RAZEM DO SAMODZIELNOŚCI. Program Aktywizacji Zawodowej Osób Niepełnosprawnych na lata 2011-2018

RAZEM DO SAMODZIELNOŚCI Program Aktywizacji Zawodowej Osób Niepełnosprawnych na lata 2011-2018 Zawiercie, 2011 1

WSTĘP Aktywność osób niepełnosprawnych jest niezbędnym warunkiem równoprawnego ich uczestnictwa w życiu społecznym i gospodarczym kraju. Pomimo ciągle rosnącej świadomości społecznej dotyczącej rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych obserwuje się duże utrudnienia dla tej grupy osób w wejściu oraz późniejszym udziale na rynku pracy. Zgodnie z obowiązującą Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997r. osoby niepełnosprawne mają prawo na równych zasadach z innymi do korzystania z pełni praw obywatelskich. Jednak sfera życia zawodowego osób niepełnosprawnych jest obszarem, w którym nie jest przestrzegane prawo do równego dostępu i konkurencyjności do zatrudnienia. Wskazują na to wskaźniki zatrudnienia oraz liczba osób niepełnosprawnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy. Dużym problemem na tej płaszczyźnie jest przekonanie pracodawcy oraz innych pracowników o potencjale zawodowym u osób niepełnosprawnych, który może zostać wykorzystany w odpowiednio dostosowanych warunkach. Celem rehabilitacji zawodowej zgodnie z art. 8 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2010r., nr 214, poz. 1407 tekst jednolity z późn. zm.) jest ułatwienie osobie niepełnosprawnej uzyskania i utrzymania odpowiedniego zatrudnienia oraz awansu zawodowego poprzez umożliwienie jej korzystania z poradnictwa zawodowego, pośrednictwa pracy i szkolenia zawodowego. 2

I Analiza struktury zarejestrowanych osób niepełnosprawnych. Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych określa niepełnosprawność jako trwałą lub okresową niezdolność do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, w szczególności powodującą niezdolność do pracy. Osoby niepełnosprawne stanowią grupę wewnętrznie zróżnicowaną pod względem stopnia i rodzaju niepełnosprawności, miejsca zamieszkania, wieku i wykształcenia. Taka sytuacja rodzi konieczność różnicowania i indywidualizowania pomocy adresowanej do tych osób. Osoby niepełnosprawne z reguły są słabiej wykształcone, przejawiają mniejszą aktywność zawodową, co w konsekwencji sprawia, że dotyka je zjawisko ubóstwa i wykluczenia społecznego. Wyszczególnienie 30.06.2008 31.12.2008 30.06.2009 31.12.2009 30.06.2010 31.12.2010 Liczba bezrobotnych 7 367 5 909 6 840 7 799 7 684 7 460 Liczba niepełnosprawnych* 282 280 332 381 423 417 % ogółu 3,8 4,7 4,8 4,9 5,5 5,6 *Liczba niepełnosprawnych zarówno bezrobotni jak i poszukujący pracy zarejestrowani w PUP Zawiercie W ostatnim roku można zaobserwować spadek liczby bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Zawierciu. W stosunku do grudnia 2009r. liczba osób bezrobotnych zmniejszyła się o 339 osób. Jednak korzystna tendencja nie ma odzwierciedlenia w grupie niepełnosprawnych zarówno bezrobotnych i poszukujących pracy. Pomimo spadku bezrobocia w ostatnim roku w powiecie, liczba niepełnosprawnych zarejestrowanych w Urzędzie z roku na rok wzrasta z 3,8 % w czerwcu 2008r. do 5,6 % w grudniu 2010r. Przyczynę opisanej sytuacji należy upatrywać w stosunkowo małym zainteresowaniu ze strony pracodawców, którzy nie chcą ponosić kosztów utrzymania niepełnosprawnych pracowników, kiedy mogą zatrudnić inne osoby albo zastąpić ich nowoczesną technologią zwiększającą wydajność pracy. Następuje sytuacja polegająca na tym, że część ludzi zdolnych do pracy i chcących pracować nie znajduje żadnego 3

zatrudnienia. Inny problem stanowi bierna postawa samych bezrobotnych i poszukujących pracy z orzeczonym stopniem niepełnosprawności w aspekcie aktywności na rynku pracy. Brak jakiejkolwiek aktywności zawodowej u bezrobotnych dotkniętych niepełnosprawnością nie wynika jedynie z przyczyn zdrowotnych. Istotne znaczenie ma przekonane o braku szans i możliwości na rynku pracy, a w konsekwencji zaniechanie jakichkolwiek działań mających na celu znalezienie zatrudnienia. Na niski poziom aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych wpływa także obawa przed zmniejszeniem bądź całkowitą utratą świadczeń pieniężnych otrzymywanych z tytułu niepełnosprawności. W następstwie prowadzi to do braku podejmowania aktywnych zachowań na rynku pracy przez niepełnosprawnych tzw. wyuczona bezradność. Analizując grupę osób niepełnosprawnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Zawierciu należy dokonać podziału wg statusu na: bezrobotnych i poszukujących pracy. Osoby bezrobotne niepełnosprawne stanowią 80% wszystkich osób niepełnosprawnych zarejestrowanych w urzędzie. Podział jest istotny ze względu na finansowanie działań aktywizacji niepełnosprawnych. W myśl ustawy O rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) można pokryć wydatki na instrumenty i usługi rynku pracy osób poszukujących pracy nie pozostających w zatrudnieniu, natomiast wydatki na osoby niepełnosprawne bezrobotne pochodzą z Funduszu Pracy. 4

liczba osób Liczba osób niepełnosprawnych zarejestrowanych w PUP Zawiercie w latach 2008-2010 350 303 332 330 300 265 250 208 201 200 150 100 74 79 67 78 91 87 50 0 30.06.0831.12.0830.06.0931.12.0930.06.1031.12.10 lata bezrobotni niepełnosprawni poszukujący niepełnosprawni Możliwości podjęcia zatrudnienia ograniczają orzeczenia o niezdolności do pracy w różnym stopniu. Analizując stopień niepełnosprawności, można stwierdzić iż wzrósł procentowy udział niepełnosprawnych ze stopniem znacznym i umiarkowanym (z 2,4% w VI 2008r. do 3,6% w XII 2010r. stopień znaczny, z 26,5% w VI 2008r do 32,7% w XII 2010r.- stopień ń umiarkowany). Zmalał natomiast udział osób z lekkim stopniem niepełnosprawności z 71,1% VI 2008r. do 63,7% w XII 2010r. 350 Bezrobotni niepełnosprawni wg stopnia niepełnosprawności 300 250 liczba osób 200 150 100 50 0 30.06.08 31.12.08 30.06.09 31.12.09 lata 30.06.10 31.12.10 znaczny umiarkowany lekki 5

Analizując stopień niepełnosprawności wśród osób niepełnosprawnych poszukujących pracy, nie pozostających w zatrudnieniu obserwuje się wzrost liczby osób z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności 51,3% VI 2008r. do 52,9 % w XII 2010r., spadek ze stopniem lekkim z 45,6 % w XII 2008r. do 33,3% w XII 2010r. oraz ze stopniem znacznym z 20,3% w VI 2008r. do 13,8% w XII 2010r. Niepełnosprawni poszukujący pracy wg stopnia niepełnosprawności liczba osób 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 30.06.08 31.12.08 30.06.09 31.12.09 30.06.10 31.12.10 lata lekki umiarkowany znaczny Ważnym czynnikiem, determinującym status osoby bezrobotnej na rynku pracy jest wykształcenie. Możliwość wykazania się właściwymi kwalifikacjami jest podstawowym kryterium uzyskania zatrudnienia, a dla osoby niepełnosprawnej uzyskanie pracy zgodnej z jej możliwościami i zainteresowaniami. To nie tylko sposób na polepszenie sytuacji ekonomicznej, ale także niezbędny warunek zwiększenia poczucia własnej wartości i integracji ze społeczeństwem. Posiadane wykształcenie i zdobyte kwalifikacje decydują o szansach podjęcia pracy na coraz bardziej konkurencyjnym rynku pracy. Abstrahując od stereotypowych postaw pracodawców wobec zatrudniania osób niepełnosprawnych, niedostosowane do potrzeb rynku pracy lub zbyt niskie wykształcenie i kwalifikacje stanowią barierę w podejmowaniu pracy. 6

Struktura bezrobotnych niepełnosprawnych wg wykształcenia 150 100 50 0 podstawowe i podstawowe nieukończone zasadnicze zawodowe policealne i średnie zawodowe gimnazjalne średnie LO wyższe Z danych Powiatowego Urzędu Pracy w Zawierciu wynika, iż wśród bezrobotnych niepełnosprawnych wzrasta liczba osób z wykształceniem wyższym, policealnym i średnim zawodowym a maleje z podstawowym i podstawowym nieukończonym. Natomiast wśród niepełnosprawnych poszukujących pracy nastąpił wzrost liczby osób z wykształceniem policealnym i średnim zawodowym a spadek z podstawowym i podstawowym niepełnym. 7

Struktura niepełnosprawnych poszukujących pracy wg wykształcenia 35 30 25 liczba osób 20 15 10 5 0 31.12.08 31.12.09 31.12.10 podstawowe i podstawowe nieukończone zasadnicze zawodowe lata policealne i średnie zawodowe gimnazjalne średnie LO wyższe Jedną z przyczyn trudności w odnalezieniu się na rynku pracy niepełnosprawnych bezrobotnych jest wiek analizowanej grupy, który może stanowić swoistą przeszkodę poszukiwaniu pracy. Spośród ogółu niepełnosprawnych, najwięcej osób znajduje się w przedziale wiekowym 45-54 lata oraz 55-59 lat. Porównując na przestrzeni trzech kolejnych lat miesiąc grudzień, można zauważyć zmniejszenie ilościowe grupy wiekowej 35-44 lata, wzrost liczby osób w wieku 18-24 lata. Pozostałe grupy wiekowe kształtują się na podobnym poziomie. 8

Struktura niepełnosprawnych bezrobotnych wg wieku w latach 2008-2010 140 120 100 liczba osób 80 60 40 20 0 30.06.08 31.12.08 30.06.09 31.12.09 30.06.10 31.12.10 18-24 25-34 35-44 45-54 55-59 60 i więcej Analizując grupę poszukujących pracy niepełnosprawnych na przestrzeni trzech lat można zaobserwować spadek liczby osób w wieku 45-5454 lat (z 31,1 % XII 2008r. do 24,1% XII 2010r.), natomiast wzrosła liczba osób w wieku 55-5959 lat (z 17,7% XII 2008r. do 25,3% w XII 2010r.) Struktura niepełnosprawnych poszukujących pracy wg wieku w latach 2008-2010 30 25 liczba osób 20 15 10 5 0 30.06.08 31.12.08 30.06.09 31.12.09 30.06.10 31.12.10 18-24 25-34 35-44 45-54 55-59 60 i więcej 9

Poniższa tabela przedstawia strukturę osób bezrobotnych niepełnosprawnych według czasu pozostawania bez pracy w miesiącach. Obserwuje się, że w VI 2008r. osoby długotrwale bezrobotne stanowiły 45,6% ( XII 2008 51,2%, VI 2009 43%, XII 2009 34,3%, VI 2010 43%, XII 2010 46,4%) natomiast w grudniu 2010r. 46,4% ogółu bezrobotnych niepełnosprawnych. Utrzymująca się tendencja spadkowa jest niekorzystna, bowiem długotrwałe bezrobocie pogarsza sytuację ekonomiczną oraz psychiczną powoduje niskie poczucie własnej wartości, brak poczucia bezpieczeństwa, bierność i bezradność. Niepełnosprawni poszukujący pracy do 1 1-3 3-6 6-12 12-24 pow. 24 razem 30.06.08 20 23 28 42 32 63 208 31.12.08 12 27 20 39 34 69 201 30.06.09 15 44 59 33 37 77 265 31.12.09 35 45 48 71 30 74 303 30.06.10 24 41 53 70 73 71 332 31.12.10 27 45 41 64 85 68 330 Niepełnosprawni poszukujący pracy do 1 1-3 3-6 6-12 12-24 pow. 24 razem 30.06.08 9 11 11 7 19 36 74 31.12.08 6 22 11 14 11 15 79 30.06.09 4 12 9 20 8 14 67 31.12.09 5 18 19 7 16 13 78 30.06.10 13 15 16 21 17 9 91 31.12.10 3 8 16 17 21 22 87 10

Strukturabezrobotnych niepełnosprawnych wg czasu pozostawania bez pracy 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 30.06.08 31.12.08 30.06.09 31.12.09 30.06.10 31.12.10 do 1 od 1 do 3 od 3 do 6 od 6 do 12 od 12 do 24 powyżej 24 II Uzasadnienie potrzeby wdrażania programu aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych. Karta Praw Osób Niepełnosprawnych uznaje, że osoby niepełnosprawne to takie, których sprawność fizyczna, psychiczna lub umysłowa trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza lub uniemożliwia codzienne życie, naukę, pracę oraz pełnienie ról społecznych. Zgodnie z normami prawnymi i zwyczajowymi niepełnosprawni mają prawo do niezależnego, samodzielnego i aktywnego życia oraz nie mogą podlegać dyskryminacji, w tym do pracy na otwartym rynku pracy zgodnie z kwalifikacjami, wykształceniem i możliwościami oraz korzystania z doradztwa zawodowego i pośrednictwa, a gdy niepełnosprawność i stan zdrowia tego wymaga, prawo do pracy w warunkach dostosowanych do potrzeb osoby niepełnosprawnej. Partycypacja społeczna i zawodowa osób niepełnosprawnych jest w znacznym stopniu niska ze względu na brak samodzielności tych osób, a także potrzebę pomocy innych. Cała sytuacja życiowa osób niepełnosprawnych i ich rodzin powoduje narastanie barier mentalnych u samych niepełnosprawnych jak również w ich najbliższym otoczeniu, charakteryzujących się postawą wycofania z wszelkiej aktywności społecznej i zawodowej. U podłoża opisanego zachowania leży strach przed zmianą dotychczasowej sytuacji. 11

Bezrobotni niepełnosprawni znajdują się w niekorzystnej sytuacji na rynku pracy. Pomimo licznych kampanii społecznych, których celem jest wzrost świadomości społecznej dotyczącej niepełnosprawności oraz rehabilitacji zawodowej tychże osób, nadal obserwuje się utrudnione wejście na rynek pracy. W społeczeństwie niestety wciąż istnieje stereotyp osoby niepełnosprawnej jako niepełnosprawnej w każdej dziedzinie życia łącznie z aktywnością zawodową. Ponieważ pracodawcy rzadko kiedy patrzą przychylnie na niepełnosprawnych kandydatów, często zdarza się, że osoby takie składając aplikacje do pracy starają się ukrywać swoją niepełnosprawność. Ponadto niepełnosprawni napotykają kolejną przeszkodę w postaci rosnącej konkurencji wśród potencjalnych pracowników oraz wysokiej stopy bezrobocia w powiecie zawierciańskim wymuszające konieczność szybkiego dostosowania się do oczekiwań pracodawców. Z danych Powiatowego Urzędu Pracy w Zawierciu wynika, że liczba zarejestrowanych bezrobotnych jak i poszukujących pracy niepozostających w zatrudnieniu z roku na rok wzrasta. Analizując powyższe czynniki, ważne jest doskonalenie istniejących metod pomocy osobom niepełnosprawnym w skutecznym poruszaniu się po rynku pracy, jak również poszukiwanie nowych rozwiązań przyczyniających się do polepszenia sytuacji zawodowej tej grupy. Zagadnienie rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych reguluje Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2010r., nr 214 poz. 1407 tekst jednolity). Niniejszy akt prawny określa zadania samorządów powiatowych w aspekcie zatrudniania osób niepełnosprawnych. Według Ustawy rehabilitacja osoby niepełnosprawnej oznacza zespół działań w szczególności organizacyjnych, leczniczych, psychologicznych, technicznych, szkoleniowych, edukacyjnych i społecznych, które zmierzają do poprawy jakości życia, poziomu funkcjonowania i integracji społecznej. Rehabilitacja zawodowa jest obok rehabilitacji społecznej i leczniczej częścią ogólnego procesu rehabilitacji i polega na udzielaniu bezrobotnemu niepełnosprawnemu oraz poszukującemu pracy następujących usług: poradnictwo zawodowe, szkolenie zawodowe, pośrednictwo pracy celem znalezienia i utrzymania zatrudnienia. Drugim aktem regulującym zagadnienie rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych jest Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2008r. Nr 69, poz. 415 z późn zm.). Zgodnie z ustawą 12

art. 49 osoby niepełnosprawne należą do grupy osób znajdujących się w szczególnej sytuacji na rynku pracy. Wobec tej grupy można zastosować dodatkowe działania umożliwiające podjęcie zatrudnienia, takie jak: staż, prace interwencyjne, przygotowanie zawodowe dorosłych, skierowania na badania lekarskie lub psychologiczne, finansowania studiów podyplomowych. Niepełnosprawni mogą również otrzymać jednorazowo środki na podjęcie działalności gospodarczej albo na wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej. W powiecie zawierciańskim opracowany został Powiatowy Program Działań Na Rzecz Osób Niepełnosprawnych na lata 2003-2013, którego celem jest między innymi usystematyzowanie działań podejmowanych na rzecz niepełnosprawnych w powiecie, podnoszenie wiedzy i świadomości społeczności lokalnej w zakresie postrzegania niepełnosprawności. W Programie w III części wymieniono zadania na rzecz zatrudnienia osób niepełnosprawnych w tym: przeprowadzanie bieżącej analizy rynku pracy pod kątem osób niepełnosprawnych, inspirowanie i wspieranie prowadzenia samodzielnej działalności gospodarczej, rzetelne informowanie o prawach i szansach zawodowych osób niepełnosprawnych, promowanie zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Wymienione dokumenty nakładają na powiat zawierciański obowiązek aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych z terenu powiatu. W związku z czym opracowany został Program aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych na lata 2011-2018 Razem do samodzielności. Program przedstawia zadania, które będą realizowane przez Powiatowy Urząd Pracy w Zawierciu przy czynnym udziale instytucji wspierających aktywizację osób niepełnosprawnych jak i samych pracodawców, na rzecz niepełnosprawnych bezrobotnych i poszukujących pracy. Wspólnie realizowane działania przyczynią się do szybszego i bardziej efektywnego zaspokajania potrzeb niepełnosprawnych. III Adresaci Programu Razem do samodzielności Program Razem do samodzielności adresowany jest do trzech podmiotów: 1. Osób niepełnosprawnych bezrobotnych oraz poszukujących pracy zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Zawierciu z orzeczonym stopniem niepełnosprawności. 2. Pracodawców zarówno z rynku chronionego jak i otwartego. 3. Instytucji zajmujących się sprawami osób niepełnosprawnych w tym organizacji zajmujących się niepełnosprawnością. 13

Udział wymienionych podmiotów wynika z faktu ich działań na obszarze rynku pracy, gdzie wzajemne, dobre zależności są gwarantem osiągnięcia zaplanowanych celów Programu. IV Cele i zadania Programu Razem do samodzielności Program posiada dwa strategiczne cele: CEL 1: Kompleksowe działania skierowane do osób niepełnosprawnych ułatwiające wejście lub powrót na rynek pracy. Osoba niepełnosprawna zarejestrowana w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotna albo poszukująca pracy niepozostająca w zatrudnieniu ma prawo korzystać z usług lub instrumentów rynku pracy na zasadach określonych w ustawie z dnia 20 kwietnia 2004r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2008r. Nr 69, poz. 415 z późn zm.) takich jak: 1) szkoleń 2) stażu 3) prac interwencyjnych 4) prac interwencyjnych 5) przygotowania zawodowego dorosłych 6) badań lekarskich lub psychologicznych 7) zwrotu kosztów, o których mowa w art. 45 ust.1,2,4 ustawy o promocji 8) finansowania kosztów, o których mowa w art.45 ust. 3 ustawy o promocji 9) studiów podyplomowych Cel zostanie osiągnięty poprzez realizację następujących zadań: 1.1 Poradnictwo zawodowe dla osób niepełnosprawnych - proces polegający na udzielaniu pomocy osobom z ograniczoną zdolnością do pracy w podjęciu decyzji zawodowej, czyli wyborze odpowiedniej kariery zawodowej. Udzielenie przez doradcę porady zawodowej głównie polega na poznaniu możliwości zawodowych osoby niepełnosprawnej (czyli jej cech fizycznych, psychicznych i społecznych) oraz poznaniu wymagań różnych zawodów i stanowisk pracy dostępnych na rynku pracy. 14

Pomoc doradcy zawodowego polega przede wszystkim na przekazaniu osobie niepełnosprawnej informacji o zawodach, ułatwiających jej samodzielne podjęcie optymalnej dla siebie decyzji zawodowej, a w szczególności: możliwości szkolenia i kształcenia zawodowego z uwzględnieniem rodzaju i stopnia uszkodzenia sprawności organizmu danej osoby; różnych zawodów i specjalności, stawianych przez nie wymagań fizycznych (biologicznych) i psychicznych oraz wskazań i przeciwwskazań do ich wykonywania; możliwości uzyskania zatrudnienia w danym zawodzie czy specjalności na lokalnym rynku pracy; przepisów regulujących sprawy rehabilitacji zawodowej i zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Doradcy zawodowi oferują bezrobotnym i poszukującym pracy cykliczne spotkania grupowe, mające na celu naukę praktycznych umiejętności niezbędnych przy poszukiwaniu pracy. Dzięki zajęciom uczestnicy podnoszą wiarę w siebie, w swoje możliwości, zdobywają nowe umiejętności, co w efekcie prowadzi do pobudzenia ich aktywności i zwiększa szanse na rynku pracy. Poradnictwo zawodowe będzie również wsparte zajęciami aktywizacyjnymi prowadzonymi w ramach Klubu Pracy (2 edycje rocznie). 1.2 Organizowanie szkoleń dla osób niepełnosprawnych - mają na celu zwiększenie szans niepełnosprawnych bezrobotnych i poszukujących pracy na uzyskanie zatrudnienia, podwyższenie dotychczasowych kwalifikacji zawodowych lub zwiększenie aktywności zawodowej, w szczególności w razie braku kwalifikacji zawodowych, konieczności zmiany kwalifikacji w związku z brakiem propozycji odpowiedniego zatrudnienia, utraty zdolności do pracy w dotychczas wykonywanym zawodzie. Osoby niepełnosprawne kierowane są na szkolenia z inicjatywy PUP lub na podstawie orzeczenia właściwego organu. Moduł szkolenia może być wskazany przez osobę niepełnosprawną, jeżeli zostanie uprawdopodobnione, że szkolenie zapewni uzyskanie pracy oraz osoba taka nie posiada kwalifikacji zawodowych lub zaistniała konieczność zmiany kwalifikacji w związku z brakiem propozycji odpowiedniego zatrudnienia albo zaistniała utrata zdolności do pracy w dotychczas wykonywanym zawodzie. Szkolenia grupowe organizowane są na podstawie analizy potrzeb szkoleniowych, występujących na lokalnym rynku pracy, przy uwzględnieniu indywidualnych predyspozycji osób niepełnosprawnych. 15

Osoby niepełnosprawne poszukujące pracy i niepozostające w zatrudnieniu, mogą być kierowane na szkolenia ze środków PFRON, szkolenie nie może trwać dłużeć niż 36 miesięcy. 1.3 Usługi pośrednictwa pracy dla osób niepełnosprawnych pośrednictwo pracy jest jednym z elementów wsparcia udzielonego osobie niepełnosprawnej. Podjęcie pracy stanowi integralną część rehabilitacji zawodowej oraz społecznej. Osoby niepełnosprawne, w zależności od stopnia niepełnosprawności oraz przygotowania do pracy, mogą podjąć zatrudnienie na otwartym lub też chronionym rynku pracy. Informacje uzyskane w trakcie poradnictwa zawodowego (wykształcenie, kwalifikacje, umiejętności, wskazania i przeciwwskazania do pracy oraz oczekiwania względem przyszłej pracy), umożliwią efektywne dopasowanie ofert pracy do możliwości osoby niepełnosprawnej. 1.4 Przyznanie jednorazowo środków na rozpoczęcie działalności gospodarczej albo na wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej osoba niepełnosprawna może, jak wszyscy inni, prowadzić działalność gospodarczą na własny rachunek. Osoba niepełnosprawna zarejestrowana w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotna lub poszukująca pracy niepozostająca w zatrudnieniu może otrzymać ze środków PFRON jednorazowo środki na podjęcie działalności gospodarczej, rolniczej albo na wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej w wysokości piętnastokrotności przeciętnego wynagrodzenia, jeżeli nie otrzymała bezzwrotnych środków publicznych na ten cel. Jednocześnie bezrobotna osoba niepełnosprawna ma możliwość otrzymania jednorazowo środków na podjęcie działalności gospodarczej ze środków Funduszu Pracy zgodnie z zapisami art. 46 ust.1 pkt 2 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, tj. w wysokości nie przekraczającej sześciokrotności przeciętnego wynagrodzenia, natomiast w przypadku gdy działalność podejmowana jest na zasadach określonych dla spółdzielni socjalnych, wysokość przyznanych bezrobotnemu środków nie może przekraczać 4-krotnego przeciętnego wynagrodzenia na jednego członka założyciela spółdzielni oraz 3-krotnego przeciętnego wynagrodzenia na jednego członka przystępującego do spółdzielni socjalnej po jej założeniu. 1.5 Kierowanie osób niepełnosprawnych na staże - pracodawca może przyjąć do odbycia stażu osobę niepełnosprawną poszukującą pracy i niepozostającą w zatrudnieniu, zarejestrowaną w urzędzie pracy, bez nawiązania stosunku pracy. Pracodawca nie ponosi żadnych kosztów w związku z przyjęciem osoby na staż, a osobie niepełnosprawnej przysługuje stypendium. 16

Skierowanie do odbycia stażu będzie szansą zarówno dla młodzieży, jak i osób starszych, na połączenie interesów pracodawców i osób niepełnosprawnych. Uczestnictwo w stażu umożliwi nabycie praktycznych umiejętności do wykonywania pracy poprzez wykonywanie zadań w miejscu pracy. Niepełnosprawni o statusie osoby poszukującej pracy, niepozostający w zatrudnieniu, mogą uczestniczyć w stażach i przygotowaniach zawodowych dorosłych finansowanych z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. W przypadku niepełnosprawnych osób bezrobotnych formy te finansowane są z Funduszu Pracy. Urząd organizuje, inicjuje oraz finansuje przygotowanie zawodowe dorosłych, w tym osób niepełnosprawnych, w celu uzyskania przez nich kwalifikacji lub umiejętności zawodowych. Przygotowanie zawodowe dorosłych to instrument aktywizacji w formie praktycznej nauki zawodu dorosłych lub przyuczenia do pracy dorosłych, realizowany bez nawiązania stosunku pracy z pracodawcą, według programu obejmującego nabywanie umiejętności praktycznych i wiedzy teoretycznej, zakończonego egzaminem. 1.6 Kierowanie osób niepełnosprawnych do zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych - prace interwencyjne mają na celu wsparcie osób będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy w tym osób niepełnosprawnych. Oznaczają zatrudnienie bezrobotnego przez pracodawcę w pełnym wymiarze czasu pracy, w zamian za uzyskiwaną z urzędu pracy refundację części kosztów wynagrodzenia oraz składki na ubezpieczenia społeczne. 1.7 Finansowanie miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych : - Zwrot pracodawcom dodatkowych kosztów związanych z zatrudnianiem pracowników niepełnosprawnych. Miejsce pracy osoby niepełnosprawnej powinno być dostosowane do stopnia i rodzaju jej upośledzenia. Przed przystosowaniem miejsca pracy osoby niepełnosprawnej należy zasięgnąć opinii służb medycznych, które określą zakres niezbędnych do wprowadzenia zmian. Po uzyskaniu pozytywnej opinii Państwowej Inspekcji Pracy, pracodawca może otrzymać zwrot poniesionych kosztów z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON). Zaliczają się do nich między innymi wydatki na adaptację pomieszczeń zakładu pracy, adaptację lub nabycie urządzeń ułatwiających osobie 17

niepełnosprawnej wykonywanie pracy, zakupienie i autoryzację oprogramowania na użytek pracowników niepełnosprawnych oraz zatrudnienie pracownika pomagającemu osobie niepełnosprawnej w zakresie komunikowania się z otoczeniem. Zwrot kosztów otrzyma pracodawca, który zobowiąże się do zatrudnienia osoby niepełnosprawnej na okres co najmniej 36 miesięcy. Osoba ta musi być zarejestrowana jako bezrobotna lub poszukująca pracy, nigdzie nie zatrudniona i skierowana do pracy przez powiatowy urząd pracy. Zwrot kosztów przystosowania stanowiska pracy osoby niepełnosprawnej można otrzymać także zatrudniając osobę, której niepełnosprawność powstała w okresie pracy u pracodawcy, ale nie wynika z jego lub pracownika zaniedbań. Zwrotu kosztów dokonuje starosta. Wypłacana kwota nie może przekroczyć 20-krotnego przeciętnego wynagrodzenia za każde przystosowane stanowisko pracy osoby niepełnosprawnej. - Refundacja kosztów wyposażenia stanowiska pracy dla osób niepełnosprawnych - Pracodawca, który przez okres co najmniej 36 miesięcy zatrudni osobę niepełnosprawną zarejestrowaną w Powiatowym Urzędzie Pracy jako bezrobotna albo poszukująca pracy niepozostająca w zatrudnieniu, może otrzymać ze środków PFRON zwrot kosztów wyposażenia stanowiska pracy do wysokości piętnastokrotnego przeciętnego wynagrodzenia. - Zwrot kosztów szkolenia niepełnosprawnego pracownika Na wniosek pracodawcy koszty szkolenia zatrudnionych osób niepełnosprawnych mogą być refundowane ze środków w PFRON do maksymalnej wysokości 80% ( w zależności od rodzaju szkolenia: specjalistyczne czy ogólne oraz od wielkości przedsiębiorcy) nie więcej jednak niż do wysokości dwukrotnego przeciętnego wynagrodzenia na jedną ą osobę. Zwrotu kosztów dokonuje starosta a na warunkach i w wysokości określonych w umowie zawartej z pracodawcą. Zwrotowi nie podlegają koszty poniesione przez pracodawcę przed datą podpisania umowy. 18

CEL II: Stworzenie przyjaznego klimatu do samodzielnego funkcjonowania osób niepełnosprawnych na rynku pracy. Warunkiem zrealizowania Programu jest odpowiedni poziom finansowania z PFRON i FP. Cel zostanie osiągnięty poprzez realizację następujących zadań: - Pozyskiwanie środków finansowych z innych źródeł i funduszy (Europejski Fundusz Społeczny) - Kampanię informacyjną skierowaną do lokalnych pracodawców - Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów z pracodawcami. - Pozyskiwanie ofert z otwartego rynku pracy. - Monitoring zatrudnienia osób niepełnosprawnych. - Szkolenie pracowników PUP w zakresie aktywizacji osób niepełnosprawnych. - Nawiązywanie partnerstwa z instytucjami zajmującymi się problematyką osób niepełnosprawnych (PCPR, MOPS, GOPS). Realizacja powiatowego Programu Aktywizacji Zawodowej Osób Niepełnosprawnych na lata 2011-2018 z zakresu rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych ma przede wszystkim przyczynić się do stopniowego eliminowania występujących problemów w zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Program jest dokumentem otwartym, będzie więc istniała możliwość wprowadzania zmian i nowych rozwiązań. 19