OPINIA MYKOLOGICZNO-BUDOWLANA WRAZ Z PROJEKTEM ROBÓT REWALORYZACYJNYCH PRZEDMIOT OPINII: OKRĘGOWY URZĄD MIAR w Szczecinie Pl. Lotników nr 4/5 ZAMAWIAJĄCY: OKRĘGOWY URZĄD MIAR W SZCZECINIE pl. Lotników nr 4/5 70-414 Szczecin Nazwisko Numer uprawnień Podpis Autor opracowania inŝ. Ewa Górkiewicz Szczecin, listopad 2007r.
S P I S T R E Ś C I 1. Wstęp 2. Charakterystyka obiektu 3. Ocena stanu technicznego elementów dachu pod względem mykologiczno-budowlanym 4. Analiza pobranych prób 5. Przyczyny rozwoju poraŝenia biologicznego 6. Zalecenia i wykonawstwo robót rewaloryzacyjnych 7. Warunki prowadzenia robót 8. Podstawy prawne ZAŁĄCZNIKI Załącznik nr 1 "Protokoły badania prób" Załącznik nr 2 "Formy rozwojowe szkodników" Załącznik nr 3 "Kryteria oceny zawilgocenia drewna" 1
1. WSTĘP 1.1. Podstawa opracowania 1.1.1. Wizja lokalna w listopadzie 2007r. 1.1.2. Protokóły badania prób i ich ocena 1.1.3. Informacje uŝytkownika 1.2. Przedmiot i zakres opracowania Przedmiotem opracowania jest drewniana więźba dachowa Okręgowego Urzędu Miar w Szczecinie. Opinia mykologiczno - budowlana obejmuje ustalenie stopnia poraŝenia biologicznego poszczególnych elementów drewnianych więźby dachowej i ich zawilgocenia, a takŝe klasyfikację przyczyn i sposób zwalczania korozji biologicznej. 2. CHARAKTERYSTYKA OBIEKTU Budynek został zrealizowany ponad 100 lat temu w sposób tradycyjny. Dach budynku stromy, dwuspadowy wykonano w konstrukcji drewnianej, płatwiowo-kleszczowej na słupach z zastrzałami. WzdłuŜ ścian zewnętrznych występują ścianki kolankowe ze słupami opartymi na podwalinach i wraz z mieczami podtrzymującymi płatwie stolcowe. Pokrycie wykonane jest z dachówki ceramicznej. W czasie wizji lokalnej budynek był uŝytkowany. 3. OCENA STANU TECHNICZNEGO ELEMENTÓW DACHU POD WZGLĘDEM MYKOLOGICZNO- BUDOWLANYM Konstrukcja więźby dachowej jest całkowicie dostępna, mimo wydzielenia w części środkowej dachu tunelowej przestrzeni uŝytkowej, słuŝącej do przechowywania wzorca miar. Elementy drewniane są tu zabezpieczone przeciw korozji biologicznej, a takŝe przeciwpoŝarowo środkiem solnym. Ich stan ogólny określa się jako dobry, mimo Ŝe w nielicznych elementach widoczne są pojedyncze otwory okrągłe o średnicy nie przekraczającej 2,5mm. Otwory są czarne, nie widać śladów mączki drzewnej, a drewno jest twarde i zdrowe. Tylko w rejonie drugiego okienka dachowego od strony ulicy (licząc od szczytu prawego - stojąc twarzą do wejścia głównego) na kilku elementach widoczne są liczne skupiska otworów okrągłych o średnicach od 1,8 do 2,5 mm. W rejonach występowania otworów wylotowych drewno jest twarde, a mączki drzewnej brak. Pokrycie dachowe wykazuje liczne nieszczelności, lecz o małej powierzchni. Jest to przyczyną wielu drobnych zawilgoceń konstrukcji dachu co powoduje powierzchniowe wysolenia zastosowanego impregnatu. Ponadto wskutek nieszczelności pokrycia występują liczne zawilgocenie desek podłogowych. Powierzchnie zawilgoceń są na ogół niewielkie, lecz ich długotrwałość i gorsza niŝ w przypadku konstrukcji jakość drewna, spowodowały rozwój zgnilizny brunatnej. Deski w wielu miejscach są popękane, drewno ich jest kruche i brunatne, Łatwo daje się odspajać palcami. A w jednym miejscu deska pękła na całej szerokości i załamała się. Pobrano próbkę nr 1. 2
4. ANALIZA POBRANYCH PRÓB Owady - techniczne szkodniki drewna Nieliczne elementy zostały zaatakowane przez owady z rodziny KOŁATKÓW (ANOBIUM PUNCTATUM) Po dokonaniu napraw i impregnacji więźby kilka lat temu proces rozwojowy owadów został zahamowany. W formie rozwojowej czynnej owady te są groźnymi szkodnikami drewna, które stanowi ich poŝywienie. Zagrzybienie Badanie próbki wykazało występowanie w deskach podłogi grzybów rozkładu brunatnego z podgromady PODSTAWCZAKÓW (BAZIDIOMYCOTINA) w stadium rozwojowym czynnym i zahamowanym. Grzyby te powodują szybki rozkład drewna, gdyŝ jest ono źródłem ich pokarmu. Rozwijają się w wilgotnym drewnie powodując zmiany w jego budowie i składzie chemicznym co w efekcie prowadzi do obniŝenia własności fizycznych i mechanicznych elementów budowlanych, aŝ do całkowitej utraty nośności konstrukcji. W stadium zahamowanym procesy Ŝyciowe ustają, jednak komórki przetrwalnikowe zachowują Ŝywotność przez kilka lat i uaktywniają się przy zmianie warunków zewnętrznych na sprzyjające. 5. PRZYCZYNY ROZWOJU PORAśENIA BIOLOGICZNEGO Bezpośrednią przyczyną zakaŝenia opisanych wyŝej elementów działalnością owadów jak i zagrzybienia było ich zawilgocenie. Miejsca zagrzybienia desek podłogi poddasza znajdują się w obrębie nieszczelności pokrycia dachowego. Podczas długotrwałych opadów woda przenika do warstw izolacyjnych stropu utrudniając wysychanie podłogi. Natomiast elementy więźby dachowej zawilgocone okresowo na niewielkich powierzchniach szybko wysychają gdyŝ duŝa przestrzeń poddasza jest łatwo przewietrzalna. Ponadto więźba dachowa została zaimpregnowana preparatem antykorozyjnym. Wobec niesprzyjających warunków proces rozwojowy owadów został zahamowany. 6. ZALECENIA I WYKONAWSTWO ROBÓT REWALORYZACYJNYCH 6.1. Roboty naprawcze W czasie wizji lokalnej zaobserwowano uszkodzenia mechaniczne elementów konstrukcji więźby dachowej. Zostaną one opisane w ekspertyzie konstrukcyjnej dotyczącej stanu technicznego dachu. Deski podłogi zniszczone wskutek zagrzybienia naleŝy wymienić na nowe, a usunięte drewno natychmiast spalić. PoraŜone przez korozję biologiczną elementy drewniane nie nadają się do ponownego uŝycia ani do przechowywania np. na opał, gdyŝ są ogniskiem zakaźnym dla zdrowego drewna w ich sąsiedztwie. 3
6.2. Zalecenia impregnacyjne 6.2.1. Istniejące elementy konstrukcji dachu Elementy więźby dachowej zostały uprzednio zaimpregnowane solnym środkiem impregnacyjnym z grupy FOBOSÓW. Jest to rodzina preparatów, których główną funkcją jest zabezpieczenie przeciwpoŝarowe drewna. Poszczególne odmiany preparatu zostały oznaczone róŝnymi indeksami literowymi dla odróŝnienia ich odmiennej przydatności do zapobiegania lub zwalczania poszczególnych czynników korozji biologicznej. Są to impregnaty o duŝej trwałości, która w zaleŝności od rodzaju środka wynosi od 8 lat do, końca okresu uŝytkowania drewna bez uszkodzeń mechanicznych. Produkt nie utrwala się w drewnie i pod wpływem długotrwałego działania opadów atmosferycznych moŝe ulec wypłukaniu. W czasie planowanego remontu dachu mogą nastąpić zarówno drobne uszkodzenia mechaniczne, jak i miejscowe wymycie preparatu. NaleŜy więc przewidzieć przegląd zabezpieczenia impregnacyjnego po zakończeniu robót dekarskich i dokonać impregnacji uzupełniającej. 6.2.2. Nowe elementy drewniane Nowe drewno wprowadzane na poddasze budynku naleŝy poddać impregnacji. W tym celu moŝna uŝyć tego samego środka co do uzupełnienia zabezpieczenia elementów istniejących. MoŜna teŝ wykonać impregnacę innym preparatem solnym do zabezpieczeń przeciw poŝarowych i przeciw zakaŝeniom czynnikami korozji biologicznej. 6.2.4. Środki ostroŝności przy pracach impregnacyjnych Przy sporządzaniu roztworu oraz wykonywaniu prac impregnacyjnych preparatami z grupy FOBOSÓW, a takŝe innymi środkami solnymi naleŝy postępować zgodnie z instrukcją na opakowaniu i przepisami BHP dla środków toksycznych. Po wykonaniu impregnacji, pomieszczenia powinny być intensywnie wietrzone do momentu zaniku charakterystycznego zapachu. 7. WARUNKI PROWADZENIA ROBÓT Wszystkie prace naleŝy wykonać zgodnie z "Warunkami technicznymi wykonania i odbioru robót budowlano-montaŝowych" oraz przedmiotowymi normami. NaleŜy stosować materiały budowlane posiadające pisemną aprobatę Instytutu Techniki Budowlanej w Warszawie. 8. PODSTAWY PRAWNE 8.1. B.H.P. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz.U. nr 47 poz.401). 4
Zarządzenie nr 16 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dn. 21.05.1976r. w sprawie norm zuŝycia środków chemicznych przy wykonywaniu robót impregnacyjnych, grzybobójczych i owadobójczych. 8.2. Profilaktyka Instrukcja I.T.B. Nr 312 Ochrona drewna budowlanego przed zagrzybieniem, wymagania i badania. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dn. 12. 04. 2002r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie Ochrona przed zawilgoceniem i zagrzybieniem. Opracowała: Szczecin, listopad 2007r. 5
ZAŁĄCZNIK NR 1 P R O T O K O Ł Y B A D A N I A P R Ó B sztuk 1. 6
PROTOKÓŁ BADANIA PRÓB NR. 1. CELEM IDENTYFIKACJI SZKODNIKA Obiekt:: Budynek Okręgowego Urzędu Miar w Szczecinie Miejsce pobrania prób: Deska podłogi pod lukarną pomieszczenia strychowego od strony podwórka. PodłoŜe: Materiał: drewno iglaste Kolor: brunatny Zapach: stęchlizny Struktura: Drewno jest zciemniałe, miękkie i łatwo się odłamuje wzdłuŝ rowków utworzonych przez spękania w drobne prymy. Wilgotność: 18% - drewno wilgotne ph: nie badano Utwory grzyba:. Grzybnia: włókienkami ciemnymi i pokurczonymi Sznury: brak Owocniki: brak Postacie owada:. Jaja: brak Larwa: brak Postać dorosła: brak drobne skupiska strzępek o jasnej barwie, z pojedynczymi... Idantyfikacja: Identyfikacja: A. A grzyby rozkładu brunatnego z podgromady PODSTAWCZAKÓW. (BAZIDIOMYCOTINA) A w stadium rozwojowym częściowo zahamowanym... Sporządziła:. Szczecin, dn. 28. 11. 2007r. 7
ZAŁĄCZNIK NR 2 FORMY ROZWOJOWE SZKODNIKÓW F O R M Y R O Z W O J O W E Z G N I L I Z N Y B R U N A T N E J PROCES AKTYWNY Zgnilizna brunatna jest skutkiem działalności grzybów domowych z podgromady PODSTAWCZAKÓW (BAZIDIOMYCOTINA). W środowisku wilgotnym, ciepłym, nieprzewietrzanym i zacienionym ma szanse rozwijać się proces aktywny zagrzybienia. Wówczas niszczenie elementów budowlanych trwa nieustannie, gdyŝ warunki rozwojowe są sprzyjające. Powoduje to negatywne skutki techniczne jako wynik korozji biologicznej. Ponadto w zagrzybionych pomieszczeniach występuje zwiększona zawartość dwutlenku węgla i zarodników wytwarzanych przez grzyby w okresie owocowania. Są to warunki wpływające ujemnie nie tyko na samopoczucie lecz takŝe na zdrowie ludzi i zwierząt. PROCES ZAHAMOWANY Rozwój grzybów ustaje na skutek zaistnienia niesprzyjających warunków ich rozwoju. Utwory grzyba są wyschnięte, kruche i pokurczone. W pomieszczeniach powraca do normy zawartości dwutlenku węgla i wilgotność. Ilość zarodników grzyba znacznie maleje. Niszczenie podłoŝa i działanie chorobotwórcze zostaje wstrzymane. NaleŜy jednak pamiętać, Ŝe proces zahamowany przy zmianie warunków na sprzyjające moŝe przejść w aktywny, gdyŝ grzybnia wewnątrz drewna zachowuje bardzo długo swoją Ŝywotność. F O R M Y R O Z W O J O W E O W A D Ó W PROCES AKTYWNY Niszczenie elementów budowlanych trwa nieustannie, gdyŝ budynek stwarza sprzyjające warunki rozwojowe. Stwierdza się wówczas liczne otwory wylotowe na powierzchni drewna. Widoczna jest wysypująca się mączka drzewna. PodłoŜe w takich przypadkach charakteryzuje się zwiększoną wilgotnością. PROCES ZAHAMOWANY Niszczenie chwilowo ustaje na skutek zaistnienia niesprzyjających warunków rozwoju szkodników. Otwory wylotowe są czarne, a na podłodze nie widać usypanych pryzm mączki drzewnej. Proces zahamowany nie oznacza jednak trwałego pozbycia się niebezpieczeństwa ponownego rozwoju szkodników, które mogą się uaktywnić przy zmianie warunków na sprzyjające. 8
ZAŁĄCZNIK NR 3. KRYTERIA OCENY ZAWILGOCENIA DREWNA % OKREŚLENIA 13%-18% drewno powietrzno - suche w naszym klimacie 18%-20% drewno wilgotne 20%-25% drewno silnie zawilgocone 25%-28% drewno mokre 9