Wybrane problemy historii architektury Rok akademicki 2008/2009 Uwagi ogólne. Szeroka literatura z historii sztuki predestynuje państwa do samodzielnego zapoznania się z tematem zajęć. Oprócz ogólnej wiedzy obowiązkowo należy zapoznać się z podanymi pod tematem szczegółowymi opracowaniami. 1. Zajęcia organizacyjne. 2. Okoliczności przyjęcia i ewolucja stylu romańskiego na ziemiach polskich. a) uwarunkowania i geneza stylu romańskiego b) referat: dowolny obiekt romański z ziem polskich (proszę uwzględnić cechy konstrukcyjne) c) ekspansja romańszczyzny w państwie Piastów - Z. Świechowski, Architektura romańska w Polsce, Warszawa 2000, s. 13 33, 233 237, 557 563. - T. Mroczko, Polska sztuka przedromańska i romańska, Warszawa 1978, s. 6 44, 142-144. Proszę we własnym zakresie zapoznać się z podstawową terminologią architektoniczną dla okresu romańskiego (proponuję z pracy Sztuka Polska przedromańśka i romańska do schyłku XIII wieku, pod red. M. Walickiego, Warszawa 1969, dodatkowo omówienie tzw. drzwi płockich: s. 227 228). 3. Geneza i zastosowanie gotyku na ziemiach polskich. a) uwarunkowania i geneza stylu gotyckiego b) referat: dowolny obiekt gotycki z ziem polskich (proszę uwzględnić cechy konstrukcyjne) c) trwałość gotyku na ziemiach polskich - M. Rożek, W cieniu katedr i zamków, Kraków 1988, s. 27 i n. - J. Kębłowski, Polska sztuka gotycka, Warszawa 1983, s. 5 100 (geneza i architektura).
- P. Krasny, Odbudowa kijowskiej cerkwi Spasa na Berestowie przez metropolitę Piotra Mohyłę a problem nawrotu do gotyku w architekturze sakralnej Rusi koronnej w XVII wieku, Biuletyn Historii Sztuki, r. LXII (2000), nr 3-4. 4. Renesans i manieryzm w Polsce. a) uwarunkowania i geneza renesansu i manieryzmu b) referat: dowolny obiekt renesansowy lub manierystyczny z ziem polskich (proszę uwzględnić cechy c) przyczyny słabego oddziaływania ww. stylów w Rzeczypospolitej - T. Chrzanowski, Sztuka w Polsce Piastów i Jagiellonów, Warszawa 1993, s. 337 425. - Z. Kępiński, G. Chmarzyński, Sztuka polskiego odrodzenia jako wyraz ideologii społecznej, Warszawa 1953. (Uwaga tekst proszę czytać krytycznie, pisany jest w duchu ideologii marksistowskiej i posłuży nam jako opracowanie polemiczne). 5. Podbój Rzeczypospolitej przez barok. a) uwarunkowania i geneza baroku b) referat: dowolny obiektu barokowego z ziem polskich (proszę uwzględnić cechy d) pałac w Podhorcach wymowa ideologiczna założenia - Z. Bania, Pałac w Podhorcach, Rocznik Historii Sztuki, t. XIII (1981). 6. Sarmatyzm. a) uwarunkowania i geneza sarmatyzmu b) referat: dowolny dworek szlachecki z ziem polskich (proszę uwzględnić cechy c) analiza źródła Źródło pisane: Krótka nauka budownicza dworów, pałaców, zamków podług nieba i zwyczaju polskiego, 1659, [w:] Teoretycy, historiografowie i artyści o sztuce 1600 1700, oprac. J. Białostocki, Warszawa 1994. - T. Chrzanowski, Wędrówki po Sarmacji europejskiej, Kraków 1988, s. 191 223.
7. Wraz ze zmianą świadomości wprowadzenie klasycyzmu w Rzeczypospolitej. a) uwarunkowania i geneza klasycyzmu b) referat: dowolny obiekt świecki z ziem polskich (proszę uwzględnić cechy c) analiza pojęcia sarmatyzm oświecony - T. Chrzanowski, Sztuka w Polsce od I do III Rzeczypospolitej. Zarys dziejów, Warszawa 1998, s. 265 314. 8. Czy tylko artysta? historyzm na terenie etnicznej Polski. Sztuka wobec rewolucji przemysłowej w Polsce: w poszukiwaniu nowej tożsamości (romantyzm, akademizm, eklektyzm). a) uwarunkowania i geneza eklektyzmu w architekturze b) referat: dowolny kościół neogotycki z ziem polskich (proszę uwzględnić cechy. (z wyłączeniem fary białostockiej) d) neogotyk stylem narodowym? - J. Białostocki, Symbole i obrazy, Warszawa 1982, s. 427 433. - J. Białostocki, Symbole i obrazy, Warszawa 1982, s. 366, 384 409. 9. Secesja (Młoda Polska) jako styl narodowy. Rola sztuki w II RP. a) uwarunkowania i geneza secesji. b) referat: dowolna białostocka kamienica (mająca elementy sesesyjne; proszę uwzględnić cechy dekoracyjne) c) analiza założenia ideologicznego budowy kościoła św. Rocha w Białymstoku d) państwo jako mecenas w II RP - I. Kossowska, Jak tworzyć sztukę narodową? Poglądy Tadeusza Pruszkowskiego, Biuletyn Historii Sztuki, r. LXV (2003), nr 3-4. - A. Gradowska, Sztuka Młodej Polski, Warszawa 1984. - M. Walis, Secesja, Warszawa 1974. - H. Faryna-Paszkiewicz, Geometria wyobraźni: szkice o architekturze dwudziestolecia międzywojennego, Gdańsk 2003.
10. Architektura a manifest ideologiczny. Budynki jako symbol państw, idei, wartości. a) uwarunkowania i geneza socrealizmu. b) referat: dowolny obiekt socrealistyczny z ziem polskich (proszę uwzględnić cechy dekoracyjne i ideologiczne). c) analiza filmu Wyzwolenie białostoczyzny jako źródła historycznego. - W. Włodarczyk, Socrealizm: sztuka polska w latach 1950 1954, Kraków 1991. Na zajęcia 12-14 literatura podstawowa: - T. Zarębska, Początki polskiego piśmiennictwa urbanistycznego, Warszawa Łódź 1986. - W. Czarnecki, Historia architektury rozwoju miast i urbanistyki, Białystok 2001. 11. Urbanistyka: średniowiecze i renesans. a) uwarunkowania i geneza miast średniowiecznych i renesansowych. b) referat: dowolne miasto, charakterystyczne dla średniowiecza z ziem polskich. c) ideologiczne założenia w miastach średniowiecznych. d) fortyfikacje miejskie i zamki w średniowieczu. - T. Zarębska, Place Zamościa a teoretyczne koncepcje urbanistyki renesansu, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, r. XLI (1993), nr 2. - S. Herbst, Uwagi nad renesansowym rozplanowaniem głowowa, Biuletyn Historii Sztuki, r. XVI (1954). 12. Urbanistyka: nowożytność. a) uwarunkowania i geneza miast barokowych i klasycystycznych. b) referat: dowolne miasto o ww. cechach z Podlasia. c) architektura militaris. d) wykorzystanie źródeł kartograficznych. - Fortece Rzeczypospolitej. Studium z dziejów budowy fortyfikacji stałych w państwie polsko-litewskim w XVII wieku, Toruń 1998.
13. Miasta industrialne i postindustrialne. a) uwarunkowania i geneza miast industrialnych i postindustrialnych. b) rola parków: ogrody francuskie, parki angielskie. c) referat: dowolny obiekt współczesnej architektury (założenia ideologiczne). - L. Majdecki, Historia ogrodów, Warszawa 1978. - W. Czarnecki, Historia architektury rozwoju miast i urbanistyki, Białystok 2001. - T. Pękalska, Awangarda i ariegarda: filozofia sztuki współczesnej, Lublin 2000. 14. Podsumowanie. Kolokwium.