Jak zaplanować i zorganizować szkolenie w zakresie zrównoważonego transportu Come progettare e implementare un corso di formazione sulla Mobilità Sostenibile Hogyan tervezzünk és szervezzünk meg egy fenntartható mobilitási képzést?como planear e organizar uma formação em Mobilidade Sustentável How to design and organise a Sustainable Mobility training Transport Learning courses replication Przewodnik do powielania szkoleń TRANSPORT LEARNING
Zastrzeżenia prawne Wyłączną odpowiedzialność za treść niniejszej publikacji ponoszą autorzy. Nie musi ona koniecznie odzwierciedlać stanowiska Unii Europejskiej. Ani EACI, ani Komisja Europejska nie ponoszą odpowiedzialności za sposób, w jaki wykorzystane mogą zostać informacje zawarte w publikacji. Transport Learning jest dofinansowany przez Unię Europejska w ramach programu Inteligentna Energia dla Europy.
Spis treści Spis treści... 3 1. O projekcie TRANSPORT LEARNING... 4 2. Wprowadzenie... 6 2.1 Cele... 6 Część 1. Zasady ogólne szkoleń TRANSPORT LEARNING... 7 Równowaga między teorią a praktyką... 7 Praca indywidualna, praca w grupach i formalne prezentacje... 7 Doświadczenia lokalne i globalne... 7 Aktywni trenerzy, interaktywni uczestnicy... 8 Uczenie się przez działanie... 8 Inspirująca i przyjazna atmosfera pracy... 8 Budowanie sieci kontaktów... 9 Część 2: Jak zorganizować dobre szkolenie TRANSPORT LEARNING... 9 Trener:... 9 Gospodarz, organizator lub drugi trener:... 9 Miejsce:... 9 Czas wolny między zajęciami:... 10 Materiały szkoleniowe:... 10 Budżet:... 10
1. O projekcie TRANSPORT LEARNING TRANSPORT LEARNING Zwiększenie kompetencji praktyków w celu osiągnięcia niższego zużycia energii w transporcie miejskim rozpoczął się w maju 2011 roku i jest 32 - miesięcznym projektem wspieranym przez Komisję Europejską w ramach programu Inteligentna Energia dla Europy TRANSPORT LEARNING zorientowany jest na tworzenie wiedzy i kompetencji w zakresie zrównoważonych polityk transportowych oraz działań realizowanych przez gminy i agencje energetyczne w europejskich regionach konwergencji. Celem projektu Transport Learning jest ponadto wzmocnienie działań rynkowych związanych ze zrównoważonym transportem poprzez włączenie ich do portfoliów biznesowych agencji energii/zarządzania energią, w ten sposób wspierając regiony nadrabiające zaległości w sferze ekonomicznej. Projekt ma na celu dotarcie do szerokiego grona odbiorców, oddziałując na szeroką skalę oraz proponując stałe długoterminowe szkolenia i edukację w zakresie zrównoważonego transportu. Aby to osiągnąć, TRANSPORT LEARNING opracowuje i realizuje szkolenia i wizyty w terenie oraz wykorzystuje swoje dane w celu zapewnienia długofalowego oddziaływania. Będzie ono obejmować: 64 dwudniowe moduły szkoleniowe w zakresie wybranych zagadnień w odpowiedzi na potrzeby uczestników w Bułgarii, Hiszpanii, Grecji, Węgrzech, Włoszech, Polsce, Portugalii oraz Rumunii; przewidziane dla minimum 650 uczestników; Praktyczne projekty szkoleniowe (często zwane mini-projektami) skutkujące minimum 170 przeprowadzonymi z powodzeniem projektami; Wizyty w terenie dla polityków i decydentów w celu wspierania działań osób odbywających szkolenie oraz zapewnienia zrównoważonego transportu w regionach konwergencji; Wprowadzanie materiałów szkoleniowych do kursów akademickich i szkoleniowych, aby uzyskać długotrwały wpływ na słuchaczy oraz pracujących profesjonalistów; Stronę internetową prezentującą informacje, aktualności, platformę e-learning, Internetowe Centrum Zasobów Szkoleniowych oraz wszelkie wyniki projektu w 9 europejskich językach. Dzięki tym wszystkim działaniom TRANSPORT LEARNING będzie wydatnie przyczyniać się do oszczędności energii w transporcie poprzez kreowanie wymaganej wiedzy oraz zdolności, zapewniając tym samym wydajne działania w zakresie zrównoważonego transportu. Główna zaleta TRANSPORT LEARNING (TL) polega na tym, że uczestnicy opracowują i realizują rzeczywiste, praktyczne projekty szkoleniowe (zwane poniżej PTP lub miniprojektami ). Umożliwia to osiągane celów w zakresie oszczędności energii w codziennych sytuacjach. Takie projekty powodują głębsze identyfikowanie się uczestników z planami oszczędzania energii oraz stanowią przekonujący dowód pozytywnego oddziaływania projektu TRANSPORT LEARNING.
1. Konsorcjum TRANSPORT LEARNING Konsorcjum TL jest zorganizowane w następujący sposób: Koordynator: Technische Universität Dresden (DE) Partnerzy: Ecoinstitute Alto Adige (IT) Eco-union (ES) Edinburgh Napier University (UK) Energiaklub (HU) Energy Agency of Plovdiv (BG) FGM AMOR (AT) Gea21 (ES) DD (CY) Lund University (SE) Municipality of Krakow (PL) ANEA (IT) OCCAM Ltd. (PT) ATU (RO) University of Maribor (SI) University of Piraeus, Research Centre (EL) University of Žilina (SK) Osiem krajów objętych projektem i organizatorzy krajowi to: - Bułgaria, Agencja Energii w Płowdiw (BG) - Grecja, Centrum Badawcze Uniwersytetu w Pireusie (EL) - Węgry, EnergiaKlub (HU) - Włochy, ANEA (IT) - Polska, Urząd Miasta Krakowa (PL) - Portugalia, OCCAM Ltd. (PT) - Rumunia, ATU (RO) - Hiszpania, Gea21 (ES) Osiem tematów objętych projektem jest przypisanych do poszczególnych partnerów szkoleniowych: Zarządzanie przestrzenią parkingową, ograniczenia dostępu i kontrola prędkości: Tom Rye (Uniwersytet w Lund) Działania na rzecz zarządzania mobilnością dla rodzin, przedszkoli i szkół: Udo Becker (Uniwersytet w Dreźnie) Planowanie przestrzenne w zarządzaniu mobilnością: Màrius Navazo (Gea21), www.gea21.com Modele transportu publicznego: Yannis Kolioussis (Centrum Badawcze Uniwersytetu w Pireusie) Projektowanie ulic, krajobraz ulicy i uspokajanie ruchu: Octavia Stepan (ATU) Ruch pieszy i rowerowy - doradztwo dla gmin Ben Auer (Ecoinstitute Alto Adige) Projektowanie i wdrażanie kampanii na rzecz zrównoważonej mobilności: Robert Pressl (FGM-AMOR) Szkolenie w zakresie komunikacji: Ursula Caser (OCCAM Lda.)
2. Wprowadzenie Niniejszy dokument jest broszurą informacyjną dla ośrodków szkoleniowych, które są zainteresowane powieleniem szkoleń organizowanych w ramach TRANSPORT LEARNING. Przedstawia ogólną koncepcję szkolenia wykorzystaną podczas 64 modułów warsztatowych w ośmiu krajach w latach 2012 2013. Opracowano osiem modułów, które zyskały pozytywną ocenę uczestników szkoleń pochodzących z władz samorządowych, gmin, agencji energii i rozwoju, specjalistów (szczególnie architektów, inżynierów, urbanistów i organizatorów transportu), a także organizacji społecznych i liderów społeczności. Całość materiałów dydaktycznych, opracowanych przez szkoły wyższe i firmy, jest dostępna na portalu internetowym www.transportlearning.net. W ramach projektu przygotowano także Internetowe Centrum Zasobów Szkoleniowych (Online Training Resource Centre OTRC) z informacjami uzupełniającymi i narzędziami do samodzielnej nauki, przeznaczonymi dla osób zainteresowanych zdobywaniem wiedzy o zrównoważonym transporcie. Cały podręcznik dotyczący organizacji szkoleń (w językach angielskim i hiszpańskim) można pobrać bezpośrednio z portalu TRANSPORT LEARNING pod adresem: www.transportlearning.net/interactiveguide 2.1 Cele Celem niniejszego przewodnika jest przekazanie informacji praktycznych wyspecjalizowanym ośrodkom szkoleniowym, które pragną organizować szkolenia w dziedzinie zrównoważonego transportu w różnych krajach i regionach europejskich. Przedstawiona koncepcja TRANSPORT LEARNING to konspekt obejmujący wszystkie elementy szkolenia, takie jak cele, struktura, wytyczne i dostępne materiały. Koncepcja szkolenia wynika z propozycji przedstawionych przez zespół trenerów TRANSPORT LEARNING (obejmujący dużą grupę pracowników naukowych, doradców, ekspertów i specjalistów o szerokim doświadczeniu z dziedzinie zrównoważonego transportu), zweryfikowanych następnie na podstawie doświadczeń zgromadzonych głównie podczas realizacji projektów europejskich po to, aby uzyskać optymalną formułę kursów TL. Doświadczenia zgromadzone podczas 64 modułów szkoleniowych zrealizowanych w 8 krajach (w zróżnicowanych sytuacjach, warunkach i w obliczu różnych potrzeb) stanowiły podstawę do określenia cech szkoleń, które zapewnią ich powodzenie podczas odtwarzania w innych warunkach. Wnioski zawarte w tym podręczniku wynikają z analizy doświadczeń trenerów i uczestników szkoleń, a także efektów i zaleceń wypracowanych przez lokalnych gospodarzy. Ponad 83% uczestników szkoleń oceniło szkolenia TL jako bardzo dobre lub doskonałe.
Część 1. Zasady ogólne szkoleń TRANSPORT LEARNING Moduły poświęcone zagadnieniom zrównoważonego transportu są realizowane podczas dwudniowego szkolenia prowadzonego przez międzynarodowego trenera, którego wspiera krajowy gospodarz lub optymalnie drugi trener. Szkolenia były adresowane do zespołów złożonych z około dwudziestu uczestników wybranych z docelowej grupy specjalistów. Główną zasadę zastosowaną w tej koncepcji szkolenia przedstawiono krótko w poniższym rozdziale: Równowaga między teorią a praktyką Szkolenia stanowią kombinację różnych metod uczenia się. Standardową prezentację koncepcji, danych i argumentów w ramach konwencjonalnego wykładu uzupełniono szeregiem praktycznych ćwiczeń, gier i pytań interaktywnych. Efektem jest bardziej nowatorska struktura szkolenia, w której role trenera i osób szkolonych są ze sobą o wiele mocniej powiązane niż podczas formalnego szkolenia. W strukturze szkolenia staramy się osiągnąć właściwą równowagę między zajęciami prowadzonymi przez doświadczonego trenera, który przekazuje wiedzę, a warsztatami polegającymi na wspólnej pracy i dzieleniu się wiedzą. Praca indywidualna, praca w grupach i formalne prezentacje Doświadczenia zgromadzone podczas warsztatów TRANSPORT LEARNING dowodzą, że połączenie pracy indywidualnej, pracy w grupach i formalnego nauczania jest najlepszym sposobem utrwalania treści przekazywanych podczas szkolenia, które może radykalnie zmienić poprzednio wypracowane koncepcje. Większość uczestników szkoleń miała wcześniej szkolenia techniczne skupione na płynności ruchu oraz rozwiązaniach transportowych. Natomiast szkolenie TL reprezentuje całkowicie inne podejście do problemów i rozwiązań w zakresie mobilności miejskiej. Dwudniowy moduł to może zbyt mało czasu, aby zmienić o 180 myślenie lokalnej kadry technicznej, jest to jednak okazja do dogłębnego omówienia, dlaczego zmiana jest konieczna i jak rozpocząć drogę w nowym kierunku. Doświadczenia lokalne i globalne Trenerzy przedstawili szereg studiów przypadków, które były inspiracją do dyskusji i ćwiczeń z udziałem uczestników szkoleń. Przetestowano gruntownie nowe możliwości, takie jak wykorzystanie materiałów filmowych z bazy danych Eltis (www.eltis.com). Sposób prezentacji koncepcji nie ulega istotnym zmianom podczas omawiania sytuacji w różnych krajach. Wybór konkretnych studiów przypadków z kraju lub regionu, w
którym odbywa się szkolenie, przyczynia się do zwiększenia jego atrakcyjności, lecz uczestnicy oczekują także innych studiów przypadków oraz przykładów najlepszych praktyk, które są mniej znane i mogą stanowić dodatkowe wzory. Zebrane opinie wskazują, że międzynarodowy charakter modułów i międzynarodowe podejście trenerów są cenione przez uczestników. Aktywni trenerzy, interaktywni uczestnicy Aktywna rola uczestników szkolenia jest niezbędna, aby osiągnąć pożądane zmiany. Użyteczna jest także dyskusja o wadach i zaletach nowych rozwiązań i propozycji, z naciskiem na wymianę informacji zamiast ich jednokierunkowego przekazywania. Jest to klucz do powodzenia szkolenia. W końcu każdy z uczestników jest już ekspertem we własnej dziedzinie, zatem każdy może zarówno wnieść własny wkład, jak i uczyć się od innych. Harmonogram szkolenia musi odzwierciedlać przedstawioną kombinację metod uczenia się, począwszy od ogólnej prezentacji idei zrównoważonego transportu, przez konkretne prezentacje zagadnień danego modułu, po szereg dyskusji, ćwiczeń praktycznych, ćwiczeń w grupach i prezentowanie własnych pomysłów przez uczestników. Uczenie się przez działanie Zaraz po pierwszych zajęciach wprowadzających należy skupić uwagę na możliwych działaniach, aby wyciągnąć wnioski z analizy. Uczestników prosimy o zastanowienie się nad ich potrzebami i problemami w codziennej pracy oraz zaproponowanie problemu do praktycznego mini-projektu, który będzie opracowany częściowo podczas szkolenia, a częściowo w ciągu sześciu kolejnych miesięcy pod kierunkiem trenera. Praktyczne projekty szkoleniowe, zwane powszechnie mini-projektami, polegają zasadniczo na indywidualnej pracy uczestników, których zadaniem jest realizacja zaproponowanych działań. Najlepszym rozwiązaniem jest opracowywanie ich samodzielnie bądź w grupach liczących od 2 do 4 uczestników. Trener rozpoczyna dyskusję na temat przedstawionych pomysłów, podsumowując przykładowe zagadnienia i starając się eliminować zbyt ambitne pomysły, które trudno byłoby zrealizować. Inspirująca i przyjazna atmosfera pracy Istotne jest odejście od zbyt formalnej struktury szkolenia technicznego. Okazja do zapoznania się z kolegami i innymi uczestnikami o podobnym obszarze zainteresowań może być szansą do spotkania i wspólnej zabawy. Podczas tworzenia atmosfery współpracy i zabawy należy jak najlepiej wykorzystać kwalifikacje komunikacyjne trenerów i umiejętności gospodarzy. strona 13 z 13
Zróżnicowany skład grupy uczestników szkolenia przyczynia się do osiągania optymalnych wyników interakcji i ożywionej dyskusji. Budowanie sieci kontaktów W długiej perspektywie wdrażanie koncepcji zrównoważonego transportu wymaga współdziałania grup ludzi, którzy mają wspólną wizję i są gotowi ją realizować w codziennej praktyce. Cele szkolenia są wobec tego związane z budowaniem potencjału oraz zmianami kulturowymi, które muszą się dokonać w grupach odpowiedzialnych za mobilność w mieście. Część 2: Jak zorganizować dobre szkolenie TRANSPORT LEARNING Poniżej przedstawiamy szereg praktycznych podpowiedzi, jak zorganizować szkolenie TRANSPORT LEARNING: Trener: Międzynarodowy trener dysponujący doświadczeniem w dziedzinie objętej szkoleniem, głęboką znajomością aktualnej teorii i praktyki, z dobrymi umiejętnościami kierowania komunikacją w grupie. Najlepiej zatrudnić osobę mówiącą miejscowym językiem. Dobre wyniki przynoszą jednak także szkolenia z tłumaczeniem symultanicznym. Gospodarz, organizator lub drugi trener: Osoba lub zespół osób odpowiedzialny za zaplanowanie, organizację, komunikację i realizację szkolenia. Dobrym pomysłem jest przygotowanie harmonogramu działań na początku i przekazanie tych informacji trenerowi, a nawet pozostałym podmiotom współorganizującym szkolenie. Miejsce: Ważne jest zarezerwowanie miejsca, w którym trener i uczestnicy szkolenia będą czuli się komfortowo: z dobrym oświetleniem, wystarczającą powierzchnią i dobrą wentylacją. Dostęp bezprzewodowy do Internetu jest ważny dla prezentacji materiałów audiowizualnych. Łatwe w adaptacji pomieszczenie ze stołami i krzesłami przeznaczonymi do prowadzenia warsztatów to najlepsze rozwiązanie, biorąc pod uwagę dynamikę interaktywnych szkoleń opartych na uczestnictwie. Przed rozpoczęciem zajęć należy bezwzględnie sprawdzić nagłośnienie (szczególnie w przypadku tłumaczenia symultanicznego), rzutnik, komputer, a także przygotować materiały biurowe do pracy w grupach (duże arkusze papieru, markery i tablice). strona 13 z 13
Czas wolny między zajęciami: Jeżeli budżet jest wystarczający, zorganizowanie wspólnego posiłku w miłej atmosferze może być cennym sposobem zbudowania więzi między uczestnikami szkolenia i wytworzenia poczucia wspólnoty. Woda i przekąski są niezbędne, by uczestnicy mogli odprężyć się po intensywnych zajęciach interaktywnych. Wizyty w terenie mogą być także dobrym sposobem na osiągnięcie tego celu Materiały szkoleniowe: Wszystkie materiały szkoleniowe (wykorzystujące moduły TRANSPORT LEARNING lub opracowane od nowa) należy przekazać uczestnikom szkolenia na początku szkolenia. Podczas analizowanych szkoleń TL korzystano z różnych możliwości: wydruków, pamięci USB z nagranymi prezentacją i podręcznikiem oraz linkami do pobrania plików ze strony internetowej. Pozostałe materiały, jakie należy przygotować przed szkoleniem, to szablony do pracy dla uczestników szkolenia: szablony oceny, świadectwa udziału, plan działań w ramach miniprojektu, mapy i szablony do ćwiczeń oraz inne teksty do rozdania wśród uczestników. Budżet: Pozyskanie wsparcia finansowego jest niezbędne, aby opłacić trenera, zarezerwować sale, przeprowadzić działania organizacyjne i promocyjne oraz przygotować potrzebne materiały. Dobrym rozwiązaniem jest utworzenie konsorcjum z organizacjami, których przedmiot działania obejmuje szkolenie i które mogą udostępnić nieodpłatnie lub sfinansować pewne zasoby (na przykład miasto czy fundacja nieodpłatnie udostępnia salę, we współpracy z ośrodkiem szkolenia, który w zamian za opłaty wniesione przez uczestników zapewnia jedynie szkolenie i działania organizacyjne). Więcej informacji można znaleźć na www.transportlearning.net - Dokumenty na temat mobilności, najlepsze praktyki i bibliografia w OTRC - Krótkie filmowe wprowadzenia do modułów, przygotowane przez trenerów TL i ćwiczenia na platformie e-learningu - Kompletny podręcznik powielania szkoleń po angielsku i hiszpańsku w interaktywnym przewodniku (harmonogram, ocena, szablony planu działań PPS i raportu końcowego) - Pełny zestaw materiałów dydaktycznych do 8 modułów Transport Learning - Przykłady skutecznie zrealizowanych mini-projektów. Powodzenia w organizacji kolejnego szkolenia! strona 13 z 13