POWIATOWA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA W M. ST. WARSZAWIE

POWIATOWA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA W M. ST. WARSZAWIE OCENA STANU SANITARNO-HIGIENICZNEGO ORAZ SYTUACJI EPIDEMIOLOGICZNEJ m. st. Warszawy w roku 2012 Luty 2013r. 1

SPIS TREŚCI 1. Charakterystyka działalności Powiatowej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej w m. st. Warszawie. 2. Higiena Środowiska. 3. Stan sanitarno - higieniczny zakładów pracy. 4. Obiekty żywności, żywienia i przedmiotów użytku. 5. Stan epidemiologiczny w zakresie chorób zakaźnych. 6. Ocena stanu sanitarnego placówek oświatowo wychowawczych. 7. Działalność opiniodawcza w zapobiegawczym nadzorze sanitarnym. 8. Działalność oświaty zdrowotnej i promocji zdrowia. 9. Wnioski. 2

1. CHARAKTERYSTYKA DZIAŁALNOŚCI POWIATOWEJ STACJI SANITARNO EPIDEMIOLOGICZNEJ W M.ST. WARSZAWIE Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w m.st. Warszawie jest podmiotem leczniczym, w stosunku do którego uprawnienia organu założycielskiego posiada Wojewoda Mazowiecki. Ze względu na duży obszar działania oraz określone rozmieszczenie w terenie nadzorowanych obiektów, Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w m. st. Warszawie posiada następujące placówki usytuowane w 3 punktach miasta: 1) Placówka PSSE ul. Kochanowskiego 21 (siedziba główna Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego); 2) Placówka PSSE ul. Cyrulików 35; 3) Placówka PSSE ul. Białobrzeska 26. Łącznie w Stacji zatrudnionych jest 208 pracowników. Stan na 31.12.2012 r. w poszczególnych komórkach organizacyjnych kształtuje się następująco: 1) Dyrektor -1 osoba 2) Zastępca Dyrektora -1 osoba 3) Higiena Żywności, Żywienia i Przedmiotów Użytku -45 osób 4) Higiena Komunalna -28 osób 5) Higiena Pracy -26 osób 6) Higiena Dzieci i Młodzieży -16 osób 7) Epidemiologia -32 osób 8) Oświata Zdrowotna i Promocja Zdrowia - 8 osób 9) Zapobiegawczy Nadzór Sanitarny -14 osób 10) Główny Specjalista ds. Nadzoru Jakości -1 osoba 11) Pracownicy administracyjni i samodzielne stanowiska -36 osób 3

Działalnością Powiatowej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej w m. st. Warszawie kieruje Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny, który jednocześnie pełni funkcję dyrektora. Zgodnie z ustawą z dnia 14 marca 1985 roku o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (tekst jednolity Dz. U. z 2011r. Nr 212, poz. 1263) realizuje zadania w zakresie: 1) higieny środowiska; 2) higieny pracy w zakładach pracy; 3) higieny procesów nauczania i wychowania; 4) higieny wypoczynku i rekreacji; 5) zdrowotnym żywności, żywienia i przedmiotów użytku; 6) higieniczno sanitarnym, jaki powinien spełniać personel medyczny, sprzęt oraz pomieszczenia, w których są udzielane świadczenia zdrowotne. w celu ochrony zdrowia ludzkiego przed niekorzystnym wpływem szkodliwości i uciążliwości środowiskowych, zapobiegania powstawaniu chorób, w tym chorób zakaźnych i zawodowych. W ramach sprawowanego zapobiegawczego i bieżącego nadzoru sanitarnego, pracownicy Powiatowej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej w m. st. Warszawie przeprowadzili w 2012 roku łącznie 18 768 kontroli oraz nałożyli ogółem 1 505 mandatów na łączną kwotę 461 800 zł. 4

SCHEMAT ORGANIZACYJNY Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w m. st. Warszawie 5

2. HIGIENA ŚRODOWISKA W roku 2012 w ewidencji Oddziału Higieny Komunalnej Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w m. st. Warszawie (stan na koniec roku) znajdowało się 3499 obiektów, z czego skontrolowano 1563, co stanowi około 45 %. Łącznie przeprowadzono 2166 kontroli. 2.1. Jakość wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi W mieście stołecznym Warszawie woda przeznaczona do zbiorowego zaopatrzenia ludności w wodę, ujmowana jest z rzeki Wisły (dwa ujęcia), Jeziora Zegrzyńskiego znajdującego się na terenie powiatu legionowskiego, z 8 wodociągów lokalnych oraz ze 118 ujęć podziemnych tzw. studni oligoceńskich. Mieszkańcy Warszawy korzystają przede wszystkim z wody produkowanej przez wodociąg warszawski zasilany przez Zakład Wodociągu Centralnego, Praskiego i Północnego oraz z ujęć podziemnych które stanowią alternatywne źródło zaopatrzenia ludności w wodę. Liczba ludności zaopatrywanej w wodę z wodociągu warszawskiego według danych szacunkowych wynosi około 1 700 000. Jakość wody odpowiadała wymaganiom sanitarnym. Badania jakości wody wykazały, iż w przeważającej większości urządzenia dostarczające wodę odpowiadają na koniec roku 2012 wymaganiom rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. 2007 Nr 61, poz. 417 z późn. zm.). W niektórych z ujęć odnotowano przekroczenia pojedynczych parametrów. Jakość wody wodociągowej w przypadkach kwestionowanych dotyczyła głównie występowania ponadnormatywnych wskaźników parametrów fizyko-chemicznych, a w szczególności żelaza, manganu i amoniaku oraz związaną z tym podwyższoną mętność i barwę wody, a także ze względu na zanieczyszczenie bakteriologiczne. 2.2. Kąpieliska Na terenie m. st. Warszawy znajduje się jedno zorganizowane miejsce przeznaczone do kąpieli Jeziorko Czerniakowskie. W 2012 r. Burmistrz Dzielnicy Mokotów M. St. Warszawy otrzymał zgodę Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska 6

w Warszawie na zorganizowanie miejsca plażowania i kąpieli w terminie 15.06.- 16.09.2012 r. zgodnie z planem ochrony rezerwatu przyrody Jeziorko Czerniakowskie. Kąpielisko funkcjonowało w okresie 14.07 02.09.2012 r. 2.3. Ustępy publiczne W roku 2012 w ewidencji znajdowało się 61 ustępów publicznych (57 z nich to ustępy publiczne stałe). W miesiącach poprzedzających EURO 2012 prowadzone były kontrole ustępów ze względu na wzmożony w tym okresie ruch turystyczny. Ogólnie stan sanitarny ustępów publicznych oceniany jest jako dobry. Jedynie w dwóch przypadkach istniała konieczność podjęcia dalszych działań. W jednym z nich w związku ze stwierdzonymi uchybieniami sanitarno porządkowymi istniała konieczność nałożenia mandatu karnego, w drugim kontrola skutkowała wydaniem decyzji administracyjnej dotyczącej odnowienia obiektu. Ajenci stosują środki dezynfekcyjne, utrzymują pomieszczenia w należytej czystości, zapewniają mydło w płynie, ręczniki jednorazowe. Grupa tych obiektów w ostatnich latach systematycznie poprawia swój stan sanitarny. Tabela 1. Ustępy publiczne - zestawienie L.p. Liczba obiektów w ewidencji Liczba skontrolowanych obiektów Liczba przeprowadzony ch kontroli Liczba obiektów w złym stanie sanitarnoporządkowym Liczba obiektów w złym stanie sanitarnotechnicznym Liczba wydanych decyzji Liczba nałożonych mandatów Kwota nałożonych mandatów Najczęściej stwierdzane nieprawidłowośc i w trakcie kontroli 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 1 Ustępy publiczne 61 61 69 3 2 1 1 100,00 zł Mandat za zły stan sanitarno porządkowy. Decyzje dot. odnowienia obiektu 7

2.4. Baseny kąpielowe W ewidencji znajdowało się 59 basenów, w tym 53 to pływalnie kryte. Wszystkie zostały skontrolowane. We wszystkich kontrolowanych obiektach egzekwowany był obowiązek wykonywania przez właścicieli lub administratorów obiektów badań wody basenowej. Ponadto zobowiązano właścicieli basenów do badań wody ciepłej pod natryskami w kierunku oznaczenia bakterii legionella. Zalecenie było egzekwowane podczas kontroli. W obiektach skontrolowanych na podstawie przedstawionych wyników badań, nie odnotowano przypadku wystąpienia bakterii legionella. Tabela 2. Baseny kąpielowe - zestawienie L.p. Liczba obiektów w ewidencji Liczba skontrolowanych obiektów Liczba przeprowadzony ch kontroli Liczba obiektów w złym stanie sanitarnoporządkowym Liczba obiektów w złym stanie sanitarnotechnicznym Liczba wydanych decyzji Liczba nałożonych mandatów Kwota nałożonych mandatów Najczęściej stwierdzane nieprawidłowośc i w trakcie kontroli 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 1 2 Baseny kąpielowe kryte Baseny kąpielowe odkryte 53 53 71 3 2 0 2 6 6 8 0 0 0 1 600,00 zł 500,00 zł mandat zły stan sanitarny w obiekcie art. 113 KW; mandat zły stan sanitarny w obiekcie art. 113 KW; udostępnienie basenu bez wykonania badań wody 2.5. Domy pomocy społecznej Przeprowadzono kontrolę we wszystkich 15 domach pomocy społecznej znajdujących się w rejestrze domów pomocy społecznej Wojewody Mazowieckiego. Podsumowując rok 2012 stwierdza się, że wszystkie skontrolowane obiekty odpowiadały wymaganiom sanitarnym i zostały ocenione jako dobre lub dostateczne. Nadal zdarzają się przypadki otwierania prywatnych domów opieki bez opinii sanitarnej, gdzie warunki nie odpowiadają wymaganiom (brak windy, nieodpowiednia ilość urządzeń sanitarnych, itp.). 8

Obserwuje się poprawę stanu sanitarnego nadzorowanych obiektów. W dalszym ciągu część placówek działających na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej ze względu na niedostosowanie do wymaganych standardów nie posiada zezwolenia Wojewody Mazowieckiego. Podczas kontroli udzielany był instruktaż dotyczący sposobu postępowania z odpadami medycznymi oraz wydawane były zalecenia zobowiązujące podmioty do właściwego przechowywania i usuwania tych odpadów. Tylko w jednym przypadku istniała konieczność ukarania mandatem karnym. Tabela 3. Domy pomocy społecznej - zestawienie L.p Liczba obiektów w ewidencji Liczba skontrolowanych obiektów Liczba przeprowadzony ch kontroli Liczba obiektów w złym stanie sanitarnoporządkowym Liczba obiektów w złym stanie sanitarnotechnicznym Liczba wydanych decyzji Liczba nałożonych mandatów Kwota nałożonych mandatów Najczęściej stwierdzane nieprawidłowośc i w trakcie kontroli 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 1 2 3 Domy Pomocy Społecznej (umieszczone w rejestrze wojewody mazowieckiego) Placówki zapewniające całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku (umieszczone w rejestrze wojewody mazowieckiego) Środowiskowe Domy Samopomocy (umieszczone w wykazie wojewody mazowieckiego) 15 15 16 0 0 0 0 0,00 zł brak 4 4 5 0 0 0 0 0,00 zł brak 31 30 31 1 0 0 1 100,00 zł mandat zły stan sanitarny nieruchomości art. 117KW 2.6. Noclegownie dla bezdomnych W roku 2012 skontrolowano 18 placówek świadczących pomoc noclegową dla ludzi bezdomnych na terenie m.st. Warszawy. Zlikwidowano jedną noclegownię. Pensjonariusze zostali przeniesieni do innych noclegowni na terenie miasta. 9

Łączna ilość miejsc w skontrolowanych obiektach wynosi około 1600. Na bieżąco przeprowadzane są remonty w miarę dostępności środków finansowych. Remonty prowadzane są głównie przez mieszkańców i personel. Ogólny stan sanitarno techniczny w skontrolowanych obiektach nie budził poważniejszych zastrzeżeń. Czystość bieżąca była zachowana. We wszystkich obiektach zapewniono środki do mycia i dezynfekcji. Tabela 4. Noclegownie dla bezdomnych - zestawienie L.p Liczba obiektów w ewidencji Liczba skontrolowanych obiektów Liczba przeprowadzony ch kontroli Liczba obiektów w złym stanie sanitarnoporządkowym Liczba obiektów w złym stanie sanitarnotechnicznym Liczba wydanych decyzji Liczba nałożonych mandatów Kwota nałożonych mandatów Najczęściej stwierdzane nieprawidłowośc i w trakcie kontroli 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 1 Noclegownie (dla bezdomnych) 18 18 20 0 0 0 0 0,00 zł brak 2.7. Hotele W ewidencji znajduję się ogółem 160 obiektów hotelarskich hoteli skategoryzowanych i innych świadczących usługi hotelarskie. Łącznie przeprowadzono 186 kontroli w 152 obiektach. W większości obiektów stan sanitarno - porządkowy oraz techniczny nie budził zastrzeżeń. W kilku obiektach zostało wszczęte postępowanie administracyjne. W 2012 r., podczas prowadzonych kontroli zwracano szczególną uwagę na wykonywanie przez właścicieli obiektów badań wody ciepłej na obecność bakterii Legionella sp. W 2012 r., kontynuowany był wzmożony nadzór sanitarny nad tą grupą obiektów, w szczególności w kontekście przygotowań oraz trwania turnieju Euro 2012. Należy zauważyć, iż w czasie poprzedzającym EURO 2012 przybyło miejsc noclegowych o dobrym standardzie. Zwiększyła się także ilość tzw. pokoi gościnnych udostępnianych w mieszkaniach prywatnych. W obiektach istniejących od wielu lat, 10

przeprowadzane były modernizacje. Wszystkie przeprowadzone prace remontowe w obiektach przyczyniły się do poprawy ich stanu sanitarnego i technicznego. Dzięki jasnym i jednoznacznym przepisom możliwe jest przeprowadzenie kategoryzacji lub weryfikacji kategorii hoteli i innych obiektów tej grupy: moteli, campingów i schronisk. Tabela 5. Hotele - zestawienie L.p. Liczba obiektów w ewidencji Liczba skontrolowanych obiektów Liczba przeprowadzony ch kontroli Liczba obiektów w złym stanie sanitarnoporządkowym Liczba obiektów w złym stanie sanitarnotechnicznym Liczba wydanych decyzji Liczba nałożonych mandatów Kwota nałożonych mandatów Najczęściej stwierdzane nieprawidłowośc i w trakcie kontroli 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 1 2 Obiekty hotelarskie (skategoryzo wane) Inne obiekty świadczące usługi hotelarskie 63 63 89 3 0 0 2 97 89 97 8 3 5 8 600,00 zł 2100,0 0 zł mandaty nie zachowanie odpowie-dnich warunków sanitarnych przy świadczeniu usług art. 113 KW decyzje dot wykonania badania wody na obecność bakterii legionella; mandaty nie zachowanie odpowie-dnich warunków sanitarnych przy świadczeniu usług art. 113 KW 2.8. Zakłady fryzjerskie, fryzjersko-kosmetyczne, kosmetyczne, odnowy biologicznej, tatuażu i solaria W ewidencji na koniec 2012 r. znajdowały się 1930 zakłady świadczące usługi fryzjerskie, fryzjersko-kosmetyczne, odnowy biologicznej oraz tatuażu, z czego skontrolowano 619. Stan sanitarny większości zakładów fryzjerskich i kosmetycznych istniejących na terenie m. st. Warszawy oceniono jako dobry, częściowo dostateczny. Gorsza ocena wiąże się z lokalizacją zakładów w starym budownictwie, z gorszą funkcjonalnością, małą powierzchnią oraz brakiem właściwego zaplecza. 11

Najczęściej stwierdzone uchybienia to: zły stan sanitarno-porządkowy i techniczny pomieszczeń, brak wydzielonego pomieszczenia bądź miejsca do przechowywania sprzętu porządkowego, brak pomieszczenia sanitarno-higienicznego oraz nieprawidłowa dezynfekcja sprzętu fryzjerskiego. Coraz częściej obserwuje się wzrost świadomości klientów wymuszający podnoszenie standardu świadczonych usług, w tym również podnoszenie standardu zajmowanych przez usługodawców pomieszczeń. Podczas kontroli prowadzony był często instruktaż w zakresie dezynfekcji sprzętu fryzjerskiego, jak również informowano o konieczności dostosowania prowadzonej działalności do wymogów rozporządzenia. Niejednokrotnie w zakładach, w których wykonywane są zabiegi mogące powodować naruszenie ciągłości tkanki nakazywano wdrożenie procedur zgodnie z art. 16 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r., o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2008 r., Nr 234, poz. 1570). Ponadto w kontrolowanych zakładach pozostawiano dla właścicieli i pracowników tych zakładów informację w formie ulotki na temat zapobiegania zakażeniom HCV. Problematyczne stało się również uchylenie Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 17.02.2004r. w sprawie szczegółowych wymagań sanitarnych, jakim powinny odpowiadać zakłady fryzjerskie, kosmetyczne, tatuażu i odnowy biologicznej (Dz. U. 2004 Nr 31, poz. 273). Tabela 6. Zakłady fryzjerskie, kosmetyczne, odnowy biologicznej - zestawienie L.p. Liczba obiektów w ewidencji Liczba skontrolowanych obiektów Liczba przeprowadzony ch kontroli Liczba obiektów w złym stanie sanitarnoporządkowym Liczba obiektów w złym stanie sanitarnotechnicznym Liczba wydanych decyzji Liczba nałożonych mandatów Kwota nałożonych mandatów Najczęściej stwierdzane nieprawidłowośc i w trakcie kontroli 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 1 Zakłady fryzjerskie 1009 202 220 8 0 1 13 2050,00 zł decyzja nakazująca zapewnienie zmywalnośc i ścian przy punktach wodnych mandaty nie zachowanie odpowiednic h warunków 12

2 3 4 5 Zakłady kosmetyczne Zakłady tatuażu Zakłady odnowy biologicznej Inne zakłady w których świadczone łącznie więcej niż jedna z usług fryzjerskich, kosmetyczne, odnowy biologicznej, tatuażu 328 133 154 5 0 0 5 4 3 6 1 0 0 1 500,00 zł 200,00 zł sanitarnych przy świadczeniu usług art. 113 KW; mandaty nie zachowanie odpowiednic h warunków sanitarnych przy świadczeniu usług art. 113 KW mandat nie zachowanie odpowiednic h warunków sanitarnych przy świadczeniu usług art. 113 KW 101 59 64 0 0 0 0 0,00 zł brak 488 222 256 3 4 5 9 1 350,00 zł decyzje dot. przygotowania procedur higienicznych, mandaty nie zachowanie odpowiednich warunków sanitarnych przy świadczeniu usług art. 113 KW 2.9. Obiekty transportu Nadzorem sanitarnym objęte były obiekty transportu kolejowego, zajezdnie i pętle tramwajowe, autobusowe, środki transportu wraz z ekspedycjami, dworce kolejowe. Stan sanitarno-techniczny pętli i ekspedycji nie budził zastrzeżeń. W wyniku przeprowadzonej kontroli na jednym z warszawskich dworców stwierdzono miejscowe zanieczyszczenie torowiska fekaliami. Problem ten pojawia się już od kilku lat i jest doskonale znany administratorowi dworca i może się okresowo pojawiać, dopóki w pełni nie będzie respektowany zakaz korzystania z toalet 13

w pociągu podczas jego postoju na dworcu. Zachowania takie nie są zrozumiałe, albowiem pasażerowie z ważnym biletem na przejazd, mają prawo do bezpłatnego korzystania z toalety znajdującej się na dworcu, oraz z szeregu bezpłatnych toalet zlokalizowanych na pasażu centrum handlowego znajdującego się w bezpośrednim sąsiedztwie dworca. Znaczącej poprawie uległ stan sanitarny i techniczny Dworca PKP Warszawa Centralna, na którym kolejny rok prowadzone są prace remontowe wewnątrz dworca oraz rewitalizacja budynku z zewnątrz i przebudowa infrastruktury drogowej wokół dworca. Ponadto w kontekście przygotowań do turnieju EURO 2012 należy zauważyć, iż znaczącej poprawie uległ stan sanitarno-porządkowy i techniczny Dworca PKP Warszawa Wschodnia, hali dworcowej Warszawa Zachodnia, przebudowa Dworca PKP Warszawa Stadion. Kontroli poddano 66 wagonów pociągów pasażerskich, 89 autobusów komunikacji publicznej, 69 tramwajów, 32 samochody służące do przewozu zwłok i szczątków wykorzystywanych przez zakłady pogrzebowe, 1 samochód do przewozu bielizny oraz 1 samochód do przewozu chorych. Tabela 7. Obiekty transportu - zestawienie L.p. Liczba obiektów w ewidencji Liczba skontrolowanych obiektów Liczba przeprowadzonyc h kontroli Liczba obiektów w złym stanie sanitarnoporządkowym Liczba obiektów w złym stanie sanitarnotechnicznym Liczba wydanych decyzji Liczba nałożonych mandatów Kwota nałożonych mandatów Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości w trakcie kontroli 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 1 Autobusy komunikacji 0 89 89 0 0 0 0 0,00 zł brak publicznej 2 Tramwaje i trolejbusy 0 69 69 0 0 0 0 0,00 zł brak 3 Wagony w pociągach 0 66 13 0 0 0 0 0,00 zł brak 4 Dworce i stacje kolejowe 45 4 6 0 0 0 0 0,00 zł brak 14

2.10. Służba zdrowia Działem wiodącym podczas prowadzonych kontroli obiektów służby zdrowia był Oddział Epidemiologii (Sekcja Nadzoru Higieny Lecznictwa). W 2012 r., uczestniczono w kontrolach zgodnie przekazywanym harmonogramem kontroli. Tabela 4. Służba zdrowia - zestawienie L.p. Liczba obiektów w ewidencji Liczba skontrolowanych obiektów Liczba przeprowadzony ch kontroli Liczba obiektów w złym stanie sanitarnoporządkowym Liczba obiektów w złym stanie sanitarnotechnicznym Liczba wydanych decyzji Liczba nałożonych mandatów Kwota nałożonych mandatów Najczęściej stwierdzane nieprawidłowośc i w trakcie kontroli 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 1 2 Szpitale ogółem Zakłady Pielęgnacyjno -Opiekuńcze i Opiekuńczo- Lecznicze 72 66 70 27 27 10 1 30 30 32 1 0 0 1 400,00 zł 200,00 zł przekroczenie zawartości bakterii Legionella Sp. w ciepłej wodzie; mandat zły stan sanitarny nieruchomości art. 117KW W 2012 r., w szpitalach, zgodnie z przyjętym harmonogramem, przeprowadzono w ramach nadzoru, badania w instalacji ciepłej wody na obecność bakterii Legionella sp. W 10 przypadkach w związku ze stwierdzeniem przekroczeń bakterii Legionella sp. w instalacji wodnej szpitala wydano decyzje. 2.11. Zapewnienie bezpieczeństwa sanitarno-higienicznego przed i trakcie trwania turnieju EURO 2012 W okresie poprzedzającym oraz w trakcie trwania turnieju EURO 2012 prowadzono wzmożony nadzór nad obiektami związanymi w szczególności z obsługą turystów, obsługą drużyn piłkarskich, ekip sędziowskich oraz delegatów UEFA. Prowadzono szereg kontroli w tzw. strefie kibica zorganizowanej przy Pałacu Kultury i Nauki. Od właścicieli obiektów hotelarskich egzekwowano obowiązek 15

prowadzenia badań z zakresie bakterii Legionella w instalacjach ciepłej wody. Do prowadzenia tych samych badań zobowiązano również administratorów basenów kąpielowych, jak również wymagano aktualnych wyników badań wody z niecek basenowych. Do połowy 2012 r. tj. do czasu rozpoczęcia turnieju EURO 2012 przeprowadzane były kontrole w ramach sprawdzenia stanu przygotowania obiektów związanych z obsługą turystyczną. Kontrole przeprowadzane były w obiektach takich jak: obiekty bazy noclegowej, baseny, szalety publiczne, toalety ogólnodostępne, obiekty i tabor komunikacji miejskiej oraz obiekty zbiorowego zaopatrzenia w wodę i ogólnodostępne studnie oligoceńskie. W okresie poprzedzającym turniej zalecono aby ogólnodostępne ujęcia podziemne tzw. oligoceny zostały oznakowane piktogramami z międzynarodowym oznaczeniem wody przeznaczonej do spożycia. Prowadzone były liczne kontrole związane z odbiorem Stadionu Narodowego oraz przygotowaniem strefy kibica. W okresie poprzedzającym EURO 2012 wydano szereg opinii sanitarnych dot. realizacji imprez masowych towarzyszących turniejowi. 2.12. Interwencje dotyczące stanu sanitarnego W 2012 r., wpłynęło do Oddziału Higieny Komunalnej 611 interwencji. Wpływały one bezpośrednio na piśmie lub przyjmowane były telefonicznie. Wpływały także interwencje anonimowe, które po rozpatrzeniu zagrożenia, były rozpatrywane bądź pozostawiane zgodnie z KPA bez rozpoznania. Interwencje dotyczyły konkretnych obiektów, których działalność podlega nadzorowi Oddziału Higieny Komunalnej. Były to m.in. zakłady fryzjerskie, kosmetyczne, odnowy biologicznej, baseny kąpielowe, zakłady pogrzebowe i szpitale. W większości przypadków zgłoszenia dotyczyły bieżącego stanu sanitarnego tych obiektów i były zgłaszane przez osoby prywatne. Podejmowane działania polegały na przeprowadzeniu kontroli, która w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości skutkowała ukaraniem właściciela obiektu grzywną w postaci mandatu karnego lub wszczęciem postępowania administracyjnego. Wpływały także interwencje dotyczące złej jakości wody w miejskiej sieci wodociągowej oraz ujęciach oligoceńskich. Zazwyczaj były to zgłoszenia telefoniczne od mieszkańców. Mieszkańcy byli informowani o prowadzonym nadzorze, badaniach monitoringowych oraz aktualnych wynikach tych badań. 16

Większość wniosków kierowanych do Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w m. st. Warszawie dotyczyła niewłaściwego stanu sanitarnego posesji, uciążliwości powodowanej pracą różnego rodzaju urządzeń oraz działalnością gospodarczą, uciążliwością zapachową, złym stanem technicznym budynków, altan śmietnikowych, złą jakością wody, bytowaniem gołębi i kotów. W dalszym ciągu przyczyną wpływających wniosków dotyczących stanu sanitarnego posesji są niedociągnięcia w pracy administracji budynków. Obserwuje się również brak współpracy między administracjami i wspólnotami mieszkaniowymi. Rozpatrywane w ramach interwencji sprawy w zakresie uciążliwości hałasowych, dotyczyły hałasu przenikającego do lokali mieszkalnych powstającego podczas pracy urządzeń mechanicznych lub instalacji. Najczęstszymi źródłami tego typu są: instalacje c. o.; mechanizmy bram garażowych oraz dźwigów osobowych w budynkach. Usterki tego typu często występują w budynkach nowych, w których dopiero trwa zawiązywanie wspólnot mieszkaniowych i przejmowanie instalacji stanowiących cześć wspólną od developera. Stwarza to dodatkowe trudności podczas ustalania strony postępowania prowadzonego przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w m. st. Warszawie. Podstawą do stwierdzenia nieprawidłowości są pomiary hałasu wykonane w lokalu mieszkalnym przez laboratorium Wojewódzkiej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w Warszawie. Jeżeli pomiary wykażą przekroczenie wartości dopuszczalnych określonych w normie PN- 87/B-02151/02 wydawana jest decyzja administracyjna nakazująca właścicielowi źródła hałasu usunięcie tych przekroczeń. Ze względu na fakt, iż wyciszenie instalacji lub urządzeń zainstalowanych w budynkach bardzo często wymaga wprowadzenia znaczących modyfikacji technicznych (w skrajnym przypadku również wymiany urządzenia) okres od wszczęcia interwencji do ostatecznego usunięcia przekroczeń może być stosunkowo długi. Niekiedy postępowanie od momentu wszczęcia do zakończenia decyzją ostateczną może trwać kilka lat. 17

2.13. Inne obiekty użyteczności publicznej. Oprócz obiektów zawartych w poszczególnych grupach nadzorem Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w m. st. Warszawie objęte są także inne obiekty użyteczności publicznej tj. kina, teatry, pralnie wodne, magle, cmentarze, zakłady pogrzebowe, itp. Na koniec 2012 r. w nadzorze znajdowały się 993 takie obiekty. Tabela 4. Inne obiekty użyteczności publicznej - zestawienie L.p. Liczba obiektów w ewidencji Liczba skontrolowanych obiektów Liczba przeprowadzonyc h kontroli Liczba obiektów w złym stanie sanitarnoporządkowym Liczba obiektów w złym stanie sanitarnotechnicznym Liczba wydanych decyzji Liczba nałożonych mandatów Kwota nałożonych mandatów Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości w trakcie kontroli 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 1 2 inne obiekty użyteczności publicznej Tereny rekreacyjne 925 345 362 8 4 4 8 1300,00 zł bieżący stan sanitarny toalet, brak dezynfekcji 9 2 2 0 0 0 0 0,00 zł brak 3 Cmentarze 32 24 26 0 0 0 0 0,00 zł brak 4 Domy przedpogrzebo we 27 18 18 0 0 0 0 0,00 zł brak 2.14. Wnioski Łącznie w 2012 r. przeprowadzono 2166 kontroli w obiektach użyteczności publicznej. Wydano: 356 decyzji merytorycznych, 117 decyzji płatniczych, 5 tytułów wykonawczych oraz 92 postanowień, wydano 11 tytułów wykonawczych. W wyniku stwierdzanych w trakcie kontroli nieprawidłowości nałożono 60 mandatów karnych, na łączną kwotę 11200 PLN. Należy zauważyć, iż stan sanitarny kontrolowanych obiektów w zakresie higieny komunalnej, nieznacznie się poprawia w związku z większą świadomością osób odpowiedzialnych za utrzymywanie tych obiektów we właściwym stanie sanitarnym. Od dłuższego czasu zauważalny jest znaczny wzrost ilości interwencji 18

rozpatrywanych przez Oddział Higieny Komunalnej, co wpływa na zmniejszenie ilości kontroli prowadzonych w ramach nadzoru bieżącego nad obiektami użyteczności publicznej. Z uwagi na konieczność stosowania procedur wynikających z przepisów o swobodzie działalności gospodarczej w szczególności zawiadamiania o kontroli ma to wpływ ma możliwość skontrolowania faktycznego stanu obiektu. Z tego też powodu w ostatnich latach spadła ilość mandatów nakładanych za uchybienia w tym zakresie. Obecnie podstawowym zadaniem realizowanym w trakcie kontroli staje się sprawdzanie spełnienia wymagań technicznych oraz udzielanie instruktażu w zakresie zasad dobrej praktyki świadczenia poszczególnych usług (np. egzekwowanie stosowania procedur sanitarnohigienicznych, postępowanie z odpadami niebezpiecznymi, prowadzenie procesów sterylizacji i dezynfekcji). 19

3. STAN SANITARNO HIGIENICZNY ZAKŁADÓW PRACY Oddział Higieny Pracy Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w m. st. Warszawie wykonuje nałożone zadania przede wszystkim poprzez nadzór nad warunkami zdrowotnymi środowiska pracy, prowadzenie postępowań w sprawach chorób zawodowych oraz kontrole obrotu chemikaliami... W 2012 r. przeprowadzono ogółem 1420 kontroli w 1069 zakładach pracy, w tym m. innymi: 1) 804 kontrole w ramach nadzoru nad substancjami i mieszaninami chemicznymi (wprowadzanymi do obrotu i stosowanymi w procesie pracy); 2) 82 kontrole dotyczące nadzoru nad produktami biobójczymi; 3) 160 kontroli w ramach nadzoru nad czynnikami biologicznymi; 4) 85 kontroli dotyczących substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym. Ogółem wydano 354 decyzji administracyjnych w ramach prowadzonego nadzoru bieżącego zawierających 946 nakazów zobowiązujących pracodawców do usunięcia stwierdzonych uchybień. Zakres działań Oddziału Higieny Pracy przedstawia poniższy diagram Wykres 1. Struktura działalności Oddziału Higieny Pracy 20

3.1. Nadzór bieżący nad zakładami pracy W roku 2012 Oddział Higieny Pracy PSSE w m. st. Warszawie obejmował nadzorem bieżącym 3766 zakładów, w których zatrudnionych było blisko 254 tys. pracowników. Struktura tych zakładów przedstawia się następująco: zakłady pracy zatrudniające do 100 pracowników stanowią 86,69% (w tym do 20 osób 64,04%), zatrudniające powyżej 100 osób 13,30% wszystkich przedsiębiorstw znajdujących się w ewidencji Oddziału. Warunki środowiska pracy oceniano między innymi w oparciu o: 1) Ocenę zgodności wyników pomiarów czynników szkodliwych (fizycznych i chemicznych) wykonywanych na stanowiskach pracy z obowiązującymi normatywami higienicznymi; 2) Analizę dokonanej przez pracodawcę oceny ryzyka zawodowego na poszczególnych stanowiskach pracy; 3) Wyposażenie zakładu w środki ochrony zbiorowej i indywidualnej oraz instrukcje stanowiskowe; 4) Kontrole profilaktycznych badań lekarskich pracowników; 5) Stan sanitarno higieniczny poszczególnych pomieszczeń zakładu. W toku realizacji zadań wynikających ze sprawowania nadzoru bieżącego przez pion higieny pracy wydano 227 nakazów zobowiązujących pracodawców do wykonania badań środowiskowych na wytypowanych stanowiskach pracy. W trakcie analizy wyników pomiarów przeprowadzonych na poszczególnych stanowiskach pracy w 10 zakładach stwierdzono przekroczenia normatywów higienicznych czynników szkodliwych dla zdrowia. Liczba pracowników zatrudnionych w skontrolowanych w 2012 r. zakładach w warunkach przekroczenia NDN (najwyższe dopuszczalne natężenie) lub NDS (najwyższe dopuszczalne stężenie) wynosiła: 1) Dla czynników chemicznych 8 osób; 2) Dla pyłów 54 osoby; 3) Dla czynników fizycznych 164 osoby. W związku z powyższym wydano 22 nakazy dotyczące obniżenia stężeń i natężeń czynników szkodliwych na stanowiskach pracy. 21

Ponadto wydano 2 decyzje unieruchamiające 2 stanowiska pracy w związku ze stwierdzeniem przekroczenia NDSCh (najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe) badanego czynnika chemicznego, w wyniku których podjęte przez pracodawców działania techniczno-organizacyjne spowodowały zlikwidowanie ww. przekroczeń. W ramach wykonywanych zadań przeprowadzono 85 kontroli w zakładach pracy, w których stosowane są substancje, preparaty, czynniki lub procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym lub mutagennym. Wydano jedną decyzję w sprawie usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości. Podobnie jak w roku ubiegłym przeprowadzono 8 kontroli w firmach zajmujących się usuwaniem i zabezpieczaniem wyrobów zawierających azbest. Oceniano je, m. innymi pod względem posiadanych zezwoleń na prowadzenie ww. prac, wyposażenia pracowników w odzież i środki ochrony zgodne z przepisami, a także sposobu wykonywanych czynności w czasie kontaktu z azbestem. Spośród zakładów znajdujących się w ewidencji pionu higieny pracy, w których występują szkodliwe czynniki biologiczne skontrolowano 118. Wydano 5 decyzji w sprawie usunięcia stwierdzonych uchybień, takich jak m. innymi: brak prowadzonego rejestru prac i rejestru pracowników zatrudnionych w narażeniu na czynniki biologiczne oraz nie uwzględnienie w ocenie ryzyka zawodowego wymaganych informacji. Zgodnie z przepisami pracodawca zobowiązany jest do systematycznej oceny i dokumentowania ryzyka zawodowego na poszczególnych stanowiskach pracy, do stosowania niezbędnych środków profilaktycznych zmniejszających to ryzyko oraz informowania pracowników o w/w. W wyniku przeprowadzonych kontroli wydano 214 nakazów zobowiązujących pracodawców do usunięcia nieprawidłowości w tym zakresie. W toku prowadzonych postępowań administracyjnych wydano 93 nakazy zobowiązujące pracodawców do poprawy stanu sanitarno-higienicznego pomieszczeń pracy, 67 -dot. pomieszczeń socjalnych i sanitarnych, 22 dotyczących stanu sanitarno technicznego dróg komunikacyjnych. Wydano również 27 nakazów w sprawie obowiązku przedstawienia aktualnych zaświadczeń lekarskich o braku przeciwwskazań do wykonywania pracy na danym stanowisku pracy. 22

Wykres 2. Struktura nakazów wydanych w ramach nadzoru bieżącego 3.2. Nadzór chemiczny 3.2.1. Kontrola obrotu chemikaliami W roku 2012 kontynuowano nadzór nad podmiotami zajmującymi się wprowadzaniem do obrotu (produkcja i dystrybucja) substancji i mieszanin chemicznych niebezpiecznych, polegający na kontroli: 1) Legalności wprowadzania do obrotu substancji chemicznych (rejestracja właściwa i wstępna substancji chemicznych) w ścisłej współpracy z Inspektorem ds. Substancji Chemicznych w Łodzi, Głównym Inspektoratem Sanitarnym i Europejską Agencją Chemiczną w Helsinkach; 2) Respektowania ograniczeń w związku z wprowadzaniem do obrotu produktów pod kątem zawartości w nich niedozwolonych substancji 23

rakotwórczych/mutagennych ( ścisła współpraca z Inspekcją Handlową, Urzędem Celnym ); 3) Właściwego przekazywania informacji w łańcuchu dostaw, (karty charakterystyki raport bezpieczeństwa chemicznego, scenariusze narażenia, ocena ryzyka zawodowego, itp.); 4) Zgodności posiadanych kart charakterystyki substancji i mieszanin chemicznych z obowiązującymi wymogami prawa; 5) Zgodności oznakowania na etykietach opakowań substancji i mieszanin chemicznych z obowiązującymi wymogami prawa; 6) Zgodności klasyfikacji zagrożeń dla substancji i mieszanin chemicznych z obowiązującymi wymogami prawa; 7) Przekazywania Inspektorowi ds. Substancji Chemicznych wymaganych informacji o wprowadzaniu substancji/mieszanin niebezpiecznych na teren RP; 8) Zgodności danych z kart charakterystyki i etykiet wprowadzanych do obrotu detergentów w sprawie bezpieczeństwa chemicznego dla człowieka i środowiska (arkusze danych, scenariusze narażenia, biodegradowalność itp.). 3.2.2. Kontrola obrotu produktami biobójczymi i środkami ochrony roślin Państwowa Inspekcja Sanitarna kontynuowała również nadzór nad wprowadzaniem do obrotu produktów, które podlegają obowiązkowi rejestracji i udzielania zezwoleń. Jest to związane z koniecznością ochrony zdrowia ludzkiego, jak i środowiska naturalnego, ze względu na obecność substancji biologicznie aktywnych w składzie tych produktów. W/w mieszaniny wykorzystuje się głównie do dezynfekcji, usuwania, odstraszania, wabienia i zabijania mikroorganizmów oraz innych szkodników ( m. in. komary, meszki itp.). Zasady wprowadzania, obrotu, a także nadzoru nad ww. preparatami zostały ujęte w Ustawie z dnia 13.09.2002r o Produktach Biobójczych i w Ustawie z dnia 18 grudnia 2003r. o Ochronie Roślin. W związku z powyższym działania prowadzone w terenie dotyczyły: 1) Kontroli posiadania wymaganego Ustawą o Produktach Biobójczych zezwolenia Ministra Zdrowia; 2) Weryfikacji substancji czynnych, w związku z decyzjami Komisji Europejskiej o wyłączeniu niektórych substancji ze stosowania w produktach biobójczych; 24

3) Sprawdzania dokumentacji w/w produktów, a głównie zgodności danych zawartych na etykiecie oraz w karcie charakterystyki z zezwoleniem Ministra Zdrowia; 4) Zgodności klasyfikacji zawartej w karcie charakterystyki mieszaniny z danymi zamieszczonymi w zezwoleniu Ministra Zdrowia oraz obowiązującymi wymogami prawa; 5) Zgodności oznakowania opakowań z danymi zamieszczonymi w karcie oraz obowiązującymi wymogami prawa; 6) Zakresu i poprawności stosowania w działalności zawodowej w/w produktów, 7) Kontroli posiadania zezwolenia Ministra Rozwoju Wsi i Rolnictwa na wprowadzanie do obrotu środka ochrony roślin; 8) Sprawdzania zgodności klasyfikacji środków ochrony roślin; 9) Sprawdzania poprawności kart charakterystyki ww. środków; 10) Zgodności oznakowania opakowań z danymi zamieszczonymi w karcie oraz obowiązującymi wymogami prawa. 3.2.3. Kontrola stosowania chemikaliów Państwowa Inspekcja Sanitarna obejmuje też swoim nadzorem firmy stosujące w działalności zawodowej środki chemiczne. W związku z zapisami Kodeksu pracy i rozporządzeń wykonawczych dokonuje się kontroli z zakresu, między innymi: 1) Oceny dokumentacji dotyczącej bezpieczeństwa chemicznego (instrukcje obsługi, instrukcje BHP, szkolenia, ocena ryzyka zawodowego itp.); 2) Przestrzegania zapisów bezpiecznego stosowania lub przechowywania chemikaliów w magazynach. 3.2.4. Kontrola obrotu prekursorów narkotykowych W zakresie obrotu prekursorami przeprowadzono kontrole dotyczące: 1) Stosowania i wprowadzania do obrotu prekursorów kategorii 2 i 3, (również w ramach importu we współpracy z Urzędem Celnym); 2) Wydawania zezwoleń na wywóz/przywóz prekursorów kat.2; 3) Obrotu środkami zastępczymi ( m. in. we współpracy z Urzędem Celnym i policją). 25

3.2.5. Kontrola obrotu detergentami ( produktami do mycia i czyszczenia) Do obowiązków Państwowej Inspekcji Sanitarnej należy też nadzór nad produktami do czyszczenia i mycia czyli tzw. detergentami. Zwracano szczególną uwagę na przekazywanie przez dystrybutorów, zgodnej z prawem informacji na etykiecie, o bezpiecznym stosowaniu danego detergentu w trakcie użytkowania oraz o umieszczaniu nazw substancji z grupy powodujących uczulenia, ze względu na coraz częstsze przypadki występowania alergii u osób stosujących te produkty. Poniżej przedstawiono strukturę w/w kontroli Wykres 3. Tematyka kontroli w zakresie bezpieczeństwa chemicznego w 2012 r. W związku z wymogami zawartymi w rozporządzeniach REACH i CLP dot. konieczności przekazywania informacji do Europejskiej Agencji Chemikaliów w Helsinkach (ECHA) o przestrzeganiu legalności i prawidłowości obrotu chemikaliami zostały przygotowane 5-letnie programy sprawozdawcze zawierające wytyczne o sposobie kontroli obiektów zajmujących się w/w zagadnieniami. W poprzednich latach (2010 sprawozdanie dot. Reach, a w roku 2011 dot. Rozp. CLP) przekazano sprawozdania wg wytycznych Europejskiej Agencji Chemicznej. 26

Następne przewidziane są w kolejnych latach, w związku z czym na bieżąco aktualizowana jest ewidencja i dane firm zajmujących się obrotem chemikaliami. Szczególny nacisk położony jest na kontrole podmiotów dystrybuujących substancje i mieszaniny stwarzające duże ryzyko dla zdrowia, tj. rakotwórcze, mutagenne, wpływające na rozrodczość oraz zaklasyfikowane jako żrące, toksyczne, szkodliwe dla środowiska i zdolne do bioakumulacji oraz zagadnienia związane z rejestracją tych substancji. Na terenie nadzorowanym przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w m. st. Warszawie przeważają podmioty zajmujące się dystrybucją chemikaliów. W 2012 r. w ewidencji Oddziału Higieny Pracy znajdowały się 569 zakłady zajmujące się wprowadzaniem do obrotu substancji i mieszanin chemicznych, w których zatrudnionych było 24253 pracowników. Ogółem skontrolowano 604 zakłady zajmujące się dystrybucją i stosowaniem substancji i mieszanin chemicznych; przeprowadzono łącznie 804 kontroli w tym zakresie. W ich trakcie stwierdzono nieprawidłowości dotyczące głównie braku lub niewłaściwych kart charakterystyki mieszanin i substancji chemicznych oraz nieprawidłowych oznakowań na etykietach opakowań, co skutkowało brakiem stosownej informacji przede wszystkim z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. W efekcie działań kontrolnych zakwestionowano 211 kart charakterystyki oraz 109 oznakowań produktów oraz wycofano z obrotu 12 produktów biobójczych bez zezwolenia na obrót. Stwierdzone uchybienia skutkowały wydaniem 49 decyzji i 162 zaleceń pokontrolnych w 190 zakładach, w których stwierdzono uchybienia. Poniżej przedstawiono strukturę uchybień (wykres 4) oraz nakazów decyzji (wykres 5). 27

Wykres 4. Uchybienia stwierdzone w zakresie bezpieczeństwa chemicznego w 2012 r. Wykres 5. Struktura wydanych decyzji w zakresie bezpieczeństwa chemicznego w 2012 r. 28

3.3. Postępowanie w sprawach chorób zawodowych Skutkiem negatywnego oddziaływania środowiska pracy na zdrowie zatrudnionych, zwłaszcza w warunkach, w których stwierdzane są przekroczenia dopuszczalnych normatywów higienicznych, jest występowanie chorób zawodowych. W roku 2012 do Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w m. st. Warszawie wpłynęły 152 zgłoszenia podejrzeń chorób zawodowych. W związku z tym pracownicy pionu higieny pracy zrealizowali 438 wizytacji w ramach prowadzonych 271 postępowań wyjaśniających i sporządzili 469 kart oceny narażenia zawodowego. Wydano 66 decyzji (w tym 60 prawomocnych) o stwierdzeniu choroby zawodowej, 84 decyzje o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej oraz 13 postanowień i innych decyzji dotyczących spraw chorób zawodowych wydanych zgodnie z Kodeksem postępowania administracyjnego. Dane obrazujące rozpatrywane sprawy i stwierdzone choroby zawodowe na terenie objętym nadzorem przez PPIS w m. st. Warszawie przedstawiono poniżej w postaci wykresów 5 8 i tabeli 1. 500 400 300 200 100 0 2008r. 2009r. 2010r. 2011r. 2012r. liczba rozpatrywanych podejrzeń liczba przeprowadzonych wizytacji karty oceny narażenia zawodowego Wykres 6. Działanie w ramach postępowania a w sprawach chorób zawodowych w latach 2008-2012 29

Wykres 7. Liczba decyzji w sprawach chorób zawodowych w latach 2008 2012 30

Tabela 1. Choroby zawodowe stwierdzone w latach 2008-2012 z podziałem według wykazu chorób zawodowych 2008r. 2009r. 2010r 2011r 2012 Numer choroby zawodowej/nazwa z liczba liczba liczba liczba Liczba wykazu chorób zawodowych przypadków przypadków przypadków przypadków przypadków 1 2 3 4 5 6 3. Pylice płuc 3 1 1 2 5 5 Przewlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli, które spowodowało trwałe upośledzenie sprawności wentylacyjnej płuc z obniżeniem natężonej objętości wydechowej pierwszosekundowej (FEV1) poniżej 60% wartości należnej, wywołane narażeniem na pyły lub 1 1 gazy drażniące, jeżeli w ostatnich 10 latach pracy zawodowej co najmniej w 30% przypadków stwierdzono na stanowisku pracy przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń 6. Astma oskrzelowa 1 2 1 1 1 8 Ostre uogólnione reakcje alergiczne 1-12 Alergiczny nieżyt nosa 2-1 1-14. Przedziurawienie przegrody nosa wywołane substancjami o działaniu - 1 - żrącym lub drażniącym 15. Przewlekłe choroby narządu głosu spowodowane nadmiernym wysiłkiem głosowym, trwającym co 8 5 4 6 3 najmniej 15 lat: 17. Nowotwory złośliwe powstałe w następstwie działania czynników występujących w środowisku pracy, - 1 1 - uznanych za rakotwórcze u ludzi: 18. Choroby skóry: 3 5 4 3-19. Przewlekłe choroby układu ruchu wywołane sposobem wykonywania pracy: 5 5 4 10 11 31

2008r. 2009r. 2010r 2011r 2012 Numer choroby zawodowej/nazwa z liczba liczba liczba liczba Liczba wykazu chorób zawodowych przypadków przypadków przypadków przypadków przypadków 1 2 3 4 5 6 20. Przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego wywołane 8 5 5 8 12 sposobem wykonywania pracy 21. Obustronny trwały ubytek słuchu typu ślimakowego spowodowany hałasem, wyrażony podwyższeniem progu słuchu o wielkości co najmniej 45 db w uchu lepiej 1 1 4 3 6 słyszącym, obliczony jako średnia arytmetyczna dla częstotliwości audiometrycznych 1, 2 i 3 khz 22. Zespół wibracyjny: - - 3 2 5 25. Choroby układu wzrokowego wywołane czynnikami fizycznymi, 1 1 chemicznymi lub biologicznymi 26. Choroby zakaźne lub pasożytnicze albo ich następstwa 28 26 22 27 15 Razem: 59 52 53 63 60 32

Wykres 8. Najczęściej występujące choroby zawodowe w latach 2008-2012 Z przedstawionych danych wynika, że ogólna liczba chorób zawodowych stwierdzonych w 2012 r. wynosiła 60; o 3 mniej niż w roku poprzednim. Nadal dominowały choroby zakaźne, głównie WZW C i gruźlica,. jako najczęściej występujące w tej grupie; prawie wszystkie dotyczyły pracowników ochrony zdrowia. Nadal zaobserwowano spadek liczby przypadków wirusowego zapalenia wątroby B i C, z 20 w 2008 r. do 9 w 2011 r. i 6 w 2012 r. W stosunku do lat 2009-2011 wzrosła liczba stwierdzonych w 2012r. przewlekłych chorób wywołanych sposobem wykonywania pracy, zarówno dot. układu ruchu, jak i obwodowego układu nerwowego (z 5 do 11 i z 5 do 12). W pozostałych grupach chorób nie zaobserwowano znaczących zmian w liczbie stwierdzonych przypadków. Należy zaznaczyć, że w celu zminimalizowania istniejących zagrożeń obecnych w środowisku pracy, mających istotny wpływ na powstawanie chorób zawodowych, stosuje się różnego typu zabezpieczenia, takie jak między innymi 33

ochrony osobiste i zbiorowe oraz odpowiednie rozwiązania organizacyjne, np.: skrócenie czasu narażenia i rotację pracowników. Wykres 9. Struktura chorób zakaźnych w latach 2008-2012 WNIOSKI 1) W roku 2012 w ramach wykonywanych zadań w pionie higieny pracy przeprowadzono 1420 kontroli w 1069 zakładach pracy; ogółem wydano 354 decyzji administracyjnych z zakresu bieżącego nadzoru sanitarnego, zawierających 946 nakazów zobowiązujących pracodawców do usunięcia uchybień. 2) Wśród wykonywanych zadań nadal ważną część stanowił nadzór nad bezpieczeństwem chemicznym w trakcie wprowadzania substancji i mieszanin chemicznych do obrotu oraz stosowania ich w działalności zawodowej Przeprowadzono 804 kontroli, wydano 162 nakazów i 182 zalecenia pokontrolne zobowiązujące do usunięcia stwierdzonych uchybień. 3) Prowadzono 271 postępowań w sprawach chorób zawodowych; wydano 60 prawomocnych decyzji o stwierdzeniu choroby zawodowej i 84 decyzji o braku podstaw do stwierdzenia ww. Wśród stwierdzonych chorób 34

dominowały przewlekłe choroby układu ruchu i przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego spowodowane sposobem wykonywania pracy (razem 23 przypadki ) oraz choroby zakaźne i pasożytnicze (15). 35

4. OBIEKTY ŻYWNOŚCI ŻYWIENIA I PRZEDMIOTÓW UŻYTKU W roku 2012 r. na terenie miasta stołecznego Warszawy, nadzorem sanitarnym objęto obiekty związane z działalnością żywnościowo-żywieniową oraz obiekty mające pośrednio wpływ na jakość zdrowotną żywności, określone jako wytwórnie materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością. Zgodnie z obowiązującą klasyfikacją statystyczną istniejące zakłady dzielimy na: 1) Obiekty produkcji żywności; 2) Obiekty obrotu żywnością; 3) Obiekty żywienia zbiorowego otwarte; 4) Zakłady żywienia zbiorowego zamknięte (w tym stołówki, bufety w szkołach, żłobkach, przedszkolach, szpitalach, domach opieki, zakładach pracy); 5) Wytwórnie przedmiotów użytku oraz miejsca ich obrotu. Ogółem pod nadzorem Inspekcji było w m. st. Warszawie 15721 obiektów. Obiekty produkcji żywności 1923 54 407 Obiekty obrotu żywnością 4889 8448 Zakłady żywienia zbiorowego otwarte Zakłady żywienia zbiorowego zamknięte Wytwórnie i miejsca obrotu materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością Wykres 1. Struktura obiektów w 2012 r. 36

Przy corocznej ocenie sanitarnej, uwzględniającej stan techniczny oraz higieniczny obiektów wzięto pod uwagę: 1) Wyniki bieżących kontroli sanitarnych; 2) Ocenę stanu sanitarnego, według ujednoliconego systemu ocen; 3) Ocenę jakości zdrowotnej żywności na podstawie badań laboratoryjnych próbek pobranych w obiektach produkujących i wprowadzających żywność do obrotu. W roku ubiegłym przeprowadzono 8578 kontroli sanitarnych w tym 8540 w obiektach żywności i żywienia oraz 38 w wytwórniach przedmiotów użytku. Ze względu na stwierdzenie złego stanu sanitarno-higienicznego zagrażającego bezpieczeństwu zdrowotnemu produkowanej lub sprzedawanej żywności zamknięto lub ograniczono zakres prowadzonej działalności w 172 obiektach. 12 5 3 3 11 Piekarnie - 3 Zakłady garmażeryjne - 1 Inne wytwórnie żywności - 1 31 59 Zakłady zywienia zbiorowego otwarte - 59 Zakłady małej gastronomii - 28 Zakłady zywienia zbiorowego zamkniętego - 29 Sklepy spożywcze - 31 29 28 Kioski spożywcze - 12 Zakłady ruchome, tymczasowe, środki transportu i inne - 5 Magazyny hurtowe - 3 Wykres 2. Wydane decyzje zamknięcia lub ograniczenia działalności w podziale na rodzaje obiektów. 37

Ponadto w celu poprawy stanu sanitarno-higienicznego zakładów produkujących i wprowadzających do obrotu środki spożywcze, Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w m. st. Warszawie wydał 860 decyzji administracyjnych nakazujących jego poprawę oraz 2007 decyzji zatwierdzających nowe obiekty. W związku ze zgłoszeniami mieszkańców, w roku sprawozdawczym przeprowadzono 1787 kontroli interwencyjnych. encyjnych. Interwencje, których zasadność potwierdzono w czasie przeprowadzanych kontroli dotyczyły sprzedaży artykułów spożywczych przeterminowanych lub nieświeżych, obecności szkodników w zakładach, a także braku zachowania czystości, przechowywania żywności w nieprawidłowych temperaturach, nieprawidłowej higieny pracowników, uciążliwości związanych z wadliwie działającą wentylacją w lokalach przenikanie zapachów do mieszkań oraz palenia tytoniu w zakładach gastronomicznych 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 2009 2010 2011 2012 200 0 Kontrole interwencyjne W Wykres 3. Ilość załatwionych interwencji w latach 2009-2012 38

W minionym roku na podmioty, które rozpoczęły lub rozszerzyły działalność bez uzyskania decyzji PPIS zatwierdzającej wymaganej przepisami Ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia z dnia 25 sierpnia 2006r., Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny skierował do Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Warszawie 194 wniosków o nałożenie kar pieniężnych. Z analizy danych wynika, że w 2012r. stan sanitarny obiektów żywnościowo - żywieniowych uległ nieznacznemu pogorszeniu. Związane jest to z konsekwentnym egzekwowaniem przez przedstawicieli Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego aktualnie obowiązujących przepisów prawa w tym obowiązku wdrożenia zasad Dobrej Praktyki Higienicznej i Produkcyjnej, a także systemu HACCP. Należy jednak zauważyć, że w roku ubiegłym w grupie obiektów żywienia zbiorowego wzrosła ilość zgłoszeń ognisk zatruć pokarmowych, o czym może świadczyć większa liczba wydanych decyzji nakazujących poprawę stanu sanitarnego oraz liczba i kwota nałożonych mandatów. Zakłady żywienia zbiorowego zamknięte -2 Szpitale - 2 Przedszkola - 6 Szkoły - 2 Wykres 4. Struktura ognisk zatruć pokarmowych w podziale na rodzaje obiektów w 2012 r. 39

Do obiektów, w których stwierdzany był niezadowalający stan sanitarnohigieniczny należały sklepy spożywcze, punkty małej gastronomii szczególnie prowadzone przez cudzoziemców, zakłady żywienia zbiorowego otwarte, oraz zakłady żywienia zbiorowego zamknięte. Do najistotniejszych i najczęściej stwierdzanych uchybień sanitarnych w w/w zakładach należały: 1) Zły stan sanitarny i techniczny pomieszczeń produkcji i sprzętu; 2) Brak dokumentacji HACCP; 3) Brak mydła i ręczników jednorazowego użytku przy umywalkach; 4) Nieprawidłowa segregacja surowców i wyrobów gotowych w urządzeniach chłodniczych; 5) Brak lub nieprawidłowa odzież ochronna; 6) Serwowanie dań w naczyniach wielorazowego użytku przy braku warunków do ich mycia i dezynfekcji. 1600 1400 1200 1000 800 600 1309 1418 2011 2012 400 200 426,4 442,2 0 Ilość mandatów karnych Suma mandatów karnych w tys. PLN Wykres 5. Liczba i kwota mandatów nałożonych w latach 2011 i 2012 r. 40