TGV Méditerranée pi¹ta linia du ej prêdkoœci we Francji

14 systemy Jan Raczyñski TGV Méditerranée pi¹ta linia du ej prêdkoœci we Francji 26 maja br. poci¹g TGV Reseau nr 531 ustanowi³ nowy rekord w jeÿdzie non-stop na licz¹cej 1067 km trasie z Calais do Marsylii pokonuj¹c j¹ w 3 godzinny i 29 minut ze œredni¹ prêdkoœci¹ 305 km/h. Na wybranych odcinkach osi¹ga³ prêdkoœæ 360 km/h. Ostatnim odcinkiem jego podró y by³a najnowsza linia du ej prêdkoœci LN5 z Valence do Marsylii, d³ugoœci 250 km, na której poci¹g osi¹gn¹³ maksymaln¹ prêdkoœæ 366,6 km/h. TGV 531 zosta³ wyprodukowany 8 lat temu. Dotychczas przejecha³ 2,5 mln km. Do rekordowej jazdy nie przeprowadzano w nim adnej modyfikacji. W wagonach zainstalowano jedynie aparaturê pomiarow¹ i kamery, rejestruj¹ce przebieg jazdy. Fot. 1. Sk³ad poci¹gu TGV nr 531, który dokona³ rekordowego przejazdu. Fot. J. Raczyñski zytowych poci¹gów TGV jad¹cych w kierunku po³udniowym do Marsylii i Montpellier. Na linii TGV Mediterranée zosta³y wybudowane wraz z ni¹ tak e stacje TGV Avignon i TGV Aix de Provence. Wszystkie trzy s¹ zlokalizowane poza miastami. Do ich centrów ze stacji mo na dojechaæ autobusami. W za³o eniach budowy nowej linii przyjêto, e rozbudowa tych trzech miast bêdzie postêpowa³a w kierunku nowych stacji. Dworce te, wraz dworcem w Lyonie, charakteryzuj¹ siê nowatorsk¹ architektur¹ (fot. 2, 3). Przed stacj¹ Avignon, w dolinie Rodanu, linia rozga³êzia siê. Zasadnicza odnoga prowadzi w kierunku Marsylii, a dru- Nowa linia LN5 z Valence do Marsylii Oficjalne otwarcie nowej linii odby³o siê 7 czerwca 2001 r. Ten sam poci¹g rekordzista TGV 531 z oficjalnymi goœæmi i dziennikarzami z ca³ego œwiata wyruszy³ z dworca Paris Gare de Lyon o godz. 12.55. Na dworzec w Marsylii wjecha³ dok³adnie po 3 godzinach jazdy. Linia LN5 ma 250 km d³ugoœci i jest przed³u eniem linii LN1 i LN4 z Pary a na po³udnie w kierunku Morza Œródziemnego. Jej budowa trwa³a 5 lat i kosztowa³a 3,7 mld euro. Nowa linia przebiega w bardzo trudnym geologicznie terenie, w znacznej czêœci biegnie ona wzd³u rzeki Rodan. Ogromne zró nicowanie ukszta³towania terenu wymaga³o budowy ponad 500 obiektów in ynieryjnych, ponad 17 km wiaduktów i prawie 13 km tuneli. Jeden z nich, przebijaj¹cy siê przez wzgórza otaczaj¹ce Marsyliê od pó³nocy, jest najd³u szym we Francji tunelem kolejowym i ma d³ugoœæ 7835 m. W kierunku Marsylii tunel ten opada ponad 500 m w dó³ do wysokoœci 50 m npm. Przy budowie linii TGV Méditerranée w ci¹gu 5 lat zatrudnionych by³o 11,5 tys. pracowników. Linia LN5 rozpoczyna siê 2 km przed stacj¹ TGV Valence, która zosta³a wybudowana od podstaw do obs³ugi tran- Fot. 2. Nowy dworzec TGV Avignon Fot. J. Raczyñski

15 ga w kierunku Montpellier. W tym ostatnim kierunku nowa linia ma tylko 27 km d³ugoœci, po czym ³¹czy siê z istniej¹c¹ ju lini¹ do Nimes i dalej w kierunku granicy z Hiszpani¹. Budowa w tym kierunku bêdzie kontynuowana a do granicy hiszpañskiej i do po³¹czenia siê z bêd¹c¹ tak e w budowie hiszpañsk¹ sieci¹ du ych prêdkoœci. Nowa linia ma ogromne znaczenie i otwiera nowe perspektywy dla rozwoju przewozów pasa erskich we Francji. Powsta³ bowiem wiod¹cy z pó³nocy na po³udnie Francji nowy ci¹g komunikacyjny, ³¹cz¹cy najwa niejsze oœrodki miejskie i przemys³owe tego kraju. W ci¹gu kilku godzin bêdzie mo na dojechaæ z nich do Pary a po stosunkowo niskim koszcie. Cena biletu 2. klasy z Marsylii do Pary a w taryfie normalnej wynosi 76 euro (przy zakupie drugiego biletu 25% zni ki) ponad dwa razy taniej ni bilet lotniczy. Czas przejazdu poci¹giem wynosi 3 godz., a przelotu samolotem 1 godz. 20 min, do czego nale y doliczyæ czas dojazdów na lotniska i odprawy. Poci¹gi miêdzy najwiêkszymi miastami bêd¹ kursowaæ zasadniczo co godzinê. Czêœæ poci¹gów z po³udnia Francji bêdzie koñczyæ tradycyjnie bieg na dworcu Gare du Lyon, a czêœæ zostanie skierowana na zachodni¹ obwodnicê Pary- a TGV Jonction do portu lotniczego Charles de Gaulle, i dalej w kierunku Lille i Brukseli. Docelowo jest te przewidziane bezpoœrednie po³¹czenie Marsylii z Londynem 6 godz., a po wybudowaniu nowej linii od Eurotunelu do Londynu tylko 5 godz. jazdy. Na ca³ej sieci po³¹czeñ Méditerranée bêdzie jeÿdzi³o: 89 poci¹gów TGV Sud-Est, 49 poci¹gów TGV Reseau, 30 poci¹gów TGV Duplex (piêtrowe) oraz zamówionych dodatkowo 34 poci¹gów (19 mln euro za jeden). Rozwój sieci poci¹gów TGV Decyzja o budowie pierwszej w Europie linii du ej prêdkoœci z Pary a do Lyonu, przeznaczonej tylko dla poci¹gów pasa erskich, zosta³a podjêta w 1976 r. W ca³oœci oddano j¹ do eksploatacji w 1983 r. Pocz¹tkowo zak³adano, e prêdkoœæ maksymalna poci¹gów wyniesie 260 km/h, jednak jeszcze w tym samym roku zdecydowano siê na jej zwiêkszenie do 270 km/h, obecnie wynosi ona 300 km/h. W 1981 r. Fot. 3. Dworzec w Lyonie Fot. SNCF ustanowiono na niej nowy œwiatowy rekord prêdkoœci 380 km/h. Sukces komercyjny nowej linii du ej prêdkoœci, nazwanej TGV Sud-Est (obecnie nr LN1), sta³ siê impulsem do budowy kolejnych. W 1989 r. otwarto liniê TGV Atlantique (LN2) z Pary a do Le Mans i do Tours. Na linii tej zosta³ ustanowiony, nie pobity do dziœ, œwiatowy rekord prêdkoœci na szynach. Na 167 kilometrze od Pary a w kierunku Tours na zjeÿdzie przed mostem na Loarze, skrócony do 5 wagonów sk³ad poci¹gu TGV Tablica 1 Atlantique osi¹gn¹³ prêd- Czasy podró y z Pary a do Marsylii koœæ 515,3 km/h. Gdy w 1994 r. otwie- Rok Czas przejazdu rano Eurotunel pod kana- 1867 16 godz. 15 min ³em La Manche, ukoñczona by³a ju linia TGV Nord 1895 13 godz. 00 min 1914 11 godz. 58 min (LN3), która umo liwi³a szybkie po³¹czenia z Pary- 1938 9 godz. 45 min a do Londynu, Brukseli, 1950 10 godz. 17 min Amsterdamu i Kolonii. 1960 7 godz. 33 min Wkrótce po jej otwarciu rozpoczê³y siê prace 1983 4 godz. 50 min 1980 6 godz. 40 min nad przed³u eniem linii 1990 4 godz. 10 min z Lyonu na po³udnie w kie- 2001 3 godz. 00 min Rys. 1. Schemat linii TGV Méditerranée

16 Fot. 4. Wiadukt nad Rodanem Fot. SNCF Tablica 3 Sieæ linii TGV we Francji Trasa Rok D³ugoœæ budowy [km] LN1 Sud-Est Pary Lyon/Montbard 1981 1983 409 LN2 Atlantique Pary Le Mans/Tours 1989 1990 282 LN3 Nord Europe Pary Eurotunel/granica belgijska 1993 333 LN3 Jonction Wschodnia obwodnica Pary a 1994 1996 107 LN4 Rhône-Alps Obwodnica Lyonu do Valence 1992 1994 149 LN5 Méditerranée Valence Marsylia/Nimes 2001 250 runku Morza Œródziemnego TGV Rhone Alps. Pierwszy jej odcinek wybudowano do okolic Valence (linia LN4). Oddana w czerwcu do eksploatacji linia LN5 jest tylko kolejnym etapem dalszej ekspansji sieci poci¹gów du ych prêdkoœci w kierunku po³udniowym. W pobli u Awignon linia LN5 rozwidla siê w kierunku Montpellier. Planowane jest przed³u- enie linii TGV Méditerranée z Nimes do Narbonne. Bêdzie to linia dla ruchu mieszanego, a wiêkszoœæ poci¹gów TGV bêdzie siê zatrzymywa³a w Montpellier. Jednak planowane dalsze przed³u enie linii z Narbonne do Perpignan i granicy hiszpañskiej (dla po³¹czenia z now¹ hiszpañsk¹ lini¹ du ej prêdkoœci do Barcelony i Madrytu) ma byæ ju tylko dla ruchu pasa erskiego. Koszt budowy ca³ej linii z Nimes do granicy hiszpañskiej, d³ugoœci 236 km, zosta³ oszacowany na 2,74 mld euro. Linia Perpignan Barcelona mo e byæ otwarta w 2006 r. Podjêta zosta³a te decyzja o budowie linii TGV Est Européen z Pary a do Strasburga i dalej do granicy niemieckiej, która umo liwi po³¹czenie francuskich i niemieckich sieci linii du ych prêdkoœci. Pierwszym etapem bêdzie budowa linii du ej prêdkoœci, d³ugoœci 310 km, z Pary a do Baudrecourt, gdzie bêdzie siê ona ³¹czy³a z istniej¹c¹ lini¹ biegn¹c¹ z Pary a do Strasburga i po³udniowych Niemiec. Jednoczeœnie zostan¹ zbudowane odga³êzienia du ej prêdkoœci do Reims, Metz i Nancy, a tak e do Luksemburga oraz do Saarbrücken i Frankfurtu/M. Ca³kowity koszt realizacji tego etapu jest szacowany na 3,125 mld euro. Planuje siê otwarcie linii na pocz¹tku 2006 r. Linia TGV Est Européen zostanie zbudowana na prêdkoœæ maksymaln¹ 350 km/h (tak jak TGV Nord Europe oraz TGV Méditerranée), ale niektóre odcinki mog¹ dopuszczaæ prêdkoœæ 400 km/h. Poci¹gi TGV Est Européen bêd¹ jeÿdzi³y z prêdkoœci¹ maksymaln¹ 320 km/h, wobec prêdkoœci tylko 300 km/h na innych liniach. Linia bêdzie mog³a byæ tak e u ywana przez konwencjonalne poci¹gi du ej prêdkoœci. Udzia³owcy budowy linii TGV Est Européen Tablica 2 Mln euro Rys. 2. Sieæ linii du ych prêdkoœci we Francji Rz¹d francuski 1220 Unia Europejska 320 Rz¹d luksemburski 117 Region Ile-de-France 76 Region Szampanii-Ardenów 124 Region Lotaryngii 254 Region Alzacji 282 Ogólny wk³ad pañstwowy 2393 RFF i SNCF 731 Koszt ogó³em 5517

17 nek TGV Aquitaine, z Angouleme do Bordeaux ma szansê byæ zbudowany jako pierwszy, poniewa znacznie skróci³by czas podró y, ze wzglêdu na to, e istniej¹ca linia Angoule- Linia TGV Est Européen bêdzie w pe³ni interoperacyjna, tzn. bêdzie zbudowana zgodnie z dyrektyw¹ Unii Europejskiej nr 96/48/EC z 1995 r. Jest to wa ne ze wzglêdu na to, e linia bêdzie prawdopodobnie u ywana równie przez niemieckie zespo³y ICE. Kolejn¹ inwestycj¹ bêdzie po³udniowy odcinek nowej linii TGV Rhône-Alps (Ren Rodan), ³¹cz¹cy Dijon i Besançon z Lyonem. Bêdzie on tworzy³ czêœæ wa nej arterii towarowej pó³noc-po³udnie. Jednak jest to projekt odleg³y w czasie i bêdzie prawdopodobnie realizowany dopiero w latach 2015 2020. Rz¹d wybra³ w³aœnie do szczegó³owych analiz pierwszy etap wschodniego odcinka tej linii, d³ugoœci 140 km. Bêdzie on przebiega³ z Auxonne na wschód od Dijon do Petit Croix, na wschód od Belfortu, a tak e zostanie do niego w³¹czone po³udniowe obejœcie dooko³a Dijon. Koszt projektu jest oceniany na 1,4 mld euro. Po jego ukoñczeniu podró z Pary a do Miluzy, która siê odbywa obecnie przez Troyes, by³aby skrócona z 4 godz. 20 min do 2 godz. 36 min tras¹ przez Dijon. Planowane jest te przed³u enie linii TGV Atlantique poprzez budowê TGV Aquitaine, z Tours do Bordeaux i TGV Bretangne-Pays de la Loire z Le Mans do Rennes. Obie linie bêd¹ tylko do ruchu pasa erskiego i mog¹ byæ budowane etapami. Linia TGV Aquitaine mia³aby d³ugoœæ 343 km i kosztowa³aby szacunkowo 2,73 mld euro. Skróci³aby ona podró z Pary a do po³udniowo-zachodniej Francji o 48 min, co oznacza³oby, e podró z Pary a do Bordeaux trwa³aby tylko 2 godz. 8 min, a do Tuluzy 4 godz. 12 min. Po³udniowy odci- Poci¹gi TGV Rys. 3. Schemat wêz³a paryskiego TGV Tablica 4 Typ Liczba poci¹gów Rozpoczêcie eksploatacji Liczba miejsc Zestawienie poci¹gu D³ugoœæ [m] Prêdk rêdkoœæ max [km/h] Moc [kw] Napiêcia zasilania TGV Sud-Est 117 1981 368 2 lokomotywy + 8 wagonów 200 270 * 6450 25 kv 50 Hz, 1,5 kv DC, 15 kv 16 2 /3 Hz (czêœæ) TGV Atlantique 105 1989 485 2 lokomotywy + 10 wagonów 238 300 8800 25 kv 50 Hz, 1,5 kv DC AVE (Hiszpania) 24 1991 329 2 lokomotywy + 8 wagonów 200 300 8800 25 kv 50 Hz, 3 kv DC TGV Reseau 80 1993 377 2 lokomotywy + 8 wagonów 200 300 8800 25 kv 50 Hz, 1,5 kv DC, 3 kv DC Eurostar 38 1993 794 2 lokomotywy + 18 wagonów 294 300 12 240 25 kv 50 Hz, 3 kv DC, 750 V DC Thalys 27 1995 377 2 lokomotywy + 8 wagonów 200 300 8800 25 kv 50 Hz, 1,5 kv DC, 3 kv DC, 15 kv 16 2 /3 Hz TGV Duplex 30 ** 1996 516 2 lokomotywy + 8 wagonów 200 300 8800 25 kv 50 Hz, 1,5 kv DC TGV Korea 46 *** 2003 935 2 lokomotywy + 18 wagonów 388 300 25 kv 60 Hz * Po modernizacji 300 km/h. ** Zamówionych 34. *** Zamówionych.

18 Wejœcie na perony dworca TGV w porcie lotniczym Charles de Gaulle me Bordeaux ma bardzo niskie parametry techniczne i nie pozwala na rozwijanie wiêkszych prêdkoœci. Natomiast odcinki œrodkowy i pó³nocny, miêdzy Tours i Angouleme, s¹ prostsze i poci¹gi TGV mog¹ jeÿdziæ na nich nawet obecnie z prêdkoœci¹ 220 km/h, dlatego zostan¹ zast¹pione now¹ lini¹ w drugiej kolejnoœci. Francusko-w³oski projekt poprawy komunikacji kolejowej miêdzy Lyonem a Turynem bêdzie tak e wdra any etapami do 2015 r. Rz¹dy francuski i w³oski podjê³y decyzjê o budowie dwóch linii miêdzy obu krajami: du ej prêdkoœci dla ruchu pasa erskiego i towarowej o du ej przepustowoœci. Linie te miêdzy Lyonem a Turynem bêd¹ mia³y ³¹cznie 280 km, a koszt ich realizacji wyniesie oko³o 9 mld euro. Wspó³finansowaæ projekt bêdzie tak e UE. Na potrzeby nowych linii zostanie wybudowany tunel pod Alpami d³ugoœci 52 km. Nowa linia du ej prêdkoœci skróci czas przejazdu na trasie Turyn Lyon, z prawie 4 godz. obecnie, do 1 godz. 30 min. Z Pary a do Turynu bêdzie mo na dojechaæ w 3 godz. 30 min obecnie podró trwa 6 godz. 54 min. Wed³ug opinii SNCF w latach 2010 2015 powinno zostaæ te zbudowane po³¹czenie centrum Pary a z lotniskiem Orly za pomoc¹ linii kolejowej du ej prêdkoœci. Lotnisko Orly jest drugim pod wzglêdem wielkoœci lotniskiem Pary a. Jest ono po³o one na po³udniowych przedmieœciach miasta, i w odró nieniu od lotniska Charles de Gaulle, nastawione jest g³ównie na ruch krajowy. Tylko oko³o 1 /3 ruchu stanowi¹ loty miêdzynarodowe. Bardzo dobre wyniki handlowe z eksploatacji linii TGV przebiegaj¹cej przez lotnisko Charles de Gaulle s¹ podstaw¹ pozytywnych prognoz tak e dla lotniska Orly. Lotnisko Charles de Gaulle ma obecnie rozbudowan¹ sieæ po³¹czeñ poci¹gami TGV z najwiêkszymi miastami Francji, a tak e z Bruksel¹. V Miêdzynarodowa Konferencja Naukowa Europy Œrodkowej i Wschodniej Kolejowe zestawy kołowe Projektowanie. Wytwarzanie. Eksploatacja. Naprawa Tematyka: Trwa³oœæ i niezawodnoœæ zestawów ko³owych. Ekonomiczne aspekty wytwarzania i eksploatacji zestawów ko³owych Nowe technologie wytwarzania zestawów ko³owych Eksploatacja i naprawa zestawów kolejowych Zestaw ko³owy w systemie ko³o szyna hamulec Dynamika pojazdów szynowych i ich wp³yw na trwa³oœæ zestawów ko³owych Standaryzacja i certyfikacja zestawów ko³owych oraz obrady okr¹g³ego sto³u: Transport szynowy. Dydaktyka i nauczanie Informacje organizator: Politechnika Œl¹ska, Instytut Transportu 40-019 Katowice, ul. Krasiñskiego 8 e-mail: sitarz@polsl.katowice.pl tel./fax (32) 255 43 71, tel. (32) 255 48 85 w. 148, tel. kolejowy 17 07 http:\\www.polsl.katowice.pl\zts