) i przetwory 11% mięso czerwone podroby i przetwory 4% produkty mleczarskie 6% przetwory zbożowo-mączne 11% tłuszcze roślinne 7% wyroby cukiernicze 8% Import według kraju wysyłki. Źródło: opracowanie ARR na podstawie wstępnych danych Ministerstwa Finansów. wina, wermuty i szampany 10% 15
mln EUR 140 120 100 Wartość importu wybranych artykułów z Włoch do Polski 128 123122 110 103 102 80 60 40 40 49 51 55 56 58 58 49 35 38 37 37 20 0 owoce (w tym orzechy) i przetwory warzywa (w tym grzyby) i przetwory przetwory zbożowo-mączne 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Import według kraju wysyłki. Źródło: opracowanie ARR na podstawie danych Ministerstwa Finansów, za 2014 r.- dane wstępne. 16