Gra w okręty - scenariusz lekcji chemii w gimnazjum UKŁAD OKRESOWY BOGATE ŹRÓDŁO WIEDZY O PIERWIASTKACH CHEMICZNYCH Opracowanie: Aneta Karwacka - Kalinowska 1
Temat: Układ okresowy bogate źródło wiedzy o ch chemicznych. 1.Cele lekcji: - ogólne: odczytywanie informacji zawartych w układzie okresowym, wykorzystanie informacji z układu okresowego do rozwiązywania zadań, współpraca w zespole. - szczegółowe: uczeń wie: jakich informacji o ch dostarcza układ okresowy, uczeń potrafi odczytać z układu okresowego: symbol chemiczny, wartościowość, masę atomową, liczbę atomową, grupę, w której leży pierwiastek, okres, w którym leży pierwiastek, metale i niemetale, uczeń potrafi korzystając z informacji zawartych w układzie okresowym: obliczyć masę cząsteczkową podanego związku, podać nazwy i wzory sumaryczne związków chemicznych (tlenków, kwasów, wodorotlenków), w których jednym z atomów jest omawiany pierwiastek, podać informacje o budowie atomu, których dostarcza numer oraz numer, podać informacje wynikające z liczby atomowej (liczbę protonów, neutronów i ), narysować model atomu. - postawy: uczeń: aktywnie pracuje na lekcji, skutecznie się komunikuje, jest odpowiedzialny za pracę własną i. 2.Metody pracy: gra dydaktyczna. 3.Formy pracy: grupowa. 4.Środki dydaktyczne: plansza do gry dla nauczyciela, plansze do gry dla ucznia, zestaw zadań (karteczki z zadaniami), karteczki z numerem, plansza z punktacją, zasady gry, układy okresowe. 5.Przebieg lekcji: I. Faza wstępna (5 min.). Nauczyciel: - sprawdza listę obecności, - podaje temat lekcji, - informuje o przebiegu pracy na lekcji, - dzieli uczniów na. II. Faza główna (35 min.): Nauczyciel: - przedstawia zasady gry dydaktycznej, będącej odmianą popularnej gry w okręty, 2
- rozdaje instrukcje i plansze dla grup, - prowadzi zabawę, pełni funkcję jurora. Uczniowie: - zaznajamiają się z instrukcją, - losują pytania i odpowiadają na nie, - zaznaczają zdobytą dla liczbę punktów. II. Faza podsumowująca (5 min.): Nauczyciel podsumowuje przebieg gry i ogłasza wyniki. Załączniki: - plansze do gry, - zasady gry, - plansza z punktacją, - zestaw zadań. Literatura: 1. E. Kulawiak, M. Litwin - Poradnik metodyczny Chemia dla gimnazjum - część pierwsza. Nowa Era, Warszawa 2003. 2. E. Szczecina Gramy w okręty. Lekcja powtórzeniowa. Czasopismo Biologia w Szkole WSiP, Warszawa 2005. 3. Arkusze egzaminacyjne CKE (część matematyczno przyrodnicza). 3
Załącznik nr 1. Gra w okręty Układ okresowy bogate źródło wiedzy o ch chemicznych. 1 2 3 4 5 A # # # B # # # C # # D # E # # F # # # # 4
Załącznik nr 2. Gra w okręty Układ okresowy bogate źródło wiedzy o ch chemicznych. A B C D E F 1 2 3 4 5 5
Załącznik nr 3. ZASADY GRY Instrukcja dla grup W grze biorą udział wszyscy uczniowie podzieleni na 4 metodą losowania karteczek z numerem. Nauczyciel ustala kolejność odpowiedzi grup podczas trwania gry. Uczniowie kolejno wskazują pola według zasad gry w okręty np. B 4. Do każdego pola przypisane jest zadanie. Nauczyciel na swojej planszy sprawdza ułożenie statków i podaje pytania. Jeśli pole jest pudłem (statek nie został trafiony), można zdobyć jeden punkt za prawidłową odpowiedź. Trafienie statku oznacza dodatkowe punkty jeśli uczeń trafnie odpowie na pytanie: - pola z czteromasztowcem dodatkowe 4 punkty, - pola z trójmasztowcem dodatkowe 3 punkty, - pola z dwumasztowcem dodatkowe 2 punkty, - pola z jednomasztowcem dodatkowy 1 punkt. statków: 1 czteromasztowiec, 2 trójmasztowce, 2 dwumasztowce, 1 jednomasztowiec. Nauczyciel podaje informuje w jaki statek uczeń trafił i ile grupa może zdobyć punktów. Jeśli uczeń nie potrafi podać prawidłowej odpowiedzi pytanie przejmuje gracz kolejnego zespołu. Grupa może się naradzić w kwestii wyboru pytania oraz odpowiedzi jednak samodzielnej odpowiedzi udziela kolejny gracz. Przy trafnej odpowiedzi uczeń zapisuje na planszy z punktacją liczbę punktów w polu należącym do jego. Gra toczy się do momentu trafienia wszystkich statków lub wykorzystania wszystkich pól w zależności od tempa gry. Wygrywa grupa, która zdobyła najwięcej punktów. 6
Załącznik nr 4. PUNKTACJA Nr I II III IV Uzyskane punkty Suma 7
Załącznik nr 5. ZESTAW ZADAŃ Zadania za 5 punktów: Zad. 1. Rysunki przedstawiają modele atomów pierwiastków. Wpisz ich nazwy do krzyżówki. Litery z zaznaczonych pól dadzą rozwiązanie nazwisko twórcy podstaw teorii atomistycznej budowy materii. Zad. 2. Tabela przedstawia fragment układu okresowego pierwiastków. Na podstawie położenia X w układzie okresowym: a) podaj liczbę w atomie, b) podaj liczbę powłok w atomie, c) podaj wzór sumaryczny tlenku. 1 2 13 14 15 16 17 18 1 2 3 X Zad. 3. Tabela przedstawia fragment układu okresowego pierwiastków. Na podstawie położenia X w układzie okresowym: a) podaj liczbę w atomie, b) podaj liczbę powłok w atomie, c) podaj wzór sumaryczny tlenku. 1 2 13 14 15 16 17 18 1 2 X 3 Zad. 4. 8
Pewien pierwiastek, umownie oznaczony literą E, tworzy tlenek o ogólnym wzorze EO 3. Jaki to pierwiastek, jeżeli masa cząsteczkowa jego tlenku wynosi 80,04 u? Zapisz obliczenia. Zadania za 4 punkty: Zad. 5. wodór powłok Wzór sumaryczny tlenku Zad. 6. Symbol Wartościowość Cl * Podaj wzór sumaryczny tlenku, w którym podany pierwiastek ma najwyższą wartościowość. Wzór sumaryczny tlenku Zad. 7. wapń powłok Wzór sumaryczny wodorotlenku Zad. 8. potas powłok Wzór sumaryczny wodorotlenku Zad. 9. powłok węgiel * Podaj wzór sumaryczny kwasu, w którym podany pierwiastek ma najwyższą wartościowość. Wzór sumaryczny kwasu Zad. 10. 9
Symbol powłok N * Podaj wzór sumaryczny kwasu, w którym podany pierwiastek ma najwyższą wartościowość. Wzór sumaryczny kwasu Zadania za 3 punkty: Zad. 11. Symbol 1 3 powłok Zad. 12. Symbol 16 3 powłok Zad. 13. Symbol atomowa protonów 8 8 Zad. 14. Uzupełnij tekst: Na rysunku przedstawiono schemat budowy atomu... Pierwiastek ten w układzie okresowym jest oznaczony liczbą atomową. atomowa jest równa liczbie.. wchodzących w skład jednego atomu danego. Zadanie za 2 punkty: Zad. 15. Wymień trzy pierwiastki będące metalami i trzy będące niemetalami. Zadania za 1 punkt: 10
Zad. 16. Głównym składnikiem szkła jest tlenek krzemu(iv). Napisz jego wzór sumaryczny i oblicz masę cząsteczkową. Zapisz obliczenia. Zad. 17. Głównym składnikiem zaprawy murarskiej jest wapno gaszone (wodorotlenek wapnia). Napisz jego wzór sumaryczny i oblicz masę cząsteczkową. Zapisz obliczenia. Zad. 18. Narysuj model atomu o liczbie atomowej Z=8 i liczbie masowej A=16. Elektrony walencyjne zaznacz innym kolorem niż pozostałe. Zad. 19. Narysuj model atomu o liczbie atomowej Z=1 i liczbie masowej A=1. Elektrony walencyjne zaznacz innym kolorem niż pozostałe. Zad. 20. cynk Zad. 21. miedź Zad. 22. węgiel Zad. 23. żelazo protonów w jądrze protonów w jądrze protonów w jądrze protonów w jądrze wokół jądra wokół jądra wokół jądra wokół jądra Zad. 24. Symbol Wartościowość K Zad. 25. 11
Symbol Wartościowość Mg Zad. 26. Symbol Wartościowość Ca Zad. 27. Termin Objaśnienie Pionowa kolumna w układzie okresowym zawierająca pierwiastki o podobnych właściwościach. Poziomy szereg pierwiastków układu okresowego o właściwościach zmieniających się stopniowo. Zad. 28. Oblicz masę cząsteczkową kwasu azotowego(v) HNO 3. Zad. 29. Oblicz masę cząsteczkową wodorotlenku sodu Na OH. Zad. 30. Oblicz masę cząsteczkową tlenku magnezu MgO. 12