Transport na świecie Poziom rozszerzony Transport samochodowy Rozwija się od początków XX wieku Obecnie to najważniejszy środek transportu na lądzie Ma najważniejsze znaczenie na krótkich i średnich dystansach Gęstość sieci dróg zależy od gęstości zaludnienia i stopnia rozwoju gospodarczego kraju największa jest w gęsto zaludnionych, małych pod względem powierzchni KWR (Europa Zachodnia i Japonia) Szczególną rolę odgrywają drogi szybkiego ruchu (najdłuższą sieć autostrad posiadają Chiny i USA, a najgęstszą sieć Holandia Transport samochodowy Transport samochodowy ZALETY Najbardziej elastyczny środek transportu Niskie koszty transportu na krótkich i średnich dystansach Przewozi towary od drzwi do drzwi WADY Powoduje duże zanieczyszczenie środowiska Duża liczba wypadków Niewielka ładowność Długość autostrad w wybranych krajach w km 90000 80000 70000 60000 50000 40000 30000 20000 10000 0 Liczba samochodów na 1000 mieszkańców w wybranych krajach 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 1
Transport samochodowy Transport samochodowy LOS ANGELES Transport samochodowy Transport kolejowy Rozwija się od pierwszej połowy XIX wieku Od początku XX wieku zaczyna trać na znaczeniu rozwija się transport samochodowy Przewozi się nim towary masowe na znaczne odległości oraz ludzi zarówno na duże odległości, jak i w obrębie aglomeracji miejskich (metro i kolej podmiejska) Największa gęstość sieci kolejowej występuje w krajach Europy Środkowej oraz w Japonii Przykłady krajów bez linii kolejowych: Islandia, Afganistan, Niger, Czad, Transport kolejowy W KWR długość i gęstość sieci kolejowej z reguły maleje zamykane są nierentowne lokalne linie. Natomiast linie główne są modernizowane (elektryfikacja linii, automatyzacja i komputeryzacja ruchu kolejowego, zwiększenie prędkości pociągów) W niektórych krajach słabiej rozwiniętych powstają nadal nowe linie kolejowe najwięcej nowych inwestycji powstaje w Chinach (zbudowano linię kolejową do Tybetu oraz powstaje sieć szybkich kolei) Transport kolejowy Szybkie koleje są konkurencyjne czasowo wobec samolotów na trasach do 1000 km, ponieważ podróżny nie traci czasu na dojazdy na lotnisko oraz na odprawę lotniskową Przykłady szybkich kolei: TGV (Francja), Shinkansen (Japonia), Pendolino (Włochy), ICE (Niemcy) Najdłuższa linia kolejowa świata: Kolej Transsyberyjska (około 9300 km długości) łącząca Moskwę z Władywostokiem Najwyżej położona linia kolejowa świata: kolej do Lhasy (stolicy Tybetu) maksymalna wysokość ponad 5000 m n.p.m. 2
Transport kolejowy ZALETY Duża ładowność Tani na duże odległości Mniejsze zanieczyszczenie powietrza niż w przypadku transportu samochodowego WADY Mała elastyczność Rzadko przewozi towary od drzwi do drzwi Różne systemy kolejowe obowiązujące w poszczególnych krajach Mapa tras pociągów dużych prędkości w Europie - 2015 Rozstaw szyn kolejowych na świecie 350 300 250 200 150 100 50 0 Państwa o najdłuższej sieci kolejowej (w tysiącach km) źródło: The World Factbook Transport kolejowy Kolej do Tybetu 3
Linia kolejowa do Tybetu TGV- szybka kolej francuska Prędkość podróżna do 320 km/h Rekord prędkości - 575 km/h Pociąg na poduszce magnetycznej łączy lotnisko w Szanghaju z centrum miasta około 30 km Maksymalna prędkość przejazdu to 430 km/h Transport morski Służy głównie do przewożenia towarów między różnymi krajami (obsługuje handel zagraniczny) Rzadziej służy do przewożenia produktów między portami tego samego kraju (żegluga kabotażowa) Wykonuje największą pracę przewozową spośród wszystkich środków transportu Transportem morskim przewozi się głównie surowce mineralne (ropę naftową, gaz ziemny, węgiel oraz rudy metali) oraz zboża. Istnieją wyspecjalizowane statki do przewożenia konkretnych towarów np.: bananowce, gazowce, samochodowce. Transport morski Transport pasażerski odgrywał istotną rolę w żegludze morskiej do połowy XX wieku wielkie statki pasażerskie przewoziły ludzi między kontynentami później jego rolę przejął transport lotniczy Współcześnie morski transport pasażerski to albo rejsy promowe między wyspami lub na morzach typu śródlądowego (Bałtyk, M. Śródziemne, Archipelag Malajski itp.) albo rejsy turystyczne (najbardziej popularne na M. Śródziemnym i na Karaibach) 4
Transport morski Największe floty statków posiadają kraje dominujące w gospodarce światowej (USA, Chiny, Japonia, Wlk. Brytania) oraz kraje o dużych tradycjach żeglarskich (Norwegia, Grecja, Indonezja) Wielkie floty posiadają także kraje taniej bandery, czyli państwa, gdzie rejestrują swoje spółki żeglugowe armatorzy z KWR ze względu na niskie koszty rejestracji tych spółek, niskie podatki, a także ze względu na nieprzestrzeganie norm zatrudniania marynarzy i bezpieczeństwa ich pracy (Liberia, Bahamy, Honduras, Cypr, Bermudy, Panama itp.) Transport morski ZALETY WADY Daleki zasięg Długi czas przewozu Niski koszt transportu towarów Bardzo duża ładowność Zależny od warunków pogodowych Konieczność przeładunku towarów w portach 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 Największe porty morskie świata Przeładunki w mln t Struktura załadunku i wyładunku w portach morskich W portach KWR wyładunek przeważa nad załadunkiem wynika to z faktu, że KWR sprowadzają dużo surowców mineralnych, które ważą więcej niż wywożone z KWR drogą morską wyroby przemysłu przetwórczego (wyjątkiem jest Australia, która ma dobrze rozwinięty przemysł wydobywczy i większość wydobytych u siebie surowców sprzedaje za granicę) W portach KSR sytuacja jest zazwyczaj odwrotna załadunek jest większy niż wyładunek kraje te sprzedają dużo surowców i płodów rolnych (zwłaszcza plantacyjnych), a sprowadzają niewielkie ilości produktów przemysłu przetwórczego Porty uniwersalne i wyspecjalizowane Porty morskie dzielimy na uniwersalne (przystosowane do przeładunku różnych rodzajów towarów) oraz na wyspecjalizowane w załadunku lub rozładunku jednego rodzaju towaru np.: ropy naftowej, gazu ziemnego, rud żelaza, węgla kamiennego itp. 5
Porty załadunku ropy naftowej Porty załadunku węgla kamiennego Porty załadunku rud żelaza Masowiec przewozi węgiel, rudy metali, zboża itp Samochodowiec Tankowiec do przewozu ropy naftowej 6
Kontenerowiec Gazowiec Transport kontenerowy Terminal kontenerowy w Szanghaju Jest to najszybciej rozwijający się rodzaj transportu morskiego. Jego zaletami są: możliwość przewożenia kontenerów statkami, koleją oraz samochodami duża szybkość załadunku i wyładunku dobre zabezpieczenie przewożonego towaru Kanał Sueski Kanał łączący Morze Śródziemne z Morzem Czerwonym skracający drogę z Europy do Azji południowej i Wschodniej leży na terytorium Egiptu długość około 160 km Zbudowany w drugiej połowie XIX wieku przez Brytyjczyków i Francuzów był ich własnością do roku 1956, kiedy został znacjonalizowany przez władze Egiptu Jest to kanał bezśluzowy (poprowadzony na poziomie morza) ostatnio (2015 rok) oddano na pewnej długości jego drugą nitkę 7
Kanał Sueski Kanał Panamski Łączy Morze Karaibskie z Oceanem Spokojnym skracając drogę ze wschodnich na zachodnie wybrzeża Ameryki oraz z Europy na Ocean Spokojny Leży na terenie Panamy Powstał na początku XX wieku zbudowany przez Amerykanów do końca XX wieku był własnością USA Ma długość około 80 km, jest na nim kilka śluz maksymalny poziom kanału wynosi prawie 26 metrów nad poziomem morza Kanał Panamski - śluza Istnieją plany budowy nowego kanału w Ameryce Środkowej ma on powstać na terytorium Nikaragui, a budowa ma zostać sfinansowana przez kapitał chiński 8
Kanał Koryncki leży w Grecji i skraca drogę z M. Jońskiego na M. Egejskie Długość 6 km Powstanie koniec XIX wieku Kanał Kiloński Łączy Morze Bałtyckie z Morzem Północnym skracając drogę statków na Bałtyk Leży na terenie Niemiec i liczy prawie 100 km Powstał na przełomie XIX i XX wieku Kanał Kiloński Kanał Wellandzki Część Drogi Wodnej Św. Wawrzyńca łączy Jezioro Erie z Jeziorem Ontario pozwala na ominięcie Wodospadu Niagara Położony na terytorium Kanady Zbudowany na początku XIX wieku Ma długość ponad 40 km, a system śluz pozwala statkom na pokonanie różnicy wysokości prawie 100 metrów 9
Śluza na Kanale Wellandzkim Transport lotniczy Rozwija się od początków XX wieku Służy głównie do transportu ludzi oraz towarów lekkich, cennych i łatwo psujących się (poczta, przesyłki kurierskie, kwiaty cięte, świeże owoce morza itp.) Wykorzystywany jest głównie w transporcie międzynarodowym, a krajach dużych pod względem powierzchni także do transportu wewnętrznego (USA, Kanada, Brazylia, Rosja, Chiny, Australia). 120 100 80 60 40 20 0 Największe lotniska świata (mln pasażerów) Transport lotniczy Lotnisko w Atlancie ZALETY Najszybszy środek transportu Daleki zasięg Najbezpieczniejszy środek transportu WADY Wysokie koszty transportu Zależny od warunków pogodowych Długi czas odpraw 10
Transport wodny śródlądowy Odbywa się albo po naturalnych rzekach i jeziorach lub po rzekach uregulowanych i sztucznych kanałach Odgrywa dużą rolę w Europie Zachodniej (Ren, Łaba, Dunaj, Moza, Sekwana i inne rzeki europejskie są uregulowane i połączone systemem sztucznych kanałów), Rosji (zwłaszcza na rzekach Syberii oraz połączony sztucznymi kanałami system rzek na Niż. Wschodnioeuropejskiej), Amazonce oraz Wielkich Jeziorach Amerykańskich (Droga Wodna Św. Wawrzyńca dostępna także dla statków morskich i połączona kanałami z Missisipi oraz rzeką Hudson). Dużą rolę odgrywa też na rzekach Azji Południowej i Wschodniej (Jangcy i Huang-he połączone są Wielkim Kanałem o długości około 1500 km) Transport wodny śródlądowy Drogi wodne w Europie Środkowej ZALETY Niskie koszty transportu Duża ładowność Niewielkie zanieczyszczenie środowiska WADY Wolny Zależny od warunków pogodowych i hydrologicznych Duisburg największy port rzeczny Europy i świata Transport przesyłowy Służy do przesyłania energii elektrycznej oraz do przesyłania towarów płynnych rurociągami (woda, ropa naftowa, gaz ziemny itp.) Rozwój sieci energetycznej zależy od poziomu rozwoju gospodarczego państw. Rurociągi łączą głównie miejsca wydobycia surowców z miejscami ich wykorzystania lub z portami morskimi. 11
Transport przesyłowy Europejska sieć gazociągów ZALETY Niskie koszty transportu Ciągłość dostaw Możliwość transportu zarówno po lądzie oraz po dnie morza WADY Możliwość przesyłu tylko jednego rodzaju produktu Zazwyczaj produkty przesyłane są tylko w jednym kierunku 12