Poradnik dla projektodawców aplikujących o środki w ramach Poddziałania 9.1.1 Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki w 2010 roku w województwie

Poradnik dla projektodawców aplikujących o środki w ramach Poddziałania 9.1.1 Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki w 2010 roku w województwie dolnośląskim Styczeń 2010

Spis treści Wstęp... 3 Rozdział 1 Informacje ogólne - cele PO KL, Plan działania... 4 Rozdział 2 Najczęściej zadawane pytania... 7 Rozdział 3 Charakterystyka projektu... 13 Podrozdział 3.1 Cel projektu... 13 Podrozdział 3.2 Grupy docelowe... 18 Podrozdział 3.3 Działania... 20 Podrozdział 3.4 Rezultaty i produkty... 22 Podrozdział 3.5 Potencjał projektodawcy i zarządzanie projektem... 23 Rozdział 4 Gender mainstreaming Standard minimum... 24 Rozdział 5 Dodatkowe zalecenia Instytucji Pośredniczącej... 30 Rozdział 6 Wykaz obowiązujących dokumentów programowych PO KL na lata 2007 2013... 31 2

Wstęp W związku z ogłoszeniem konkursu dla Poddziałania 9.1.1 w 2010 roku, Instytucja Pośrednicząca pragnie przedstawić poradnik, dotyczący zagadnień związanych z konstruowaniem wniosków o dofinansowanie w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Pozycję tę IP kieruje do potencjalnych projektodawców PO KL, a więc zarówno do tych z Państwa, którzy chcieliby realizować projekty w ramach PO KL, jak też osób, które mają już doświadczenie w działaniach projektowych, ale chciałyby zapoznać się ze sposobami rozwiązania problemów, na które najczęściej natrafiają projektodawcy. Niniejszy materiał powinien posłużyć jako zbiór wskazówek i inspiracji do podejmowania nowych wyzwań związanych z realizacją projektów w ramach PO KL. Poradnik składa się z 5 części. W części pierwszej przedstawione zostały podstawowe informacje dotyczące Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, jego struktura, cele oraz uszczegółowienie celów przypisanych Poddziałaniu 9.1.1. Rozdział drugi zawiera zestaw najczęściej zadawanych pytań przez projektodawców, wraz z odpowiedziami. Rozdział trzeci poświęcony jest zagadnieniom związanym z wypełnianiem wniosku o dofinansowanie projektu. Przedstawione w nim zostały zarówno przykłady prawidłowych zapisów poszczególnych punktów wniosku wraz z komentarzem, jak też przykłady błędów, najczęściej popełnianych przez projektodawców. Rozdział czwarty opisuje kwestie związane z koniecznością przestrzegania zasady równości szans kobiet i mężczyzn w projekcie, z uwzględnieniem specyfiki Poddziałania 9.1.1. Rozdział piąty zawiera zalecenia Instytucji Pośredniczącej dotyczące konstruowania wniosków o dofinansowanie. Ostatni rozdział składa się z tabeli zawierającej wykaz dokumentów programowych PO KL, których znajomość jest niezbędna w celu prawidłowego wypełnienia wniosku o dofinansowanie. Elementem ułatwiającym wyszukanie odpowiedniego dokumentu na stronach internetowych, jest umieszczony w ostatniej kolumnie tabeli link, który bezpośrednio kieruje do danego dokumentu. 3

Rozdział 1 Informacje ogólne - cele PO KL, Plan działania Program Operacyjny Kapitał Ludzki (PO KL) jest współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego oraz środków krajowych i koncentruje wsparcie w następujących obszarach: zatrudnienie, edukacja, integracja społeczna, rozwój potencjału adaptacyjnego pracowników oraz przedsiębiorstw, a także zagadnienia związane z budową sprawnej i skutecznej administracji publicznej oraz wdrażaniem zasady dobrego rządzenia. Celem głównym Programu jest: wzrost zatrudnienia i spójności społecznej, a do osiągnięcia tego celu przyczynia się realizacja sześciu celów strategicznych, do których należą: 1. Podniesienie poziomu aktywności zawodowej oraz zdolności do zatrudnienia osób bezrobotnych i biernych zawodowo; 2. Zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego; 3. Poprawa zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw do zmian zachodzących w gospodarce; 4. Upowszechnienie edukacji społeczeństwa na każdym etapie kształcenia przy równoczesnym zwiększeniu jakości usług edukacyjnych i ich silniejszym powiązaniu z potrzebami gospodarki opartej na wiedzy; 5. Zwiększenie potencjału administracji publicznej w zakresie opracowywania polityk i świadczenia usług wysokiej jakości oraz wzmocnienie mechanizmów partnerstwa; 6. Wzrost spójności terytorialnej. Program składa się z 10 Priorytetów, realizowanych zarówno na poziomie centralnym jak i regionalnym. W ramach komponentu regionalnego realizowane są następujące Priorytety: 1. VI - Rynek pracy otwarty dla wszystkich; 2. VII - Promocja integracji społecznej; 3. VIII - Regionalne kadry gospodarki; 4. IX - Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach. W województwie dolnośląskim instytucją odpowiedzialną za wdrażanie ww. Priorytetów jest Instytucja Pośrednicząca, której funkcję pełni Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego, a w jego ramach bezpośrednio i bieżąco zadania Instytucji Pośredniczącej wykonuje Wydział Europejskiego Funduszu Społecznego. Część zadań związanych z wdrażaniem komponentu regionalnego została powierzona instytucji wdrażającej (Instytucji Pośredniczącej II stopnia), której funkcję pełni Dolnośląski Wojewódzki Urząd Pracy. Możliwe do realizacji formy wsparcia w ramach komponentu regionalnego określa dokument Szczegółowy Opis Priorytetów Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013 z dnia 1 czerwca 2009 roku. Ponadto Instytucja Pośrednicząca, na podstawie informacji nt. sytuacji w poszczególnych obszarach wsparcia PO KL, w ramach przygotowywanych corocznie Planów Działania (dostępne na stronie www.efs.dolnyslask.pl) dla poszczególnych Priorytetów może: zawęzić katalog możliwych do realizacji w regionie form wsparcia, preferować poprzez kryteria strategiczne projekty przewidujące realizację niektórych form wsparcia, 4

powierzyć realizację niektórych form wsparcia w trybie systemowym. Dokument ten stanowi odpowiedź na zdiagnozowane potrzeby województwa dolnośląskiego. Preferowanie pewnych form wsparcia wynika z rozpoznania sytuacji społeczno-gospodarczej oraz specyficznych, regionalnych problemów. Plan działania opracowany jest dla każdego Priorytetu w podziale na Działania/Poddziałania. Zawiera m.in. informacje dotyczące: procedury konkursowej: czyli typ konkursu (otwarty/zamknięty), planowany termin jego ogłoszenia, typy projektów przewidziane do realizacji w ramach danego konkursu oraz szczegółowe kryteria wyboru projektów (wraz z ich uzasadnieniem z punktu widzenia potrzeb danego obszaru/regionu), które są przedstawiane w podziale na kryteria dostępu i strategiczne. projektów systemowych: czyli zwięzły opis każdego projektu systemowego, zawierający m.in. planowane działania i formy wsparcia, określenie projektodawcy, okres realizacji, budżet projektu, rezultaty twarde i miękkie planowane do osiągnięcia. Projekty systemowe przedstawione są w podziale na te, których realizacja jest kontynuowana i takie, których realizacja rozpocznie się w roku 2010. projektów innowacyjnych i ponadnarodowych: czyli wybrane Tematy, w których realizowane będą projekty innowacyjne w danym roku (na podstawie propozycji Tematów zatwierdzonych przez Komitet Monitorujący PO KL), typy projektów kwalifikowalnych w ramach współpracy ponadnarodowej, kryteria wyboru projektów innowacyjnych i współpracy ponadnarodowej. Projekty te mogą być wdrażane w trybie systemowym lub konkursowym. wskaźników monitorowania: czyli wartości wskaźników, opracowane dla każdego Priorytetu przez Instytucję Zarządzającą (IZ) przy współpracy z właściwą IP/IP2, które umożliwiają monitorowanie stopnia osiągania celów określonych na dany rok na poziomie Działań. kontraktacji i wydatków w podziale na Działania i Poddziałania czyli plan finansowy przedstawiony w formie tabeli w podziale na planowane wydatki w ramach danego Działania/Poddziałania (w PLN) oraz na źródła finansowania. Informacja Instytucji Pośredniczącej dotycząca Planów działania na rok 2010 jest dostępna na stronie www.efs.dolnyslask.pl w zakładce Plany działania. Na realizację projektów w ramach Priorytetu IX w 2010 roku przewidziano 75 459 155 zł. W kwocie tej ujęte zostały również środki publiczne stanowiące wkład własny w projektach. Ponadto pula na rok 2010 może zostać zwiększona o środki, które nie zostały zakontraktowane w latach poprzednich. W ramach obszaru edukacji celem strategicznym jest upowszechnienie edukacji społeczeństwa na każdym etapie kształcenia, przy równoczesnym zwiększaniu jakości usług edukacyjnych i ich silniejszym powiązaniu z potrzebami gospodarki opartej na wiedzy. 5

Cele szczegółowe Priorytetu IX to: zmniejszenie nierówności w upowszechnieniu edukacji, szczególnie pomiędzy obszarami wiejskimi i miejskimi, Zmniejszenie nierówności w jakości usług edukacyjnych, szczególnie pomiędzy obszarami wiejskimi i miejskimi (w zakresie kształcenia ogólnego), Podniesienie atrakcyjności i jakości kształcenia zawodowego, Wzmocnienie rozwoju zawodowego i podnoszenia kwalifikacji nauczycieli, szczególnie na obszarach wiejskich. Cel Działania 9.1: Wyrównywanie szans edukacyjnych i zapewnienie wysokiej jakości usług edukacyjnych świadczonych w systemie oświaty Rezultat: Zwiększone uczestnictwo dzieci w wychowaniu przedszkolnym Poddziałanie 9.1.1 ma na celu zmniejszanie nierówności w stopniu upowszechnienia edukacji przedszkolnej. W związku z powyższym projekty w ramach tego Poddziałania przyczyniają się do tworzenia przedszkoli i innych form wychowania przedszkolnego na obszarach i w środowiskach o niskim stopniu upowszechnienia edukacji przedszkolnej (w szczególności na obszarach wiejskich) oraz wsparcia tych już istniejących w celu zwiększenia uczestnictwa dzieci w wychowaniu przedszkolnym. Poprzez wsparcie istniejących przedszkoli należy rozumieć przede wszystkim tworzenie nowych miejsc przedszkolnych w istniejącym przedszkolu czy też uruchomienie nowych oddziałów. Według założeń IP w roku 2010 wsparcie otrzyma co najmniej 20 już istniejących lub powstających ośrodków wychowania przedszkolnego z terenu Dolnego Śląska. Konkurs ogłoszony w ramach Poddziałania 9.1.1 będzie konkursem otwartym. 6

Rozdział 2 Najczęściej zadawane pytania W niniejszym rozdziale przedstawione są pytania najczęściej zadawane Instytucji Pośredniczącej przez projektodawców w ramach Poddziałania 9.1.1. Pytanie 1 Planujemy złożyć wniosek w ramach Poddziałania 9.1.1, w którym chcielibyśmy wnioskować również o dofinansowanie odremontowania i wyposażenia placówki. Zależy nam na tym aby koszty te były kosztami bezpośrednimi projektu, a nie kosztami ponoszymi w ramach cross financingu. Oczywiście wymienione koszty dotyczą tylko części całego projektu związanego ze zwiększeniem liczby dzieci w przedszkolu (wydłużenie godzin pracy przedszkola, zatrudnienie specjalistów itp.) Istniejące na terenie Gminy przedszkole jest w bardzo złym stanie technicznym, istnieje również społeczna potrzeba zwiększenia liczby miejsc dla przedszkolaków. Czy istnieje w ogóle taka możliwość i co warunkuje zaliczenie w projekcie wyposażenia i remontu w kosztach bezpośrednich projektu? Odp. 1 W ramach Poddziałania 9.1.1 Zmniejszanie nierówności w stopniu upowszechniania edukacji przedszkolnej Priorytetu IX PO KL możliwy do realizacji jest m.in. następujący typ projektu: wsparcie istniejących przedszkoli (w tym również uruchamianie innych form wychowania przedszkolnego) przyczyniające się do zwiększonego uczestnictwa dzieci w wychowaniu przedszkolnym n. wsparcie dla przedszkoli i innych form wychowania przedszkolnego zagrożonych likwidacją, wydłużenie godzin pracy, uruchomienie dodatkowego naboru dzieci, zatrudnienie dodatkowego personelu itp. Zgodnie z zapisami dokumentów programowych PO KL pt. Zasady finansowania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (odnośnik do elektronicznej wersji tego dokumentu znajduje się w Rozdziale 6 niniejszego Poradnika w Tabeli Wykaz obowiązujących dokumentów programowych PO KL na lata 2007 2013 Lp. 14 a)) oraz Wytyczne w zakresie kwalifikowania wydatków w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (Lp. 7), do wydatków, które nie mogą zostać uznane za kwalifikowalne należą m.in. zakup sprzętu, mebli oraz pojazdów, z wyjątkiem wydatków w ramach cross-financingu. Rodzaje wydatków kwalifikowalnych w ramach wsparcia objętego crossfinancingiem dotyczą przede wszystkim zakupu oraz leasingu (finansowego i zwrotnego) pojazdów oraz mebli, zakupu oraz leasingu (finansowego i zwrotnego) sprzętu rozumianego jako: środki trwałe, z wyłączeniem pojazdów i mebli, których wartość początkowa jest wyższa od 10% kwoty określonej w przepisach podatkowych, uprawniającej do dokonania jednorazowo odpisu amortyzacyjnego, a także dostosowywania budynków, pomieszczeń i miejsc pracy. Cross - financing w ramach PO KL nie obejmuje budowy nowych budynków, dużych prac budowlanych, remontów budynków, a jedynie wykonywanie prac dostosowawczych związanych z realizowanymi projektami w ramach PO KL. Podsumowując informacje podane wyżej: zarówno drobne prace remontowe oraz dostosowawcze budynku do potrzeb prowadzenia przedszkola, jak i zakup mebli (wyposażenia przedszkola) mogą zostać uznane za kwalifikowalne wyłącznie w ramach cross-financingu. Ponadto należy zauważyć, że wydatki w ramach cross-financingu mogą dotyczyć wyłącznie konkretnych zadań w ramach projektu a więc są wykazywane jako wydatki bezpośrednie. Pytanie 2 7

Czy projekty w ramach Poddziałania 9.1.1 są objęte regułami pomocy publicznej? Odp. 2 Co do zasady, formy wsparcia w ramach Poddziałania 9.1.1 nie stanowią pomocy publicznej, o ile nie występują inne przesłanki pozwalające stwierdzić występowanie takiej pomocy. Szczegółowe informacje na temat udzielania pomocy publicznej znajdują się w dokumencie pt. Zasady udzielania pomocy publicznej w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (Lp. 9). Pytanie 3 Czy doświadczenie osób zaangażowanych w realizację projektu musi dotyczyć EFS? Odp. 3 Nie, nie musi, jednakże doświadczenie beneficjenta w zarządzaniu projektami, w tym jego potencjał instytucjonalny (potencjał kadrowy i finansowy), instytucja organizująca konkurs weryfikuje w oparciu o informacje zawarte we wniosku o dofinansowanie projektu w pkt. 3.5, w którym należy wpisać wszystkie niezbędne informacje o posiadanym doświadczeniu w zarządzaniu projektami przygotowując je zgodnie z zaleceniami zawartymi w dokumencie Wniosek o dofinansowanie projektu Program Operacyjny Kapitał Ludzki INSTRUKCJA (Lp. 17). Pytanie 4 Czy wkład własny w przypadku Poddziałania 9.1.1 może być wniesiony w formie niepieniężnej? Odp. 4 Tak, wkład własny może być wniesiony w formie niepieniężnej. Szczegółowe informacje na temat wkładu własnego znajdują się w następujących dokumentach: Zasady finansowania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (Lp. 14 a)) oraz Wytyczne w zakresie kwalifikowania wydatków w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (Lp. 7). Pytanie 5 Czy wsparcie w ramach Poddziałania 9.1.1 w typie operacji: wsparcie istniejących przedszkoli (w tym również funkcjonujących innych form wychowania przedszkolnego) przyczyniające sie do zwiększonego uczestnictwa dzieci w wychowaniu przedszkolnym musi być skierowane do wszystkich wymienionych grup docelowych, tj. dzieci, rodziców, istniejących przedszkoli? Odp. 5 Nie, nie musi. Może być skierowane tylko do wybranych grup docelowych, jednak należy pamiętać, że wsparcie to ma przyczynić się do zwiększonego udziału dzieci w wychowaniu przedszkolnym, a więc w założeniu swym musi być skierowane przede wszystkim do dzieci. Pytanie 6 Czy w ramach projektu w Poddziałaniu 9.1.1 możliwe jest zatrudnienie wychowawcy na etat? Odp. 6 W typie operacji: wsparcie istniejących przedszkoli (w tym również funkcjonujących innych form wychowania przedszkolnego) przyczyniające sie do zwiększonego uczestnictwa dzieci w wychowaniu przedszkolnym przewidziano m.in. zatrudnienie dodatkowego personelu. Rodzaj umowy, zakres wykonywanych obowiązków i inne aspekty powinny zależeć przede wszystkim od specyfiki 8

konkretnego projektu i być dopasowane do jego potrzeb, jak również powinny być zgodne z przepisami ogólnie obowiązującymi. Przy zachowaniu powyższego, możliwe jest zatrudnianie na etat. Należy pamiętać, że wszystkie wydatki w ramach PO KL są kwalifikowalne, o ile są niezbędne do realizacji projektu oraz są racjonalne i efektywne. Pytanie 7 Czy dożywianie dzieci w projekcie w ramach Poddziałania 9.1.1 jest kosztem kwalifikowalnym? Odp.7 Zgodnie z zapisami dokumentów programowych PO KL, co do zasady, wszystkie wydatki w ramach PO KL są kwalifikowalne, o ile są niezbędne do realizacji projektu oraz są racjonalne i efektywne. Szczegółowe zapisy dotyczące zasad kwalifikowania wydatków znajdują sie w dokumencie Wytyczne w zakresie kwalifikowania wydatków w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (Lp. 7). W projekcie należy uzasadnić potrzebę realizacji takiego działania, jak dożywianie dzieci, mając jednak na uwadze, że głównym celem projektów realizowanych w ramach Poddziałania 9.1.1 są działania edukacyjne. Pytanie 8 Czy utworzenie dodatkowej grupy w przedszkolu jest wsparciem dzieci, czy przedszkola? Odp. 8 W zależności od tego, jaka grupa/grupy docelowe zostaną wskazane w projekcie, utworzenie dodatkowej grupy w przedszkolu może być zarówno wsparciem dzieci, jak i przedszkola. Pytanie 9 Czy kurs opiekuna dzieci stanowi wsparcie dla rodziców? Odp. 9 Wskazane działanie może stanowić wsparcie dla rodziców. Powinno ono znaleźć uzasadnienie w celach projektu jako niezbędne do realizacji tych celów. Projekty realizowane w ramach Poddziałania 9.1.1 mają przyczynić się do wzrostu upowszechnienia edukacji przedszkolnej. Pytanie 10 Co należy rozumieć pod pojęciem wartości dodanej: dodatkową kadrę, zakup sprzętu? Odp. 10 Wartość dodana wynika z ogólnego opisu projektu i zazwyczaj związana jest z osiągnięciem dodatkowych rezultatów, nie wynikających bezpośrednio z celów projektu. Trudno jest zatem określić w sposób jednoznaczny, na czym ma polegać wartość dodana, gdyż jej charakter zależny jest ściśle od projektu i środowiska, w jakim ma być on realizowany. Pytanie 11 Gmina będzie realizowała projekt w ramach działania 9.1.1, który polega na otwarciu nowych oddziałów w przedszkolu. Kwota dofinansowania oraz kwota środków własnych zapewnia możliwość realizacji zajęć dla 150 w zakresie powyżej 5 godzin dziennie. Zgodnie z uchwałą Rady Miejskiej w sprawie opłat za świadczenie przedszkoli prowadzonych przez Miasto dzieci, które będą korzystać z zajęć powyżej 5 godzin dziennie zobligowane są do opłaty za świadczenie przedszkola. Dzieci, które 9

zostaną objęte projektem również będą zobligowane do dokonywania takiej opłaty. Czy takie opłaty należy potraktować jako przychód projektu i postępować zgodnie z podręcznikiem zasady finansowania projektów POKL, czy możemy je potraktować jako dochód gminy? Rodzice, którzy wnoszą takie opłaty wpłacają je na konto gminy i stają się one dochodami gminy, czyli środki które pochodzą od rodziców z danego przedszkola nie trafiają do tego samego przedszkola, tylko stanowią dochód gminy, który zostaje przeznaczony na funkcjonowanie przedszkoli. Odp. 11 Zgodnie z ogólnymi zasadami przyznawania wsparcia w ramach PO KL, rodzice dzieci objętych projektem realizowanym w ramach Poddziałania 9.1.1 nie mogą wnosić opłat wynikających z faktu uczestnictwa ich dzieci w projektach współfinansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego. W zawiązku z tym może zaistnieć sytuacja, w której dzieci objęte projektem będą zwolnione z opłat, natomiast pozostałe dzieci będą musiały je wnosić. Pytanie 12 Jakiego potwierdzenia partnerstwa od partnerów oczekuje Instytucja Organizująca Konkurs w momencie składania wniosków o dofinansowanie projektu? Podpisanych umów partnerskich? Deklaracji (pisemnych, ustnych) organów prowadzących (dyrektorów szkół)? Odp. 12 Potwierdzeniem realizacji projektu w partnerstwie jest umowa (porozumienie) partnerska, której kopia potwierdzona za zgodność z oryginałem będzie wymagana przed podpisaniem umowy o dofinansowanie projektu jako jeden z załączników. Natomiast zgodnie z zapisem dokumentu Zakres realizacji projektów partnerskich określony przez Instytucję Zarządzającą Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (Lp. 14 f)) informacja o partnerach powinna znaleźć się we wniosku o dofinansowanie projektu. W szczególności dotyczy to punktów: 2.8. Partnerzy - gdzie wymienia się dane wszystkich partnerów (nazwa, status i siedziba partnera), 3.3. Działania gdzie przy poszczególnych etapach/działaniach i poddziałaniach wskazuje się zadania realizowane przez poszczególnych partnerów, 3.4 Rezultaty i produkty - przy wskazaniu wartości dodanej projektu, która wynika z ogólnego opisu projektu i zazwyczaj związana jest z osiągnięciem dodatkowych rezultatów, niewynikających bezpośrednio z celów projektu i z jego działań należy również odnieść się do efektów realizacji projektu w partnerstwie, 3.5. Potencjał projektodawcy i zarządzanie projektem - gdzie wskazuje się strukturę zarządzania projektem ze szczególnym uwzględnieniem roli partnerów Ponadto, we wniosku o dofinansowanie, w części V zamieszczone jest oświadczenie partnerów o zapoznaniu się z informacjami zawartymi we wniosku oraz zobowiązanie do realizowania projektu zgodnie z informacjami zawartymi we wniosku o dofinansowanie. Oświadczenie jest jednocześnie wyrażeniem woli realizacji projektu w partnerstwie a także gwarantuje, że partnerzy wiedzą dokładnie jakie zadania zobowiązują się wykonać w ramach projektu. Oświadczenie podpisują osoby reprezentujące poszczególnych partnerów krajowych. Oznacza to również, że partnerzy ci zostali wyłonieni przed złożeniem wniosku, a także świadczy o ich aktywnym uczestnictwie w formułowaniu założeń projektu. Ponadto należy pamiętać, że: - jednostki sektora finansów publicznych dokonują wyboru partnerów zgodnie z zapisami art. 28a Ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju - ponieważ kopia umowy partnerskiej składana jest dopiero przed podpisaniem umowy o dofinansowanie projektu, podczas oceny wniosku osoby oceniające posiłkują się wyłącznie 10

informacjami zawartymi we wniosku o dofinansowanie. Z tego powodu beneficjent i partnerzy powinni dołożyć starań, aby informacje te były jak najpełniejsze. W szczególności należy pamiętać o zawarciu w punktach: 2.8, 3.3, 3.4 i 3.5 wniosku treści o zakresie przedstawionym powyżej. Pytanie 13 Czy podmiot będący jednostką sektora finansów publicznych dołącza do wniosku o dofinansowanie projektu w ramach Poddziałania 9.1.1 dokumenty określające jego sytuację finansową? Odp. 13 Wymóg składania dokumentów określających sytuację finansową nie dotyczy jednostek sektora finansów publicznych. Pytanie 14 Czy wydatki związane z realizacją projektu ponoszone przed podpisaniem umowy o dofinansowanie muszą przechodzić już z osobnego rachunku projektu? Odp. 14 Nie, nie muszą. Obowiązek utworzenia rachunku jest określony w umowie o dofinansowanie projektu. W przypadku poniesienia wydatków z innego rachunku (np. przed podpisaniem umowy o dofinansowanie), odpowiednia kwota powinna być zrefundowana z rachunku projektu w części odpowiadającej dofinansowaniu (Zasady finansowania Programu Kapitał Ludzki (Lp. 14 a)) po otrzymaniu środków na realizację projektu. Niemniej jednak Instytucja Organizująca Konkurs może podczas weryfikacji pierwszego wniosku o płatność poprosić o udokumentowanie poniesienia tych wydatków w postaci przedstawienia kopii wyciągów z rachunku bankowego. Pytanie 15 W Poddziałaniu 9.1.1 znajduje się zapis o możliwości tworzenia przedszkoli na obszarach o niskim stopniu upowszechnienia edukacji przedszkolnej. Jakie kryteria decydują o zakwalifikowaniu danej gminy, jako obszaru o niskim stopniu upowszechnienia edukacji przedszkolnej? Czy projekt utworzenia przedszkola na terenie gminy kwalifikuje się do objęcia wsparciem? Odp. 15 Projekt, aby uzyskać dofinansowanie w ramach PO KL musi spełniać kryteria wyboru projektów określone w dokumentach programowych tj. Szczegółowym Opisie Priorytetów Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013, Planie działania na rok 2010 dla Priorytetu IX oraz Zasadach dokonywania wyboru projektów w ramach PO KL. Między innymi projekt musi wpisywać się w cele PO KL, cele Priorytetu, cele Działania/Poddziałania, typ projektu (operacji) określony dla danego Działania/Poddziałania, oraz odpowiadać na zdiagnozowane potrzeby grupy docelowej. Nie jest możliwe, aby w sposób jednoznaczny i wyczerpujący wskazać zamknięty katalog obszarów o niskim upowszechnieniu edukacji przedszkolnej (a tym samym jednoznaczne określić, czy dana gmina znajduje się w nim), ponieważ w ramach PO KL nie określono np. wskaźników statystycznych definiujących taki obszar. Uznanie, czy obszar, jaki ma być objęty wsparciem w ramach projektu, kwalifikuje się do określenia mianem obszaru o niskim stopniu upowszechnienia edukacji przedszkolnej, powinno być możliwe na podstawie analizy zapisów zawartych w pkt. 3.1 wniosku, dokonywanej przez osoby oceniające projekt. 11

We wniosku o dofinansowanie projektu należy uzasadnić potrzebę realizacji tego projektu poprzez wskazanie konkretnych problemów, do rozwiązania których przyczyni się jego realizacja, wskazać cel ogólny oraz cele szczegółowe projektu oraz uzasadnić zgodności celów projektu z celami PO KL, Planem działania, dokumentami strategicznymi PO KL. Szczegółowe informacje na temat sposobu opisania projektu w powyższym zakresie znajdują się w instrukcji wypełniania wniosku o dofinansowanie projektu. Argumentując potrzebę realizacji projektu na danym obszarze warto posiłkować się też wskaźnikami określającymi stopień upowszechniania edukacji przedszkolnej (np. danymi GUS) na tym obszarze. Pytanie 16 Czy jest taka możliwość, aby w ramach projektu wydłużyć czas otwarcia przedszkola, bez zwiększenia naboru? Odp. 16 Zgodnie z zapisami Szczegółowego Opisu Priorytetów Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013, możliwa jest m.in. realizacja następującego typu projektu: wsparcie istniejących przedszkoli (w tym również funkcjonujących innych form wychowania przedszkolnego) przyczyniające się do zwiększonego uczestnictwa dzieci w wychowaniu przedszkolnym np. wsparcie dla przedszkoli i innych form wychowania przedszkolnego zagrożonych likwidacją, wydłużenie godzin pracy, uruchomienie dodatkowego naboru dzieci, zatrudnienie dodatkowego personelu itp. Tak sformułowany typ projektu oznacza, że działania wspierane w jego ramach muszą się przyczyniać do zwiększonego uczestnictwa dzieci w wychowaniu przedszkolnym. Wymóg ten uzasadniony jest m.in. przyjętym celem szczegółowym dla Priorytetu IX PO KL, określonym jako Zmniejszanie nierówności w upowszechnianiu edukacji, szczególnie między obszarami wiejskimi i miejskimi. W związku z powyższym, trudno znaleźć uzasadnienie dla realizacji projektów w ramach Poddziałania 9.1.1, które nie przewidują zwiększonego uczestnictwa dzieci w wychowaniu przedszkolnym, a co za tym idzie, zwiększenia naboru. 12

Rozdział 3 Charakterystyka projektu Wniosek o dofinansowanie projektu PO KL składa się z kilku części. W części III wniosku o dofinansowanie projektodawca zobowiązany jest do przedstawienia charakterystyki projektu w pięciu kolejnych punktach: cel projektu, grupy docelowe, działania, rezultaty i produkty, potencjał projektodawcy i zarządzanie projektem. Opisy poszczególnych punktów powinny być ze sobą powiązane i tworzyć spójną całość, przedstawiając w pełni przemyślany i całościowy projekt. Dane zawarte w budżecie projektu muszą odpowiadać informacjom zawartym w części III wniosku. Najczęściej popełniane błędy na poziomie konstrukcji projektu: Brak spójności pomiędzy poszczególnymi elementami Brak logicznego powiązania pomiędzy poszczególnymi elementami (np. cel nie wynika ze zidentyfikowanego problemu; działania nie są dostosowane do specyfiki grupy docelowej, problemu i celu; rezultaty nie wynikają z podjętych działań) Poniżej znajdują się kolejno omówione punkty części III wniosku o dofinansowanie. Podrozdział 3.1 Cel projektu Diagnoza Dane podane w części 3.1 wniosku powinny pokazywać sytuację na terenie realizacji projektu czy na danym terenie rzeczywiście potrzebne jest kolejne przedszkole, tylko tyle / aż tyle nowych miejsc w przedszkolu? Nie jest natomiast konieczna obszerna ale ogólna - analiza znaczenia edukacji przedszkolnej dla rozwoju dziecka. Bardziej zasadna jest obszerniejsza i dokładniejsza analiza sytuacji dot. edukacji przedszkolnej na terenie realizacji projektu (np. gmina, miejscowość, osiedle) oraz opis celu ogólnego i celów szczegółowych w odniesieniu do terenu realizacji projektu. Przykładowe uzasadnienie może zawierać następujące informacje: - działania podejmowane na terenie realizacji projektu w kwestii edukacji przedszkolnej do tej pory - liczba dzieci w wieku przedszkolnym na danym terenie - liczba dzieci uczęszczających do przedszkola - liczba przedszkoli / alternatywnych form wychowania przedszkolnego oraz miejsc przedszkolnych na terenie realizacji projektu. Z diagnozy powinno wynikać, że projektodawca dostrzega istnienie problemu, któremu może zaradzić realizacja projektu. Cel projektu Cel projektu powinien wynikać bezpośrednio ze zdiagnozowanego problemu. Należy wskazać cel ogólny oraz cele szczegółowe, które powinny w bezpośredni sposób wpływać na cel (wskazanie sposobu realizacji celu; opis stanu docelowego). Uzasadnienie potrzeby realizacji projektu oraz cele projektu powinny być odniesione do celów PO KL, Priorytetu, Działania, ; a przez to i zgodność z Planem działania i Dokumentacją konkursową. Dobrze sformułowany cel odpowiada na pytania: - co? 13

- gdzie? - kiedy? - dla kogo? zostanie zmienione w wyniku realizacji projektu. CEL PROJEKTU (i bezpośrednio z nim powiązane cele szczegółowe) wynika z PROBLEMU wskazanego na podstawie DIAGNOZY POTRZEB NA DANYM TERENIE. zrealizowany będzie za pomocą DZIAŁAŃ (znajdujących odzwierciedlenie w harmonogramie i budżecie projektu) dostosowanych do potrzeb GRUPY DOCELOWEJ właściwej dla realizacji celów projektu (scharakteryzowanej i uzasadnionej w odniesieniu do celów PO KL, DK, diagnozy potrzeb na danym terenie oraz zidentyfikowanych barier). REZULTATY I PRODUKTY osiągnięte w wyniku realizacji DZIAŁAŃ ilustrują REALIZACJĘ CELU. Poniżej zaprezentowane są przykłady wypełnienia pkt. 3.1 wniosku o dofinansowanie wraz z komentarzami, które pozwolą zobrazować właściwe wypełnienie tego punktu. Przykład 1. Ogólny wstęp dotyczący edukacji przedszkolnej: Upowszechnienie edukacji przedszkolnej jest jednym z celów Strategii Lizbońskiej, która zaleca krajom UE objęcie opieka przedszkolną 90% dzieci w wieku 3-6 lat do roku 2010. Opis sytuacji na terenie realizacji projektu, uwzględniający prawidłowe zapisy w ramach standardu minimum, określający niezbędne elementy we wniosku dotyczące zasady równości szans kobiet i mężczyzn: Jak wynika ze Strategii Rozwoju Gminy X, w 2007 r na terenie Gminy zamieszkiwało 524 dzieci (270 K i 254 M) w wieku 3-6 lat. Prognozuje się, że w roku 2012 będzie 655 dzieci w tym wieku (daje to blisko 19% wzrost liczby dzieci w tym przedziale wiekowym). Związane jest to z dynamicznym rozwojem Gminy i prognozowanym wzrostem liczby mieszkańców (x%). Obecnie na terenie Gminy X funkcjonują 3 placówki przedszkolne: Przedszkole Publiczne w Y i jego filia w YY oraz Przedszkole przy Szkole Podstawowej w YYY. Po przedszkola uczęszcza tylko 19 % 3-5 latków z terenu Gminy. Jak wynika z danych GUS, do przedszkoli uczęszcza niewielka część dzieci niepełnosprawnych stanowią one jedynie 1,4% wszystkich przedszkolaków. Na terenie Dolnego Śląska funkcjonuje tylko 16 integracyjnych placówek przedszkolnych. W Gminie X nie funkcjonuje przedszkole integracyjne, którego oferta byłaby dostosowana również do potrzeb dzieci niepełnosprawnych. Sformułowanie celów projektu, wynikające z wcześniejszej diagnozy: Cel główny projektu: 14

Zwiększenie dostępu do edukacji przedszkolnej dzieci, w tym dzieci niepełnosprawnych, z terenu Gminy X Cele szczegółowe: - Wyrównanie szans edukacyjnych 45 dzieci z terenu Gminy X poprzez stworzenie 2 dodatkowych oddziałów przedszkolnych w PP w Y oraz 1 w Filii PP w YY (łącznie 3 oddziały po 15 dzieci) - Dostosowanie oferty edukacyjnej i wyposażenia PP w Y i jego filii w YY do potrzeb dzieci niepełnosprawnych - Zapewnienie w każdej grupie przedszkolnej 2 miejsc dla dzieci o niepełnej sprawności - Zmniejszenie barier w dostępie do edukacji przedszkolnej w gminie X - Wsparcie prawidłowego rozwoju 45 dzieci z terenu Gminy Przykład 2. Ogólny wstęp dotyczący edukacji przedszkolnej: Wiek przedszkolny jest jednym z najważniejszych okresów edukacyjnych w życiu dziecka kształtuje się osobowość i zachowania społeczne i dziecko nabywa podstawową wiedzę o otaczającym je świecie. Jest to ważny etap przygotowania dziecka do edukacji szkolnej i życia w społeczeństwie. Wskazanie dwóch aspektów problemu: zbyt mało miejsc oraz świadomość rodziców. Tymczasem niewystarczająca ilość miejsc w placówkach przedszkolnych i brak placówek w małych miejscowościach i na terenach wiejskich oraz niska świadomość rodziców dot. wagi tego etapu edukacji stanowi istotny problem. Problem ten jest bardzo widoczny na terenie gminy miejsko-wiejskiej XZY, gdzie mimo tego, że funkcjonuje 3 placówek wychowania przedszkolnego (z tego 2 na terenie miasta ZXY). Edukacją objętych jest jedynie 21% dzieci w wieku 3-5 lat. Utworzenie Punktu Przedszkolnego w miejscowości ZZZ i stworzenie 40 miejsc przedszkolnych przyczyni się do objęcia edukacją przedszkolną dodatkowych 10% dzieci z terenu gminy. Na potrzeby realizacji projektu przeprowadzono diagnozę potrzeb wśród mieszkańców Gminy XXX (spotkania z rodzicami dzieci w wieku przedszkolnym, osobami odpowiedzialnymi za edukację w UM, kadrą pedagogiczną oraz organizacjami pozarządowymi z terenu gminy). Sformułowanie celów projektu, wynikające z wcześniejszej diagnozy: Cel ogólny: Zwiększenie uczestnictwa dzieci z gminy miejsko-wiejskiej XZY w edukacji przedszkolnej. Cele szczegółowe: - zwiększenie świadomości rodziców z terenu gminy miejsko-wiejskiej XZY dot. wagi edukacji przedszkolnej poprzez przeprowadzenie akcji informacyjnej i spotkania z rodzicami; - zmniejszenie barier w dostępie do edukacja przedszkolne j na terenie Gminy XZY - nabycie i wzrost umiejętności społecznych, zdobycie wiedzy i rozwój osobowości 40 dzieci z terenu gminy - zapewnienie opieki i edukacji przedszkolnej wysokiej jakości 40 dzieciom z terenu Gminy XZY i umożliwienie rodzicom (w szczególności matkom) wykonywanie lub podjęcie pracy zawodowej - wsparcie wychowawczej funkcji rodziny poprzez zapewnienie doradztwa psychologicznego, logopedycznego i pedagogicznego rodzicom oraz poprzez włączenie ich w działalność przedszkola. Przykład 3. 15

Ogólny wstęp dotyczący edukacji przedszkolnej oraz krótkie wskazanie problemu: Potrzeba realizacji projektu wynika bezpośrednio ze znaczenia wartości edukacji przedszkolnej i jej wpływu na dalszy przebieg ścieżki edukacyjnej, a w rezultacie sytuację na rynku pracy oraz potrzebę zmniejszenia nierówności w stopniu upowszechnienia edukacji przedszkolnej na terenach wiejskich. Opis sytuacji na terenie realizacji projektu, uwzględniający prawidłowe zapisy w ramach standardu minimum, określający niezbędne elementy we wniosku dotyczące zasady równości szans kobiet i mężczyzn: Projekt będzie realizowany na terenie gminy miejsko-wiejskiej XXX. Z danych uzyskanych w PUP w XXX i z Dziale Ewidencji UM w XXX, gminę zamieszkuje 7568 mieszkańców (3796 K i 3772 M) z czego 186 to dzieci w wieku 3-5 lat (96 K i 90 M). Teren wiejski zamieszkuje 2029 osób, w tym 59 dzieci w wieku przedszkolnym (29 K i 30 M). Na terenie Gminy XXX funkcjonuje tylko jedno przedszkole, które w roku szkolnym 2008/2009 edukacją objęło 65 dzieci. Na terenie gminy nie funkcjonuje żadna alternatywna forma edukacji przedszkolnej. ( ) Na potrzeby realizacji projektu przeprowadzono diagnozę potrzeb wśród mieszkańców Gminy XXX (spotkania z rodzicami dzieci w wieku przedszkolnym, osobami odpowiedzialnymi za edukację w UM, kadrą pedagogiczną oraz organizacjami pozarządowymi z terenu gminy). Badania wykazały, że placówka najbardziej potrzebna jest w miejscowości YY mieszka tam najwięcej dzieci i najłatwiej dowieźć tam dzieci z ościennych wiosek i miejscowości. Istotnym problemem dzisiejszych młodych i aktywnych zawodowo rodziców jest zbyt krótki czas pracy przedszkoli lub czynne są one tylko 5 godz. dziennie. Sformułowanie celów projektu, wynikające z wcześniejszej diagnozy: Cel ogólny: Wzrost udziału dzieci w wieku 3-5 lat z terenów wiejskich Gminy XXX w edukacji przedszkolnej (30 miejsc) Cele szczegółowe: - Wyrównanie szans edukacyjnych 45 dzieci z terenu Gminy XXX stworzenie punktu przedszkolnego w miejscowości YY (nie funkcjonuje tam żadna placówka wychowania przedszkolnego), - wzrost świadomości rodziców dot. znaczenia edukacji przedszkolnej dla rozwoju dziecka, - wspomaganie i stymulacja prawidłowego rozwoju 30 dzieci z terenów Gminy, - umożliwienie rodzicom wykonywania pracy zawodowej lub poszukiwania pracy Przykład 4 NEGATYWNY - ZŁE UZASADNIENIE POTRZEBY REALIZACJI PROJEKTU W bardzo długim uzasadnieniu potrzeby realizacji projektu, większość stanowią ogólne informacje, badania światowe itp. uzasadniające wagę edukacji przedszkolnej dla rozwoju dziecka. Nie ma to związku z uzasadnieniem realizacji projektu w danej gminie. W całej europie dąży się do zapewnienia najmłodszym obywatelom godnych warunków do Rozwoju. Według trwających ponad 30 lat przeprowadzonych w ramach amerykańskiego programu Perry-preschool Project dzieci, które chodziły do przedszkola zdobywają: wyższe wykształcenie, lepszą pracę i osiągają lepszy standard życiowy. Znaczenie wychowania przedszkolnego dla Rozwoju dziecka jest powszechnie znane. Podstawowym jego celem jest wspomaganie i ukierunkowanie zgodnie z jego wrodzonym potencjałem i możliwościami. Edukacja przedszkolna pełni rolę doradczą i wspierającą działania wychowawcze rodziny, często stanowi jedyne źródło kształtujące rozwój osobowości dziecka ( ). Wiek przedszkolny jest tym okresem, kiedy najłatwiej i najskuteczniej jest można niwelować różnice wynikające z wpływu Środowiska rodzinnego a także przełamywać stereotypowe podejście ze 16

względu na płeć. ( ) Udowodniono, że wczesne rozpoczęcie nauki języka obcego wykształca u dzieci pozytywny stosunek do innych kultur i języków. Ucząc się języków dzieci rozwijają czynne i bierne umiejętności używkowe i jednocześnie czerpią przyjemność z samej nauki i możliwości komunikowania. Istotne dla rozwoju dziecka są również zajęcia muzyczno-ruchowe. ( ) Pierwsze lata życia dziecka decydują o jego Rozwoju i dalszych losach. Znacząca część możliwości intelektualnych człowieka kształtuje się w pierwszych latach życia. ( ) Przedszkole nie tylko zabawia dzieci w czasie, gdy rodzice są w pracy ale również, a w zasadzie w szczególności, przygotowuje dzieci do dorosłego życia ( ) Po długim wstępie dopiero w tym miejscu opis przechodzi na poziom województwa. Jednak nie trzeba - tak jak poniżej - przekonywać Komisji Oceny Projektów o potrzebie zwiększenia dostępu do edukacji przedszkolnej, ale o potrzebie realizacji tego konkretnego projektu stworzenia nowych miejsc przedszkolnych na danym terenie województwa: Sytuacja szczególnie źle wygląda na wsi. W województwie dolnośląskim stopień upowszechnienia edukacji przedszkolnej na terenach wiejskich jest bardzo niski, w roku 2005 był niższy od średniej krajowej (36,15%) i wynosił 15,3%. Objęcie tego obszaru wsparciem jest niezwykle istotne tym bardziej, że edukacja przedszkolna jest priorytetem wszystkich działań przeciwdziałających marginalizacji (Narodowa Strategia Integracji Społecznej i Krajowy Plan Działania w 2010 r. wskaźnik ma sięgnąć 60%) Celem PO KL i Priorytetu IX jest zmniejszanie nierówności w dostępie do edukacji i upowszechnienie edukacji przedszkolnej. Realizacja projektów ma się przyczynić do zwiększenia uczestnictwa dzieci w wieku przedszkolnym (szczególnie na terenach wiejskich). Analiza sytuacji na terenie gminy jest bardzo pobieżna. Projektodawca skupił się na przekonywaniu, że rzeczywiście cel wskazany w PO KL jest zasadny. W Gminie Y od 3 lat brakuje miejsc w przedszkolach. Mniej niż 50% dzieci w wieku przedszkolnym uczęszcza do przedszkola. W gminie funkcjonuje jedno przedszkole (75 miejsc) oraz inne formy wychowania przedszkolnego. Nie rozwiązuje to jednak problemu ponieważ w gminie mieszka 456 dzieci w wieku 3-5 lat. Należy liczyć się z tym, że liczba chętnych do oddania dzieci do przedszkola będzie wzrastać. Ma to związek z takimi zjawiskami jak migracja ludzi do gmin ościennych Wrocławia, aktywizacja zawodowa kobiet oraz wzrost urodzin dzieci, który zaczął się w 2004 r. Sformułowane cele projektu, nie wynikają z opisanej powyżej przez projektodawcę sytuacji w Gminie: Cel ogólny: Zmniejszenie nierówności w dostępie do edukacji przedszkolnej w Gminie Y poprzez objęcie opieką przedszkolną 60 dzieci w miejscowościach YY, ZZ i XX Cele szczegółowe: - wyrównanie szans edukacyjnych 60 dzieci poprzez utworzenie nowej grupy przedszkolnej w placówkach w YY, ZZ oraz stworzenie 6 dodatkowych miejsc w placówce w XX - poprawa dostępu do edukacji dzieci w wieku 3-5 lar z terenu Gminy Y poprzez zwiększenie liczby miejsc o 6 w Przedszkolu w XX i wydłużenie czasu pracy placówki o 25H tygodniowo ; zwiększenie liczby miejsc o 15 w Przedszkolu w YY oraz zwiększenie liczby miejsc o 15 w Przedszkolu w ZZ - realizacja zajęć przedszkolnych na wysokim poziomie, zgodnie z podstawą programową, zgodnie z sugestiami rodziców, - wspomaganie i stymulacja prawidłowego rozwoju 60 dzieci (opieka psychologiczna, pedagogiczna i logopedyczna) 17

- umożliwienie rodzicom wykonywania pracy zawodowej lub poszukiwania pracy Najczęściej popełniane błędy punkcie 3.1 wniosku o dofinansowanie projektu: Na poziomie diagnozy i określenia problemu Brak wskazania problemu, na który odpowiada projekt (brak danych pokazujących, że projektodawca sprawdził czy na danym terenie rzeczywiście potrzebne jest kolejne przedszkole) Brak danych statystycznych dot. terenu realizacji projektu (brak jakichkolwiek danych albo dane z poziomu UE i kraju) Szczegółowe opisywanie problemu w bardzo szerokim kontekście a zdawkowe potraktowanie opisu sytuacji na terenie realizacji projektu (analiza na poziomie jak powszechnie wiadomo, opis ogólnoświatowej, europejskiej lub krajowej sytuacji bez odniesienia do realiów danego terenu) Bardzo ogólna analiza problemu jego przyczyn i skutków (na to czy dzieci chodzą do przedszkola wpływ ma również np. świadomość i motywacja rodziców oraz ewentualne problemy z dowożeniem dzieci do przedszkola z małych miejscowości i wiosek a nie tylko zbyt mała ilość miejsc w przedszkolach) Wskazanie zbyt szerokiego problemu, którego rozwiązanie za pomocą projektu jest niemożliwe Brak odniesienia lub zbyt ogólnikowe odniesienie do kwestii równości szans kobiet i mężczyzn (nie wystarczy zapis projekt będzie zgodny z polityką równości szans kobiet i mężczyzn. W analizie problemu należy pokazać dane w podziale na płeć. Na ich podstawie można stwierdzić czy nierówność występuje czy nie i odpowiednio dobrać działania.) Na poziomie określenia celu Cel nie odpowiada na zidentyfikowany problem Nieuwzględnienie mierzalności lub niewielkie uwzględnienie mierzalności Cele szczegółowe są tożsame z rezultatami lub działaniami Podrozdział 3.2 Grupy docelowe Opis grupy docelowej powinien być dużo bardziej szczegółowy niż zapisy Szczegółowego Opisu Priorytetów PO KL i Dokumentacji Konkursowej. Powinien zawierać przede wszystkim: Opis osób i instytucji, które zamierzamy objąć wsparcie w ramach projektu. Uzasadnienie wyboru grupy docelowej w odniesieniu do grup docelowych wskazanych w Szczegółowym Opisie Priorytetów PO KL. Opis sposobu rekrutacji Wskazanie kwalifikowalności grupy docelowej (wskazana w Szczegółowym Opisie Priorytetów PO KL i Dokumentacji Konkursowej) Wskazanie sposobu uwzględnienia zasady równości szans kobiet i mężczyzn Przykład Prawidłowo scharakteryzowana grupa docelowa z uwzględnieniem standardu minimum oraz uzasadnieniem wyboru tej grupy: 18

Grupę docelową projektu stanowią: - Przedszkole Publiczne w ZZZ wsparcie przyczyni się do optymalizacji liczby dzieci w oddziałach oraz zwiększenie uczestnictwa dzieci w wychowaniu przedszkolnym poprzez zatrudnienie dodatkowego personelu, poszerzenia oferty programowej, wydłużenie godzin czasu pracy oraz stworzenie dodatkowych oddziałów. - Dzieci w wieku przedszkolnym 3-5 lat (120 osób) oraz dzieci w wieku 6 lat, które odbywają roczne przygotowanie przedszkolne w Przedszkolu Publicznym w ZZZ (30 osób) - Rodzice dzieci w wieku przedszkolnym. Z analizy, którą przeprowadzono na potrzeby projektu wynika, że ok. 150 dzieci z Gminy ZZZ w wieku 3-5 lat (78 dziewczynek i 72 chłopców) nie jest objętych edukacją przedszkolną (ze względu na zbyt małą liczbę miejsc w istniejących placówkach, mało elastyczne godziny pracy zbyt małą liczbę personelu, problemy finansowe rodziców oraz mało atrakcyjną ofertę programową).grupę docelową wybrano ze względu na niski udział tej grupy w systemie edukacji oraz niską świadomość rodziców o znaczeniu edukacji przedszkolnej w rozwoju dziecka. Prawidłowy sposób opisu sposobu rekrutacji uczestników projektu: REKRUTACJA Powołana zostanie Komisja Rekrutacyjna (przy zespole zarządzającym projektem) i opracowany zostanie Regulamin rekrutacji uczestników projektu. Zasady pierwszeństwa przyjmowania uczestników: - Dzieci niepełnosprawne posiadające ważne orzeczenie o niepełnosprawności, - Dzieci matek i ojców samotnie wychowujących dzieci, - Dzieci z rodzin wielodzietnych, - Dzieci z rodzin objętych pomocą społeczną. Stworzona zostanie lista rezerwowa. W przypadku niedoboru chętnych, wzmocnione zostaną działania informacyjno-promocyjne. Najczęściej popełniane błędy punkcie 3.2 wniosku o dofinansowanie projektu: Niejasne, niedostosowane do specyfiki grupy docelowej i do wskazanego problemu kryteria stosowane przy rekrutacji (np. wskazanie, że projekt jest skierowany głównie do dzieci z terenów wiejskich i pochodzących z rodzin w trudnej sytuacji materialnej i wskazanie jednocześnie jako jedynego kryterium rekrutacji kolejności zgłoszeń) Zbyt ogólne uzasadnienie wyboru grupy docelowej, m.in. nieodnoszenie się do barier (np. wskazanie, że w gminie jest 470 dzieci w wieku 3-5 lat i tylko 16% z nich uczęszcza do przedszkola i skierowanie projektu jedynie do 60 dzieci) Brak odniesienia lub zbyt ogólnikowe odniesienie do kwestii równości szans kobiet i mężczyzn (nie wystarczy zapis projekt będzie zgodny z polityką równości szans kobiet i mężczyzn. Grupę docelową należy przedstawić w podziale na płeć lub wskazać, że przy rekrutacji płeć nie będzie brana pod uwagę i wyjaśnić dlaczego. W przypadku edukacji przedszkolnej struktura płciowa grupy docelowej (dzieci) jest podyktowana demografią. W przypadku obejmowania wsparciem w ramach projektu również rodziców dzieci, również należy przedstawić analizę ze względu na płeć i odnieść się do występowania lub niewystępowania nierówności ze względu na płeć w tej grupie docelowej.) 19

Podrozdział 3.3 Działania Opis działań, jakie projektodawca planuje, aby osiągnąć rezultaty i zrealizować nakreślony wcześniej cel ogólny i cele szczegółowe. Opisane działania powinny znaleźć czytelne odzwierciedlenie w harmonogramie i budżecie projektu. Z opisanych działań odzwierciedlonych w harmonogramie i budżecie projektu jasno powinno wynikać: - liczba dzieci objętych wsparciem, - liczba rodziców/opiekunów objętych wsparciem, - liczba osób zatrudnionych przy zarządzaniu projektem (w jaki sposób będą zatrudnione, za co będą odpowiadać), - liczba zatrudnionych nauczycieli, wychowawców i specjalistów, - liczba godzin zajęć dydaktycznych - liczba godzin zajęć z j. angielskiego, plastyki, gimnastyki korekcyjnej, rytmiki, spotkań logopedycznych, - liczba godzin spotkań, warsztatów z rodzicami, - Ilość wycieczek, wyjść do teatru,... Metodologia działań (sposób, w jaki realizowane są różne działania w dążeniu do realizacji celu) jest determinowana m.in. przez: - filozofię oraz wartości organizacji i projektu (projekt ukierunkowany na rozwój i promocję organizacji czy na pomoc danej społeczności lokalnej), - dostępne środki (zamiast drogiej kampanii telewizyjnej promocja może być realizowana poprzez plakaty i ogłoszenia prasowe), - doświadczenie (instytucjonalne i kadrowe), - kalendarz i dostępny czas, - typ grupy docelowej. Opis działań powinien uwzględniać odpowiedź na następujące pytania: - czy proponowane wsparcie ma charakter kompleksowy? - dlaczego przewiduje się realizację właśnie takich działań? - czy projekt jest zgodny z działaniami lokalnymi? - czy zapewniona będzie równość szans kobiet i mężczyzn? - czy wykorzystane będą nowoczesne technologie? Przykład (odnosi się do Przykładu 2 z Podrozdziału 3.1) Prawidłowo wyodrębnione działania w projekcie: W ramach projektu przewidziano następujące działania: ZADANIE 1 Zarządzanie projektem: - Zarządzanie, rozliczanie i administrowanie projektem - Promocja projektu 20

- Monitoring i ewaluacja projektu ZADANIE 2 Utworzenie dodatkowych grup przedszkolnych i realizacja podstawy programowej (w tym rekrutacja uczestników projektu) ZADANIE 3 Przeprowadzenie dodatkowych zajęć edukacyjnych w ramach projektu (rytmika, język angielski, arteterapia, logopeda) ZADANIE 4 Wycieczki, wyjścia i zajęcia weekendowe: - 4 spotkania w sobotę z udziałem rodziców: zajęcia artystyczne - 2 wyjścia do teatru - 1 wycieczka jednodniowa do ZOO z udziałem rodziców ZADANIE 5 - Spotkania i warsztaty dla rodziców (rozwój dziecka, stereotypy i równość płci, psychologia dziecka) Prawidłowy opis działań wymienionych powyżej: W ramach Zadania 1 przewidziano organizację biura projektu, koordynację i nadzór nad realizacją wszystkich działań, zakup sprzętu oraz rozliczanie, monitoring i ewaluację projektu. W ramach tego zadania przeprowadzona zostanie również promocja projektu (przygotowanie, druk i dystrybucja ulotek i plakatów informacyjnych, publikacja ogłoszeń, strona internetowa oraz spotkania informacyjne z rodzicami, oznaczenie pomieszczeń, dokumentów zgodnie z obowiązującymi przepisami). Koordynator projektu odpowiedzialny będzie za nadzór merytoryczny nad realizacją projektu. W Zadania 2 zostanie przeprowadzona rekrutacja dzieci do tworzonego Punktu Przedszkolnego. Zakupione zostanie wyposażeniem zabawki i materiały dydaktyczne. Nauczyciele odpowiedzialni będą za prowadzenie zajęć zgodnie z podstawą programową i harmonogramem realizacji zajęć. Przez cały okres realizacji projektu. W ramach Zadania 3 prowadzone będą zadania dodatkowe: rytmika, język angielski, arteterapia, zajęcia logopedyczne. Zajęcia będą prowadzone przez specjalistów zatrudnionych do przeprowadzenia po 45 minut zajęć w obu grupach. W ramach Zadania 4 organizowane będą cykliczne sobotnie spotkania artystyczne (teatr, rysunek, śpiew) z udziałem rodziców. W organizacji zajęć czynnie uczestniczyć będą rodzice. Zaplanowano 2 wyjścia do teatru (40 dzieci wraz wychowawcami i rodzicami) oraz wycieczkę do ZOO (40 dzieci wraz wychowawcami i rodzicami), w której czynny udział wezmą również rodzice. W ramach Zadania 5 zorganizowane zostaną 3 warsztatowe spotkania dla rodziców. Ich tematem będzie psychologia dziecka i jego rozwój oraz rola wychowania przedszkolnego i stereotypy w wychowaniu dziecka). Najczęściej popełniane błędy punkcie 3.3 wniosku o dofinansowanie projektu: Nie są kompleksowe ( np. stwierdzono, że problem stanowi niska świadomość i motywacja rodziców do oddanie dziecka do przedszkola i nie zaplanowano żadnych działań, które miałyby przekonać rodziców o wadze edukacji przedszkolnej) Nie są dostosowane do potrzeb grupy docelowej (np. bardzo dużo bardzo obciążających zajęć dodatkowych) Działania nie zapewniają realizacji zasady równości szans kobiet i mężczyzn (w przypadku edukacji przedszkolnej bardzo ważna jest funkcja edukacyjna i kształtowanie świadomości i wrażliwości dzieci na kwestię równości i stereotypy) Zbyt ogólny opis działań (opis powinien wskazywać dlaczego projektodawca wybrał takie a nie inne działania, jak przyczynią się one do realizacji celu i jak będą realizowane) Nie wskazanie osoby odpowiedzialnej za prawidłową realizację zadania a nawet podmiotu odpowiedzialnego za realizację zadania w przypadku projektów partnerskich 21