Autyzm a zespół Aspergera Aby zrozumieć czym różni się autyzm od zespołu Aspergera (ZA), należy cofnąć się nieco w historii. Dzieci z zaburzeniami rozwoju pojawiały się już w bardzo dawnych czasach, za sprawą różnych baśni i legend. Charakteryzowano je wówczas jako dzieci płaczliwe, nie rozwijające się intelektualnie, mające problemy z jedzeniem bądź wręcz odwrotnie. Zachowania te pojawiały się mniej więcej około drugiego roku życia, a przyczyn tego faktu doszukiwano się w działaniach złych wróżek. Dopiero w XVII wieku za sprawą francuskiego lekarza J. Itarda pojawiło się pierwsze opracowanie naukowe związane z autyzmem. Zafascynowany lekarz opisywał szczegółowo zachowanie 12-letniego chłopca odnalezionego w lesie, który w wyniku pozbawienia życia w społeczeństwie przejawiał dość dziwaczne nawyki a jego rozwój był znacznie opóźniony a nawet upośledzony. Itard określił ten przypadek jako dziecko autystyczne. Jednakże jeszcze w owym czasie termin ten interpretowano bardzo szeroko i wiązano go głównie ze skutkami izolacji społecznej. Późniejsze opracowania różnych wybitnych psychiatrów pojawiające się na początku XX wieku zawierały wiele interesujących i wnikliwych spostrzeżeń oraz opisów, które odpowiadają obecnym kryteriom autyzmu. Jednakże dopiero w 1943 roku, za sprawą L. Kannera, autyzm doczekał się rzetelnego opracowania naukowego. 1 / 5
Kanner obserwując grupę dzieci upośledzonych umysłowo, zauważył iż niektóre z nich różnią się swoim zachowaniem od rówieśników. W dalszych badaniach poddał te dzieci szczegółowej obserwacji i analizie zachowania. Efektem końcowym było studium naukowe opisujące zaburzenia zachowania nazwane przez Kannera autyzmem wczesnodziecięcym. Wśród podstawowych cech charakterystycznych dla tych dzieci wymienił: brak typowych reakcji społecznych (np. brak uśmiechów, nie dostrzeganie innych w otoczeniu); przedziwne zachowania (np. fascynacje wybranymi przedmiotami, wprawianie ich w ruch; stereotypie, obsesyjne pragnienie niezmienności otoczenia); poważne zaburzenia komunikacyjne (dzieci te albo nie mówiły w ogóle albo nie potrafiły wykorzystać mowy do komunikacji z innymi ludźmi). Opracowanie Kannera pozwoliło również na rozwiązanie sporów jakie pojawiały się w obszarze psychiatrii: Jak należy traktować autyzm?. Wcześniej bowiem utożsamiono autyzm z chorobą psychiczną (schizofrenią). Dopiero w 1980 roku zaliczono go do grupy rozległych zaburzeń rozwojowych. W zbliżonym do prac badawczych Kannera okresie, badania nad autyzmem podejmuje również H. Asperger. I mimo, iż wnioski tego austriackiego psychiatry w dużym zakresie pokrywały się z wnioskami Kannera, to jednak pojawiły się dość istotne różnice. Dotyczyły one głównie komunikacji oraz rozwoju intelektualnego. Okazało się bowiem, iż dzieci te przejawiały prawidłowy rozwój mowy (choć również i w ich przypadku pojawiały się zaburzenia komunikacyjne np. nieuwzględnianie w rozmowie partnera, wygłaszanie monologów, narzucanie tematów itp.), a ich rozwój był w normie a czasami nawet ponadprzeciętny. Potrafiły również dostrzegać osoby w otoczeniu, ale traktowały je jako przeszkody. Z kolei cechami wspólnymi z autyzmem okazały się: unikanie kontaktu z ludźmi oraz formułowanie dziwnych, niezrozumiałych dla otoczenia zwrotów w przypadku dzieci z autyzmem poprzez zubożoną mowę, a przypadku dzieci z zespołem Aspergera dzięki wybitnej sprawności werbalnej. Zaburzenie to zostało nazwane od nazwiska odkrywcy zespołem Aspergera. Przy diagnozowaniu autyzmu jak i zespołu Aspergera istotne jest aby stwierdzić trzy podstawowe zgodności związane z: 1) jakościowymi zaburzeniami komunikacji werbalnej, niewerbalnej oraz wyobraźni; 2) jakościowymi zaburzeniami związków społecznych oraz 3) czynnościami powtarzającymi się i niechęcią do zmian. Zróżnicowanie autyzmu sprawiło, iż konieczne stało się stworzenie tzw. spektrum zaburzeń autystycznych, gdzie na jednym końcu umieszczono typowy autyzm (Kannera) a na drugim zespół Aspergera jako najbardziej łagodną formę zaburzeń autystycznych. Zaburzenia te jak wspomniałam wcześniej zostały ujęte w grupie rozległych zaburzeń rozwojowych, w których 2 / 5
zajmują tylko niewielką część. Według Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych opracowanej przez Światową Organizację Zdrowia - ICD-10 (pozycja F84) wyróżniono następujące rodzaje całościowych zaburzeń: - autyzm dziecięcy obejmujący: autyzm, autyzm wieku dziecięcego, psychozę dziecięcą, zespół Kannera (F84.0) - autyzm atypowy: atypowa psychoza dziecięca, upośledzenie umysłowe z cechami autystycznymi (F84.1) - zespół Retta (F84.2) - inne dziecięce zaburzenia dezintegracyjne (F84.3) - zaburzenia hiperkinetyczne z towarzyszącym upośledzeniem umysłowym i ruchami stereotypowymi (F84.4) - zespół Aspergera obejmujący: psychopatię autystyczną, schizoidalne zaburzenie dziecięce (F84.5) - inne całościowe zaburzenia rozwojowe (F84.8) - całościowe zaburzenia rozwojowe, nie określone (F84.9) 3 / 5
Sfery Autyzm Zespół Aspergera Rozwój umysłowy Opóźniony, bądź upośledzenie umysłowe w różnym stopniu W normie lub rozwój ponadprzeciętny Komunikacja Zdarza się zupełny brak mowy, bądź jeśli dziecko jest mówiące nie potrafi wykorzystać tego do komunik Mowa rozwija się prawidłowo, choć posługują się dziwacznymi sformułowaniami, język nad wyraz dojrza Funkcjonowanie społeczne 4 / 5
Najczęściej bardzo poważnie zaburzone, nieumiejętność nawiązywania relacji z innymi ludźmi; ucieczka Lepsze funkcjonowanie społeczne niż dzieci autystycznych, lepiej potrafią się przystosować do społecze Zachowania trudne Dążenie do zachowania niezmienności otoczenia; fiksacje, różne stereotypie (np. ruchowe); nieprzewidy Zdarzają się stereotypie i fiksacje choć w mniejszym zakresie niż u dzieci autystycznych Emocje Labilność emocjonalna, brak empatii, brak rozumienia emocji i okazywania ich Labilność emocjonalna, zdarzają się problemy ze zrozumieniem własnych emocji, w okresie dojrzewania Opracowanie własne: Katarzyna Patyk Autor: dr Katarzyna Patyk 5 / 5