OCENA POSIADANIA PRZEZ SZKOŁY CERTYFIKOWANYCH MEBLI I SPRZĘTU SPORTOWEGO zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz. U. 2003, Nr 6, poz. 69) 1. Wstęp Duża część z pośród sześciu milionów uczniów siedzi w niewygodnych, często źle zaprojektowanych ławkach. Dwa miliony dzieci ma wady postawy. Uczniowie większość czasu spędzają w pozycji siedzącej w szkole, a także w domu, przed telewizorem, komputerem, przy odrabianiu lekcji. Choroby narządu ruchu są uznane za narastający problem zdrowia publicznego. Postrzega się je w aspekcie ograniczenia sprawności lub całkowitej niepełnosprawności ludzi dorosłych. Jednak początek dysfunkcji narządu ruchu to okres szkolny, gdzie młodzi ludzie, w wieku gdy posiadają najsilniej rozwiniętą potrzebę ruchu, spędzają w przymusowej siedzącej pozycji kilka, a nawet w starszych klasach, kilkanaście godzin dziennie (praca w szkole i w domu).obok schorzeń w obrębie lędźwiowego odcinka kręgosłupa, pojawiają się coraz częściej nowe, atakujące odcinek szyjny i nadgarstek. Zwiększa się także liczba dzieci z wadami wzroku. Koszty leczenia chorób narządu ruchu i opieki nad osobami niepełnosprawnymi z tymi chorobami są bardzo wysokie. Wszyscy chcemy, by młodzi ludzie uczyli się jak najlepiej i osiągali sukcesy. Zasady higieny pracy - a nie zapominajmy, że nauka jest pracą - wymagają stworzenia optymalnego, ergonomicznego stanowiska do nauki. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002r w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach. (Dz. U. Nr 6, poz. 69) zobowiązuje dyrektorów placówek do zapewnienia dzieciom i młodzieży bezpiecznych i higienicznych warunków pobytu w szkołach i innych placówkach edukacyjnych oraz nabywania i stosowania przez szkoły i inne placówki nauczania i wychowania sprzętu oraz mebli posiadających aktualne certyfikaty zgodności, spełniające wymogi bezpieczeństwa wydane przez jednostki certyfikujące te wyroby. Wymogiem tym objęte są meble przedszkolne i szkolne, sprzęt i urządzenia sportowe, a także urządzenia stanowiące wyposażenie placów zabaw. Meble szkolne powinny, oprócz posiadania certyfikatu, być prawidłowo zestawione i dopasowane do wzrostu uczniów.
Obecnie obowiązują dwie Polskie Normy: PN-EN 1729-1:2007 - Meble - Krzesła i stoły dla instytucji edukacyjnych - Część 1:Wymiary funkcjonalne - która zastępuje dotychczas obowiązującą PN-EN 1729-1:2006 (U) 2/9 PN-EN 1729-2:2007 - Meble - Krzesła i stoły dla instytucji edukacyjnych - Część 2: Wymagania bezpieczeństwa i metody badań - która zastępuje dotychczas obowiązującą PN-EN 1729-2:2006 (U) Akredytowane jednostki badają produkowane meble w aspekcie spełniania obowiązujących norm i wydają certyfikat zgodności. Wytyczne do konstrukcji mebli szkolnych zostały po raz pierwszy wprowadzone we Francji w 1880 roku, zalecały zachowanie kątów prostych pomiędzy segmentami kończyn i wyprostowaną pozycję - obowiązywały w Europie do 1999 roku. Wyniki serii badań epidemiologicznych porównujących efekty używania mebli tradycyjnych i ergonomicznych sugerują, że tradycyjne są współodpowiedzialne za występowanie patologii kręgosłupa wśród uczniów, natomiast ergonomiczne poprawiają postawę ucznia przy pracy i zmniejszają częstość zaburzeń czynnościowych układu kostno szkieletowego. Meble ergonomiczne, których konstrukcja odpowiada najnowszej normie PNEN 1729 stwarzają możliwość większej ruchomości ucznia i umożliwiają pracę w pozycji mniej szkodliwej niż meble tradycyjne. Konieczne jest podjęcie wspólnych działań w celu zapewnienia dzieciom i młodzieży nie tylko komfortu pracy, ale także korzystnej stymulacji ich rozwoju fizycznego i intelektualnego. Ustawa z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz.U.06.122.851) w Art. 4 określa zakres działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej w dziedzinie bieżącego nadzoru sanitarnego: kontrola przestrzegania przepisów określających wymagania higieniczne i zdrowotne, w szczególności dotyczących(...) higieny pomieszczeń i wymagań w stosunku do sprzętu używanego w szkołach i innych placówkach oświatowo-wychowawczych, szkołach wyższych oraz w ośrodkach wypoczynku. Realizując zadania z zakresu zdrowia publicznego pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej w 2007 roku przeprowadzili w ramach nadzoru bieżącego kontrole przestrzegania przepisów określających wymagania higieniczne i zdrowotne, w szczególności dotyczące wymagań w stosunku do sprzętu używanego w szkołach i innych placówkach oświatowo-wychowawczych. Wyniki przeprowadzonych kontroli na terenie województwa łódzkiego w zakresie oceny mebli szkolnych i przedszkolnych oraz spełnienia wymogów w stosunku do urządzeń i sprzętu sportowego przedstawione zostały poniżej.
2. Ocena mebli szkolnych i przedszkolnych Na terenie woj. łódzkiego oceną objęto ogółem 1673 szkoły i przedszkola, co stanowi 87% ogółu nadzorowanych. W wyniku dokonanej oceny stwierdzono: Najwięcej, bo 611(37%) stanowią obiekty posiadające wszystkie meble bez certyfikatów. Najgorzej sytuacja ta wygląda w filiach szkół podstawowych i gimnazjalnych oraz innych szkołach, m. in.: muzycznych, językowych, policealnych jak również kolegiach. Analizując dane szkół/przedszkoli, w których meble posiadają certyfikaty należy stwierdzić, iż najwięcej - 420 (25%) jest placówek, które zapewniają do 25% mebli certyfikowanych, a najmniej - 165 (10%) zapewniających tego rodzaju sprzęt w 100%. Spośród wszystkich typów placówek najkorzystniej przedstawia się sytuacja w gimnazjach, przedszkolach i zespołach szkół ogólnokształcących, gdyż posiadają one 50% i więcej mebli certyfikowanych. Szczegółowe wyniki oceny przedstawiono na poniższych rycinach: Ryc. 1 Wyposażenie placówek w meble z certyfikatem i bez certyfikatu 10% 12% 37% 16% 25% Placówki posiadające meble bez certyfikatow Placowki zapewniające do 25% mebli ceryfikowanych Placowki zapewniające do 50 % mebli ceryfikowanych Placowki zapewniające powyżej 50 % mebli ceryfikowanych Placowki zapewniające 100 % mebli ceryfikowanych
Ryc. 2 Procentowe zestawienie wyposażenia poszczególnych typów placówek w meble z certyfikatem i bez certyfikatu 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Przedszkola Szkoły podstawowe Filie szkół podstawowych Gimnazja Filie gimnazjow LO Zespoły szkół ogólnokształcących Zespoły szkół ponadpodstawowych Inne meble bez certyfikatu meble częsciowo certfikowane wszystkie meble z ceryfikatem
3. Spełnienie wymogów w stosunku do urządzeń i sprzętu sportowego W woj. łódzkim skontrolowano 954 szkoły pod kątem spełnienia wymogów w stosunku do urządzeń i sprzętu sportowego, co stanowi 69% ogółu. Całkowity brak certyfikatów stwierdzono w 442 (46%) szkołach, natomiast wszystkie urządzenia i sprzęt sportowy certyfikowany posiadają 122 (12%) placówki. Szczegółowe wyniki obrazuje poniższy wykres: Ryc. 3 Wyposażenie szkół w urządzenia i sprzęt sportowy 12% 10% 48% 11% 19% Liczba szkół posiadających sprzęt i urządzenia bez certyfikatów Liczba szkół, w których do 25% urządzeń i sprzętu posiada certfikaty Liczba szkół, w których do 50% urządzeń i sprzętu posiada certfikaty Liczba szkół, w których pow. 50% urządzeń i sprzętu posiada certfikaty Liczba szkół, w których 100% urządzeń i sprzętu posiada certfikaty Najwięcej sprzętu i urządzeń sportowych posiadających certyfikaty zapewniają gimnazja, a najgorzej pod tym względem sytuacja przedstawia się w filiach szkół podstawowych i innych szkołach. Posiadanie certyfikowanego sprzętu i urządzeń sportowych w poszczególnych typach szkół przedstawia poniższy wykres:
Szkoły podstawowe Filie szkół podstawowych Gimnazja LO Zespoły szkół ogólnokształcących Zespoły szkół ponadpodstawowych Inne Ryc. 4. Udział procentowy wyposażenia poszczególnych typów placówek w urządzenia i sprzęt sportowy z certyfikatem i bez certyfikatu 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% wszystkie sprzęt i urządzenia sportowe z ceryfikatem sprzęt i urządzenia sportowe częsciowo certfikowane sprzęt i urządzenia sportowe bez certyfikatu 4. Podsumowanie Placówki szkolne i przedszkolne województwa łódzkiego są wyposażone w niewystarczającym stopniu w ergonomiczne i bezpieczne meble i oraz urządzenia i sprzęt sportowy. Wobec tego, konieczne jest poprawienie warunków nauki w szkołach i innych placówkach poprzez stworzenie ergonomicznych stanowisk pracy uczniów w klasach jak i zapewnienia bezpiecznego wyposażenia w salach gimnastycznych i na boiskach.