Łowca Zagrożeń: Lekcja nr 1 Identyfikacja zagrożeń (9 11 lat) Wskazówki dla nauczyciela Nigdy nie jest za wcześnie na zapoznanie dzieci z podstawowymi pojęciami dotyczącymi bezpieczeństwa, które dorośli określają terminem bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP). Napo to wesoły bohater kreskówki, który pomaga dzieciom przemyśleć, zrozumieć i wprowadzać w życie zasady bezpieczeństwa. Więcej informacji o Napo można znaleźć na stronie: www.napofilm.net/pl/who-is-napo. Pod tym adresem znajduje się szeroki wybór filmów z Napo, które można dowolnie wykorzystać podczas własnych zajęć. Niektóre z podstawowych pojęć z dziedziny bezpieczeństwa prezentowane w ramach tej lekcji można powiązać z programem dydaktycznym, który był już omawiany. Prezentowane tu materiały to prawdziwa skarbnica pomysłów, które pozwolą nauczycielowi zintegrować pojęcia z dziedziny bezpieczeństwa z treścią lekcji. Materiał może stanowić samodzielną lekcję lub część szerszego projektu. Tak jak wspomniano, odwołuje się do innych zajęć, ale jego głównym celem jest wykorzystanie zabawnych przygód animowanego bohatera do nauczenia dzieci, jak zadbać o siebie i innych oraz jak rozpoznać zagrożenia. W tabeli na kolejnej stronie znajdują się propozycje aktywności, celów i pomocy do wykorzystania na zajęciach. W dalszej części zamieszczono bardziej szczegółowy konspekt trzyczęściowej lekcji oraz propozycje dodatkowych zadań. W trakcie tej lekcji uczniowie dowiedzą się, jak rozpoznawać różne zagrożenia, które mogą narazić ich samych oraz ich przyjaciół na niebezpieczeństwo. W trakcie projektu uczniowie będą mogli również rozwijać umiejętność współpracy z innymi, wykorzystując nowe wiadomości w praktyce. Jeśli uznasz, że potrzebujesz więcej informacji na temat podstawowych zagadnień bezpieczeństwa omówionych w tym projekcie, dodatkowe informacje znajdziesz w Arkuszu pomocy do konspektu lekcji w części trzeciej.
Cele dydaktyczne Lekcja 1 Łowca Zagrożeń: Identyfikacja zagrożeń Rozpoznawać zagrożenia w szkole i w domu Oceniać różne poziomy ryzyka Pracować zespołowo w celu przygotowania materiałów demonstrujących osiągnięcie powyższych celów dydaktycznych 2/9 Przegląd aktywności Patrz szczegółowy konspekt lekcji * 40/45 minut Zabaw się w Łowcę Zagrożeń Obejrzyj sceny z filmu z Napo dołączonego do tej lekcji: www.napofilm.net/ pl/napo-for-teachers/risks-hazardsidentification/video Film: Ryzykowne sytuacje Scenka Rodzaje ryzyka w domu Scenka Oceń ryzyko Omówienie i zdefiniowanie zagrożeń pokazanych w scenkach oraz innych znanych uczniom zagrożeń. Zachęcenie dzieci do wyjaśnienia, czym są zagrożenia (patrz Arkusz pomocy). Wręczenie plakatów do tropienia zagrożeń i poproszenie dzieci o umieszczenie naklejek wszędzie tam, gdzie zauważą jakieś zagrożenie. Wymiany w grupach. Poproszenie dzieci o indywidualne zaprezentowanie zidentyfikowanych zagrożeń. Wymagane pomoce Film z Napo (dołączony) Naklejki Plakaty do tropienia zagrożeń Materiały te można pobrać ze strony: www.napofilm.net/pl/napo-forteachers/resources Nawiązania do innych przedmiotów Wiedza o życiu, społeczeństwie i zdrowiu Produkty gospodarstwa domowego, w tym lekarstwa, mogą być niebezpieczne w przypadku ich niewłaściwego zastosowania. Poznanie zasad bezpieczeństwa, w tym podstawowych zasad bezpieczeństwa na drodze, oraz osób, które mogą pomóc zachować bezpieczeństwo. Uczniowie uczą się dostrzegać, w jaki sposób ich zachowanie ma wpływ na innych ludzi. Nauki przyrodnicze Rozpoznanie zagrożeń spowodowanych przez przyrodę ożywioną, materiały i procesy fizyczne w celu ograniczenia ryzyka dla siebie i innych. Uczniowie uzyskują pewną wiedzę dotyczącą stosowania substancji chemicznych w domu, ich oznakowania oraz postępowania z takimi substancjami. Postępowanie z substancjami naturalnymi i sztucznymi. Wiedza o społeczeństwie Rozpoznawanie zagrożeń, ocena i kontrola ryzyka Język obcy/język ojczysty Wymyślanie prostych zdań w celu dokończenia historii, która ma początek, rozwinięcie i zakończenie.
* Szczegółowy konspekt lekcji Efekt dydaktyczny Będę umiał(a) wyjaśnić zagrożenia, na jakie ja i moi przyjaciele jesteśmy narażeni na terenie szkoły i w domu. Cele lekcji Rozpoznać zagrożenia w szkole i w domu. Ocenić różne poziomy ryzyka. Rozpoczęcie 5 minut Pokaż film z Napo dołączony do lekcji Czym jest zagrożenie? Dlaczego powinniśmy zapobiegać zagrożeniom stwarzającym niebezpieczeństwo dla nas samych i dla innych osób? Propozycje aktywności: 40 minut Pokaż pozostałe scenki dołączone do lekcji. 1. Stwórz listę niebezpieczeństw pokazanych w filmie o Napo. 2. Poprowadź dyskusję na temat tego, dlaczego film jest dobrym sposobem przypomnienia o zagrożeniach. 3. Zachęć dzieci do wyjaśnienia, czym jest ryzyko, a czym zagrożenie. 4. Rozdaj plakaty do tropienia zagrożeń i poproś dzieci o umieszczenie naklejek wszędzie tam, gdzie zauważą jakieś zagrożenie. 5. Zakończ pracę w grupach. Poproś dzieci o indywidualne zaprezentowanie, jakie zagrożenia zidentyfikowały i dlaczego. Ogólna dyskusja i ocena Ogólna dyskusja i ocena Pod koniec lekcji uczniowie mogą wymyślić piosenkę, tekst do rapowania lub wiersz podsumowujący wszystko, czego się nauczyli, tropiąc zagrożenia. Nauczyciel i uczniowie oceniają efekt nauki, korzystając z poniższego narzędzia: Złoto: Potrafię podać przynajmniej trzy rodzaje zagrożeń, na jakie jestem narażony ja sam, jak też i inni. Umiem ocenić poziom ryzyka. Srebro: Potrafię podać przynajmniej jeden rodzaj zagrożenia (na jakie jestem narażony ja sam lub inni) w domu i w klasie. 3/9 Brąz: Potrafię wyjaśnić, czym jest zagrożenie. ZADANIA DODATKOWE Prezentacje/dyskusje dotyczące różnych typowych rodzajów zagrożeń na podstawie filmów z Napo (wypadki drogowe, wysokie napięcie, potknięcia i upadki, upadek z wysokości, np. ze schodów, hałas). Inne krótkie filmy z Napo, które można wykorzystać do opracowania zadań dodatkowych, można znaleźć na stronie: www.napofilm.net/pl/napos-films
Plakat do tropienia zagrożeń Zachowaj ostrożność NA PLACU BUDOWY Domu pełnego niebezpieczeństw 4/9
Tropiciel/Łowca Zagrożeń raport (opcjonalny) Imię i nazwisko (uczeń/grupa) Jakie zagrożenie? Wyjaśnij, co stwarza zagrożenie Gdzie? Wyjaśnij, gdzie się znajduje 5/9
Dom pełen niebezpieczeństw: ROZWIĄZANIA 2 1 6 3 7 9 15 4 5 8 14 13 12 10 11 16 6/9 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) 10) 11) 12) 13) 14) 15) 16) Pracownik na dachu nie ma na sobie uprzęży, uprząż jest przymocowana do komina, który nie jest odpowiednim punktem zaczepienia. Narzędzia rozrzucone na dachu duże prawdopodobieństwo, że spadną. Ułamany szczebel w drabinie zagrożenie upadkiem. Drabina stoi na nierównej powierzchni zagrożenie upadkiem. Drabina podparta na innej nierównej powierzchni zagrożenie upadkiem. Napette (nie ma na sobie uprzęży) wychyla się przez okno, żeby umyć szybę zagrożenie upadkiem. Szef rozmawia przez telefon na placu budowy. Rozmawiając, nie zwraca uwagi na otoczenie, przez co może dostrzec zagrożenia zbyt późno. Rów (zagrożenie potknięciem się) nie został oznaczony. Napo nie ma na sobie rękawic ochronnych. Napo nie zastosował ochrony słuchu. Iskry w pobliżu łatwopalnego płynu zagrożenie pożarem. Leżący na ziemi kabel stwarza niebezpieczeństwo potknięcia się (kabel został naprawiony przy pomocy taśmy klejącej). Niebezpieczeństwo potknięcia się o leżące na ziemi narzędzie (grabie). Wykorzystanie niestabilnego podwyższenia (drewniana skrzynia), na którym stoi osoba wykonująca pracę, zamiast użycia odpowiedniej drabiny zagrożenie upadkiem. Brak rękawic ochronnych. Niebezpieczeństwo potknięcia się o elementy ogrodzenia pozostawione na środku trawnika.
ARKUSZ POMOCY DLA NAUCZYCIELA Łowca Zagrożeń: Lekcja nr 1 Identyfikacja zagrożeń Napo i...ryzykowne sytuacje Ryzykowne sytuacje to film opowiadający o zagrożeniach w pracy oraz o potrzebie oceny ryzyka i podejmowaniu odpowiednich działań, aby zwiększyć bezpieczeństwo i zdrowie w miejscu pracy. Film analizuje ryzyko i niektóre najczęstsze zagrożenia w miejscu pracy oraz konieczność zatrzymania się, pomyślenia i podjęcia działania. Celem filmu jest wyjaśnienie różnicy pomiędzy poszczególnymi rodzajami zagrożeń. Film objaśnia i pokazuje różne sposoby ich eliminacji lub ograniczania w praktycznych sytuacjach, dzięki czemu łatwiej można zrozumieć termin zagrożenie i ryzyko. Ocena ryzyka Naszym celem jest uświadomienie pracownikom (uczniom) zasad i znaczenia przeprowadzania oceny ryzyka, aby zapobiec wypadkom i zapadalności na choroby w miejscu pracy. Chcemy tego dokonać poprzez: wyjaśnienie różnicy pomiędzy zagrożeniem a ryzykiem, wprowadzenie do oceny ryzyka, zilustrowanie omawianego tematu przykładami, stworzenie pomostu pomiędzy teorią a praktyką. Dlaczego należy przeprowadzać ocenę ryzyka zawodowego? Ocena ryzyka zawodowego jest podstawą skutecznego zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy, a także sposobem na ograniczenie liczby wypadków związanych z pracą i zapadalności na choroby zawodowe. Jeżeli przeprowadzi się ją prawidłowo, może podnieść poziom bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w miejscu pracy oraz wpłynąć na poprawę wyników przedsiębiorstwa. Co to jest ocena ryzyka zawodowego? Ocena ryzyka zawodowego to proces szacowania i wyznaczania dopuszczalności ryzyka, jakie dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników wynika z zagrożeń w miejscu pracy. Polega na systematycznym badaniu wszelkich aspektów pracy i analizie: ewentualnych przyczyn urazów lub chorób, sposobów likwidacji zagrożeń, a jeżeli nie jest to możliwe, środków zapobiegawczych lub środków ochrony, które są lub powinny zostać wprowadzone w celu kontrolowania ryzyka. 7/9 Typowe czynniki ryzyka w miejscu pracy (niektóre z nich są obecne również w domu): wysokie napięcie; ogień; narzędzia, zwłaszcza tnące, takie jak ostrza czy noże; maszyny i aparatura; poślizgnięcie na posadzce, upadek z drabiny lub ze schodów, upadek z wysokości (np. z rusztowania lub dachu); transport (dla pojazdów, kierowców i pieszych); choroby układu mięśniowo-szkieletowego spowodowane podnoszeniem ciężarów, skrętami i obrotami, wymuszoną pozycją ciała podczas pracy (np. praca przed ekranem komputera); powtarzalnymi ruchami (np. przy taśmie montażowej); substancje chemiczne natychmiastowe obrażenia spowodowane wdychaniem, oparzeniem lub podrażnieniem skóry oraz długofalowe skutki, takie jak choroby nowotworowe, choroby układu oddechowego, alergie;
biologiczne bakterie, grzyby lub wirusy, np. badania szpitalne, laboratoryjne lub lekarskie, niedostateczna konserwacja systemu klimatyzacji; hałas, drgania, promieniowanie laserowe, promieniowanie jonizacyjne, pole elektromagnetyczne, promieniowanie UV itd. Do prezentacji większości zagrożeń można wykorzystać scenki z różnych filmów o Napo (Tabela A). Pięcioetapowe podejście do oceny ryzyka Niniejsza lekcja koncentruje się na pierwszych dwóch etapach oceny ryzyka identyfikacji zagrożeń i wskazaniu osób zagrożonych oraz ocenie rodzajów zagrożeń i uporządkowaniu ich według ważności. Kolejne trzy etapy są prezentowane w ramach lekcji nr 2 Łowca Zagrożeń. Kolejne etapy (etap 3 Podjęcie decyzji w sprawie działania zapobiegawczego, etap 4 Podjęcie działania, etap 5 Monitorowanie i przegląd) są prezentowane w ramach drugiej lekcji z cyklu Łowca Zagrożeń, zatytułowanej Interwencja i prewencja. Etap 1 Identyfikacja zagrożeń i wskazanie osób zagrożonych Pamiętaj: zagrożeniem może być wszystko materiały, urządzenia, metody pracy lub stosowane praktyki wszystko, co może spowodować wypadek lub chorobę. Kilka wskazówek pomocnych w ustaleniu istotnych zagrożeń: obejrzyj dokładnie miejsce pracy, głównie pod kątem występowania ewentualnych zagrożeń; porozmawiaj z pracownikami o problemach, z którymi się zetknęli podczas pracy; rozważ długofalowe zagrożenia, takie jak hałas lub działanie substancji szkodliwych, a także bardziej oczywiste zagrożenia, jak poślizgnięcia lub upadki. W przypadku każdego zagrożenia istotne jest jednoznaczne określenie, kto może zostać poszkodowany. Nie należy sporządzać listy poszczególnych osób, ale wskazać grupy osób, np. osoby pracujące w magazynie, osoby pracujące w bibliotece, lub przechodnie. Niektóre grupy mogą być narażone na większe ryzyko, np. osoby niepełnosprawne, małe dzieci lub starsi pracownicy (patrz scenka nr 2 Rozpoznaj ryzyko w filmie Napo i...ryzykowne sytuacje) Etap 2 Ocena rodzajów zagrożeń i ułożenie ich według ważności Pamiętaj: ryzyko to małe lub duże prawdopodobieństwo, że ktoś może zostać poszkodowany w wyniku narażenia na zagrożenie 8/9 Kolejny etap to ocena ryzyka wynikającego z każdego rodzaju zagrożenia. Należy przeanalizować: prawdopodobieństwo, że dane zagrożenie spowoduje określone skutki, np. obrażenia; stopień ciężkości przewidywanych skutków; częstotliwość narażenia i liczebność grup narażonych pracowników. W przypadku wielu zagrożeń występujących w miejscu pracy lub w czasie przeprowadzanych działań, wystarczający może okazać się prosty proces oszacowania ryzyka, oparty na ocenie sytuacji. Nie wymaga on żadnych specjalistycznych umiejętności czy skomplikowanych technik. Dotyczy to działalności związanej z małym ryzykiem lub ze stanowiskami pracy, na których ryzyko jest dobrze znane lub łatwe do ustalenia. Rodzaje zagrożeń, które powodują ryzyko należy następnie uporządkować według ważności i w tej kolejności zająć się nimi. Najważniejsze rodzaje zagrożeń to takie, które mogą powodować poważne wypadki (np. upadek z wysokości) oraz te o wysokim prawdopodobieństwie spowodowania wypadku (np. śliska lub uszkodzona posadzka patrz scenka Oceń ryzyko w filmie Napo i...ryzykowne sytuacje).
Tabela A Ryzyko Film Scenka Wypadki drogowe Potrącenie przez pojazd Napo na budowie 6. Na dobrej drodze Pośpiech lub brak koncentracji Zmęczenie i pośpiech Duża szybkość i ukryte zagrożenia Pożar Czysta sprawa Napo w filmie: Bezpieczna konserwacja Napo i...ryzykowne sytuacje 1. Zmiana planu 5. Śpiesz się powoli 5. Różne rodzaje zagrożeń Pożar Napo w filmie: Uwaga: substancje niebezpieczne! 3. Łatwopalne Pożar Opowieść o znakach 2. Znak zakazu zakaz palenia Pożar Opowieść o znakach 4. Znaki ratunkowe znaki ewakuacyjne Pożar Opowieść o znakach 5. Znaki ochrony przeciwpożarowej Sprzęt gaśniczy Wysokie napięcie Wysokie napięcie Maszyny i aparatura Napo w filmie: Bezpieczeństwo w pracy i poza miejscem pracy Sekwencja z Napo przygotowującym oświetlenie na imprezę Maszyny i aparatura Przygody Napo 5. Odpowiednie środki w odpowiednim czasie Maszyny i aparatura Napo i...ryzykowne sytuacje 1. Uwaga niebezpieczeństwo Hałas Narażenie na hałas Stop hałasowi Cały film Substancje chemiczne Zagrożenia spowodowane substancjami chemicznymi Poślizgnięcia i upadki Napo w filmie: Uwaga substancje niebezpieczne! Cały film Ryzyko poślizgnięcia Przygody Napo 1. Dlaczego oznaczenia są ważne Upadek ze schodów Przygody Napo 2. Same oznaczenia nie wystarczą Upadek ze schodów Napo w filmie: Bezpieczeństwo w pracy i poza miejscem pracy Sekwencja z Napo na schodach, na których leżą różne przedmioty Upadek z wysokości Napo na budowie 2. Wzloty i upadki Spadające przedmioty Napo na budowie 1. Jeszcze raz się udało Obsługa ręczna 9/9 Ciężkie ładunki Napo na budowie 5. Kiedy kręgosłup mówi dość Ciężkie ładunki Napo dźwiga mniej 3. Dziel i rządź Ciężkie ładunki Napo dźwiga mniej 10. Przytul mnie Ciężkie ładunki Napo dźwiga mniej 6. Pojedynek Nieprawidłowa postawa Napo dźwiga mniej 5. Radykalne rozwiązanie Nieprawidłowa postawa Napo dźwiga mniej 8. Pomyśl i rusz się Drgania Drgania Napo dźwiga mniej 4. Złe wibracje W drugiej lekcji z cyklu Łowca Zagrożeń omówiono drugi aspekt oceny ryzyka interwencję i prewencję. Niniejsze pomoce naukowe zostały opracowane przez Europejską Agencję Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy (EU-OSHA) w konsultacji z konsorcjum NAPO HSE (Wielka Brytania), DGUV (Niemcy), INAIL (Włochy), INRS (Francja), SUVA (Szwajcaria) oraz AUVA (Austria).