v Wstęp xiii Przedmowa do wydania I polskiego xv Wykaz skrótów xvii 1. Podstawowe badanie kardiologiczne u dzieci 1 I. Wywiad chorobowy 1 A. Wywiad perinatalny i z okresu ciąży 1 B. Wywiad po urodzeniu dziecka 9 C. Wywiad rodzinny 10 II. Badanie fizykalne 10 A. Obserwacja 10 B. Badanie palpacyjne 12 C. Ciśnienie tętnicze 12 D. Osłuchiwanie 18 III. Badanie elektrokardiograficzne 31 A. Układ wektorowy w odniesieniu do elektrokardiogramu 32 B. Prawidłowe zapisy elektrokardiograficzne u dzieci 35 C. Rutynowa interpretacja EKG 36 D. Przerost przedsionków 47 E. Przerost komór 50 F. Zaburzenia przewodzenia komorowego 55 G. Zmiany odcinka ST i załamka T 61 H. Zaburzenia jonowe 62 IV. Badanie radiologiczne klatki piersiowej 64 A. Wielkość i kształt sylwetki serca 66 B. Jamy serca i główne naczynia 68 C. Rysunek naczyniowy płuc 70 D. Systematyczna analiza danych 70 V. Algorytm diagnostyczny 71
vi 2. Specjalne metody oceny układu sercowo-naczyniowego 73 I. Echokardiografia 73 A. Echokardiografia M-mode 73 B. Echokardiografia dwuwymiarowa 77 C. Badanie metodą Dopplera znakowane kolorem 78 D. Echokardiograficzne badanie metodą Dopplera 78 II. Rezonans magnetyczny i tomografia komputerowa 84 A. Rezonans magnetyczny i angiografia magnetyczna 85 B. Tomografia komputerowa i komputerowa angiografia 88 III. Test wysiłkowy 89 A. Monitorowanie w czasie testu wysiłkowego 89 B. Wskazania do próby wysiłkowej u dzieci 92 C. Przeciwwskazania 92 D. Przerwanie testu wysiłkowego 92 E. Alternatywne protokoły testu wysiłkowego 93 IV. Długotrwała rejestracja zapisu elektrokardiograficznego 94 V. Całodobowe ambulatoryjne monitorowanie ciśnienia krwi 95 VI. Cewnikowanie serca i angiokardiografia 96 A. Wskazania 96 B. Sedacja 96 C. Prawidłowe wskaźniki hemodynamiczne i ich obliczanie 97 D. Selektywna angiografia 99 E. Ryzyko 99 F. Przygotowanie i monitoring 99 G. Interwencyjne zabiegi kardiologiczne 100 3. Wrodzone wady serca 105 I. Wady serca z przeciekiem lewo-prawym 105 A. Ubytek przegrody międzyprzedsionkowej (ubytek typu otworu wtórnego) 105 B. Ubytek przegrody międzykomorowej 108 C. Przetrwały przewód tętniczy 114 D. Przetrwały przewód tętniczy u noworodków urodzonych przedwcześnie 117
vii E. Wady poduszeczek wsierdziowych (całkowity kanał przedsionkowo-komorowy) 119 F. Częściowy kanał przedsionkowo-komorowy (ASD typu otworu pierwszego) 121 G. Częściowy nieprawidłowy spływ żył płucnych 123 II. Wady ze zwężeniem drogi wypływu z komory 124 A. Zwężenie tętnicy płucnej 124 B. Zwężenie ujścia aortalnego 127 C. Zwężenie cieśni aorty koarktacja aorty 134 D. Przerwany łuk aorty 139 III. Sinicze, wrodzone wady serca 140 A. Przełożenie wielkich naczyń 140 B. Skorygowane przełożenie wielkich naczyń 148 C. Zespół Fallota 152 D. Zespół Fallota z zarośnięciem zastawki tętnicy płucnej 159 E. Zespół Fallota z brakiem zastawki tętnicy płucnej 162 F. Całkowity nieprawidłowy spływ żył płucnych 164 G. Zarośnięcie zastawki trójdzielnej 168 H. Zarośnięcie zastawki płucnej 176 I. Zespół niedorozwoju lewego serca 180 J. Anomalia Ebsteina 183 K. Wspólny pień tętniczy 187 L. Czynnościowo pojedyncza komora serca 190 M. Dwuujściowa prawa komora serca 193 N. Zespół heterotaksji (izomeryzm przedsionkowy, asplenia lub polisplenia) 198 O. Przetrwałe nadciśnienie płucne noworodków 202 IV. Różne anomalie wrodzone 205 A. Nieprawidłowe odejście lewej tętnicy wieńcowej (zespół Bland-White-Garlanda, zespół Alcapa) 205 B. Wieńcowa przetoka tętniczo-żylna 206 C. Przetoka tętniczo-żylna w krążeniu płucnym 207 D. Obwodowa przetoka tętniczo-żylna 207 E. Serce trójprzedsionkowe 208 F. Dekstrokardia i mezokardia 208
viii G. Wrodzone zwężenie zastawki mitralnej 211 H. Wady żył systemowych 212 4. Nabyte choroby serca 221 I. Pierwotne choroby mięśnia sercowego (kardiomiopatie) 221 A. Kardiomiopatia przerostowa 221 B. Kardiomiopatia rozstrzeniowa (zastoinowa) 225 C. Fibroelastoza wsierdzia 228 D. Kardiomiopatia po leczeniu doksorubicyną 228 E. Niedobory karnityny 230 F. Kardiomiopatia restrykcyjna 230 G. Arytmogenna kardiomiopatia (dysplazja) prawej komory 231 II. Infekcje układu sercowo-naczyniowego 232 A. Infekcyjne zapalenie wsierdzia (podostre bakteryjne zapalenie wsierdzia) 232 B. Zapalenie mięśnia sercowego 239 C. Zapalenie osierdzia 243 D. Zaciskające zapalenie osierdzia (pericarditis constrictiva) 246 III. Choroba Kawasaki 247 IV. Gorączka reumatyczna 255 V. Choroby zastawek serca 259 A. Zwężenie zastawki mitralnej 260 B. Niedomykalność mitralna 263 C. Niedomykalność aortalna 266 D. Wypadanie płatka zastawki mitralnej 269 VI. Guzy serca 271 5. Zaburzenia rytmu serca i przewodzenia 273 I. Podstawowe formy arytmii 273 A. Rytmy pochodzenia zatokowego 273 B. Rytmy pochodzenia przedsionkowego 276 C. Rytmy pochodzące z węzła przedsionkowo-komorowego 284 D. Zaburzenia rytmu pochodzenia komorowego 286
ix E. Zespół wydłużonego QT (long QT syndrome LQTS) 295 F. Zespół skróconego QT (short QT syndrome) 300 G. Zespół Brugadów 300 II. Zaburzenia przewodzenia przedsionkowo-komorowego 300 A. Blok przedsionkowo-komorowy I o 301 B. Blok AV II o 302 C. Blok AV III o (całkowity blok przedsionkowo-komorowy) 303 III. Stymulatory i wszczepialne kardiowertery-defibrylatory u dzieci 304 A. Stymulatory (rozruszniki) u dzieci 304 B. Wszczepialny kardiowerter-defibrylator 309 C. Uwagi dla pacjentów z rozrusznikiem lub z ICD 309 D. Kontrola rozrusznika i ICD 311 6. Problemy szczególne 313 I. Niewydolność krążenia 313 A. Przyczyny 313 B. Obraz kliniczny 315 C. Leczenie 316 II. Dziecko z bólem w klatce piersiowej 325 A. Przyczyny i występowanie 325 B. Obraz kliniczny 326 C. Rozpoznanie 332 D. Leczenie 334 III. Omdlenie 335 A. Występowanie 335 B. Definicja 335 C. Przyczyny 335 D. Ocena dziecka z omdleniami 341 E. Leczenie 344 F. Diagnostyka różnicowa omdleń 345 IV. Kołatanie serca 345 A. Definicja i opis 345 B. Przyczyny 345
x C. Rozpoznanie 346 D. Leczenie 348 V. Nadciśnienie tętnicze 348 A. Definicja 348 B. Przyczyny 350 C. Diagnostyka i rozpoznanie 351 D. Leczenie 354 VI. Nadciśnienie płucne 359 A. Definicja 359 B. Przyczyny 361 C. Patofizjologia 361 D. Patogeneza 362 E. Patologia 364 F. Obraz kliniczny 364 G. Rozpoznanie 365 H. Leczenie 366 VII. Problemy kardiologiczne u sportowców 368 A. Przyczyny nagłej niespodziewanej śmierci u młodych sportowców 369 B. Badania przesiewowe przed udziałem w zawodach sportowych 369 C. Klasyfikacja dyscyplin sportowych 370 D. Ocena możliwości uprawiania sportu u pacjentów z chorobami sercowo-naczyniowymi 372 E. Zaburzenia rytmu serca a uprawianie sportu 374 F. Sportowcy z nadciśnieniem tętniczym 376 VIII. Dyslipidemia 377 A. Oznaczanie stężenia cholesterolu i lipoprotein 377 B. Genetyczne nieprawidłowości lipoprotein 378 C. Nierodzinna i wtórna dyslipidemia 383 D. Strategie obniżające stężenie cholesterolu 384 E. Postępowanie 386
xi IX. Kardiologia prewencyjna 390 A. Początek miażdżycy w dzieciństwie 390 B. Podstawowe czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego 391 C. Dyslipidemia jako przyczyna miażdżycy naczyń wieńcowych 392 D. Otyłość jako czynnik ryzyka sercowo-naczyniowego 392 E. Palenie tytoniu jako czynnik ryzyka chorób sercowo- -naczyniowych 394 F. Praktyka kliniczna kardiologii prewencyjnej 395 7. Postępowanie u pacjentów kardiochirurgicznych 401 I. Postępowanie przedoperacyjne 401 II. Opieka nad pacjentem w okresie pooperacyjnym 403 A. Prawidłowy przebieg pooperacyjny 403 B. Opieka medyczna po niepowikłanej operacji 405 III. Wybrane powikłania pooperacyjne 420 A. Przesięki do jam opłucnowych 420 B. Porażenie przepony 422 C. Zespół pokardiotomijny 422 D. Nadciśnienie po operacji koarktacji aorty 423 E. Anemia hemolityczna 424 F. Enteropatia z utratą białka 425 Dodatek A: Różne zagadnienia 427 Dodatek B: Normy ciśnienia krwi 433 Dodatek C: Czynniki ryzyka choroby sercowo-naczyniowej 443 Dodatek D: Normy echokardiograficzne 451 Dodatek E: Dawki leków stosowanych w kardiologii dziecięcej 461 Skorowidz 497