INFORMACJA O STANIE BEZPIECZEŃSTWA SANITARNEGO MIASTA KATOWICE 2013

INFORMACJA O STANIE BEZPIECZEŃSTWA SANITARNEGO MIASTA KATOWICE 2013 Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Katowicach

Spis treści: I. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych 4 1. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie wybranych chorób zakaźnych..4 2. Szczepienia ochronne..19 II. Stan sanitarny podmiotów wykonujących działalność leczniczą 39 1. Ocena stanu sanitarnego podmiotów wykonujących działalność leczniczą..41 2. Podmioty lecznicze jako zakłady pracy... 48 III. Stan sanitarny zakładów branży spożywczej, jakość zdrowotna żywności...49 1. Badania prób żywności.52 2. Powiadomienia typu RASFF i RAPEX...53 3. Zakłady produkcyjne 55 4. Obiekty obrotu żywnością 56 5. Zakłady żywienia zbiorowego..59 6. Import 61 7. Imprezy masowe...62 8. Środki transportu żywności 62 IV. Jakość wody.63 1. Ocena jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi.... 63 2. Ocena jakości wody ciepłej w zakresie obecności bakterii legionella. 66 3. Baseny kąpielowe..... 67 4. Miejsca wykorzystywane do kąpieli 70 V. Stan sanitarny obiektów i miejsc użyteczności publicznej.71 1. Obiekty użyteczności publicznej.71 2. Gospodarka odpadami komunalnymi...78 3. Akcje deratyzacyjne..80 VI. Stan sanitarny szkół i innych placówek oświatowo wychowawczych..81 1. Żłobki i kluby dziecięce...84 2. Placówki wychowania przedszkolnego...84 3. Oddziały zerowe..87 2

4. Stan sanitarny szkół 89 5. Placówki wypoczynku zimowego i letniego zorganizowanego w obiektach stałych w miejscu zamieszkania....94 6. Szkoły wyższe.....95 VII. Warunki sanitarno-higieniczne środowiska pracy.. 97 1. Stan sanitarno - higieniczny zakładów pracy...97 2. Choroby zawodowe..103 VIII. Interwencje mieszkańców miasta 107 IX. Środki zastępcze...113 X. Zapobiegawczy nadzór sanitarny.116 XI. Działalność w zakresie oświaty zdrowotnej i promocji zdrowia, programy edukacyjne i akcje prozdrowotne.126 3

I. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych 1. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie wybranych chorób zakaźnych Analiza stanu bezpieczeństwa epidemiologicznego została oparta na danych zawartych w sprawozdaniach statystycznych PSSE w Katowicach, raportach dotyczących zachorowań na niektóre choroby zakaźne, danych porównawczych dotyczących wskaźników epidemiologicznych Polski uzyskanych z opracowań Zakładu Epidemiologii NIZP - PZH i Departamentu Zapobiegania oraz Zwalczania Zakażeń i Chorób Zakaźnych u Ludzi GIS, Biuletynów Statystycznych Ministerstwa Zdrowia Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia, Biuletynu Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc. Katowice Obszar sprawowanego nadzoru przez PSSE w Katowicach Obszar [km 2 ] 164,64 255,89 Liczba ludności 305995 450352 Tabela nr 1. Charakterystyka obszaru działalności PPIS w Katowicach - Na podstawie danych statystycznych uzyskanych z Urzędu Statystycznego w Katowicach w dniu 14.01.2013r W trakcie roku 2013 kontynuowano działania mające na celu poprawę zgłaszalności chorób zakaźnych. Porównywano zgłaszalność chorób zakaźnych do PSSE w Katowicach z danymi przekazanymi do Narodowego Funduszu Zdrowia. W roku 2013 po stwierdzeniu niezgodności przeprowadzono 2 kontrole podmiotów leczniczych. Uzyskano wyjaśnienia w zakresie niezgodności, a także przeprowadzono rozmowy zarówno z osobami odpowiedzialnymi za niedopatrzenia, jak i z kierownikami nadzorującymi funkcjonowanie podmiotu leczniczego. W roku sprawozdawczym do Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Katowicach zgłoszono 7230 przypadków zachorowań na choroby zakaźne dotyczących mieszkańców miasta Katowice, dominującą jednostką chorobową była grypa 4356 przypadków. 4

ROK 2012 31 418 23 82 3 553 Biegunki i zatrucia pokarmowe Choroby zakaźne wieku dziecięcego Choroby przenoszone drogą płciową (w tym HIV i AIDS) Grypa Zapalenie opon mózgowordzeniowych 1681 Gruźlica Wirusowe zapalenie wątroby 70 ROK 2013 13 1 379 Biegunki i zatrucia pokarmowe Choroby zakaźne wieku dziecięcego 1517 Choroby przenoszone drogą płciową (w tym HIV i AIDS) Grypa 4356 31 Zapalenie opon mózgowordzeniowych Gruźlica Wirusowe zapalenie wątroby Wykres nr 1-2. Zgłoszone przypadki zachorowań wybranych jednostek chorobowych w roku 2012-2013 na terenie miasta Katowice. 5

Zatrucia i zakażenia pokarmowe Wykres nr 3. Zgłoszone przypadki zachorowań na zatrucia i zakażenia pokarmowe w latach 2009-2013 na terenie miasta Katowice. 30 27 25 23 20 18 15 10 5 10 7 Wykres 0 nr 4. Zgłoszone przypadki zachorowań na Salmonellozy ogółem w latach 2009-2013 na terenie miasta Katowice. 2009 2010 2011 2012 2013 Salmonelozy ogółem 6

250 200 204 187 150 130 100 78 89 50 Wykres 0 nr 5. Zgłoszone przypadki zachorowań na biegunki u dzieci do lat 2 w latach 2009-2013 na terenie miasta Katowice. 2009 2010 2011 2012 2013 Biegunki u dzieci do lat 2 W 2013r. odnotowano 18 przypadków salmonelloz (wskaźnik zapadalności 5,88/100 000), w tym 2 przypadki salmoneloz pozajelitowych oraz 1 przypadek czerwonki bakteryjnej. Stwierdzono w porównaniu do minionego roku wzrost liczby zachorowań (2012r. - 9 zachorowań wskaźnik zapadalności 2,91/100 000 mieszkańców). Jednocześnie odnotowano spadek liczby zachorowań na bakteryjne zatrucia pokarmowe - 249 przypadków (wskaźnik zapadalności 81,38/100 000) w porównaniu do 366 przypadków 118,33/100 000 w roku 2012). W minionym roku nastąpił spadek zapadalności na biegunki u dzieci do lat 2. W 2013r. liczba zachorowań wynosiła 130, wskaźnik 113,79/10 000, natomiast w 2012r. odnotowano 187 zachorowań, odpowiednio wskaźnik zapadalności wyniósł 166,86/10 000. Tendencja wzrostowa dotyczyła zachorowań na wirusowe zakażenia jelitowe 515 przypadków zachorowań wskaźnik zapadalności 168,30/100 000 w porównaniu z rokiem 2012-304 przypadki zachorowań wskaźnik zapadalności 98,28/100 000. 7

Wykres nr 6. Zachorowania na biegunki, zatrucia pokarmowe i zakażenia jelitowe ogółem w latach 2009-2013 na terenie miasta Katowice zbiorczo (liczba zachorowań). Po przeanalizowaniu danych z ostatnich 5 lat dotyczących zapadalności na biegunki, zatrucia pokarmowe i wirusowe zakażenia jelitowe ogółem, można zauważyć wzrost liczby rejestrowanych przypadków zachorowań w przypadku wirusowych zakażeń jelitowych. W 2013 roku odnotowano ogółem 10 ognisk choroby przenoszonej drogą pokarmową, w tym 5 w 2 szpitalach, 3 w środowisku domowym, 1 w przedszkolu i 1 w zakładzie pracy. Ogniska szpitalne wystąpiły w Oddziale Anestezjologii i Intensywnej Terapii oraz Oddziale Kardiochirurgii szpitala klinicznego, a także w Oddziale Chirurgii Urazowo - Ortopedycznej i w Oddziale Geriatrycznym szpitala wielospecjalistycznego. Czynnikiem etiologicznym 4 ognisk szpitalnych były laseczki Clostridium difficile toksyny A i B, w 1 przypadku czynnika nie ustalono. Natomiast ogniska w środowisku domowym wystąpiły w 2 przypadkach, w dzielnicy Tysiąclecie, gdzie u 2 osób stwierdzono pałeczki Salmonella oraz 4 osoby, w tym 2 dzieci, u których nie ustalono czynnika etiologicznego. Ognisko w dzielnicy Koszutka dotyczyło 2 dzieci, które były hospitalizowane. Badania kału wykazały obecność rotawirusa. Ogniska choroby przenoszonej drogą pokarmową w zakładzie pracy dotyczyło 14 osób. Zakażenie najprawdopodobniej wystąpiło po spożyciu posiłków dostarczonych przez 8

firmę cateringową. Ognisko zakwalifikowano jako zbiorowe zatrucie pokarmowe nie określone. Ponadto zatrucie pokarmowe w przedszkolu w dzielnicy Koszutka - objawy chorobowe wystąpiły u 4 dzieci - badania mikrobiologiczne wykazały obecność norowirusa. W ramach prowadzonych dochodzeń epidemiologicznych analizowano możliwość przeniesienia zakażenia przez spożywaną wodę lub żywność. W przypadku zatruć pokarmowych domowych osoby chore i osoby z otoczenia chorych, zazwyczaj nie pamiętały produktów z jakich przyrządzały potrawy lub nie potrafiły podać miejsca zakupu produktów lub potraw. Choroby zakaźne wieku dziecięcego Wykres nr 7. Zgłoszone przypadki zachorowań na ospę wietrzną w latach 2009-2013 na terenie miasta Katowice. W 2013r. wśród zachorowań na choroby zakaźne wieku dziecięcego dominowała, podobnie jak w minionych latach ospa wietrzna, choroba wystąpiła u 1210 osób, co daje wskaźnik zapadalności 395,43 na 100 000 mieszkańców (2012r. - 1387 zachorowań, zapadalność 448,43). 9

Najwięcej zachorowań wystąpiło wśród dzieci od 1 do 4 roku życia, a kolejną pod względem liczebności grupę stanowiły dzieci w wieku od 5 do 9 lat. Najwięcej zachorowań wystąpiło w II kwartale 2013r. Zaznaczyć należy, że wysoka zapadalność na ospę wietrzną nie jest jedynie problemem lokalnym, podobne tendencje obserwowano w zakresie danych epidemiologicznych dla całego kraju, gdzie zapadalność wynosiła w 2013r. 462,92/100 000 mieszkańców. 300 250 200 220 191 276 261 150 100 50 Wykres nr 08. Zgłoszone przypadki zachorowań na płonicę w latach 2009-2013 na terenie miasta Katowice. 2009 2010 2011 2012 Płonica W 2013r. w Katowicach odnotowano spadek zachorowań na płonicę (zarejestrowano 197 zachorowań, współczynnik zapadalności wyniósł 64,38, porównawczo w roku 2012 odnotowano 261 zachorowań co stanowiło 84,38 zachorowań na 100.000 mieszkańców). W minionym roku na terenie kraju zachorowania na płonicę kształtowały się na poziomie podobnym do roku poprzedniego i odpowiednio w 2013r. wskaźnik wynosił 65,89/100 000 mieszkańców, a w 2012r.- 65,97. 10

Wykres nr 9. Zgłoszone przypadki zachorowań na świnkę w latach 2009-2013 na terenie miasta Katowice. Rok 2013 był kolejnym rokiem stabilizacji zachorowań na świnkę, zarejestrowano 15 przypadków. Z uwagi na brak danych, nie było możliwości przeanalizowania stopnia uodpornienia osób, które zachorowały. Najwięcej zachorowań odnotowano w grupach wiekowych 1-14 lat i powyżej 30 r. ż., 60% chorych stanowiły osoby płci żeńskiej. Uzyskany wskaźnik zapadalności wynosił 4,90/100 000 mieszkańców i był niższy od wskaźnika uzyskanego na terenie Polski, który wynosił 7,21/100 000. Można wysunąć wniosek, że aktualna korzystna sytuacja jest wynikiem skuteczności szczepień, jako formy zapobiegania chorobom zakaźnym. W zakresie sezonowości, nie stwierdzono współzależności wzrostu zachorowań z określoną porą roku. 11

60 57 50 40 30 20 10 0 17 12 13 2 2009 2010 2011 2012 2013 Krztusiec Wykres nr 10. Zgłoszone przypadki zachorowań na krztusiec w latach 2009-2013 na terenie miasta Katowice. W 2013r. zaobserwowano istotny spadek w zakresie wskaźników epidemiologicznych krztuśca. Odnotowano 17 przypadków zachorowań - wskaźnik zapadalności 5,56/100 000 mieszkańców, a w 2012r. było 57 zachorowań, wskaźnik zachorowań wynosił 18,43/100 000 mieszkańców. Analiza przypadków zachorowań na podstawie przeprowadzonych wywiadów epidemiologicznych wykazała, że: 6 chorych było zaszczepionych IV dawkami, 11 osób dorosłych nie pamiętało faktu uodpornienia, \ zachorowania występowały najczęściej u młodzieży w wieku 15-24 lat (35%) oraz u osób w wieku 30-44 lat (35%), pojedyncze zachorowania odnotowano w pozostałych grupach wiekowych, nasilenie zachorowań wystąpiło w I i II kwartale roku 2013. 12

Wykres nr 11. Zgłoszone przypadki zachorowań na różyczkę w latach 2009-2013 na terenie miasta Katowice. W zakresie nadzoru nad różyczką, zarejestrowano 95 zachorowań, uzyskano wskaźnik zapadalności 31,05/100 000, co stanowi poziom wyższy niż na terenie kraju (wskaźnik zapadalności: 16,25/100 000 mieszkańców). Brak danych na temat historii szczepień pacjentów. Wśród chorych przeważali mężczyźni (76%). Najwięcej zachorowań wystąpiło u młodzieży w wieku 20-29 lat. Nie zgłoszono żadnego przypadku różyczki wrodzonej. Największa ilość zachorowań zarejestrowano wiosennym. Wirusowe zapalenia wątroby W roku sprawozdawczym na terenie działalności tutejszej Stacji nie zarejestrowano przypadków wirusowego zapalenia wątroby typu B lub C. W 2013 roku potwierdzono 1 zachorowanie na wirusowe zapalenie wątroby A, dotyczyło 41-letniego mężczyzny z wywiadu epidemiologicznego wynika, że narażenie nastąpiło podczas wycieczki objazdowej po krajach Ameryki Północnej i Południowej oraz Azji. W 2012 roku przypadków WZW typu A nie odnotowano. 13

Podobnie jak w minionych latach rejestrowano informacje o osobach zgłaszanych po raz pierwszy, jako nosiciele wirusa HBV lub HCV. W analizowanym okresie czasu otrzymano 22 zgłoszenia zakażenia HBV i 39 zgłoszeń zakażeń HCV. Grypa Liczba zachorowań na grypę i podejrzenia grypy w 2013 roku (wykres nr 13), osiągnęła poziom 4356 przypadków (1423,55 na 100 000 mieszkańców) była znacznie wyższa niż w roku 2012 418 przypadków (135,14 na 100 000 mieszkańców). W minionym roku wskaźnik zapadalności dla Polski wyniósł 3788,98 na 100 000 mieszkańców (Wykres nr 22). Szczególny zakres nadzoru nad grypą stanowiły podejrzenia zachorowania i zachorowania wywołane wirusem A/H1N1. Na terenie działalności tutejszej stacji nie odnotowano przypadków zachorowania wywołanego przez w/w czynnik wirusowy. Analizę liczby zachorowań (z uwzględnieniem sezonowości) przedstawia wykres nr 12. Wykres nr 12. Zgłoszone przypadki zachorowań na grypę wg sezonowości 2013 na terenie miasta Katowice. 14

Wykres nr 13. Zgłoszone przypadki zachorowań na grypę wg wieku w roku 2013 na terenie miasta Katowice. Choroby odzwierzęce W minionym roku zarejestrowano w zakresie chorób odzwierzęcych przypadki boreliozy z Lyme i listeriozy. Dodatkowo prowadzono nadzór w zakresie pokąsań ludzi przez zwierzęta z uwagi na możliwość narażenia na wściekliznę. Borelioza z Lyme W roku sprawozdawczym odnotowano ogółem 163 zgłoszenia zachorowań i podejrzeń zachorowań na boreliozę. W trakcie prowadzonych dochodzeń epidemiologicznych po uwzględnieniu wymogów definicji przypadku boreliozy potwierdzono 129 zachorowań (wykres nr 14). Porównując zapadalność na terenie miasta i kraju można zauważyć, że wskaźnik zapadalności w przypadku Katowic (42,16/100 000 mieszkańców) znacząco przekracza wskaźnik Polski (33,12/100 000 mieszkańców). Dalsza analiza danych, z uwzględnieniem aktywności zawodowej wykazała, że wśród chorych były zarówno osoby nieletnie (8 osób), pełnoletnie pracujące (45 osób), pełnoletnie niepracujące (12 osób), jak i renciści i emeryci (64 osoby). Stwierdzono 3 przypadki zachorowania w wyniku występowania narażenia zawodowego u 1 pracownika Zakładu Usług Leśnych w Katowicach oraz 2 ogrodników. 15

Wykres nr 14. Zgłoszone przypadki zachorowań na boreliozę w latach 2009-2013 na terenie miasta Katowice. Objawy z jakimi pacjenci najczęściej zgłaszali się do lekarza to rumień wędrujący (objaw charakterystyczny wczesnej fazy choroby) oraz bóle kostno-stawowe. Ustalono, że 37 osób zdecydowanie identyfikowało miejsce narażenia, jako miasto zamieszkania, 27 osób wiązało zakażenie krętkami z narażeniem poza granicami miasta. Najczęściej miejscem ekspozycji na kleszcze na terenie miasta były parki, skwery, działki lub tereny rekreacyjne i lasy. Listerioza W minionym roku zarejestrowano 1 przypadek listeriozy, co dało wskaźnik zapadalności 0,33/100 000 mieszkańców, w tym samym okresie na terenie kraju wystąpiła zapadalność rzędu 0,13/100 000 mieszkańców. W toku dochodzenia epidemiologicznego wykluczono kontakt pacjenta z chorymi zwierzętami lub spożywanie produktów potencjalnie skażonych z obrotu nieuspołecznionego. 16

Pokąsania przez zwierzęta i profilaktyka zachorowań na wściekliznę W 2013r. zarejestrowano 32 pokąsania wskaźnik zapadalności na 100 000 mieszkańców wyniósł 10,46. W analogicznym okresie na terenie kraju odnotowano poziom narażenia na wściekliznę/potrzeby szczepień 20,36/ 100 000 mieszkańców. Pokąsania w 5 przypadkach dotyczyły osób niepełnoletnich. Równolegle do zgłoszeń pokąsań otrzymywano informacje o wszczęciu po ekspozycyjnych szczepień przeciwko wściekliźnie, których wykonanie ostatecznie potwierdzono u 47 osób. Część osób poszkodowanych zgłosiło się do lekarzy poza terenem prowadzenia nadzoru przez tutejszą stację. Gruźlica Wykres nr 15. Zgłoszone przypadki zachorowań na gruźlicę w latach 2009-2013 na terenie miasta Katowice. Zapadalność na gruźlicę w minionym roku utrzymywała się na podobnym poziomie, jak w roku 2012 (82 zachorowania, współczynnik, 26,5). Zgłoszono 120 przypadków podejrzenia gruźlicy, chorobę potwierdzono w trakcie badań u 70 osób ogółem (wskaźniki zapadalności 22,88/100 000 mieszkańców) (Wykres nr 15). Wśród chorych zarejestrowano 2 przypadki osób niepełnoletnich. Najczęściej chorowali niepracujący dorośli (34 chorych), renciści i emeryci (21), najrzadziej pracujący dorośli (13). 17

Rok 2013 był kolejnym rokiem utrzymywania się tendencji występowania gruźlicy wśród osób o niskim statucie socjalno-bytowym. W związku z zarejestrowanymi przypadkami zachorowania na gruźlicę w ciagu minionego roku nadzorem objęto 75 osób z kontaktu z chorym. W jednym przypadku wydano decyzję administracyjną w sprawie obowiązku hospitalizacji. Inwazyjne choroby wywołane przez Neisseria meningitidis, Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae typu b W 2013r. zarejestrowano 1 przypadek inwazyjnej choroby meningokokowej. W przypadku choroby inwazyjnej o etiologii meningokokowej, podejmowane są wszelkie konieczne działania w celu ustalenia osób z otoczenia chorego, wymagających konsultacji lekarskich i/lub chemioprofilaktyki. W celu skrócenia do minimum czasu między stwierdzeniem zachorowania, a zastosowaniem chemioprofilaktyki przez osoby z kontaktu, prowadzone były dyżury telefoniczne. Choroby przenoszone drogą płciową W minionym roku kontynuowano nadzór nad chorobami przenoszonymi drogą płciową. Ogółem na terenie miasta zarejestrowano 7 zachorowań na kiłę wskaźnik zapadalności 2,29/100 000. Nie odnotowano zachorowań na kiłę wrodzoną. HIV I AIDS 18

HIV AIDS 25 20 15 10 5 0 2009 2010 2011 2012 2013 Wykres nr 16. Zgłoszone przypadki zachorowań na HIV i AIDS w latach 2009-2013 na terenie miasta Katowice. W 2013 roku wystąpiło 4 przypadki zachorowań na AIDS (wskaźnik zapadalności 1,31/100 000). Uzyskany poziom zapadalności był wyższy od poziomu uzyskanego na terenie kraju (0,51/100 000). Jednocześnie zarejestrowano większą niż w poprzednim roku liczbę nowych zakażeń HIV - 20 (6,54/100 000) w porównaniu do 12 zgłoszeń z roku 2012. W analizowanym okresie czasu na terenie Polski wskaźnik nowo wykrytych przypadków HIV wynosił 3,12/100 000. 2. Szczepienia ochronne W ramach nadzoru nad prowadzeniem szczepień ochronnych wiodącym celem było prowadzenie nadzoru nad właściwą realizacją Programu Szczepień Ochronnych. W 2013 r. na terenie Katowic w placówkach prowadzących szczepienia ochronne przeprowadzono 53 kontrole w zakresie realizacji założeń obowiązującego Programu Szczepień Ochronnych. Podczas kontroli zwracano szczególną uwagę na: stan zaszczepienia dzieci i młodzieży wg obowiązującego PSO w celu uzyskania jak najwyższego odsetka uodpornienia, sposób przechowywania i transportu preparatów do szczepień, 19

sposób prowadzenia dokumentacji medycznej dotyczącej szczepień ochronnych, zgłaszalność występujących niepożądanych odczynów poszczepiennych. W roku 2013 Program Szczepień Ochronnych realizowany był na terenie Katowic przez 108 świadczeniodawców w 141 gabinetach zabiegowych. Działalność rozpoczęły 3 nowe punkty szczepień dla dzieci i dorosłych, inne 2 zostały zlikwidowane: 1 punkt szczepień dla dzieci (likwidacja POZ dla dzieci) i 1 punkt dla dzieci i dorosłych (likwidacja podmiotu). U świadczeniodawców znajdowało się 49324 karty uodpornienia (stan na dzień 31 grudnia 2013r.) w tym 48206 kart uodpornienia dzieci i młodzieży do 20 roku życia. Od kilku lat obserwowany jest systematyczny spadek liczby dzieci i młodzieży podlegających szczepieniu. Wykres nr 17. Liczba populacji 0-20 roku życia objętej Programem Szczepień Ochronnych w latach 2009-2013 Oceniając realizację szczepień ochronnych w 2013 roku należy stwierdzić, że były one wykonane w odsetku gwarantującym korzystną sytuację epidemiologiczną w odniesieniu do wielu chorób zwalczanych poprzez szczepienia ochronne. Szczepienia p/wirusowemu zapaleniu wątroby typu B Wprowadzenie szczepień p/wzw typu B do PSO w 1989 roku oraz sukcesywne rozszerzanie grup objętych szczepieniami obowiązkowymi i zalecanymi doprowadziło do wielokrotnego spadku zapadalności na WZW typu B. W wyniku przeprowadzonych szczepień dzieci i młodzież są bardzo dobrze uodpornione. Szczepienia podstawowe noworodków i niemowląt wykonywane były trzema dawkami szczepionki w cyklu zbliżonym do 0; 1; 6 miesięcy. U dzieci z masą urodzeniową mniejszą niż 2000g stosuje się cztero dawkowy cykl szczepienia 0; 1; 2; 12 miesięcy. Również u dzieci szczepionych 20

zalecaną szczepionką skojarzoną (6 w 1) schemat szczepienia pierwotnego składał się z trzech dawek i dawki uzupełniającej podanej przed ukończeniem 18 miesięcy. W roku 2013 szczepienia pierwotne p/wzw typu B w 1 roku życia zostały rozpoczęte u 43,82 % populacji (1077 dzieci). Stan zaszczepienia dzieci w 2 roku życia dawką uzupełniającą kształtuje się na poziomie 93,27 % (2554 dzieci). Wykres nr 18. Procentowy udział dzieci w 1 i 2 roku życia zaszczepionych p/wzw B Ogółem p/wzw typu B zaszczepiono 98,86 % dzieci w drugim roku życia. Dzieci, u których do tej pory nie rozpoczęto szczepień najczęściej posiadały p/wskazania lub rodzice nie wyrażali zgody na szczepienie. Szczepienie p/wzw typu B zalecane, finansowane przez pacjentów, jest najchętniej realizowanym szczepieniem przez osoby przygotowujące się do zabiegów operacyjnych i przewlekle chore nieszczepione w ramach szczepień obowiązkowych. Szczepienia p/błonicy, tężcowi i krztuścowi Szczepienia realizowane były przy użyciu preparatów szczepionkowych finansowanych ze środków znajdujących się w budżecie Ministra Zdrowia oraz coraz częściej, z zastosowaniem szczepionek wysoce skojarzonych finansowanych przez rodziców. Wiele osób decyduje się na uodpornienie dziecka w jak najszerszym zakresie przy zastosowaniu jak najbardziej komfortowych możliwości. Szczepieniami pierwotnymi p/błonicy, tężcowi i krztuścowi w 2013 roku objęto 55,57% populacji (1366 dzieci) w 1 21

roku życia. W 2 roku życia szczepienie IV dawką uzupełniającą otrzymało 1076 dzieci (39,29%). Ogółem liczba zaszczepionych w drugim roku życia wyniosła 2650 (96,78 %). Wykres nr 19. Procentowy udział dzieci w 1 i 2 roku życia zaszczepionych p/błonicy, tężcowi i krztuścowi w latach 2009-2013 Dawkami przypominającymi p/błonicy i tężcowi szczepiono w 6, 14 i 19 roku życia. Kontynuacja szczepień p/krztuścowi prowadzona była obowiązkowo u dzieci w 6 roku życia. W ramach I szczepienia przypominającego p/błonicy, tężcowi i krztuścowi zaszczepiono 1768 dzieci (69,71%) z rocznika 2008, II dawką przypominającą p/tężcowi i błonicy w roczniku 2000 zaszczepiono 1720 osób (81,24%), III dawką przypominającą p/tężcowi i błonicy zaszczepiono 1754 osoby (67,69%) z rocznika 1995. Wykres nr 20. Procentowy udział dzieci w 6, 14 i 19 roku życia zaszczepionych p/błonicy i tężcowi dawkami przypominającymi w latach 2009-2013 22

W 2013 roku, dzieciom które z różnych względów nie otrzymały I szczepienia przypominającego p/błonicy, tężcowi i krztuścowi, a ukończyły 7 rok życia i zostały zakwalifikowane do szczepienia, zapewniono szczepionkę z niższą zawartością antygenów krztuścowych (dtpa) finansowaną ze środków publicznych. Szczepienia p/poliomyelitis W 2013 roku szczepieniami p/poliomyelitis (szczepienia pierwotne) objęto 55,43% populacji (1364 dzieci w 1 roku życia), szczepienie uzupełniające wykonano u 1076 dzieci w drugim roku życia (39,29%). Ogółem w drugim roku życia zaszczepionych było 99,78 % (2650 dzieci). Szczepienie podstawowe prowadzono przy użyciu szczepionek pojedynczych inaktywowanych (IPV) lub preparatów skojarzonych. Szczepienie przypominające u dzieci w 6 roku życia wykonano u 1759 dzieci (69,36%) preparatem doustnym zawierającym żywe szczepy poliowirusów (OPV). Szczepienie realizowano preparatem inaktywowanym bezpłatnie w przypadku przeciwwskazań do zastosowania szczepionki żywej, a także odpłatnie, w przypadku braku przeciwwskazań do zastosowania OPV, gdy rodzice (z różnych względów) nie zgadzali się na podanie szczepionki żywej. Wykres nr 21. Procentowy udział dzieci w 1, 2 i 6 roku życia zaszczepionych p/poliomyelitis w latach 2009-2013 Szczepienia p/odrze, śwince i różyczce W 2013 roku szczepienia obowiązkowe p/odrze, śwince i różyczce obejmowały dzieci w 13-14 miesiącu życia i w 10 roku życia. Systematycznie kontynuowano także szczepienia u dzieci urodzonych po 31 grudnia 1996 roku, które nie otrzymały dwóch dawek szczepionki skojarzonej. W rocznikach 2006-1997 stan zaszczepienia wynosi powyżej 99%. Szczepienie 23

podstawowe w 2 roku życia wykonano u 2072 dzieci (75,67%) a szczepienie przypominające w 10 roku życia u 1608 dzieci (77,41%). Dzieci, u których do tej pory nie rozpoczęto szczepień najczęściej posiadały p/wskazania do stosowania szczepionek żywych lub rodzice nie wyrażali zgody na szczepienie. Wykres nr 22. Procentowy udział dzieci w 2 i 10 roku życia zaszczepionych p/odrze, śwince i różyczce w latach 2009-2013 Szczepienia p/gruźlicy Szczepienia p/gruźlicy w 2013 roku wykonywano u noworodków w pierwszej dobie po urodzeniu preparatem BCG w ampułkach 10 dawkowych. Wykres nr 23. Procentowy udział dzieci w pierwszej dobie życia zaszczepionych przeciwko gruźlicy w latach 2009-2013 W przypadku odroczenia wykonania szczepienia p/gruźlicy w pierwszej dobie życia (masa ciała poniżej 2000g, ciężki stan po urodzeniu) szczepionkę podawano w następnym 24

możliwym terminie po ustąpieniu p/wskazań. Szczepienia po 14 dniu życia do 15 lat wykonywano najczęściej u dzieci przybywających do Polski z państw, w których nie prowadzi się szczepień przeciw gruźlicy. W niektórych przypadkach realizacji szczepień p/gruźlicy z opóźnieniem zastosowano przed szczepieniem test tuberkulinowy. Dzieci, u których do tej pory nie zrealizowano szczepień najczęściej posiadają p/wskazania do wykonania szczepienia lub rodzice nie wyrażali zgody na szczepienie. Szczepienia p/haemophilus influenzae typu b Szczepienia przeciw inwazyjnemu zakażeniu haemophilus influenzae typu b realizowano przy użyciu preparatów szczepionkowych finansowanych ze środków znajdujących się w budżecie Ministra Zdrowia lub z zastosowaniem szczepionek wysoce skojarzonych finansowanych przez rodziców. Szczepieniami pierwotnymi p/haemophilus influenzae typu b w 2013 roku objęto 55,53% populacji (1365 dzieci) w 1 roku życia. W 2 roku życia szczepienie uzupełniające otrzymało 1076 dzieci (39,29%). Ogółem liczba zaszczepionych w drugim roku życia wyniosła 2650 (96,78 %). Wykres nr 24. Procentowy udział dzieci w 1 i 2 roku życia zaszczepionych przeciwko haemophilus influenzae typu b w latach 2009-2013. Stan wykonania szczepień obowiązkowych w 3 roku życia Zestawienie wszystkich obowiązkowych szczepień wykonanych w ramach Programu Szczepień Ochronnych w 3 roku życia, to tzw. zamknięcie szczepień podstawowych. Na poniższym wykresie nr 25 można zaobserwować, iż z wyjątkiem szczepień p/odrze, śwince i różyczce, wszystkie obowiązkowe szczepienia ochronne wykonane są na poziomie ponad 98%. Szczepienia p/odrze, śwince i różyczce realizowane są przy użyciu szczepionek skojarzonych, zawierających atenuowane wirusy. Szczepienie podstawowe powinno być 25

wykonane zgodnie z obowiązującym PSO u dziecka w 2 roku życia. Dzieci najczęściej odraczane są właśnie od tego szczepienia z powodów neurologicznych, zaburzeń odporności, p/wskazań do stosowania żywych szczepionek, uczuleń, stanów infekcyjnych i zaostrzonych stanów chorób przewlekłych. Jest to również szczepienie, któremu najczęściej przeciwni są rodzice z tzw. środowisk opornych. Wykres nr 25. Stan zaszczepienia dzieci w 3 r.ż. dane skumulowane za 2013r. Zalecane szczepienia ochronne Szczepienia zalecane niefinansowane ze środków znajdujących się w budżecie ministra właściwego do spraw zdrowia realizowano zgodnie z wytycznymi Programu Szczepień Ochronnych. W 2013 roku na terenie Katowic, jak co roku, realizowano akcje szczepień zalecanych organizowane i finansowane przez Urząd Miasta Katowice: Podmiot Dzieci z oddziałów Żłobka Miejskiego 316 Oddział przy ul. Ligonia 43 Oddział przy ul. Szeptyckiego 1 Oddział przy ul. Ordona 3 a Oddział przy ul. Bytomskiej 8 A Oddział przy ul. Tysiąclecia 45 Oddział przy ul. Zadole 24 A Oddział przy ul. Wojciecha 23 a Oddział przy ul. Uniwersyteckiej Oddział przy ul. Grzegorzka 2 Oddział przy ul. Ciesielskiej 1 Ilość szczepionek finansowanych w ramach umowy szczepienie p/ PNEUMOKOKOM : dzieci w wieku 12-23 miesiące- II dawki szczepionki skoniugowanej 13-walentnej dzieci w wieku 24 miesiące i powyżej I dawka 26

Dzieci z Domów Dziecka 32 DD Tęcza, Katowice, ul. Rybnicka 1 (Kaszubska 16) DD Stanica, Katowice, ul. Plebiscytowa 46, Rybnicka DD Zakątek, Katowice, ul. Brynowska 70 a Specjalny Ośrodek Wychowawczy Zgromadzenia Sióstr Św. Jadwigi, Katowice, ul. Leopolda 1-3 Specjalny Ośrodek Wychowawczy prowadzony przez Zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia Św. Karola Boromeusza, Katowice, ul. Brynicy 14 Dzieci z Domów Dziecka 80 DD Tęcza, Katowice, ul. Rybnicka 1 (Kaszubska 16) DD Stanica, Katowice, ul. Plebiscytowa 46 DD Zakątek, Katowice, ul. Brynowska 70 a, Kaszubska Specjalny Ośrodek Wychowawczy Zgromadzenia Sióstr Św. Jadwigi, Katowice, ul. Leopolda 1-3 Specjalny Ośrodek Wychowawczy prowadzony przez Zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia Św. Karola Boromeusza, Katowice, ul. Brynicy 14 Dzieci z Domów Dziecka 310 DD Tęcza, Katowice, ul. Rybnicka 1 (Kaszubska 16) DD Stanica, Katowice, ul. Plebiscytowa 46 DD Zakątek, Katowice, ul. Brynowska 70 a, Kaszubska Specjalny Ośrodek Wychowawczy Zgromadzenia Sióstr Św. Jadwigi, Katowice, ul. Leopolda 1-3 Specjalny Ośrodek Wychowawczy prowadzony przez Zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia Św. Karola Boromeusza, Katowice, ul. Brynicy 14 Dzieci z rodzin zastępczych 22 szczepienie p/pneumokokom: ilość dawek zależna od wieku dziecka (szczepienie dzieci poniżej 5 r.ż., które wcześniej nie były szczepione przeciwko pneumokokom) - szczepionka skoniugowana 13-walentna szczepienie p/meningokokom C szczepionka skoniugowana monowalentna- szczepione dzieci w wieku 2-12 mięsięcy (2 dawki) oraz dzieci powyżej 12 miesiąca życia (1 dawka), które wcześniej nie były zaszczepione p/meningokokom szczepienie p/grypie (I, II dawki w zależności od wieku) 27

Mieszkańcy Katowic powyżej 65 r.ż. przebywający w DPS DPS Przystań, K-ce ul. Adamskiego 22 DPS Zacisze, Katowice, ul. Traktorzystów 22 Zakład Pielęgnacyjno- Opiekuńczy, Katowice, ul. Szopienicka 59 Zakład Pielęgnacyjno-Opiekuńczy przy szpitalu Miejskim Murcki, Katowice, ul. Sokołowskiego 2 Mieszkańcy Katowic powyżej 65 r.ż. przebywający w DPS DPS Przystań, K-ce ul. Adamskiego 22 DPS Zacisze, Katowice, ul. Traktorzystów 22 Zakład Pielęgnacyjno- Opiekuńczy, Katowice, ul. Szopienicka 59 Zakład Pielęgnacyjno-Opiekuńczy przy Szpitalu Miejskim Murcki, Katowice, ul. Sokołowskiego 2 Mieszkańcy Katowic powyżej 65 r.ż. przebywający w DPS szczepienie p/pneumokokom dzieci w wieku powyżej 24 miesiąca życia do 5 roku życia I dawka szczepionki skoniugowanej 13-walentnej 43 szczepienie p/pneumokokomosoby powyżej 65 roku życia 189 szczepienie p/grypie - osoby powyżej 65 roku życia 30 DPS Przystań, K-ce ul. Adamskiego 22 DPS Zacisze, Katowice, ul. Traktorzystów 22 Zakład Pielęgnacyjno- Opiekuńczy, Katowice, ul. Szopienicka 59 Zakład Pielęgnacyjno-Opiekuńczy przy szpitalu Miejskim Murcki, Katowice, ul. Sokołowskiego 2 Mieszkańcy Katowic powyżej 65 r.ż Mieszkańcy Katowic szczepieni p/wzw typ b 3 dawki osoby powyżej 65 roku życia 220 szczepienie p/grypie osoby powyżej 65 roku życia 600 28

szczepienie p/grypie Tabela nr 2. Szczepienia zalecane organizowane i finansowane przez Urząd Miasta Katowice Szczepienia p/grypie sezonowej Ogółem na terenie działalności Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Katowicach w roku 2013 zaszczepiono 16 267 osób. Na liczbę składają się szczepienia wykonane w punktach szczepień na terenie miasta szczepionkami zakupionymi przez pacjentów, szczepienia finansowane przez Urząd Miasta oraz szczepienia tzw. wyjazdowe, realizowane na zasadzie umów zakładów pracy z podmiotami leczniczymi. Wykres nr 26. Liczba zaszczepionych p/grypie w latach 2009-2013r. Szczepienia p/wirusowemu zapaleniu wątroby typu A Zgodnie z PSO szczepienia zaleca się osobom wyjeżdżającym do krajów o wysokiej endemiczności zachorowań na WZW typu A, osobom zatrudnionym przy produkcji i dystrybucji żywności, usuwaniu odpadów komunalnych i płynnych nieczystości oraz dzieciom i młodzieży które nie chorowały na WZW typu A Liczba osób zaszczepionych przeciwko WZW typu A jest wyższa niż w roku ubiegłym i dotyczy głównie osób powyżej 20 roku życia (tylko 18% stanowią osoby młodsze). Osoby te najczęściej były szczepione z powodu wyjazdów w strefy zagrożenia tą chorobą. Szczepienia realizowano preparatami pojedynczymi i skojarzonymi (przeciw WZW A i B). 29

Wykres nr 27. Liczba zaszczepionych p/wzw A w latach 2009-2013r. Szczepienia p/ Neisseria meningitidis Celem stosowania szczepień przeciw meningokokom jest zapobieganie inwazyjnym postaciom chorób meningokokowych oraz innym zakażeniom wywołanym przez serotypy zawarte w szczepionkach. Dodatkowo szczepienia (zwłaszcza preparatami skoniugowanymi) mają wpływ na zmniejszenie częstości nosicielstwa i wywołania zjawiska odporności zbiorowiskowej. W 2013 roku zaszczepiono 640 osób ( w tym 500 osób w wieku 0-19). Na liczbę osób zaszczepionych składają się szczepienia dzieci z Domów Dziecka finansowane przez Urząd Miasta Katowice, szczepienia dzieci finansowane przez rodziców oraz szczepienia osób wyjeżdżających do rożnych krajów świata. Wykres nr 28. Liczba zaszczepionych p/ Neisseria Meningitidis w latach 2009-2013r. 30

Szczepienia p/tężcowi Stosowanie szczepienia ma na celu wyłącznie ochronę indywidualną osób szczepionych przed zachorowaniem na tężec. W 2013 roku do obowiązkowych szczepień po ekspozycyjnych po zranieniu wykorzystywana była szczepionka pojedyncza, natomiast szczepienia zalecane przed ekspozycyjne realizowano głównie przy użyciu szczepionek skojarzonych. Wykres nr 29. Liczba zaszczepionych p/ tężcowi w latach 2009-2013r. Szczepienia p/durowi brzusznemu Celem szczepień przeciw durowi brzusznemu na obszarach nie endemicznych, takich jak Polska jest zapobieganie zachorowaniom wśród osób z grup wysokiego ryzyka m.in. na stanowiskach pracy przy usuwaniu odpadów komunalnych i nieczystości ciekłych. Jest to również szczepienie zalecane osobom wyjeżdżającym do rejonów endemicznego występowania zachorowań na dur brzuszny. W 2013 roku realizowano szczepienia preparatami pojedynczymi (Ty i Typhim Vi) i szczepionką durowo-tężcową (TyT). W liczbie osób szczepionych tylko 3% stanowią osoby poniżej 20 roku życia. 31

Wykres nr 30. Liczba zaszczepionych p/ durowi brzusznemu w latach 2009-2013r. Szczepienia p/błonicy Celem stosowania szczepionki przeciwbłoniczej jest uzyskanie indywidualnej i możliwie trwałej odporności u osób szczepionych oraz osiągnięcie poprzez masowe szczepienia odporności zbiorowiskowej w szczepionej populacji. W wyniku przeprowadzonych szczepień dzieci i młodzież są bardzo dobrze uodpornione. U osób dorosłych odporność ta jest mniejsza z powodu braku stymulacji antygenowej przez naturalny kontakt z zarazkiem oraz sporadyczne podawanie dawek przypominających. W 2013 roku w ramach szczepień zalecanych zaszczepiono 647 osób p/błonicy preparatami skojarzonymi (74,81% zaszczepionych stanowią osoby w wieku pow. 30 lat). Wykres nr 31. Liczba zaszczepionych p/ błonicy w latach 2009-2013r. 32

Szczepienia p/streptococcus pneumoniae Pneumokoki należą do najgroźniejszych bakteryjnych patogenów człowieka, odpowiedzialnych za szereg chorób inwazyjnych o wysokiej śmiertelności i wiele poważnych powikłań. Obecność aż 90 serotypów wśród pneumokoków ogranicza możliwość zapobiegania przez szczepienia wszystkim zakażeniom wywołanym przez te patogeny. W 2013 roku realizowano ze środków publicznych szczepienia p/pneumokokom u dzieci od 2 miesiąca życia do ukończenia 12 miesięcy urodzonych przed 37 tygodniem ciąży lub urodzonych z masą poniżej 2500g, a także u dzieci do ukończenia 5 roku życia z wybranych grup ryzyka zagrożonych szczególnie ciężkim przebiegiem tych zakażeń. Do realizacji szczepień obowiązkowych zakupiono dwa rodzaje preparatów: szczepionkę 10-walentną i 13-walentną. Szczepienia p/pneumokokom szczepionką 13- walentną finansował także Urząd Miasta Katowice dla dzieci z oddziałów Żłobka Miejskiego, dzieci z Domów Dziecka i z rodzin zastępczych. Urząd Miasta sfinansował również szczepienie p/pneumokokom mieszkańcom Katowic w wieku powyżej 65 lat przebywającym w Domu Pomocy Społecznej. Szczepionki przeciw pneumokokom występują wyłącznie jako preparaty pojedyncze, poliwalentne i są najchętniej kupowanymi przez rodziców szczepionkami zalecanymi dla dzieci. W 2013 roku największą liczbę wśród zaszczepionych stanowią dzieci w wieku 0-4 lat (1957 dzieci co stanowi 88,43% liczby zaszczepionych ogółem). Wykres nr 32. Liczba zaszczepionych p/pneumokokom w latach 2009-2013r. Szczepienia p/ospie wietrznej Ospa wietrzna była nadal najczęstszą choroba zakaźną wieku dziecięcego. Wbrew powszechnym opiniom, że jest to niegroźna choroba, w przebiegu ospy wietrznej może dochodzić do poważnych powikłań. W 2013 roku szczepienia wykonywano obowiązkowo ze 33

środków publicznych u dzieci do ukończenia 12 roku życia narażonych na zakażenie ze względów środowiskowych, zwłaszcza w domach dziecka, domach opieki długoterminowej, żłobkach i innych instytucjach opiekuńczych, a także u dzieci do ukończenia 12 roku życia z wybranych grup ryzyka zagrożonych szczególnie ciężkim przebiegiem zakażenia. Największą grupę 861 osób, u których wykonano szczepienie zalecane p/ospie wietrznej są osoby do 19 roku życia, osoby powyżej 20 lat stanowią zaledwie 8,7% wszystkich zaszczepionych. Wykres nr 33. Liczba zaszczepionych p/ospie wietrznej w latach 2009-2013r. Szczepienia p/biegunce rotawirusowej Biegunki rotawirusowe mogą występować już w najwcześniejszych miesiącach życia niemowląt. Niemowlęta są również najbardziej podatne na ciężkie postacie choroby. Szczepienia przeciw rotawirusom są wdrażane w Polsce jako szczepienia zalecane, dlatego ich rola ogranicza się do indywidualnej ochrony szczepionych dzieci. Szczepionki powodują uodpornienie przeciw wybranym typom rotawirusów (odpowiedzialnych za najgroźniejsze postacie choroby), dlatego można się spodziewać jedynie wpływu szczepień na obniżenie liczby hospitalizacji i ewentualnych powikłań z powodu ciężkich biegunek, natomiast szczepienia nie będą miały wpływu na zapadalność na biegunki rotawirusowe o łagodniejszym przebiegu. W 2013 roku zgodnie z PSO szczepienia zalecane były dzieciom do 24 tygodnia życia (wyłącznie rodzice pokrywali koszt szczepionki), preparatem doustnym podawanym jednocześnie ze szczepieniami obowiązkowymi. Zaszczepiono ogółem 927 niemowląt. 34

Wykres nr 34. Liczba zaszczepionych p/biegunce rotawirusowej w latach 2009-2013r. Szczepienia p/kleszczowemu zapaleniu mózgu Celem stosowania szczepionki przeciw KZM jest uodpornienie osób z grup ryzyka przebywających stale lub okresowo na terenach endemicznego występowania wirusa KZM. Zgodnie z PSO szczepienie jest zalecane osobom zatrudnionym przy eksploatacji lasu, stacjonującemu wojsku, funkcjonariuszom straży pożarnej i granicznej, rolnikom, młodzieży odbywającej praktyki oraz turystom i uczestnikom obozów i kolonii. Od kilku lat liczba zaszczepionych spada, wyjątkowo wyższa liczba szczepień w 2011 roku związana jest z prowadzoną akcją szczepień pracowników Śląskiego Ogrodu Zoologicznego. W roku 2013 zaszczepiono 427 osób (60,89% stanowią osoby powyżej 20 roku życia). Wykres nr 35. Liczba zaszczepionych p/kleszczowemu zapaleniu mózgu w latach 2009-2013r. 35

Szczepienia p/zakażeniom brodawczaka ludzkiego Celem stosowania szczepionki jest głównie zapobieganie dysplazji szyjki macicy wysokiego stopnia oraz rakowi szyjki macicy a także brodawkom zewnętrznych narządów płciowych. Szczepienia mają zapobiegać w/w stanom, wywołanym przez typy wirusów zawartych w szczepionkach. W PSO szczepienia przeciw HPV zostały zamieszczone jako zalecane wg wskazań producenta. W 2013 roku zaszczepiono 101 osób (osoby poniżej 20 roku życia stanowią 49,5% wszystkich zaszczepionych). Wyjątkowo duża liczba zaszczepionych w 2011 związana jest z prowadzoną akcją szczepień dziewczynek finansowana przez Urząd Miasta Żory realizowana przez TOMMED w Katowicach. Wykres nr 36. Liczba zaszczepionych p/zakażeniom brodawczaka ludzkiego w latach 2009-2013r. Szczepienia p/żółtej gorączce Celem stosowania szczepionki jest zapobieganie zachorowaniom na żółtą gorączkę wśród osób podróżujących lub mieszkających na terenach endemicznych Afryki i Ameryki Południowej. W Polsce zarejestrowana jest jedna szczepionka przeciw żółtej gorączce posiadająca rekomendacje WHO. W 2013 roku szczepienia wykonano u 163 osób (w tym 14 poniżej 20 roku życia) zgodnie z zaleceniami Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych. Szczepienia udokumentowano w Międzynarodowej Książeczce Szczepień. 36

Wykres nr 37. Liczba zaszczepionych p/żółtej gorączce w latach 2009-2013r. Szczepienia p/krztuścowi W rocznym sprawozdaniu ze szczepień ochronnych za rok 2013 (MZ-54) po raz pierwszy zamieszczono informację o wykonanych szczepieniach p/krztuścowi we wszystkich przedziałach wiekowych (nie tylko, jak do tej pory, dzieci objęte szczepieniami obowiązkowymi). Szczepienia zalecane p/krztuścowi zrealizowano preparatami skojarzonymi (dtpa i dtpa + polio) u 560 osób. Ponad 55% zaszczepionych stanowią osoby w 14 i 19 roku życia, które w miejsce obowiązkowej dawki przypominającej p/tężcowi i błonicy zakupili preparat zalecany z komponentą krztuścową. Pozostałe osoby zaszczepione to głównie osoby wyjeżdżające do różnych krajów świata. Wykres nr 38. Liczba osób zaszczepionych p/krztuścowi dawką przypominającą w 2013r. 37

Niepożądane Odczyny Poszczepienne Reakcje organizmu na podanie szczepionki, najczęściej o łagodnym charakterze, mogą w rzadkich przypadkach przebiegać w postaciach poważnych lub ciężkich, a nawet zagrażających życiu. Nadzór nad niepożądanymi odczynami poszczepiennymi (NOP) prowadzony jest w oparciu o rzetelną rejestrację przypadków i współpracę z lekarzami. W 2013 roku zgłoszono ogółem 41 przypadków NOP, które wystąpiły po podaniu jednej lub kilku szczepionek jednocześnie. 37 przypadków lekarze zakwalifikowali jako odczyny łagodne, 3 jako odczyny poważne i 1 przypadek NOP ciężki. Wykres nr 39. Liczba zgłoszonych niepożądanych odczynów poszczepiennych w latach 2009-2013r. 38

II. Stan sanitarny podmiotów wykonujących działalność leczniczą Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Katowicach w roku 2013 sprawował bieżący nadzór sanitarny nad 805 następującymi podmiotami leczniczymi udzielającymi: stacjonarnych i całodobowych świadczeń zdrowotnych: 24 szpitalami; 6 szpitalami jednodniowymi; 3 zakładami opiekuńczo-leczniczymi; 1 zakładem pielęgnacyjno-opiekuńczym; 2 hospicjami; ambulatoryjnych świadczeń zdrowotnych: 303 przychodniami, poradniami, ambulatoriami, 19 zakładami badań diagnostycznych i medycznymi laboratoriami diagnostycznymi; 13 zakładami rehabilitacji; 24 innymi podmiotami leczniczymi (w tym pogotowia i pracownie protetyki, krwiodawstwo); praktykami zawodowymi: 19 indywidualnymi praktykami lekarskimi ogólnymi; 197 indywidualnymi specjalistycznymi praktykami lekarskimi ogólnymi; 130 indywidualnymi praktykami lekarzy dentystów; 25 indywidualnymi specjalistycznymi praktykami lekarzy dentystów; 5 grupowymi praktykami lekarzy dentystów; 7 indywidualnymi praktykami pielęgniarek i położnych; 5 indywidualnymi specjalistycznymi praktykami pielęgniarek i położnych; 3 grupowymi praktykami pielęgniarek i położnych; 19 innymi praktykami. 39

Wykres nr 40. Podmioty lecznicze na terenie miasta Katowice. W roku 2013 podobnie jak w poprzednich latach na wniosek podmiotów leczniczych przeprowadzano kontrole i wydawano decyzje administracyjne o spełnieniu wymogów w zakresie rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 26.06.2012r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 112 poz. 739.) W 2013r. PPIS w Katowicach przeprowadził 310 kontroli na wniosek stron odnośnie spełnienia wymogów w/w przepisu prawa i wydał: 40

85 decyzji celem przedstawienia w Śląskiej Izbie Lekarskiej, 206 decyzji (w tym 26 dotyczących szpitali i 180 dotyczących pozostałych podmiotów leczniczych), celem rejestracji w Urzędzie Wojewódzkim. 1. Ocena stanu sanitarnego podmiotów wykonujących działalność leczniczą Szpitale Przeprowadzając analizę stanu obiektów lecznictwa zamkniętego w roku 2013 w odniesieniu do lat poprzednich, należy zauważyć poprawę w zakresie wyników przeprowadzanych kontroli. Nadal nie wszystkie zarządzenia decyzji administracyjnych z minionych lat zostały wykonane, często strony zwracały się o zmianę nałożonych terminów z powodów ograniczeń finansowych uniemożliwiających realizacje remontów. W podmiotach lecznictwa zamkniętego nadal pozostają do wykonania zarządzenia 33 decyzji PPIS w Katowicach z lat 2004 2011. Wśród istotnych inwestycji zrealizowanych w minionym roku w lokalnych podmiotach należałoby wymienić m. in.: oddanie do użytku: Oddziału Onkologiczno-Urologicznego w Niepublicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej Szpitala Specjalistycznego im. prof. Emila Michałowskiego MED. Holding S.A. ul. Strzelecka 9 40-073 Katowice, Oddziału Onkologii i Radioterapii, Odcinka Oddziału Okulistyki z Blokiem Operacyjnym, Poradni Onkologicznej, Zakładu Radioterapii i Pracowni Brachyterapii w Samodzielnym Publicznym Szpitalu Klinicznym Nr 5 Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach 40-952 Katowice ul. Ceglana 35 zakończenie remontu i modernizacji pomieszczeń: Poradni Chirurgii Szczękowo Twarzowej, Oddziału Chirurgii Ogólnej, Naczyniowej i Transplantacyjnej w Samodzielnym Publicznym Szpitalu Klinicznym im. Andrzeja Mielęckiego Śląskiego Uniwersytety Medycznego w Katowicach ul. Francuska 20-24 40-027 Katowice 41

Bloku Operacyjnego wraz z salą operacyjną ortopedyczną w Boni Fratres Catoviensis Sp. z o.o. Szpital Zakonu Bonifratrów pw. Aniołów Stróżów w Katowicach ul. Markiefki 87 40-211 Katowice segmentów A i B Przychodni Przyszpitalnych Chirurgii Ogólnej w Samodzielnym Publicznym Szpitalu Klinicznym Nr 5 Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach 40-952 Katowice ul. Ceglana 35 oraz przeprowadzenie remontu niektórych pomieszczeń: Pracowni Diagnostyki Laboratoryjnej w Zespole Nr 2 oraz Pracowniach Hematologii, Biochemii i Analityki Ogólnej w Zespole Nr 1 w Szpitalu im. Stanisława Leszczyńskiego ul. Raciborska 26 40-074 Katowice Oddziału Psychiatrycznego II w Centrum Psychiatrii ul. Korczaka 27 40-340 Katowice Oddziału Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu, w Boni Fratres Catoviensis Sp. z o.o. Szpital Zakonu Bonifratrów pw. Aniołów Stróżów w Katowicach ul. Markiefki 87 40-211 Katowice Oddziału Ginekologiczno Położniczego w Okręgowym Szpitalu Kolejowym w Katowicach Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej ul. Panewnicka 65 40-760 Katowice Oddziału Chirurgii Ogólnej w Szpitalu Miejskim Murcki w Katowicach ul. Sokołowskiego 2, 40-749 Katowice Oddziału Chorób Wewnętrznych Autoimmunologicznych i Metabolicznych, Oddziału Chorób Wewnętrznych i Farmakologii Klinicznej, Centralnej Sterylizatornii, Bloku Operacyjnym Przewodu Pokarmowego, 42

w Samodzielnym Publicznym Centralnym Szpitalu Klinicznym im. prof. Kornela Gibińskiego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach 40 752 Katowice, ul. Medyków 14. Na podstawie prowadzonego nadzoru sanitarnego stwierdzić należy, że szereg podmiotów lecznictwa zamkniętego oferuje wysoki standard warunków udzielania świadczeń zdrowotnych. Są to poniższe szpitale;,,łubinowa Sp. z o. o. Spółka komandytowa ul. Łubinowa 3 40-647 Katowice Szpital K-2000 K. Mróz Sp. J. ul. Żelazna 1 40-859 Katowice Ośrodek Diagnostyki i Leczenia Chorób Kobiecych oraz Schorzeń Sutka TOMMED ul. Fredry 22 40-662 Katowice Szpital Specjalistyczny Centrum Medycznego MAVIT ul. Szopienicka 65 40-431Katowice Angelius Szpital PROVITA ul. Fabryczna 13d 40-611 Katowice NZOZ Avimed Sp. z o. o. ul. Popiełuszki 50 41-940 Piekary Śląskie ul. Gliwicka 159 40-857 Katowice EuroMedic Medical Center dr n. med. Tomasz Ludyga ul. Kościuszki 92, 40-952 Katowice NZOZ EuroMedic Kliniki Specjalistyczne Janina Leśnik Ludyga ul. Rolna 18, 40-555 Katowice Zbigniew Mazan Klinika Chirurgii Mazan ul. Brzozowa 54, 40-170 Katowice UNO MEDICA ul. Jesionowa 9 A, 40-157 Katowice POLIS CLINIC Prywatna Opieka Lekarska Specjalistyczna ul.1 Maja 88, 40-240 Katowice. W roku 2013 skontrolowano 26 spośród 30 nadzorowanych szpitali i przeprowadzono w nich 137 kontroli w zakresie oceny stanu sanitarno -higienicznego, a szczególności opracowania i stosowania procedur zapobiegającym szerzeniu się zakażeń i chorób zakaźnych. Nieprawidłowości stwierdzono w 12 podmiotach i dotyczyły one postępowania z bielizną szpitalną, odpadami medycznymi, dekontaminacji wyposażenia lub 43

powierzchni pomieszczeń. Ponadto w 4 przypadkach stwierdzono nieprawidłowości w zakresie przeprowadzanych kontroli wewnętrznych. Celem poprawy stanu sanitarno-higienicznego Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Katowicach w 20135r. wydał 2 decyzje administracyjne nakazujące usunięcie stwierdzonych uchybień, których zarządzenia zostały wykonane w wyznaczonym terminie. W 1 przypadku winnych zaniedbań ukarał mandatem. System kontroli zakażeń szpitalnych W roku 2013 kontrole w zakresie systemu kontroli zakażeń szpitalnych przeprowadzono w 21 podmiotach leczniczych. Stwierdzono, że w podmiotach zadania realizowane były przez zespoły i komitety kontroli zakażeń szpitalnych. W 20 szpitalach prowadzono czynny monitoring zakażeń szpitalnych, tylko w Centrum Psychiatrii przy ul. Korczaka 27 prowadzony był monitoring w systemie biernym. Dokumentacja w zakresie zakażeń szpitalnych prowadzona była zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. W szpitalach zapewniono możliwość wykonywania badań laboratoryjnych mikrobiologicznych, w tym identyfikację biologicznych czynników chorobotwórczych wywołujących zakażenia i choroby zakaźne w ciągu całej doby. Zapewniono również warunki izolacji pacjentów z podejrzeniem lub chorobą wywołaną czynnikami alarmowymi. Zespoły kontroli zakażeń szpitalnych prowadziły rejestry ekspozycji zawodowej pracowników na materiał infekcyjny oraz monitorowały występowanie ognisk epidemicznych. Przeprowadzały również kontrole wewnętrzne, co było potwierdzane w większości stosowną dokumentacją sporządzoną zgodnie z obowiązującym w tym zakresie przepisem prawa. W wyniku przeprowadzonych kontroli w zakresie funkcjonowania systemu kontroli zakażeń szpitalnych w 6 podmiotach stwierdzono uchybienia i dotyczyły one braku ujęcia w procedurach podstawowych dla zapobiegania zakażeniom szpitalnym elementów postępowania (2 szpitale) oraz nieprawidłowości w zakresie przeprowadzanych kontroli wewnętrznych (4 szpitale). Po przeanalizowaniu raportów okresowych o bieżącej sytuacji epidemiologicznej szpitali z terenu miasta Katowice za 2013r. stwierdzono, że na 197 075 hospitalizowanych 44

pacjentów, zarejestrowano 2499 czynników alarmowych wywołujących zakażenia szpitalne, co stanowi 1,26%. Zaznnaczyć należy, że częstość występowania zakażeń szpitalnych pozostaje w ścisłym związku z rodzajem wykonywanych zabiegów diagnostycznych i leczniczych. Największą liczbę zakażeń odnotowano, tak jak w latach ubiegłych w oddziałach inwazyjnych szpitali klinicznych, co wynika ze stanu zdrowia pacjentów oraz specyfiki stosowania w nich procedur wysokospecjalistycznych. Ponadto istotnym problemem jest wzrastająca lekooporność drobnoustrojów na dostępne antybiotyki. Ogniska epidemiczne W roku 2013 do Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Katowicach z nadzorowanych szpitali zgłoszono 7 ognisk epidemicznych zakażeń szpitalnych, w tym: 4 o etiologii bakteryjnej - Clostridium difficile toksyna A(+), B(+), postać kliniczna - zakażenie układu pokarmowego, 3 o etiologii wirusowej - w tym 2 przypadki zakażenia układu oddechowego wirusem AH1N1v i 1 przypadek wirusowego zakażenie układu pokarmowego. W ogniskach epidemicznych zarejestrowano ogółem 45 osób z zakażeniem, w tym 41 pacjentów i 4 osoby personelu medycznego. Pozostałe podmioty prowadzące działalność leczniczą stacjonarną W 2013 roku nadzorowi PPIS w Katowicach podległy: 3 zakłady opiekuńczo-lecznicze; 1 zakład pielęgnacyjno-opiekuńczy; 2 hospicja stacjonarne. W roku 2013 przeprowadzono 9 kontroli sanitarnych w zakresie oceny realizacji procedur zapobiegających szczerzeniu się zakażeń i chorób zakaźnych związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych w 6 podmiotach. 45

Nieprawidłową realizację procedur tj. dekontaminacji wyrobów medycznych i postępowania z odpadami medycznymi stwierdzono w trakcie kontroli zakładu pielęgnacyjno opiekuńczego. Nałożono mandat karny, a uchybienia zostały usunięte w wyniku realizacji zaleceń pokontrolnych. Stan sanitarny pozostałych zakładów prowadzących działalność leczniczą stacjonarną nie budził zastrzeżeń. Gospodarka bielizną w lecznictwie zamkniętym W kontrolowanych podmiotach leczniczych stosowana była bielizna wielorazowa oraz jednorazowego użycia. Od kilku lat obserwowane jest stopniowe zastępowanie bielizny wielorazowej, bielizną jednorazowego użycia w niektórych aspektach działalności leczniczej. Na oddziale noworodkowym dodatkowo po urodzeniu dzieci otrzymują jako pierwsze komplety bielizny wyłącznie zestawy jałowe. W przypadku używania bielizny jednorazowego użycia, jest ona traktowana jako odpad medyczny. Postępowanie z bielizną wielokrotnego użycia w minionym roku, jak i w poprzednich regulowały odpowiednie procedury. Z podmiotów leczniczych zgodnie z zawartymi umowami bielizna była odbierana przez podwykonawcę (tj. firmy pralnicze) i transportowana zgodnie z obowiązującymi zasadami. Gospodarka odpadami stałymi i nieczystościami płynnymi Postępowanie z odpadami medycznymi w większości było prowadzone prawidłowo, zgodnie z wdrożonymi w podmiotach lecznictwa zamkniętego procedurami. Odpady przechowywane były do czasu transportu do utylizacji na terenie podmiotu leczniczego w wyznaczonych do tego celu magazynach. Za transport odpadów odpowiedzialne były wyspecjalizowane firmy. Podmioty posiadały zezwolenia na wytwarzanie, składowanie, transport i zbieraniem odpadów powstających w ramach prowadzonej działalności leczniczej oraz zatwierdzone programy postępowania z odpadami. 46

Podmioty lecznicze udzielające ambulatoryjnych świadczeń zdrowotnych W ramach bieżącej działalności PPIS w Katowicach prowadził nadzór nad: 303 przychodniami, poradniami, ambulatoriami - skontrolowano 217 (72%) wykonano 231 kontroli; 19 zakładami badań diagnostycznych i medycznymi laboratoriami diagnostycznymi skontrolowano 13 (69%) wykonano 13 kontroli; 13 zakładami rehabilitacji skontrolowano 2 (16%) wykonano 2 kontrole, 24 innymi podmiotami leczniczymi (w tym pogotowia, krwiodastwo i pracownie protetyki) - skontrolowano 9 (38%) wykonano 10 kontroli. Przeprowadzone kontrole bieżącego stanu sanitarno-higienicznego, w tym stosowania procedur zapobiegających szerzeniu się zakażeń i chorób zakaźnych w związku z udzielaniem świadczeń medycznych, wykazały w 13 przypadkach podmiotów następujące nieprawidłowości: brak opracowanych procedur (4 przychodnie), brak aktualizacji procedur (3 przychodnie), brak wdrożonych procedur (1 przychodnia), nieprawidłowy stan sanitarno- higieniczny powierzchni (5 przychodni), nieprawidłową realizację procedury dekontaminacji sprzętu wielokrotnego użytku (3 przychodnie), nieprawidłową realizację procedury postępowania z odpadami medycznymi ( 2 przychodnie), nieprawidłową realizację procedury mycia i dezynfekcji rąk (1 przychodnia) wykonywanie kontroli wewnętrznych niezgodnie z obowiązującymi przepisami prawa (2 przychodnie). W związku ze stwierdzonymi uchybieniami wydawano zalecenia oraz w 3 przypadkach PPIS w Katowicach winnych zaniedbań ukarał grzywna w drodze mandatu karnego. Podczas kontroli sprawdzano także dokumentację realizacji działań zapobiegających szerzeniu się zakażeń i chorób zakaźnych dotyczącą ustawowego obowiązku przeprowadzania kontroli wewnętrznych. W 2 przypadkach zostały stwierdzone nieprawidłowości, które usunięto w wyniku wydanych zaleceń. 47

Praktyki zawodowe W 2013r. PPIS w Katowicach sprawował nadzór nad 410 praktykami zawodowymi. skontrolowano 26 spośród nich. Zakres kontroli sanitarnych w przypadku praktyk zawodowych osób wykonujących zawody medyczne był zbliżony do zakresu kontroli podmiotów wykonujących ambulatoryjną działalność leczniczą. W roku 2013 nie stwierdzono uchybień w zakresie stanu sanitarnohigienicznego podmiotów oraz stosowania procedur. 2. Podmioty lecznicze jako zakłady pracy W roku 2013 był prowadzony również nadzór nad podmiotami leczniczymi w zakresie przestrzegania przepisów dotyczących ogólnych wymogów bezpieczeństwa i higieny pracy, stosowania niebezpiecznych substancji, ich mieszanin, czynników rakotwórczych i szkodliwych czynników biologicznych w środowisku pracy. Skontrolowano 20 podmiotów leczniczych przeprowadzając 21 kontroli sanitarnych. Skontrolowano 6 szpitali, 12 przychodni, 1 stację dializ, 1 laboratorium protetyczne, 1 agencję opieki zdrowotnej. W wyniku kontroli, w laboratorium protetycznym wydano decyzję nakazującą przeprowadzenie pomiarów i badań czynników szkodliwych występujących w środowisku pracy, prowadzenie kart badań i rejestrów czynników szkodliwych występujących w środowisku pracy, poinformowanie pracowników narażonych na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, udostępnić pracownikom wyniki badań czynników szkodliwych i wytłumaczyć ich znaczenie. W pozostałych przypadkach nie stwierdzono nieprawidłowości. 48

żywności III. Stan sanitarny zakładów branży spożywczej, jakość zdrowotna Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Katowicach w 2013r. kontynuował nadzór w zakresie urzędowej kontroli żywności, sprawdzając spełnienie przez podmioty gospodarcze na wszystkich etapach produkcji, przetwarzania i dystrybucji żywności wymagań ujętych w prawie żywnościowym. Działania kontrolne prowadzono w zakładach produkcji żywności, obiektach obrotu żywnością, żywienia zbiorowego oraz w wytwórniach i miejscach obrotu materiałów i wyrobów do kontaktu z żywnością, a także w miejscach produkcji i obrotu kosmetykami. W minionym roku w 3475 obiektach znajdujących się w ewidencji Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Katowicach przeprowadzono 3502 kontrole sanitarne. Obiekty żywieniowo-żywnościowe w Katowicach objęte nadzorem w 2013r. W wyniku przeprowadzonych kontroli Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Katowicach wydał 97 decyzji nakazujących usunięcie stwierdzonych uchybień, w tym 3 decyzje przerwania działalności z powodu braku bieżącej ciepłej i zimnej wody, a także nieprawidłowych warunków higieniczno-sanitarnych w stołówce pracowniczej oraz w 2 zakładach żywienia zbiorowego otwartego i 13 decyzji zakazujących wprowadzenia środków spożywczych do obrotu handlowego. 49

W innych zaniedbań ukarał 237 grzywnami w drodze mandatów karnych na łączną kwotę 34 600,-zł. Ponadto w 1 przypadku skierowano wniosek do Śląskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego wnosząc o wymierzenie kary pieniężnej za prowadzenie działalności w zakresie sprzedaży suplementów diety przez internet bez zgłoszenia tego faktu PPIS w Katowicach celem uzyskania wpisu do rejestru zakładów. Zestawienie działań kontrolnych w latach 2011-2013 w poszczególnych grupach obiektów. Kontrole Decyzje represyjne Mandaty 2011 2012 2013 2011 2012 2013 2011 2012 2013 Zakłady produkcyjne Obiekty obrotu żywnością 173 191 138 17 17 13 31 23 9 1949 2085 2016 92 68 49 230 139 121 Zakłady żywienia zbiorowego 1383 1571 1231 75 46 35 185 132 106 Wytwórnie kosmetyków, przedmiotów użytku oraz 20 32 117 1 0 0 2 0 1 miejsca ich obrotu RAZEM 3525 3879 3502 185 131 97 448 294 237 50

Zestawienie liczby wydanych decyzji w poszczególnych grupach obiektów w latach 2011 2013. Ogólna liczba wydanych decyzji represyjnych w roku 2013 w porównaniu z latami poprzednimi była niższa, co świadczy o poprawie stanu sanitarno - higienicznego we wszystkich grupach nadzorowanych obiektów. Średnio w roku 2011, co 19 kontrola kończyła się wydaniem decyzji administracyjnej, w roku 2012 co 29-ta kontrola, a w roku 2013 decyzje wydawano po co 36-tej kontroli. Porównanie liczby nałożonych mandatów karnych w poszczególnych grupach obiektów w latach 2011-2013 51

Ogólna liczba nałożonych grzywien w drodze mandatów karnych w porównaniu z rokiem 2011 i 2012 była również niższa, co świadczy o poprawie czystości i porządku w podmiotach prowadzących obiekty żywieniowo-żywnościowe wszystkich typów. W 2011r. co 8 kontrola, a w 2012r. co 13 kontrola kończyła się ukaraniem grzywną w drodze mandatu karnego, natomiast w 2013r. co14-ta kontrola wymagała ukarania mandatem za stwierdzone nieprawidłowości. We wszystkich grupach obiektach oprócz wytwórni kosmetyków i ich miejsc obrotu obniżyła się ilość nakładanych mandatów karnych. 1. Badania prób żywności W trakcie bieżącego nadzoru sanitarnego w 2013r. pobrano do badań laboratoryjnych 438 prób żywności, przedmiotów do kontaktu z żywnością i kosmetyków. Wykonanie tych badań zlecono laboratoriom wchodzącym w skład Zintegrowanego Laboratorium, znajdującym się w: Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Katowicach Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Bytomiu, Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Częstochowie, Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Dąbrowie Górniczej Badania te są akredytowane lub objęte systemem jakości. Porównanie ilości próbek żywności i przedmiotów użytku pobranych i kwestionowanych w latach 2011-2013. 52